장음표시 사용
401쪽
dum reliqui sensus alicui tantum, vel aliquibus earum pecu liariter respondent. Ei denique in omnibus bumi lime. Dicit auctor simpliciter, ei obsequi. Iain vero actuale obsequium, prout ex eo constat, quod ipse .ses tradit, in exteriori aliqua actione constitit. I. VII. Ut bino Deo. J At hae gratiarum actiones , aeque ac admiraris' preces aliquando citra externum actum fieri possunt ac debent; quicquid ignorantia ac superllitio circa haec commi
in ejus magnitudinem admiretur. Vide net praeced. in preces. Vide non 6. hujus f. Perflum Deum juret, N. Vide, quae dicentur infra cap. II. hujus Libri, quo de juramento in genere agitur. In suo genere sit. Sic lege Vis Deus offerri sibi victimas Immunes a maculis, optimasque terrae fruges, Praeceperat. Ultim Deum non solum secreto sed N Id est, quantum fieri potest majestate divina profanorum ludibrio aut insulti-hus non exposita nec arcessito nobis ipsis gravi aliquo malo. abstinendo a certis externis actibus , quorum omissio nullum contemtus signum involvit. Vides, quae dixi ad J. N.AE G. lib. II cap. 4. I. a. u. a.' eap. 6. f. 2. not. a. adae Edis.
f. VIII. Enimvero Meertum est, Vide dicta ad Prafatio te Auctoris s. 6. I. I X. Quem in vita bumana.J Vide ad I N.4 G. lib. II cap. 4. l. 3.
Tune enim revera Meum haberet. J Cui qui ο:es , nescit morti SENE: Here fur vers. 42S. Rege vitam suam non satis eaut circumsepiente. Pone seram;
cum enim non sali fit natus homo dicti ossicia hominis
erga se ipsum directe ac immediate fluunt ex amore sui ipsius, quem supra inter uia primari juris nauiralis principia constituit
402쪽
AD SAM. Ρου TENDOR P. LIB. I. 9 r
stituimus quo quidem obligatur homo non solum se conaservare, quantum citra violationem legum religionis ac socialitatis potest sed etiam ita se pro viribus componere , ut omnem, cujus capax sit, elicitatem consequi valeat. Vide ad J. N. m. lib. II ca . a. s. s. not. S.
Actionibus 'eventibus humanis indispensabilem. Domnis optinio libertati hominis adversa, doctrinae moralis, naturalis j ris ac ipsius religionis flagellum est ac spongia Si per impossibile quidem supponere daretur . omnes actiones humanas necessarias esses mysterium tamen hoc foret, hominum notitiae subtrahendum ipsosque se in agendo liberos credere. Da semper esset: alias enim ipso naturalis suae indolis impulsu in desidiam prolaberentur , seque ineluctabilis ejusmodi necessitatis tractu pronos committerent. Sic constat quoque, eos , qui libertatem subvertere adgressi sunt ejusdem semium, ut ut suo judicio allacem , negare haud potuisse. Quo ipsis ueri aperiatur ecasis. Qua opinione ducuntur, qui beum orant, ut crebris littora sua naufragiis locupletem
tur. Vide Diseeursum meum de Benescis Legum Part. I. I. IV. De smilibus Praecipuus hujus fetulae usus resipicit casus, quibus exstimulatur quis ad judicandum dissimiliter de causissimilibus, prout sua quocunque modo interest, eas ustas esse.
s. U. Ut omnium maxime. J Ad hoc ipsum quis tenetur, non solum proprii commodi causa: nam, ut ad benevolentiam alii ac favorem erga nos permoveantur non sufficit, nos est e probosci requiritur praeterea, ut nullum ejus haereat illis du-hium sed etiam quia opinionem boni viri negligendo, occasio praebetur suspicandi , nobis ipsam quidem probitatem non adeo cura esse. Hoc modo interna quis honestate videtur quasi erubescere aliosque, dum ad eam sibi compara dam excitare deberet, inde absterret.
Aut quatenus poenitentia ob prava facinora exprimen a requiritur. Et heic cavendum ab excessu Perperam debilioribus ani-uris tristitia ae dolor pro signis habentur verae paenitentiae. Optu
403쪽
ma resipiscentia est, emendationi dare operam cui vero ininstituto haud ita conducit moeror. Ut quis ossicio suo fungatur liciter, alacriter eidem incumbat necesseeli iam au. teui ei vix alacriter incubuerit, qui tristitia se permiserit.
Datur praeterea peculiaris animi. J Videmn BUDDEI Dissertationem , cui titulus D cultura ingenii quae et V inter ejus Selecta Dr. Nati eut ubi plures egregiae circa hanc ma
teriam observationes Occurrunt.
Cultura in variarum rerum , artium I disciplinarum. Vide Discursum meum de litterarum ae scientiaruin utilitate in civitatem redundante , gall. Dantur notitia unicuique necemriar aliae unicuique utiles alia denique certis tantum hominibus necessariae aut utiles iis nempe, qui pecus iamia aliquam artem aut scientiam amplexi sunt. Cui libet ea omnia . quae non universis solum hominibus, sed etiam arti suae aut vitae instituto addictis neeqsaria sunt, quanta fieri potest, solertia, investiganda esse atque addiscenda , extra omne dubium est. Quod vero adtinc ad notitias utiles sive unicuique , sive ratione artis aut scientiae, quam quis profitetur tantum sibi par fuerit adquirere, quantum praesens rerum conditio patitur. Quamplurima hoc circa possent edimeri: at suffecerint haec Nota loco, atque ad campum iis aperiendum, quibus persequi id negotii ulterius propositum fuerit. I. I. Vel indignatione. Ut si scemina violationem pudicitie, postquam alias pro viribus renisa est propria caede decim et. Nec enim prudemiores ita violentiae succumbentem minoiis aestimaverint.
Aut irreparabile. Talia sunt quae In commercium non eis niunt uti membra corporis nostri, aut liber eorundem usus, pudicitia honestae scemina &c. Et hoc quoque locum habet. cum quis res etiam reparabiles eo tempore nobis ereptum venit, quo cognosci is nequit, aut sperare non datur fore ut alia via nobis satisfiat. Inde etiam variorum populorum
eonstitutionibus, ipsaque os lege, fures nocturnos licebat
g. XVII. Num se, satin meo nomine eum invadere vltro possum. Potest qui ,
404쪽
AD SAM PUTENDOR P. LIB. I. 9 3
quis si vires suppetant, immo debet, cuicunque injuste ab
altero opprella praebere auxilium. Eo leges humanitatis. citra caedus etiam, aut quemvis peculiarem nexum, obligant. Vides, quae commentatus sum ad J. N.AE G. ib. II cap. s. g. 6. not. 3. 2da Edit.
s. XIX. Nam Ddficit, quod alteri. Solidissima haec est ratio, sussicitque ad refellendam eorum sententiam , qui cum RoTiod Dre Belli ue Pacis lib. II cap. I. I. v. contendunt, cessare jus legitima defensionis sui, si injustus invasor princeps sit. aut alter quispiam auctoritate in societate civili instructus. Enimvero statim atque magistratus , aut superior quicunque per malitiam, ac deliberato consilio, eo suroris progreditur; in statuin hostilem cum eo, quem adgreditur, descendit subjectionis vinculum abrumpitur ab subditus aut inserior, quippe qui obligare se ad illimitatum ejusmodi obsequium nec voluit, nec potuit, eo ipso prili in sua jura naturalia omnino recuperat. Vides, quae ex Ian. AN DE MEULEN reseruntur in Bibliotheca universili Om. XIII p. 43 seqq. In cassum objecerit quis commodum societatis . quae ejusmodi resilientia iis, qui eidem praesunt, aut in administratione imperii munus aliquod gerunt, sic a turbaretur. Praeterquam enim quod trepidanti in tanto periculo vix talia licet ponderare: potius non substiturus hac violentia invasor, sed reliqtiis suis. ditis parem, quoties libido incesserit, illaturus injuriam inc-rito praesumitur. Neque in me fit. Ut si bonus princeps aut parens in volum
tario aliquo, quem moderari aut praevertere non potuit motu agitatus, subdito cuipiam aut filio , mortem intentaverit.
Vides quae dixi ad J. N. G. lib. II cap. S. S. S. a. I.
adae Edit. g. XXII. S d θ' quod pro vita ' pro J Negat quidem hoc D n.
BUDDE Us in Elementis Philosopbistracticae Paro. II cap. 4 se a. f. 4. .ic adducta ratione , quod pudicitia neutiquam vitara minis sit aequiparanda. Verum nonne vel Xtrema ab ejusmodi libidinoso invasore imminent cumini Potro pudicitia non solum irrepabile honum est , maxime si qui vim intentat, jam unctus uxori sit; sed etiam inter cultiores gentes codem fere, quo vita , censu venire solet. Et denique an non ejusmodi hostilis actus plenum jus praebeat, quaecunque media advelsus eum usurpandi , qui, ut libidinem suam depleat pu
dicitia saeui ac libertateae honestae seminae adgicditur p
405쪽
Ut tacea ui plura alia gravissima, quibus hoc modo eadem ei ponitur incommoda uti sunt ingrata , quae marito inde exiscitari facile possunt, fastidia, temeraria vulgi judicia tic. I. XXIII.
Modo res non sit J utat citatus ante Auctor eodem loco. tum demum pro rebus violentain defensionem licite suscipi, si nibi amplius , unde vivamus , nobis suppetat. Uerum non evertit Vir ostissimus Auctoris nostri principia ac rationes, fusius in per Majori, cujus hoc compendium est, conspiciendas lib. II cap. Q. I 6. Ceterum praeterquam quod aeque parum vel minimam, quam maximam inferre injuriam licet; quod quidem in universa hac materia sedulo observandum: an constiterit auferri tantummodo rem levioris pretii Censetur potius fur, quantum potuit, eripere , saltem libentissime erepturus. Qui si mox hanc mihi rem impune detrahere, mox alteram ipsi liceat funditus tandem me exspolia. tum iri, certum est.
Imper metriis tam rigidam nobis obligationem injungere queat, tit Locum hoc habet in legibus divinis, cum politivis, tum
naturalibus; si earuin violatio aliquem auctoritatis legislato. ris contemtum , sive directum , sive in directum , si involia. tura Directus est eontemtus in blasphemis e. g. perjurio idololatri , mutat e religionis , quae bona, cum religione, quae prava existimatur c. Indirectus autem contemtus est, cum
et directe Numen non laedatur, is tamen , qui ad patran dum aliquid legibus divinis contrarium nos per vim sollicitat, aut formaliter intendit ad violandum ossicium nos permovere; aut, si alia quidem ducatur ratione censetur nihilomimis velle ad crimen nos adigeres; sive quia ipsa rei natura vix aliter interpretari ejus intentionem patitur ut si ad in .cestum concubitum quis compellatur sive quia repugnantia
quam testamur, ac testari omnino debemus, essicit, ut sucii nequeamus , nisi prodito majori hominum, quam Numinis metu , quantumvis legitima cogenti sorsan actio videatur ut si princeps sub gravissima comminastione te ubeat aliquem occidere, cujus perspectam tibi exploratamque esse innocentiam professus es.
Nisi expresse , aut propter Ut in bello es cum alicui . .
1tati aliqua periculola adsignatur, eo mandato ut ne inde nisibile evocatus, recedat.
406쪽
servationis nostraris aliorum colliditur , supponendae duae sunt conditiones meo judicio plane necessariae, ut praeserri legitime propria salus possit. I. Ut alter, qui in communiversatur periculo, ex quo eripere utrumque non datur, peculiare usi medium a Providentia divina oblatum non habeat. Sic ad quem scapha pertinet, is ejici non debet, neque sortis subire periculum tenetur. II. Ut ille , quocum quis concurrit non ut societati longe utilior. Sic enim in ejusmodi casibus necessitatis par fuerit subditum e. g. vitam propriam pro prineipis sui, inaxime boni principis, vita devo-
Sie in naufragis, tibi ego. Hoc casu, jus primi occupantis excludit quamvis aliorum praetensionem , ad quos non magis, quam ad eum, qui arripuit, tabula pertinebat. I. X X I X. Sies obuissior mortem intentans me persequatur, Supponen- sum eli viam regiam esse. Si enim infans, aut claudus hi suo iundo versaretur eo ipso jus peculiare haberet, impe diens, quo minus propriam conservationem saluti alterius fugiens recte praeferre posset.
g. XXX. Si quis. J Hai restrictio meo quidem sensu ita rigorose
capi non debet, ac si semper absolute necessaria foret. Pohe enim proditum quem sui Te, aut in rebus suis neu ligentem ea ideo iam eum perire passius fueris Dan commiseratio, ac beneficentia eos tantum juvet qui ad inopiam suam nihil eontulerinta sussicit sanes, indiro propositum esse, prudentius se gerere in polterum atque id esse ipsi consilii, pie sup ponendum est. Cis I.
Vel ex eri hominum. Status ahentitius est, in quo Dcto aliquo humano antecedente quis sive in nativitate. sive post uativitatem constituitur. Talis . g. est status, in quo invicem versantur pater&flius, maritur' uxor, tirur
407쪽
su 1 ex jure J. Vide supra es. a. s. s. g. VI.
Sed ist fructusJ. Nec fructu solum, qui naturales vocantur ;verum etiam fructus estiis dicti, qui non ex ipsa re proveniunt, sed occasione tantum rei capiuntur. Sic v. g. qui alterius aedes incenderit, aut negligentia sua dederit causam incentlio non solum eas instaurare tenetur, sed 'eparare pensiones' reditus, qui ex illis interea poterant percipi. Quicquid η aliqua laesone velut naturali necessitate deinceps prosuxit . E. g. qui alterum vulneraverit, tenetur non tantuni expensas in curationem vulneris factas pendere, sed detrimentum resarcire ' quod ex neglectis interea operis aut negotiis suis vulneratus sentit. Quippe hoc casu, aliisque smilibus, sequela damni ita est comparata, ut praevideri u liquido aut saltem probabiliter potuerit id quod ad imponendam restitutionis obligationem lassicit. g. I.
Quandoque nes pari possu ambulant . Vide supra eap. I.
eonypirationem fustibus aliquem invaserint e quorum unus a , pili vulnus inflixerit : alter brachium regerit: tertius oculium excusserit Sc. Quod exemplum ab ipso Auctore in Ope re Majori adlegatur. s. IX.
Si modo ne otii J. Adludit ei Auctor ad nonnulIos contractus , ut Depositum qui ipsius ac Iureconsultorum Romanorum judicio, exactissimam diligentiam ac circumspectionem non deposcunt. Sic e g. si is, apud quem cistella deposita est conclave vel riscum, quo eam reconditam tenebat, ex incogitantia minus bene occluserit atque hac occasione cistella furto ablata fuerit a praestanda ejus est inratione immunis est quoniam ad tantam sese curam obstrinxisse non
Qui damnum aecipit J. E. g. si quis jaculis se in loco solito
exercens, nec conjiciens quenquam scopo adstares, occlam re, antequam vibraret, aut undique attente circumspicere Dissilia πιν Corale
408쪽
AD SAM PUPENDOR P. LIB. I. 9 7
neglexerit ejus magis, qui laesus fuerit , quana alteriurculpa versatur.
f. VII. Dominus J. Ad neutrum me judice obligatur animalentui, uuin ristione destitutum sit, o ipso damnum propriesie ictum ad reparationem obligans, dare non valet. De quo prolixius edifferam in notis ad GROTIUMGib. II cap. 7. s. ar ubi etiam distinctius videbuntur rationes, propter quas pensando da inno a servo dato, aut eodem dedendo, dominum non immunem reputem, quemadmodum ab hoc onere
liber est ratione damni ab animali suo dati, ubi ad illud culpa sua nihil contulerit. CAPUT VII.
Conrisit autem isthae hominum aequalitas J. Aut potius haec
virium qualitas ei plane rion adtanditur ubi de aqualitate morali agil ut Illud omne, quod aequalitatem physicam , o. mio uin in univei sum spectat, considerari tantum potest, ceu indicium aliquod, ex quo liceat colligere, nec voluisse Crcatorem etiam ratione uitum homines naturaliter invicem inaequales constituere.
Quam alteri J. Et consequenter, sinitis se ad praecepta juris naturalis omnibus hominibus com in unis adversus alios violanda dispositum ostendat eo ipso istos ab eorundem erga se observatione, quantum in se est, solvit. Id quod in bello locum habet.
Ex hacce porro aequalitate J. Duo sunt consectaria, quae commemorare hoc compendio Auctor, immo primo ponere O- eo debuisset. I. Omnes homines ad maturam aetatem provectos naturaliter esse liberos, atque invicem independentes.
a. Non obstante illa, quam conditionum diversitas alias In. ducit, inaequalitate eos, qui vel maxime aliis praesunt, inferiores suos, tanquam naturaliter sibi aequales tractare semper posse ae debere , omnem astum ac insolentiam deponendo nihil praetcrquam quod sibi debetur, imponendo; ludque ipsum quod optimo quoque jure postulare possunt, benigne atque humaniter exigendo.
Qui peti Viae Discursum meum de lauara sortis scir. o oo a ci
409쪽
f. III. tibi ne invideant J. Quin potius colendi sunt atque adjuvandi pro viribus qui in servire quocunque modo societati graviter contendunt potissimum si egregiis ad hoc ipsum dotibus instructi sint. Promotum eant . Calcar hoc quoque addit aliis, quos ad imitanda ejusmodi exempla id ipsum excitate aptum est. I. U. Quibus ensen videtur feri J. In tempestiva e g. liberalitas fuerit, valido inendicabulo erogare, aut id gerius hominibus, quos coinjicere omnino liceat usuros datis, ad alendam luxuriam, ad patrandum scelus nequitiamve &c. Quid cuique maxime necesse it J. Quandoquidem in hisce omnibus Auctor ipsis verbis utitur Cic EnoΝis de esse lib. I. cap. 4.-I 8 explicari ejus inens melius non potuerit quam si exemplum, ab ipso Oratore ac Philosopho Romano adlatum, heic reseram. Non iidem, inquit, sunt semper necessi tudinum gradus, qui θ' temporum. Suntque, pergit, incia, quae aliis vis, quam aliis debeantur ut vicinum euius adju. veris in frugibus percipiendis, quam aut fratrem, aut familia rem a suis in judicio sit propinquum potius N amicum, quam vicinum defenderis. Et cum contestatione benevolentia demus J. Par quoque, si fieri queat, lacrit , inopum praevenire necessitatesci iis clam surre opem , ac tempestives quicquid insultationem ostentationemve redolet, evitare, &c.
Contra rationem feceris . Hoc quidem testatur, prout plerorumque inoi talium ess indoles necessum sere esse, ut a leonferenda in alios beneficia spes reserendae gratiae eos peculiariter commoveat. At sane mei henevolentiae a Dque offcii motu exerceri vera benescentia debet eique omni retributionis exspectatione multum detrahitur pretii. Auctor noster verbolenus iei exscribendomon resiuin
cive II l. non adtenui, hunc ex diversis plane princi, a
410쪽
AD SAM PUTENDOR P. LIB. I. ius
ratiocinarici quemadmodum ex iis adparet, quae ipse f. s. quenti tradit.
Quid alteri quis J. Necessum fuit, iniri pacta' promissa
non solum I. a producendas novas obligationes, aut imponenda in alicui obligationem certas res iaciendi aut omittendi, ad quas nulla alias ratione tenebatur, ceu natura sua plane liberas ac indifferentcsci verum etiam 2 ad persectis reddendas Obligationes, quae antea non nisi erant impersectae. Sic e g. ubi his in ejusmodi etiam circumstantiis versatur, quibus ex legibus humanitatis aut Caritatis vendere aliis, mutuare, aut donare de suo dcberet, ita ut negare
minus redium sit: hi nihilominus queri de injuri hactenus non possunt donec ad praestandam sibi, quam desiderant, .opem, alter sese peculiariter obstrinxerit. Uerum statim atque data Lles est aeque valida sit obligatio, a quas plenissimo jure ac per vim etiam licet exigere a. Inserviunt quoque hae conventiones tollendis, quae incumbebant, obligationibus ut si creditor expresse aut tacite liberare sedebitorem testetur: . Denique vitia conventiones habent interruptas, ut etiam penitus exstinetis obligationes instaurandi. Quod in tractatibus pacis conspicitur, quibus componitur bellum item in illis transactionibus, quibus uxorem adulterii, aut alterius cujuspiam perfidiae, justam dis oristio causam prcbentis, accusatam convictamque maritus dignatur recipere.
Ex ipse . Ut si e g. creditor debitori acceptum in securitatem credit chirographum reddat hoc enim ipso is sese ad nihil petendum obligat, nisi alias expressa declaratione. aut liquida quadam circuinstantia adpareat, ipsi animum non
esse, debitorem liberare, sed tantum ipsius arbitrio atque ni dei modum aut tempus solutionis permittere, aut compensationem instituere' c. Sic quoque ex ipsa negotii natura , is e. . . qui in diversorio ad mensam accedit, ad solvendum usitatum cibi pretium consensisse intelligitur etsi nullum curi ι)ospite verbum circa hoc commutaverit.
Negotii natura J. Talia sunt signa qu*da arbitraria, quae Oo 3 pru