Epistolae De rebus familiaribus et Variae tum quae adhuc tum quae nondum editae familiarium scilicet libri 24. variarum liber unicus nunc primum integri et ad fidem codicum optimorum vulgati Francisci Petrarcae 3

271쪽

Ingenium eius laudibus estert: Virgilio eum comparat: opera eius enumerat: desset caecitatem aetatis suae eorum incuriosae.

Si te superior offendit epistola eiram enim, ui ipse soles dicere, quod ait lamiliaris tuus in Andria: Obsequium amicos, veritas odium parit , accipe quod Ossensum animum ex parte mulceat, nec semper Odiosa sit veritas ; quoniam veris reprehensionibus irascimur veris laudibus delectamur. Tu quidem, Cicero, quod pace tua dixerim, ut homo Vixisti, ut orator dixisti, ut philosophus scripsisti. Vitam ego tuam carpsi, non ingenium aut linguam, ut qui illud mirer, hanc Stupeam. Ne- lue tamen in vila lua quidquam pi aeter constantiam re- luiro, et prosessioni philosophicae debitum quietis studium, et a civilibus bellis fugam, extincla libertate, ac Sepulta iam et complorata Republica. Vide ut alitur tecum ago, ac tu cum Epicuro multis in locis, sed Oxpressius in libro de Finibus agebas. Eius enim ubi libet vitam probas, rides ingenium. Ego nihil in te rideo, Vitae tamen compatior, ut dixi, ingenio gratulor eloquio ve. O Romani eloquii Summe parens, nec Solus ego, sed omnes tibi gratias agimus, quicumque latinae linguae foribus ornamur; tuis enim prata de sontibus irrigamus, tuo ductu directos, tuis suffragiis adiutos. tuo nos lumine illustratos ingenue confitemur: tui S denique, ut ita dicam, auspiciis ad hanc, quantulu- eumque Pst, scribendi lacullatem ac propositum Per C -

272쪽

nisse. Accessit et alter poeticae viae dux : ita enim necessitas poscebat, ut esSet et quem solutis et ' tuum lioenalis gressibus praeeuntem Sequeremur, quem. 90ῆquentem, quem canentem miraremur, quoniam cumlmna venia amborum, neuter ad utrumque Satis erat,

ille tuis aequoribus, tu illius impur angustiis. Non ego primus hoc dicerem fortasse, quamVis plane Sentirem dixit hoc ante me . seu ab aliis scriptum dixit magnus quidem vir Annaeus Seneca Corduben Sis, cui in ut idem ipse conqueritur, non aetas quidem sed bellorum civilium suror eripuit. Videre. te. potuit, sed non vidit, magnus tamen operum tuorum atque illius alterius laudator. Apud hunc ergo qui Sque Suis eloquentiae finibus circumscriptus collegae suo cedere ivlbetur in reliquis. Verum expectatione te torqueo; luisnam dux ille sit quaeris' nosti hominem, si modo nominis meministi: Publius Virgilius Maro est Mantuanus civis, de quo egregie Vaticinatus es. Cum unim, ut scriptum legimus, iuvenile quoddam eius

opusculum miratus, quaesivi SwS' Ruetorem, eumque

iuvenem iam senior vidisses, delectatus es, et de inexhausto eloquentiae tuae sonte, cum Propria quidem laude permixtum, verum tamen praeelarumque ac

magnificum illi testimonium reddidisti. Dixisti enim :Magna spes altera R0 P.

Quod dictum ex oro tuo auditum, adeo sibi placuit inseditque memoriae, ut illud post annos viginti, te pridem rebus humanis exempto, divino operi Suo eisdem penitus verbis insereret, quod opus si videre licuisset, laetatus esses, do primo floro iam curtum le

273쪽

venturi fructus praesagium concepi Sse. Nec tum et latinis gratulatus Musis, quod insolenti hus Graiis vuli eliquissent ambiguam, Vel certam victoriam abstulissent: utriusque enim Sententiae auctores Sunι: te, Si ex libris animum tuum novi, quom noscere mihi non' aliter quam si tecum vixissem Videor, ultimae BSSertorem suturum, utque in Oratoria dedisti, sic in poetica palmam Latio daturum, atque ut AEneidi cederet Ilias iussurum fuisse non dubito, quod iam ab initio Virgiliani laboris Propertius asseverare non timuit. Ubi enim Pierii operis sundamenta contemplatus est, quid de illis sentiret, ut quid speraret aperte pronunciayithis versibus :Ceilile Ilomani scriptores, cedite Graii; Nescio quid maius nascitur Iliade.

Haec do altero latinio duce facundiae, magnaeque Romae Spo altera. Nunc ad te revertor. Quid de vita. quid do ingenio tuo sentiam audisti. Expectas audire do libris tuis quaenam illos exceperit fortuna, quam Seu Vulgo seu doctiori hus probentur Extant equidem praeclara Volumina, quae ne dicam perlegero, Sed nec enum raro sussicimus. Fama rerum tuarum celeberrima atque ingens et sonorum nomUn: perrari autem studiosi seu temporum adversita S, Seu ingeniorum hohetudo et segnities, Seu quod magi S arbitror, alio cogens animos cupiditas causa est. Itaque librorum ali tui nescio an irreparabiliteri nobi Scum, qui nunc viximus, nisi fallor procul dubio puriore magnus dolor meus, magnu Ssaeculi nostri pudor, magna posterila lis iniuria. ΝQ-i io senim salis insanao visum sl ingonia nostra nepti

274쪽

gere ne quill inde fructuosum perciperet Sequens s las, nisi laboris etiam Vestri fructum crudeli prorsusEt: intolestanda corrupissemus incuria. Numque quod in tuis conqueror et in multis virorum illustrium libris accidit: tuorum sane, quia do iis milii nunc formo erat, quorum in Signior iactura esl, liaec Sunt nomina:

Boi publicae, Rei familiaris, Rei militaris, de Laudophilosophiae, de Consolatione, de Gloria, quamvis de hoc ultimo magis mihi spes dubia, quam desporatio

certa sit. Quin et superstitum librorum magnas partes amisimus, ita ut, veluti ingenii praelio Oblivione et ignavia superatis, duces nOStros non e X linctos. modo sed truncos quoque Vel perditos nece SSe Sit lugero. Hoc onim et in aliis multis, Sed in tuis maxime ora loris atque Academicorum, et Legum libris . patimur, qui ita truncati foedatique evaserunt, ut proprie melius fuerit periisse. Reliquum est ut urbis Romae ac BO-manae Reipublicae statum audire. Volis, quae patriae facies, quae civium concordia, ad quos rerum Summupei Venerit, quibus manibus quantoque consilio Diona tractontur imperii ' ISter no et Ganges, Iberius, Nilus et Tanais limites nostri sint 8 An vero quisquam

Surrexerit Imperitian Oceano famam qui terminet astris,

super et Garamantas et Indos Proserat imperium,

ut amicus illo tuus Mantuanus ait. Haec et his similia cupidissime auditurum te auguror ; id enim pietas lua Suggerit, et amor erg3 patriam uSque in tuam perniciem notissimus. Verum enim lacero melius fuerit.

275쪽

ede citim mihi, Cicero, si quo in Si ulu res nostrae sunt audieris, excidunt titii lacrimae, qualia libet vel coeli vel crebi partem teneas. Aternum vale. Apud Superos , ad sinistram Rhodani ripam in Transalpinai, allia codum anno, XIV. Kalendus Ianuarii. Elui,TULA V.FR.xNClSULS 1 ETlt ARCA A NAEO SENECA S. l . D. Laudat eius de moribus doctrinam: obiuroat quod ita aula Neronis Augusti constiterit . eiusque amiliaritatem in prelio habuerit.

Potitam a tanto viro im laeti a tamque eniam Velitu, si quid asportus dixero quam aut professionis tuae reverentiam deceat, aut quieti sit debitum sepulchri. Qui enim me Marco Ciceroni, quem latinae eloquentiae lu-

men ac sontem, teste te, dixerim, non pepercisSe legerit, si te et reliquis itidem vera loquens non peper-cero, indignationis rustae materiam non habebit. Iuvat vobiscum colloqui, Viri illustres, qualium Omnis aetas penuriam paSsa est, nostra vero ignorantiam et eximium patitur desectum. Certe ego quotidie Vos loquentes attentius quam credi posSit audio, sorte non inepto ut ipse a vobis semel audiar optaverim. Inter omnesiluidem, qui clara nomina habuerunt tuum nomen adnumerandum OSSe non Sum nescius, idque si aliunde nescirem, nas gno quodsin et eX terno teste cognovi. Plutarchus Siquidem tiraeciis homo et Traiani principis ma-At Saer, SuOS Claros viros nostris conserens cum Platoni et Aristoteli i quorum primum divinum, Secundum d no-

276쪽

niimi Graeei vocanti Marcum Varronem, Homero alii OIii Virgilium. Domostheni Marcum Τ ullium obiecisset, ausus ost ad postromum et ducum contrOVersiam mOVere. DEC.

eum tanti saltem discipuli vonoratio continuit: in uno sane suorum ingenia prorsus imparia non erubuit confiteri: quod quem tibi ex aequo in moralibus praeceptis obiiceret non hab0ret. Laus ingens ex ore Praeserim hominis animosi et qui nostro Iulio Caesari suum Alexandrum Macedonem comparasset. Sed nescio quomodo sicut corporum Sic animorum egregias formas, aliqua saepe gravis iniuria naturae Variantis insequitur sive quod omnium' parens permotionem mortalibus invidet eoque magis, quo ad illam propius videntur accedere , sive quod inter multa decora deformitas omnis appareg, et quod in obscura facie facilis naevus, in praeclara cicatrix foeda est: tanta lux in rebus ambiguis ex

contrariorum vicinitate su ritur. Tu Vero, venerando Vir et morum, si Plutarcho credimus, incomparabilis praeceptor, errorem vitae tuae, si non molestum eSt, mecum recognosce. In omnium saeculorum crudelissimum principem incidisti, et tranquillus nauta pretiosis mercibus onustam navim ad infamem ot procello- Sum Scopulum appulisti. Cur autem illic haesisti quaesolo' An ut in tempestate aspera magisterium approba-ros' Sed hoc nemo nisi amens eligit; neque enim ut sortis perpeti, sic prudentis est optare periculum: quin otiam si libera prudentiae relinquatur electio, Otiosa Sem per erit sortitudo: nihil enim incidet, adversus quod illius auxilium implorandum sit. Modesta potius suis utens partibus et laetitiam lasenabit et votiva moderabitur. Sed quoniam innumerabiles casus puΘniunt. et multa sori vita

277쪽

hominum quibus consiliu nostra Vincuntur, idcirco Virtus invicta furenti opponitur sortunae non quidem secundum olectionem. ut dixi, sed secundum necessitulis inevita-hilses ac surrens l0ges. At ego numquid sanus satis videar si diutius cum magistro virtutum de virtute di

Sputem, et probare nitar, id cuius contrarii probatio impossibilis sit, utile vel te iudice vel quolibet, qui inter vitae huius fluctus mediocriter navigare didicerit, non fuisse consilium Syrtibus inhaerere' Quod si laudem ex disti cultate captabas, hoc ipsum Summae lau-

dis erat, emergere, et iii portum aliquem Salva puppi confugere. Impendentem iugiter cervicibus tuis gladium Videbas, nec timebas, nec tam ancipitis rei exitum Pro Videbus, prae Sertim quando, quod moriendi miserrimum g mu S. QSt, intelligere poteras mortem tuam et fructu quolibet et gloria carituram. Veneras, O miserabilis Se

nex, in hominis manus, qui quidquid vellet posset; nil nisi pessimum velle poss0t. Somnio iam a prima illiussa miliaritatu deterritus, vigilans de indo multiplicibus argumentis fidem turbidae quietis acceperas. Quid igitur tibi cum his laribus tam diu' Quid cum inhumano cruentoque discipulo' Quid cum dissimillimo comitatu 2 Respondebis: essu gero volui, Sed nequivi, et illum

Cleantis versiculum praetenden S, quo in latinum vorso uti soles :Ducunt volentem, sala nolentem traliunt.

Illud insuper proclamabis voluisse te opibus tuis renunciare, Vel ut Sic laqueum v hortatis abrumpereS, teque in tutum cx tanto naufragio vel nudus eripere S. Res et Veteribus historicis nota est, et mihi ipsi illorum Ve-

278쪽

sligiis inceduiali lia ut quaqua hi Sit natio praeu)rmiSSR. Verum si lihi palam 'intilens secretiora conticui, nune autem quanto ad te mihi Sermo est, putasne silebo quod indignatio veritasque suggesserint' Adeas modo. et accede Propius, ne qua externa auris interveniat

sentiens non nobis aetatem rerum tuarum notitiam abstulisse. Testem nempe certissimum habimus, et

qui de summis Viris' agens nec motu sectitur hoc gratia, Suetonitim Tranquillum. Is igitur quid ait 'Avertisse te Neronem a cognitione Velerum Ora lorum, quo scilicet in tui illum admiratione diutius do linoros. Illi igitur pectori carus esse studuisti, cui ut fieres vilis et irrisione dignus habereris, Vel simulato certe vel in accersito linguae Vitio curare debueras ' Prima est miseriarum tuarum radix ab animi levi lato ne dicam vilitate prosecta. Inanem Studiorum gloriam, dum senex, nimis molliter, ne rursus dicam pueriliter, concupisti. Ipsum quod ad immitis viii in a gistorium accesseras, fuerit vel alieni iudicii, vel erroris vel sali cuiuspiam, quando ex cu Salionem errorum S l diosius aucupamur, et culpas nostra S in lata reflectimus. Hoc votum hoc utique iudicii tui fuit: non potes accusaros Ortunam; quod optaveras invenisti. Sed quo porgis' Abmiseri postquam in admirationem tui vesanum iuvenem eo usque perduxeras ut nulla libertalis aut commeatus Oeca Sio Superesset, numquid aequanimius saltem pali poteras iugum quod Sponte subieras, et hoc saltem praestare ne domini tui nomen immortalibus maculis in signires' Νon equidem ignorabas Tragoediam omne genus scripti gravitate vincero, ut ait ΝRSO' IIanc tu quam mordacilor, quam veneno SP, quam acriter in illuni

279쪽

scripseris notum est. Ut est animus vori impations coiniuriosius plectitur quo verius. Nisi forsan opinio vora si quae tragoediarum non te illarum, sed tui nominis alterum vult auctorem. Nam et duos Senecas Cordubam

iliae illi osse Iiomen. Locus aliquis hane suspicionem recipit, fluam Si sequimur, quod ad te attinet, expers tu culpae huius. Quod ad stilum nihil ille lo inserior quisquis est, peVo licet secundus ac nomine. Ila quBntum morum demitur infamiae, tantumdem ingenii famae detrahitur. Omnis alioquin excusatio, nisi fallor, samosi carminis nulla est. Non quod ego sim nescius nullam vel ingenii vel sermonis acrimoniam nefandis actibus aequari Posse hominis .... illius, si modo hominis nomine dignus est. Vide lamen num tu decoret id scribere, de imperatore subiectum, de domino familiarem, de discipulo Praeco plorem: postremo de illo cui tam multa blandirino dicam blandiundo montiri solitus eras. Relege libros tuos ad eum ipsum de Clementia: revolve quem ad Polybium de consolatione dictasti: caetera denique tuarum Vigiliarum monumenta percurre, Si modo vel li-hros vel lihrorum memoriam Lethaei gurgitis unda non obruit. Pudobit credo laudati discipuli. Qua enim fronte do tali talia scripsisso polueris ignoro certe: ego illa sine pudore non relego. Sed hic rursus Occurres, et adolescunt iam principis, atque indolem multum spei melioris

praeserentem obiiciens, errorem tuum repentina morum

ius mutatione tu lab0re: quasi vero haec nobis ignota sint. Verum ipse considera quam sit inexcusabile, paucula personati principis opuscula, vel Simulatae pietalis Voculas, obliquasso animum ac iudicium tibi tali viro

280쪽

tali aetate, tanta rerum experientia ac doctrina. Quid enim oro, tibi placuit ex illius actis, quas ab historicis ut eorum verbis utar) partim nulla reprehensione ,. partim non mediocri laude memorantur, prius scilicet quam se totum in mobra et scelera demergeret ' An aurigandi potius, an citharizandi studium ' Quibus tam curiose deditum accepimus, ut secretius primum coram SerVis ac plebe sordida, deinde etiam in publico, universo populo Spectante, princeps auriga decurreret, et quaSi numen aliquod oblatam sibi citharam adoraret egregius citharisia ; quibus tandem successibus evectuS et velut Italicis non contentus ingeniis Achaiam petiit, et Graecorum Musicorum adulationibus instatus solos Graecos studiis suis dignos asseruit' Ridiculum monstrum, serox bellua. An illud omen certum magni simul et re

ligiosi principis habuisti, quod barbae primitias et illas

inhumani oris exuvias in capitolio consecravit' Ii certe sunt actus Neronis tui, Seneca: ea aetate qua historici adhuc eum inter homines numerant, tu eum inter deOS, nec laudante nec laudato dignis praeconiis conaris inserere, et, cuius an te pudeat nescio, Sed me pudet, optimo principum divo Augusto praeserre non dubitas: nisi

sorte illud maiori gloria dignum putas, quod Chri Stia

nos, genus hominum revera sanetum et innocuum,

verum ut sibi videbatur et Suetonio reserenti. Superstitionis novae ac maleficae, suppliciis assecit, omnis pietatis persecutor . atque hostis crudelissimus. Ego quidem de te ista non suspicor, eoque magis Propositum animi miror: nam et superiora illa frivola nimis et vana sunt, ultimum hoc nefarium etiam ei immane. Et ita tibi visum: una quidem θ pistolarum tuarum ad