장음표시 사용
191쪽
Cap. 21. De materia S Eo, reum.
dem forma ostendendo, ubi ex veris praemissu insertur concluso manifesto salsa. 6. Potiris principis ; quando assumitur quod erat probandum ; sive eisdem verbis id fiat, sive quae tantundem significant; aut, quae prasumunt quod erat probandum. Item, si eum tum per probatum imus, aut sera Pe gmtum. Puta, si mundum incepisse probaret quis, eo quod te vi abruanaeo fuit quo primm exi ret; quod tantundem est Item, od vocant, disputare m circuis; ad id ri eundo a quo primum discessum erat. Ut puta, siquis Ignem mere probaret, eo quod sit cabaeus; ti mox t paucissorie intermillis ea umelle, quia Qu. Resellitur, monstrando nugacem processum arguentis dum nequicquam pro
. Fallacia plarium interrogationum : dum plures ira complicantur vaestiones, ut nec junctim ri possint, nec juncti alliri ri. Utputa, si interrogetur, Num Home1M ct k isse itierini Graii λ Num Vnguius o cicero uerint Poetae Num Gyrsos Dens Ια--VM d facundus λ Ubi nec utrumque concedendum est, nec utrumque negandum. ROspondendum est, vel negando copulativum, mirumque: ὶ vel separatim alterum assi
Atque hae sunt quae recenseri solent fallaciae: Non, quod hae sint omnes; aut quod harum aliquae non pollent omitti ut cum altis coincidentes :) sed quod has prae reliquis notare soleant Logici; & siquae cccurrant aliae, pollum vel ad harum aliquas referri, vel simili modo reicili. Et suidem pleraeque commune admittunt res insum; vel ostendendo quod pectetur contra formam syllogi sini; vel dii linguendo varios simius quibus terminorum aliquis usurpatur, indeque ostendendo pluralitati ai terminorum. Interim hic monendum duco; quod hae natariae, utcunque justam argumenti vim non habeant, apprime tamen commodae sunt ad id omne quod mouissum vulgo dicimus : Ut sunt joci, iacetiae, dicturia, scommata, sarcasmi, retorsiones,Pidae, ti, rarern repviseris. Quippe hoe omne fundari iolet in hujusmodi Fallaciarum aliqua. Nonnunquam allusio fit ad verborum sonos; nunc ad ambiguam vocum significationem; nunc ad di iam syntaxin ; nunc proverbialiter dici sistita accommodantur sensu proprio, aut vi e versa: nunc aliud aperte dicitur, aliud clam insinuatur; sestem oblique insinuatur, quod non erat directe dicendum; nune verba contrario stasu capruitur, & retorquentur; nunc verisimile, insinuatur ut verum, saltem ut sis spestum ; nunc de uno dicitur, quod, mi irato nomine, de alio intellectum vellent; nunc ironice laudando vituperant; nunc o ecta spicula, rospondendo declinatitur, aut etiam obliquata alio diriguntur, sorte sic ut amnorem seriant; & sere semper ex ambiguo luditur. Quae quidem fallaciarum formule, si frigidae sinteras laque, ridentur; si stibuli ores, arrident; si acutiae, titillant; si aculeatae, pungunt.
DE syllogismorum Formis hamnus dictum est; atque s ut 'uae eo spectanti de μα-
eiis, quae sunt a justi forma deviationes. Restat, ut de syllogisnorum e uteria agamus : hoc est, de Veritate & Certitudine propositionum. Quippe utcunque accuratae targumentationum fbrmulae; si tamen propositiones ipsae s quam Muteriam dicimus aut non sint ver' aut non certae, infirmum est argumcntum. Manquam enim, etiam tum, con- eluso vera es Ie postit, &inde si verae est ent 3 necessario sequeretur: si tamen praemissariam vel utraque, vel saltem altera, non sit vera ; non in Ueruitur veram esse conclusionem; si vera sit, saltem non prebatur vera esse.
Jam vero Veritas aut Falsitas propositionum sex quibus constat argumentum judicanda est praecit, vel . Principiis istius Artis seu Scientiae ad quam potissimum spectat id de quo arguitur. Ut pote, in Naturali Philosophia, ex Principiis Naturae; aut saltem Natum Hilioria: In Philolbphia Morali, a Principiis Praxeos, seu legibus Mni & Mali: In M, theniaticis, a principiis sitis: In Metaphysicis, ex sitis; quo referendae sunt pleraeque R gulae seu Axiomata, quae tradi sistent in ea tagices parte quam Topicam vocant; statem nisi Metaphysicam velimus cum Logica confundere : Atque in aliis similiter. Et quoniam in his non semper ad absolutam Certitudinem pervenire datum sit: contemtos este oportet eo qui haberi potest Probabilitatis gradu : Adeoque pro Universali adinibtere, quod ut plurimum contingit, quodque merito expectemus ; usque dum quidpiam depraesenti casi apparcat in contrarium.
Hinc in qu , absque omni scrupulo, haberi seleat Universilis propositio, quod omnis Himes opes, inec plures nec pauciores habens quam duos pedes : quodque hoc sit Imdi one satis comprobatum, quoniam hoc in Petro, Iohanne,Bola, caeterisque, conspici-
192쪽
mus indies &squd in contrarium aliquando contingat; pro malico, muti uo, missi 'haberi solat. Atque tum demum intelligenda diceriar pro sitio, de hominibus de hominibus ut loquuntur sumptis. hoc est hominum parte longe
dima Adeoque Titius ut qui homo est tumetir duos habere pedes nee plures
nisi contrarium reat. Et quidem si contrarium comperiatur, dicetur hic casus extraordinarius. ianta' igitur arguimus, Attum cum homo siti bipedem es: Hoc apprimestra, bis, seu verisimile, dicendum erit, potius quam abs te cretum. Et iubem, si incomperta fitilles & plane ignorata a suo orum gens; non minus censenda solet univer esis propositio, o is homo eis albus, quam Omms hcimo es bipes. Jam vero com manno numero morini Nauritaniae incolae) comperiantur aut N aut
Asti contenti sumus id particulariter proferre, Hominum aut forte , ρμου- hinminum i albisunt; non, - . a. Pariter, siquando compareat aut Grais albus, aut Crauus niger, dicetur rara arus interris, quanquam non immitis habeatur, iam raro tamen conuimens, ut dicatur
rotunde in historia iraturali Omurata vi sint ;&omnes , . . Pati ratione, censeri solet Risibilitas Humana generis Propria; & 1 Rationalitate insem. bilis Adeonue Homo & Risbius; item Rati mura & Risbim; termini convertibiles: in
homo es, B, de omne ris se es Quod quidem musque obtinet, ut hoe fere unicum sit exemplum, quo plerique ici reserunt, perfini demonstra nidi seu ut loquuntur potiuae: Dum nempe, de Suoem l Homine ὶ demons t rese res Rilitatζtem, in per ori se consituens Rationalitatem, i unde
a ovate profluere volunt Rasibilitatem. Non cuod ulla st quintim ego video in necta,rraim rei natura connexio Risibilitatis cum Rationalitate; sed solummodo, quia scitat nus observatum fuerit in generis humani omnes data ocosione j dere ista & Flere)aliquando solent; quod de aliis animalibus non fuit hactenus j observatum, aut si siet
Et quidem tota vix aliud est quam Narmassis ria ominem distesta Siquid ibi erratum sit in materiis colligendis ; id non Logicae imputandum elitus est observata digerere in sed ab imperfecta rerum observatarum collectione. Quodque de Niturali Philosophia dictum est; de aliis pariter intelligendum est, circa quae versaturri autem 1 rebus rite observatis, indebita fiat illatio; illudque inde ut certum conclud, tur quod tantum est Probabile: aut non concluditur Probabile, cum id suppetat unde hoe saltem concludatur: hoc erit desectui impu dum. Hae consideratione factum est, quod Syllogismi pro ratione materiae in distingui soleant rei, D. Ixum, Didasiacicum, d Ni H. Miudicum vani conlideravimus; ut qui Syllogismi mi minis spectat quamrram' quippe ad talendum magis quam trobandum comparatus est. Hi sive Demiansrativus 3 est, qui putatur ab Iam certium em probare; imdeuuo creare quam vocanti seu cemm cognitionem; stent ciu inde d ulcus qui&1 ἡ Ad Di amicus dicitur, i qui, ex praemulis satem probabilibus, probabilitatem saltini probat; in que Opinimem seu probabilem conuecturam creare dicitur. Deque his duobus posterioribu si x discndum, . r
CYllo simus AEn eis sive Demonstrativus a Graeca voce dictus ; quae Latine reddi solet; talis appellari consuevit Syllogismus seu Syllogismorum
series; qui ex certis principiis certam inseri conclusionem Adeoque non tantum probabilem con ram, sita absolutam certitudinem rei probatae facit. Tales reputari solent, quas vocant Maraematos an quibus, ex Priamcipiis ita certis, ut de eis nemo qui ea intelligit & perpendit) merito dubitare potest; idq proponitur probandum ita certo deducitur Syllogism unius pluriumve ope ut de quo veritate non possit dubitari. Atque ab hac icti significatione apud M Hicinaticos, mutuatur credo Aristoteles eandem vocem pro argumentis omnium certissimis; quippe quod de talibus vox ea seleat apud Matheseos scriptores usurpari. Cumque Demonstrationes omnes quae hane merentur appellationem ) tales sint; non tamen eodem omnes dictitatis gradu haberi solenti Ut ut enim eadem cernina, non tamen eadem est omnium istantia.
193쪽
quae dici solet mmous, aris τοῦ uri quae ollandit rem es: & nem fra- - sit, in duae ostendit i in I: sit quod ita est: verasque res causas aperiti Atque ex Demonstrationibus τοῦ .' alia dicitur in cisa seii per impossibile, in aliaoffendi . onsitatio se - deducendo ad Absurdum seu Impossibile ; non di- mehe probat qVid e se laetum, sed non esse MDm, eo quod, si talium foret, sequeretur
inde Absurdum quid seii Impossibile,) inde Me concludit verum esse. Hujus ex pla supra dedimus in Reduclione inculorum A. κοή curri. Est hie iii frequenti usu apud M thes s scriptores. Sic demoni irat Archimedes, Orongum aequas m esse Tria uso Rectaniatera cisca angulum rectum habeat astreum Semitaramuro alterum; Perimetro circuli aequiae : naonstrando, qu non is in Iuriis.' Quippe neque Mnor quia se foret stilineum aliquod circulo Inscriptum, 1plo circulo madus ;) ncque Minor i quia se foret Re ineum circulo Circumscriptum. ipsis circulo minus; utrovis modo, tot una minus esiti parte sui; quod absurdum est ec impollibile:) Adeoque cum non iit inaequalis in AEqualis est S iij fere modo Micribit Obaeos fluctum decuma , Asterior nono est,
inimo et is .) Sic pastina apud Mathematicos probatur quid alteri aequale esse , eo quod si Nesiis. quam quidpiam eo altero minus, & Minus quam 'iudpiam eo altero majus. . Le s atis se hia ines probemus, pulminem, & pauciores reto utriaci propter absundum qmpi. ini utrovis casu l uturum,3 1inuitur onmino inesse decem. Et univeta sim, cum qui piam verum uile proliamus, eo quod, si salium ibreti absiliai quidpiam inde sequeretur; Probatio dicetiar .l exica. Quae intimi gradus censetur Demonstratio. Demonstra io sensi, τῆ an, quando directe probatur rem ita est. Uiputa, si probemus .fostqvaruis tantundem esse atque septem O tria, quoniam utrumvis est .secem. Utravis halum admitti solet, apud Mathematicos, pio Justi Demonstratione: Ut qui, ad Demonstrationem, nil porro pollulant, quam ut 2 r.emis certae snt, iitque conciusionis
Logicorum iamen plurimi, ut ut minus cratis inuis passim admittant quod Deile est pro batu us f mahlaris p ostulant, ut quid dicatur Demonstratio. . Et quidem, nisi probetur Edems per propriam in am; vel saltem ova per 'secta m H oprium ι utcunque
certa tu & inuubia probatio : ) Dem mi arionis nomine non di nanIur ' nequidem GDemonstratio quae dicitur του ii π, Oncndit' non modo, νω sit uuio, aut quod
sedi m , seu quam ob causam sit ven non Piua, si probetur Negativa ) quod res , aut, quia viri habeutpuimara . Aut Affirmativa 3 quod certo rem re)fisturaeis rapsis Abi ; quia tum temporis 1 interponetur Lunare. corpio inur nos, olem rHane agnos iit elle Dei nitratii nemo i qiua Esketus per causam probatur. Ad eam autem itiam vocant utpote omnium excellentiis.
mam ct perse imam,) plura adhuc postillant i quam ne laria. Nomim, ut Em rambedur mi Ompropricis , --αiatam, duae. Iam Muna quidem hic occurrit apud L Nicos serupulositas de conditionibus Demonstrationis Fest me; quae scilicet & quot requiramur ut demonstratio dicatur Mus u : sed ommuin sumna in his fere continetur, ut Causa per quam sit Demoni uario sit In opim, immediata &
I usque specimen hoe s blent exhibere. Omne Ratisnais es Risbiae: Omnis homo es Ru ii natis: Omuis V m es Asibilis. Quae est syliniimus in Ninrba ra; volumque in nullo alio Modo concludi posse Domn atisnem puto tarm. Atactio. Asbim ὶ de Mestratur, inquiunt, det mmiuei subselo Adaequato 'ouim istius & homo est
risibilis; per orerum causam seu causam per se non caulam aliquam per accidens, nse mirum, eo quod lit Raris sis, squippe, , Rationalitate, proprie atque ei lentialiter fluere docem Risibilitatem: in causamque. immediatam. utpote 1' qua tam immediate oritur ut nulla intercedat consideratio intermedia per quam consectatur, euna Rationalitate, Risibilitas;) & quidem causam ; ut, ubi altera sit, ibi sit & reliqua, nec uspiam alias; qu sipe talem esse volunt Rationalitatem Risibilitatis .causam. . Si serupulosius inquirati ir in rem hanc; Numqua se eis viralis tam rara irier rationalis i- .iem & risibiliteatem quo sit ea propria carya hujus, seu cara aper se; ut Rationalitas, propter ipstin I Pntiam non pollit este abs e Risilalitate; neque haee absque illa : de quidemi eae ara, absque interventu altius tonsiuerationis qua conia latur; atque a a ruata, ut
ad omnes rase ales extendatur atque ad hos las: subtilior 1 an Alet inquisitio quam ut es t te satisfiat. Sed foret illa Phinees, seu Naturalis Philosophiae inquisitio ; non, Logices. sufficit, rem praesentem, ut, dato quod haec ira sint, appositum hoc sit speciinei'. sest e plum, Puissimae Admon Ira u. Hoc est; Posito quod ea sit A mmc talis natura, ut inde necesseris profluat s& immediate , Risibi ras; eaque sit Risibilitaria natur' ut non
possit aliun oriri quam ues immeaeatam res antiam 1 rationalitate; atque tam ampla in utriusque extensio, ut aa mures homines; eos iue flu, pertingat: Tum accommodum erithoe , plum Demonstrationis se aes sed & porro Meent; quod, si haee non sit appo situm exemplum, merito dubitandum sit numquod aliud sit in rerum natura exemplum aptius. , Ego
194쪽
Esto specimen potius quaesiverim in Mathemticis, dato, quod themtica habenda ut pro Eflentia rei definitae : ὶ Quippe hic, si uspiam, sperandum videatur tale spe.
te sorsan hoc eensebitur, de recta linea; nisi quod dest una vox Latina, qua signis
tur Enea recta ; qvistis est μο qua nuncupetur omis rati se. Dicatur, si placet, ummua seu extra a prout sive aefringenis, sive potius ab extrahe o, linea recta dicitiis apud nossi edit; et ue vox ea triaura Iurisconsultis nostris, alio significatri nota. )Unde
si arguamus. . ea mi is Recta es omnium intra egiam ira uos Heri a.
Sed, cictura aevis es Enea recta. Ergo
Strictura minis es Enearum ommum intra eosdem remums brevig a.
Quippe hic Minis, seu praedicatum conclusioniα brevi a finemrtim eosdem terminos habentis demonstratur de Subjecto sub ictura, seu linea rei bi in ut Maedita re et per ipsam Esuriam seu inimi ae formakm rationem j qu e est , rex seu Recti M. Qui in ab ipsa satque 1 nihilo alio) necessario atque immediate ,αesultat, quod sit inirium Mevi ma mydem urnums lentium. Ipsa enum vi mrro setiu rectis in ratio quae, ex coiciunt usu, mente melius concipitur, quam possit aliis verbis definiri; in est propria, immetata, ct acte vara causa huius Armini iras. Q-νω vocem inte no, quoniam apud Graecos, aliua est . . ., aliud h&ν illud de Lineis; hoc, de Angulis, dictum. . Pro quibus Latini promiscue dicunt Recti .
vel idimillo quod pro recta linea nomen fecimus frictu - , pro Mea pecta ponamus eiu em δefinitionem H elideam; ut ea sit γ' inter puncta sua jacet iure inqua tens seu maeci , exacte, inquaristum nos dicimus risi be rem) Quae itaque intelligenda est id ipsum s nificare quod nos, si rect m is minione, mente concipimus: s&, mihi quibdem, ipsum ri tria vis nomen, facilius intellectu vi si ex communi usu, quam talis definitio ; quod usu venire comperimus in definiendri vocibus notissmis. Unde sic arguimus: Rce . t ibur Iacet meter sua puncta, est Enearam omium e em Ierminos habem
Recta inter sua puncta inpiabilirer jacet : Ei Recta es Enearum omnium eo em terminos bab ritim hevi, in Quae demonstratio est, aliis verbis, eadem quω prius. demon bitur, Gratis ra. squales e G dc, in .sem tilam omnes : eo quos perd iurisnem circidi i quae ejus essentiam contincti circulus eli I a vi , centrique ,
. Similiaque in Mathematicis quamin aliis scienti ut facilius inveniamus; eo quod magiis hic conceditur libertas i per demittiones magna ex parte arbitrarias 3 limitandi & determitinandi definitae vocis signi notum ladeqque E en iam rei quam innuit ea vox in & quidem alibi aliter, aliud enim significat Ii gubon imid Euclidem; aliter apud II reis se :o me&Cysin rus aliter apud is tum signiticant quam apud Euchaeem: in atque ex Voc. bensu iste determinato, iacilius est Proprietates invenire, quae inde necessirio ει immed te resultenti Sed in Philostaphia Naturali, verbi gratia, postquam convenit quod
vox utis, illud designat sumatquod eo nomine vocari solet: non ita ficile est deterin, nam quid sit abs tute & adaequale neces larium ad limus animalis quae non enarbitrio nolim determinanda, sed ira sumenda ut in rerum natura reperitur; quaeque ab ea Ellemia immediare & adaequale resultant Proprietates.
sed redeamus ad illud quod vulgo sistet exhiberi specimen : In quo Ris Essitas minimi, tur , Raricinalitare immed ite di assi uate fluere; & Raeticinistus constituere & adaequale determinate E sentiam Hominis, ut ab aliis animalibus distincti; adeoque ilia per hane de omnibus muni o demonstrari, demestratione t rura Si per idem Meaeum probatum eatur Petrum ri item; eo quia omnis rationalis sit risibilis; atque Petrus rationalis ; adeoque rastara :ὶ Admittent lime nemo arim messe, sed non quam Usant Fuissim m quoniam Mon immeaeare dia ad piare resultat 1 P tristare sua I ut loqui amant; sed ab ipsus Humanitare; quae aliis cum eo hominibus
Pariter, si probetur Omnes boum s se seu praeaeras; eo q sint an alia; sitque --s Muale sens-- esse: Neque hanc permittem dici Poti mam demonstrationem ; heethie, sebi m sit tam sale ; non in viduum, de quo negant demons bationem fieri polle: Deu rarium, inquiunt, non ea demon alis. ὶ Q uam enim sit sui loquuntur prae vitiis' se imis per accidens) dc in primo in o aecenae perse, i in quo Praeae earum GH Meus iam rem quippe ira sunt mai ct Se simum res minis, utpote
ἱpsius Gnus, Disterentia consimitiva mnora; in non lamen μαν ira ut loquum turi scis sergiae imo ; qui non meaeue te homiliae Aestur Smmium; sed Homini convenit, quatenus est Amnat: neque ab Hinsanitate sinu sed ab A Ualitu . resultat, esse Sensitivum: sed nec ad vate convenit Homini, sed Elocum aliis aui libus commune. Adeoque demonstratio non Potissima. Alias
195쪽
Alias item habent subtiles speculationes de Mnxinseratis re, atque ad eam reguisuis; quae magis euriosae sunt quam cognsitu neces lariae : 'uas igitur omitto. verum hoc utcunque tenendum est; Qii clarulima atque evidentissima tum Probanditum Docendi methodus quaeuue animo maxime satisfacit in ea est, qua, ita ostendituli per veram causis, unde fit ut ira sit. Adeoque potius est uatenus id fieri commode potest j hae uti mei hodo, ut magis scientifica: Nec prius acquieuaere tanquam in plena probatione quam rem assirmatam habeamus a principiis ita certis & evidentibus desuetam, ut de eis mens numma merito dubi rare non possit; atque ita immediatis, ut vel non pollini, saltem non indigeant, per notiora quam ipsa iunt probari, Quales sunt quae a-- ὼν ristit commines nes es dici solent: j vel a propositionibus quae Jam ante merim ab Gusmodi principiis deductae. Estque haec methodus, quam Mathesis, praesertim scriptores prosequi solenti Quibus mos Ex quaedam & indubia ae nata praemittere, andeque per con uentias indubias 3 propositiones alias inserre; atque ab his demum sin ; atque ite deinceps, donec ad id perventum sit quod demonstrandum suscipiunt.
CAP. XXIII. De Sysiogismo Topico.
YIlogismus nocus i qui & Di meus diei solet, & Didustiaeus ὶ talis haberi soleto sylinis mus seu syllogismorum series qui firmam potius Praesumptionem , seu inionem valde prolaibilem creat, quam abistulam certitudinem. Non quidem ratione tia
m. nam Syllogismi omnes, si injusta forma, sunt Demonstrativi; hoc est, si Praemisseverae lint, vera erit &Conclusio, in sed ratione Materiae, seu Praemissarum ; quae ipsae, uta plurimum, non sunt absolute certae, & Universaliter verae; sed intem probabiles, atque
Nomen habet a Graeco ver ruus, quo utitur Aristoteles pro des nandis Loen seu sedibus argumentorum; quae sunt sesem quaedam materiae mira unde is duci solent argumenta. Pura natura causarum & meretium; Stilbini α is ridentium seu AZ δε- ω um; rerum item Dissentariea um seu alias inter se comparauarum; con gaura item La vocum ab eadem origine varie deflexarum ; Totis de Rariis ; Generassium item dc Specia λι- ; De novis de divisi is ; Tesis Hrum ; atque horum similium. Quae , variis Logicis varie solent enumerarL Ego eo ordine recensiti in Gnaeosem Detica occurrunt; ut qui liber est in juvenum manibus familiaris, Locosque hos ad pauciora capita reducit, ille, quam alii multi. Non enim mihi in animo est, aut studiose omnia comquirere, aut si is e prosequi: sed specimina quaedam exhibere. His autem Locis, seu Argumentorum capitibus, subnectere solent quasdam Regulas, Mi irata, seu Propositiones receptiores, quae Argumentorum materiam subministrent; cum ebrum Limitationibus, Exceptionibus, aliisque cautionibus nectitariis.
voces has hic adhibent in ampliori earrandem significatu ; Ut causim resbiciant E Lensem, tamictialem, Arma , ct Hina n ; item Totalem & Partialem uve solitariam des iam ;) Adiualem & Potentialem; Proximam & Remotam ; Propriam & Accidentariam sive per se, & per accidens: De 'uibus hujus di solent tradere propositiones. I. Cutis es, Einctus es isse Mu, neque Dic. Puta, si Sol oritur, dies est: si non,
non est Sed haec, inquiunt, mula non sima saer obtinet; Ut te, i. de causa Remota; ut cum haustus vini est causa Ebrietatis; nec semper tamen. a. si interveniat Impedimentiam ;ut cum Ita ut ut Gravis, a destensu impeditur. Si sit cauia tantum per accidens; ut cum terram ladiens invenit thesaurum ; nec tamen semper. Si causam partialis &per se inscitiiciens; sic, currenti non omni contingit praemium. s. Si effectus talis sit ut permanere pollit, remota causa; ut AEdificium remoto conditore. 6. Cum et laetus idem
variis causis oriri possit; ut Mors, at Veneno, Morbo, Gladio, M. quorum aliquo si caveatur, potest tamen ab alio inferri. Σ. cinctus in, causa es; si πω ii, neque hinc. Pariles admittit exceptiones cum rogula praecedente. 3. C ra es cause, tabis ea essectus in contra. Ut, si arbor bona, structus item bonus eriti tamen obtinet, I. in prodinionibus AEqui vocis; ut cum deformis Prur, bellam Picturam ficit. a. Si extrinseca quaedam causi varieotem inducit; ut cum Glacies non est Liquida, ut suerat ex qua fiebat Aqua. facit Iase, Qua es mos tale. Ut, Ignis qui calescit Aquam, est magis calidus. Ce Nec
196쪽
Uxod autem de proposimonibus ad Cissis O est, qui sequuntur locos Topicos perin' sp x, ninu λει
de separabui: Sed Maanu, em -- , situ '. si plenilunium, tum est Eclipsi nusve probabitu, prout ita est connexio. parte Logices diei nymy - . , vel seeundum g ---1 De
197쪽
De Oistrariis. ω emtrai Brum aciem II, Hurum minen η calidum, non frigiduua. Sed locum non habet in muli biis remissis ; ut in Aqua Tepida, ubi est aliquid taloris. ct aliquid Fri,
. S asterum non sit, asterum s. si Numerus non sit Par, est Impar. Sed non valet, nisi eum necessse est ut eorum alterum liti 3. Cintrari sum idem est Genus, o iam Subjectum. Si Albedo Color sit, est & Nive. do Color. Si Amor sit in Facultate concupiscibili, ita est & Odium. . Connarurum contraria est ratio. Si Bonum sit appetendum, Malum est fugiendum. Non valet autem in fluetionibus seu praedicationibus remotioribus; non. quia Album est
Visibile, Nigrum est Inviti te.ὶ Neque ratione communis subjecti; non, quia Sanitas inarumatorum, Morbus est inanimatorum. Neque in eo quod est per accidens non, quia vir albus videt, ergo vir niger caecus est Necubi res dependet ex diversa constitutionesis ecti; non, quia Calor indurat Lutum, ergo Frigus emolliti ) Αliisque casibus innu
s. g ιο majori Mno contrarium es, id ea maius malum. Utputa, quia sanitas Divitiis procliat, ergo AEgrotum este est malum majus Paupertate. Neque tamen semper valet: nam paruio AEgritii dinis minus malum est, quam magna Paupertas. Item, quia Philosectum esse, est majus bonum quam simpliciter posse legere ; non inde sequitur majus esse mulum, non esse Philasophum, quam nescire literas. De Pr Ita x. Si Habirus es, Privatis non es; s Meea, miniae. siquis videt, non est caecus; si
x O Habitus non sic Privatis es; si πω haec, tum ii. Siquis non possit videre, αγcus est; si non cus, videre potest non valet nisi in se aio capaci, temporeque debito, apt 'ue circumstantiis. Lapis enim non Caecus dicendus est, etsi non videat; nec qui in tentaris situs est, aut cum oculis clausis; neque quod aiuut j catulus ante diem nonum, cum nondum sit tempus debitum. De Constatactariis.
ontradictoriarum, δε adrerum A adterum non es; s Hud QUI, boc est P. si non
sit albus, esi non albus; si non- albus, non est albus. De Disparatis. Disparara mn, funumio resipua nansinu. Siquid sit Equus, id non est Bos, ovis, Leo, o c. Sed non valet in concretis Accidentibus: si lac verbi gratia, sit album, aut ines flavum, non sequitur, non esse dulce; cum utrumque esse possit. De cimparatis. S milibus er μα Gionia bus conveniunt Similia Pr trema nus O vim porti Ebus, D smilia O non proportionalia. Si Plato ut mortalis; ue & Socrates. Si Aia genti uncia valet quinque nummos selidos, duae unciae valebunt diam selidos. Non tamen locum habet, nisi intelligatur reis istise, quatenus tale. Non, 'si AEthiops sit ratio natis, crit& rvus; quamvis uterque sit niger. Nee Adamas dupli ponderis est praecise dupli valoris; sed quiarupli, aut etiam pluris. Plus, minus, inpiale, attribuenda fiant non tantum rebus invicem comparatis, sed & v sitionum probabilitati. Atque sic comparatis, accommodari solent Regulae seu Propositi nes, aliae Gorra es , alve 'eciales, de magis minusve Bonis. Geno ades, sunt hujusnodi.
i. 2 -es naturatis, id es magis tale, quam pmdiais es perparticipationem. Sic solesi magis Lucidus quam Lena. Ru des tuis fer se, es meis tale quam quia es to per accidens. sic cibus magis est salubris quam Medicina. 3. Item, a contraris metis ι et, quam νιο missu. Sic, sub Polis Digidius inquam sab Tropicis quia re lius ab uatore. . Item, udrius opera si quam quod misvis. Fervidior ignis est, qui magis caleficit. s. Item, My de Cinya ptas habet, quam quod minus. Sic robustior est Iuvenis quam
6. Item, mi De ista mos tamenis, quam cui minus. sie illud Medium est magis utile, quod plus conducit ad nnem. nis omnibus, aliisque similibus, ct 'munis adli da est limitatio, caeteris risim clades mulae lde magis minusq-sionis ) sunt desinodi.' a. rametas es, mpo semip bra luna. Ad ue Peripateticorum Felicitas, melior quam
Σ. Item, lura ucis. Ut Justitia, quam Fortitudo. a. Item: es a reis inopterse quam quo Propter actuae. Adeoque Pax quam Bellum. a. Item, Iedi perse lonum era, quam suo per accidens. Adeoque Bome Lege' quam
198쪽
s. Item, .aeest 1 os bra manens Ut Virtus quam Pulchritudo. 6. item, L Faes'se tuae. Ut ianimi e quam Divitiae.
. Item, Leodau mellarem P conducit. Ur artes liberales quam quaestuariae .. . 8. Item, cima mehus objectum vergatur. ' Ut Theologia quam Medicina. s. item, L E adprefectionem conducit, quam quo es re necessariam. Ut vises quam Getus. io. Irem, pro us accedit addesdera um nem. Ut Messis quam Sementis. II. Item, mellaris mile est, quam quodHIerini. Utari quam Humbum. sed his item communis est adhibenda limitatio, Grierisparibus. De Verisimilitudine Propositionum, hujusmodi tradi sistent Regulae. I. aequaliter auisunt, aut non sunt; rerum s alterum es, es o re ι ; η mn id, ne e Ac. Sic de Honoribus & Divitiis, quae videntur ad Felicitatem pariter conducere :
si illi non sussciant, neque hae. De Cibo, & Potu ; si ille sit ad vitam nec rius, tum & hie. Σ. Si quod ni u es probabile, noues; neque erit id graia es minus probariis. Si non
omnibus placet Homerus, multo minus Maevius.
si i via es minus probabile, tum O id quod es mos Aro P. Si Latrocinitam isit morte puniendum, multo magis & Sacrilegium. sed adhibenda communis limitatio , Caeteris paribus. Atque etiam tunii Areu tum non certum erit, sed saltem probabile. saepe enim id accidit, quod minus est pro bile. IV. De Conjugatis, Notatione, O mi imatione. Coniugata; proprie , ea sunt vocabula quae, propter astines significationes , assinem Iitem sonum, & derivationem sortiuntur; ut ab eadem Origine derivata. Utyuus, si is, se, M. Ex quibus, Asinarium & Concretum quae dicuntur, prae caeteris ut supra dictum) considerari solent. Sed, in Argumentatione, assinitas Significationis, potior est quam Soni assinitas. per Notationem intelligi solet, ratio nominis ab Etymolom seu o rivatione potita. Ut Thilosophia , ab amore Iapientiae nomen habet. Et, a Consetis, Consul; ut qui Reipublicae e debet, cum opus est, consitum ad hibere. Non semper tamen Elymologiae respondet significatio. Ut Piscina, tibi non sunt piscis. Sic Tr Petrum pro Triangulo. Ali,
que ; ubietebus nomina non conveniunt.
De his, hujusmodi tradunt regulas. I: Ubi almum Conjugatorum convenit, convenit O reliquum ; ubi nou iis , nerue hoc Socrates, si Justus est, J uste agit. Liberalis cogitat liberalia. Amidus amat. Sed saepe fallic Regula : Ut t. si amnitas sit ibni magis quam significationis, ut, vinum habet, ergo est Vinolentus. Σ. Cum actus pauci non sumetunt ad concludendum habitum non, si al,
quando juste agit, ergo justus est γ 3. Quando arguitur a potentia ad habitum, risibilis Mergo rideLὶ Scitin saepe alias
est color, tum album est coloratum. Fallit autem, I. Si conjugatio seu innitas, sit insitio, non in sensit. a. Si arguatur affirmative 1 Concreto ad Lesb actum ubi praedicatio non est per se, sed tantum per A idem . Ut, Album est Dulce sputa Lacaut Saccharum ) ergo Albedo est Dulcedo. 3. Si arguatur n live ab Abstracto ad Concretum ; ut, Albedo non est Dulcedo, ergo album non est dulce. De Notatione, has habent Regulas :1. Cui conmenis Noratio seu rivatio, ei moenit Actial seu Derisatum . O mutnu. Puta, Amor Sapientiae praestantior est peritia Militari; ergo sic est Philosophia o p in. ita omν dieta ut quae est Amor sapientiae. Sie Figura exposita, probabitur esse Tria gula, quia tres habet ansulos ; melilinea, quia restis lineis terminatur; Aquicrura, quia crora habet aequalia ; aequilatera, quia habet Qualia latera: Aut, non esse, quia non sic habeti 2. Cm convenis nomen, ei congruis ratio nominis, seu Hrmatis: dae contra. Trianguliun est, ergo tres habet angulos; Aut, non est, ergomon sic habet. Et sic de caeteris. Sed tammunt hae regulae ; & plus habent Elegantiae, quam Viri uniargumenti Praesertim, si m-
gidae sint aut udiere derivationes ut Les, huia urit perim frater quasi fore alter ;
-ns 1 non misendo te Memum, cham tenatis mentis; sinceruris, Dasi e cema; HG, 'uasusne lac ', addas, pari dure, calceamentum quasi castratis mentis , Impius, quasi ne piis; smo , quas Ane guti ; M. in Item; ubi nomen manet, cessante nominis rati ne. Ut Piscisa, cum desunt pisces : Pendo, rependo, expendo, impendb; de nummis etiamnum dicta, quia pendere solebant olim, quos jam μ' amus. Sic syllogismi seu propositi
nisterminus mavor arat minor G. ur, non semper ovi talis es, sed qui talem locum occid pat; ut sit pra monitum est. Aliaque multa.
V. De Ato O Artibus.. De his. hujusnodi tradi selent Resulae: i. Si totum μ. partessunt. a. Si partes non t, neque totum ea. sed talis utraque si partes ine non sint absoluae ncthinariae. sie Ismo quis esse potest, quamvis desii
199쪽
3. S ut mus, Spartes nis Arsummu es. Sed fallit utraque de partibus separatiin sumptis, Aut metentum esse potest, ubi nondum est Zλι uVI. De Genere ct Specie. Has rom hic usuroant, non stricto sensit, prout in doctrim de Preditabilibra : sed per Gems intelligunt quidpiam generalius; per em, di piam specialius, particularitas. Luminus generale. Regulae sunt huiutinodi I. ω Generale. M aut ne ram AO Speciale. Si, non Animal tum non Minio, non muri et, non Pet m. non Zrice ratus, M.
a. s Speciaώμ, es b Generale. Si Homo, si Peutri ; tum Animal.
3. - comemt, aut non convenit, gener ah ; paruo convenit, arat non conuenis speciali. Intelli dum autem est de eis quae convenaunt, aut non conveniunt Univer Ber non
Paniculariter. Si omne animal sit sensitivum; tum brutum. Sed non, si animes sit onale, tum est brutum. . cratisivit ans non convenis misi, mire convenit aut non cramenti generas. sed Iamitandum est. nempe quod o Aus s . cialibus convenit, convenit generali Gunos Ber quod specialimn Mam , id generali convenit xticulariter.
VII. De Deseramne O m/μυ. Definitio non hic siti etesiimitur, prout insci iptioni contradistinguitur; sed ita ut de-
semionem includaς quamcunque adaequatam, aut praedicatum convertibiici Per Divisionem intelligunt omnem distributionem Totius in Partes: praesertim si tales sint partes ut non coit anti Regulas has tradunt.
i. Ad metio AG ea O Desinitum ; ii non die, ne in. Si animal rationale, tum
Homo : si non Homo, nec Animal rationes: Non autem valet, nisi de perfiatis insin, tionibus aut Descriptionibus adaequatis. a. ---um m Osritatione οπομ-n; s unum nis es, alterum es t s Quae es Memn es. Non valet aurum, nisi membra talia sint ut non possint coincidere. vIll. De Tesim . . Argumentum a Testimonio, dici stari. Argumentum Inarra o P. Qgia non tam sun&tur in natura Rea quam Authoritate dicentis. Et quo major est Authoritas 'dicentis Gius pluriumve in eo maior est hii jus Argumenti vis. Regulas has tradunt. r. is gumentum a Te nmto, um valet Neratris. Quod intelligunt, non de Negativo Testimonio, sed de Testimonii destaui. Ut, Aristoteles non hoc dicit; ergo nonusti Hinc tamen non raro sit violenta p sumptio: quando Iusta se offert dicendi occasio, &mertio praesumi possit sic di uim iri, si sic foret. Nonnunquam etiam hinc reste concluditur. Pura; sacra scriptura nusquam hoc vel directe vel per consequens inirmat: mo' non est Articii lus Fidei. Item; Non in hoc deli etiam capitale, quia nulla Line ei statia itur Poena capitatri. a. Di Te mπρο s recte M οὶ re es WodHe. a. MUM Tectumnis, adhibe u es es. Sed cum haeimitatione; Modo non fia: albinde sensuum deceptio. . inti imaerae sua credendum. Nec semper tamen ; Puta si peritior artifex contradu
cat; aut aliunde causa pateat curci non credatur
1. Plurium resim dum tinis inis auctarum es inferendo. In lsige, caeterisparibus. sinis esse potest D paliciores illi tum sapientiores, . aut fide digniores, aut dudices magis com- petentes; item si aliunde sit ex ea parte major verisimiliti ido. 6. Te invium inno um arvalet Recentiarum iesimonio. od potissimum valet in rebus Historicis, ec retius Reb nis. Secus est in Artium peritia ; ubi Posteriores non raro sunt praecedentibus peritiores. His autem Argumenta Topica jam enumerara &horum similia,ὶ Retu ue, rimae, sin inis ra, de illas tradita; ira sunt pleraque in se incerta, totque Fcceptionibus & tirunt uionibus obnoxia : ut disiicile sit plus quam Probabilitatem seii verisimilitudinem inferre
ineunque perseela sit syllogismi forma in propter Praemisiarum incertitudinem. Idem dicendum est de gusvis Artis Scientiaeque Regulis Placitisve ; ubi Praemissa sunt
Sed porro dicimus: Quocumue aure Pro tiones jam enumeratae i sive eertae sive inceriis in censeri possint Materia syllogistri: eadem ratione alterius cujusvis Ariis scientiaeve, aut Subjecti cuiluscun- de quo argumentandum sit, Propositiones sic pariter censeri missunt. Et propterea recensitae sex Metaphysica potius quam Logica desiimp ut fp bmina tantum censendae sunt, non ut justi limitra eorum quae Materia syllogisnorum cem sciata sunt. Sunumque, de Materia syllosi sui, dictorem hue sere redit: si Premissae syllomsini rite constituti certae sint; Conclusio item certa est: si probabiles; M ct haec : α magis mi nusve verisimilis, prout illae sint.
200쪽
OU AE ad SN rismi seu Argumentationis rem spectant, ita peractis : superest ut de
Mettia, porro dicam: quam alteram Di jus intem faciunt Iamaei. Nam ut Logica ita Disserere docet ut argumentatio cogens lit di conclusiva.: ut ea Methodo Ordineve res digerere seu ordinare, ut vel rerum ipsarum Naturae aptius conveniat, vel sim rem instituto diuerentis. Cum vero magna sit diversitas tum in simpo quem sibi proponunt dissereptes, tum in e rum quibuscum disseritur captu, ingenio, prae Judiciis: Dimcile est certas trithodi Regulas praescribere quae omnibus satisiactanti
Him si nil aliud sibi habeat propositum quam Historiam ip Temporis ut plurimum ordinem sectatur: ea primum reiciendo quae prius occurrunt. Aut etiam, si variorum generum res recensiturus est; sputa, parti id Civiles, partim T clesiasticas : aut variarum Gentium; pura Anglorum, Gallorum, Hi sipanorum, aliorumque Historiam: ὶ Quanquam pro hujusmodi sub lectis variis, varias historiae partes ficiat; in
singulis tamen rationem Temporis, ut plurimum, persequitur. Neque tamen hoc tam rigide observat utut haec, caeteris paribus, potior methodus censeatur; ) quin & ea, per Anticipationem, aliquando ante reserat qliae post contingant; temporeque antecedentia cautpG incogitantiam, aut propter aliam quae' currat ratio, omisti aliquando Postponati Heiae autem, praesertim Comici Tragicive, Elegantius censentur temporum ordinem imvertere ; tanquam ex abrupto, a Medio ordiri a Lxctorem ue aliquandiu susipensium t nere, donec tandem aliquando occasionem aperire lilaeat ante aletorum. Pariterque is fictis Historiis quas δε--as vocant. I autem, eo potius ordine curabit omnia disponere, ut maxime putaverit valitura apurios quibus peroratur. Adeoque hoc aut illud dicere vel non dicem nam ct celandi ars est pariter ac dicendi, in atque hoc aut illo ordine; prout Temporis, Locive, &Person rum ratio suaserit.
Uliam si eonsideremus; etiam his Methodi sunt diversae. In Pramis & Priaminibvi; a Fine sisten sim proposito Scopo, ordiri; Ut, in Ethisis, 1 Beatitudine ; quid sit eu in quo consistit; ὶ di post de Medus quibus acquiratur.
In Speculatos; a Causa ordiuntur seu quod primum est in operando ὶ indeque ad ED sectus procedunt. Aut etiam a Subjeri; cujus Nomen, Naturam, & Species inquirunt; in ue ad Accidentidi Adjuncta, Proprietates & Aile nes pro unt; cum Principiis Caulisque harum Assectionum; aliaque diaum Concomitantia, seu Consequentia; & Contraria. Sed & in speculativis; alia est Investigationis methodus, alia Traditionis seu Institutionis. Investigandi methodus, a Particularita ad Universalia procediti verbi gratia; obser vando quid in Thoma, Bachardo, Johanne, Socraei Platone, M. contingit: huic colligunt, quid sit humano generi commune, ecquid hujus illiusve proprium, aut huic illive genti peculiare. Deinde ; observando quid hominibus, quadrupedibus, piscibus, alitibus , M. contingit; hine colligunt, quid sit animalibus commune, quid cujusque 'speciei proprium. Pothea, quid Animalibus, Plantis, Metallis, Mineralibus, M. contingit; hi colligunt quid sit cuique generi peculiare, & quid horum omnium commune. I, eque procedunt ad n turam Corporis in genere investigandam aut etiam Substantiae; ct tandem Entis comm
Ubi autem, investigando, ad horum notitiam pervenitur: videndi methodus, seu insti, tuendi & docendi, plane est contraria. Quippe hic quum oporteat, quod aiunt, distam tem credere, docentur primum Generalia, indeque ad Particularia descenditur. . Ut puta, quid sit quod Ens dicimus; deinde quid Substantia, ct Accidens; quidque horum utrique commune, quid Moprium sit; Tum ad Substantiae species descenditur; quid Corpus, 'uti Spiritias: Indeque ab subordinata genera, speciesque di tandem individua. Me quae pluribus conveniunt, simul & semel traduntur, ut non si necessarium eadem de singulis repetere. In his tradendis, varias docent Regulas observandas esse; Ut sint hujus di. I. B tuis regula ; ut, quam commode fieri potes L succlesie tradantur quaedocenda sunt; absquestivolis ci imporiunis excursiotubus ad ea, quae rem praesentem non spectant.
Σ-- ut, partes inter se congruant, non adversentur.3. Umw-π; ut Homogenea Heterogeneis non immisceantur.
q. Isae securimis ; ut eo ordine flaccedent omnia, quem rerum natura postillat; vel ita ut praecedant ficiliora, lucem secuturis praebitiira. s. Di -s; ut q invicem distincta sunt, distitille tradantur, ct a confuse; commodaeque fiant Partitionci&Transitio , ut opus fuerit.