장음표시 사용
101쪽
I. Causa disceptatio. II. Quid probatio ι & ad quem
probaudi cuius pertineat III. Probatio plena, & semiplaua. v. Consessio . V. Positiones. VI. Positionum effectus. VII. Testes . VIII. Unius testimonium. IX. Qualis testium numerus re quiro ur. X, ad XII. Testium qualitates. XIII. Qui testimonium ferre n queant in omnibus. XIV. Qui in certis causis. XV. Qui pro certis personis. XVI. Qui contra ceatas personas
xl X. Examinis publicatio. Xx. Instrumenta a Xxl. Fides p.iblici instrumenti. XIl. Fides privatae scripturae. XlII. Iuramentum eiusque divisioia XXIV. Iuramentum voluntarium,& iudiciale.
XXV. Iuramentum necessarium. XVI. Vis iuramenti, dc quanda ei locus sit . XXV N. Inspectio rei controversae.
XXVlII. Praesumptio iuris, & do
XXIX. Praesumptio iuris tantum. XXX , ct XXXI. Praesumptio homminis , ejusque species .
f. I. J acto litis fundamento, fit progressus ad causae
disceptationem. Si reus in judicium veniens satius ducat adversario cedere, quam obsistere, α liberaliter coram judice fateatur, veram, ac justam esse actoris petitionem, diutius judicio non conis tenditur ; cum reus ipse suo testimonio, BC Senotentia in se condemnationem protulisse videatur. Nullum tamen inde oritur impedimentum, quominus judex, audita rei confessione , sententiam prinserat. Nam scitum est, judicium semel coeptum sententia esse absolvendum, nisi litigantes ultro , ct mutuo consensu liti valedicant f. II. At si reus certamen non resormidet,
judiciumque suscipiat adhibendae sunt probatio. nes, per quas judici rei veritas innotescat. Ne inque enim ipsi non cognita rei veritate, senten-
102쪽
tiam serre licet 1 . Probatio est illius rei, quae in Controversiam venit , legitime judici facta demonstratio. Generatim onus probandi ad actorem Pertinet , eoque non probante reus absolvitur,
quamquam nihil ipse praestiterit ca . Sed interdum probandi onere tenetur reus, Cum nimirum
Praesto est actori juris praesumptio 3 ; aut cum reus excipiendo aliquid affirmat quo contraria actio perimi, ac repelli possit, quia tunc ipse in ex- Cestione sua actor efficitur 4). Interdum etiam tam actor, quam reus probare debet, quod prosequisque asseverat, uti fit in judiciis duplicibus' familiae erciscundae, Communi dividundo, finium regundorum, in quibus uterque litigantium partes actoris sustinet 5 .
Leg. 9 es' I9 1. de Probat. 1 p. 3 π 9 de Probat. g. ΙΙΙ. Probatio alia plena sive persecta, alia semiplena, sive impersecta est 1 . Plena est quae plane, atque evidenter ostendit id quod proponitur , quaeque apta est ad finiendam controversiam :semiplena, quae fidem aliquam lacit, sed non pleis nam , ac potius injicit opinionem, ut dictum unius testis, comparatio scripturarum, cetera similia.
1ὶ Plerique interpretes hanc tradunt probationum divisionem, quae in soro receptissima est . Quamquam enim actor contra reum plene probare debeat id, quod Proponit, tamen despicienda non est ea probatio, qua coniecturam probabilem affert . Ea quidem satis non est ad condemnandum reum, sed tamen iudicis diligentiam excitat ad alias conquirendas probationes, quibM Iur
103쪽
Ita hac semiplena probatio, necrasitatem imponit jurisiurandi, per quod aut reus Se plane purgat, aut actor probationum inopiam supplet . Sane in Ieg. 3i is de jurejuran. Scriptum est : solent sape judices in dubii, causis exacto jurejurando judicare. Et in Ies. 3 cod. de Reb. credit. habentur haeC et Inopia probationum per judicem jurejuranao res decidi oportet. Iam vero is dubiis causis, & inopia robationum; cujus gratia res jurejurando decidituae, nonnisi ad semiplenas probationes re ferri potest. Accedit auctoritas Iuris Canonici in eod.
de integr. rest. , ubi haec Scripta sunt: licet non constit ad plenum; & eod. 6 de Frig. π malef., ubi haec occu-runt: quamvis semiplene nobis expresseris . Quo utroque loco sine diabio semiplena probatio designatur. Sed receptam hanc divisionem probationum in plenas, & semiplenas vehementer improbant Duarcnus lib. a disp. 33, Donestus ad litis Pandectar. de jurejuria cap. I I num. Ita seq. opp. tom. Io col. 7 7 π seq. edit. Luca citi, Faber de Error. ρres natic. dec. I9 er. I. Inquiunt enim, sciniplenam probationem nullam eSse , neque probatum haberi posse, quod perfecte probatum non es , quemadmodum vitiosa cautum non videtur cautum leg. 6 1. Qui satisd. erian. neque Stipulatio, emptio testamentum valent, nisi perfecta sint omnia Iem I I s f de Herb. oblig. , let. I9 1s de Contrah. empl. Verum hi actus individes sunt, propterea mirum non est, eos non valere, nisῆ perfecti sint. Sed probatio dividua est, ideoque eam plus, minusve evidentem saepe dicimus, & interdum etiam luea clariorem, qualem causae criminales postulant leg. ult. eod. de Probat.
g. IV. Inter planas probationes principem Si bi locum vindicat consessio, Cum nulla sit proba tio major ea, quae a proprii oris Confessione prγ
cedit I . Fit autem confessio vel in judicio, vel extra judicium ; idcirco dividitur in judicialem &
extrajudicialem. Iudicialis consessio summam vim habet, ut qui eam emisit sua Se sententia quod amomodo damnasse videatur ca). Sed ut ea vires habeat, fieri debet a majores 25 annis coram com
104쪽
Issse tente judice ca), ex Certa scientia, Sponte, atque libere, procul ab errore facti, quo probato nulla consessio est 4 ; denique non vaga, ct inincerta esse debet 5 . Extrajudicialis consessionis
non tanta vis est, neque ex ea Consessus tamquam judiciatus habetur; verum & ea plenam probationem Constituit, si Coram adversario, & idoneis,
rogatisque testibus emissa sit 6 . i) Leg. 1 F. de Confessis Di I 3 eod. de Non
αὶ Leg. I F. de Confessis, IV. unis. cod. eod. Confiteri autem, inquit Paulus Recepi. sentent. lib. s 9.3apud Schultingium loc. nit. pag. 4 8, quis in judicio nomtcntum sua voce, sed . literis es' quocunque modo potest . Locum hunc Pauli diligenter explicant Criacius,M Schultingius ibid. 33 Conser Glossam in eap. ult. de Confessis. Confessio coram incompetente judice emissa extrajudicialis Confessionis vim habet. ) Cap. 3 de Confessis, Iet. 22 F. eod. Verum de errore iuris aliud est a legibus constitutum . Recte,
Praeter ceteros, hoC argumentum persequuntur maelius ad Ieg. a F. de Confessis opp. tom. II col. -339 S' seq.ed. Luca, cit. , & Criacius ad tit. eod. de Confessis opp.rom. 9 eol. Io 32 cin edit. Mutin.
r. sset . Nam confesSus lacertum declarare debet, ut omnis dubitatio removeatur let. Ii g. Nihil F. de ει-
6 Novet. 9o cap. 2, Auth. Rogati eod. de Testib. g. V. Ad eliciendam hanc consessionem jam diu receptum est, ut litigantium alter alteri pro-Ponat positiones, sive articulos respicientes non Causam universam , sed laeta quaedam, quae ad cau- am Pertinent, ut iis ab adversario constitutis ,
alteri sit exploratum, quid probare ipse debuat, quid in probatis habere ci). Suffectae sunt PQSic a
105쪽
Io6tiones interrogantibus, quae olim ante contestatam litem fiebant in iure, sive apud Praetorem, Cum quis, experiri vellet actione reali, puta haereditatis petitione, ac rei vindicatione, & nescius, pos sideret ne aut quo jure possideret reus , ex ejus ore actor exprimebat genus actionis, qua ipsum uti oportebat. Actio descendens ex his interrogationibus actio interrogatoria dicebatur unde Pan
dectarum tituli de interrogationibus in jure factis, ct interrogatoriis actionibus.
i) Cap. I de Consess. με. Posit Iones, quales h die adhibentur, ius civile ignoravit, atque earum primum meminerunt Decretales cod. s 4 de E&α, π eod. Mn. de ait. eontest. Quod vero inquit Clemens V. Clem. Sapa de Verb. signifie., eas longavo usu in causis admissas, ad usum lati ecclesiastiei referendum est.
f. VI. Ille cui sunt obIatae positiones, iisdem
respondere juratus debet, ac si confessus fuerit , urgebitne testimonio suo, tamquam re satis Certa, ct probata; si respondere noluerit, aut ne rein sponderet, a judicio discesserit, conscientia sua
convictus iudicabitur ci . Quod quidem obtinet cum judex respondere jussit, nam qui a judicio
discessit, antequam illud a judice mandaretur, ContumaX , nou. Convinctus existimatur ca . Videre autem in primis judex, ct considerare debet, pr bandae ne, an rejiciendae sint positiones, non enim litigator positionibus obscuris, captiosis, dubiis, aut ad causam non pertinentibus cogitur respondere.
106쪽
I S. VII. Ubi consessione nequeat educi veri
tas, aliae in medium asserendae sunt probationes, ct veritas exquirenda, vel testibus, vel instrumen iis , vel jurejurando , vel oculari inspectione, veIindiciis, ct praesumptionibus. Testes sunt persinnae fide dignae , quae rei controversae veritatem ostendunt, quodque ab iis dictum est, testimo nium appellatur. Omnis quaestio de testibus ad tria capita lacile redigitur, ad eorum numerum,
g. VIII. Quod attinet ad numerum unius Po ro testis , quamquam ipse sit omni exceptione
major IJ, nulla tuta fides est ca); tantum lacit
ne temere fiat, quod sine flagitii periculo fieri non potest. Ita cum dubitatur , num quis baptizatus sit 3b, num ecclesia sit consecrata cc. Cum agitur de impediendo matrimonio, deque aver tendo malo, quod ex illo oriretur 5 , uni testi Credendum est. Sed ct notario , qui ea Confirmat, quae sui ossicii sunt 6 , nuncio, qui se aliquem Citasse testatur ), Episcopo qui testimoniales literas suo sigillo munitas dedit, parocho, qui de Suorum vita, & moribus, magistro, qui de studio discipuli testimonium serunt, omnis habenda fides est.
si sed testimoniam ab uno lieὰρ Diseopo perhibia
tum omnes judices indubitanter aeripere oportere, Serb
Ptum est in Extramas. in fn. Cod. Theodos. tit. de Epis judic. pag. 339 tom. 6 edit. Gothostedi Lips. 17 3. De hac constitutione, quae Constantini M. nomen Prae4 seri, & uuam Gotholiedus, aliique salsam putant, Fax egi loco superiori tit. I S. 22 not. 4 pag. 27 π et *ὶ Cap. io Dr 28 de Testib., leg. ου eod. eod. 3 n. aio de consecra di1t. 4. 1
107쪽
g. IX. Generatim tamen duo saItem, tresve testes requiruntur, ut plena probatio habeatur ci); nisi Iorte illorum numerus. Certa aliqua in re Riure .sit definitus. Nam sunt certa quaedam nego in Cia, quae plures eo numero testes requirunt ca), ct in his quidem praescriptus numerus omnino adhibendus est.. Ita personae dignitas iacit ut pluis HS , quam duos, tresve, Ecclesia testes postula-
Tet, ut Episcopus condemnaretur 3b Expedit
tem universe plures afferre testes, ut firmior ,st luculentior probatio habeatur; modo adversarius non cogatur graves Perferre Sumptus propter inanem testium multitudinem. Ius Civile eam rem permittit arbitrio judicis, Cujus est. testium num merum moderari 4); sed jure decretalium testes εupra quadraginta ex utraque parte in medium aD
i in Cap. 23 da Testib., Leg. I 1 F. eod. ' αὶ Leg. I g. 2 ff. ae Testib. , cod. 23 mox cit. Consule Brisonium Seleta. quast. lib. 2 cap. Ir. 3ὶ Contra Episcopum testes 72 adhiberi voluisse Zephirmum Pontificem, tradit Liltprandus in ejus me. v. I 83 ed. Anmev. I 6 o. Eamdem hunet numerum expresserunt Leo IV. in ean. 3 cap. a. quast. ς & C pitularia Caroli M. lib. I cap. I93 tom. I col. q9I ed. Bdlutii 'nia i 77a , ae M.tcedoniam Episcopum Constan tinopolitarium ab Episcopis septaaginta duobus de gradu dejectum narrat Auctor ronis. Alexand. olymp. 2 8s ira Bibliotiare. tom. Ia pag. HI ed. Lugdun. Imperatores Valentinia rus , Ualens, & Gratia Ium in leg. 2o cod. Theodos. Quor. appellat. non recip. testes 7o memora at
108쪽
Breυ. ω'Ioc diei 3 ea'. I opp. tom. 9 cot. s69 ed. Venis est. meationem facit Concilii apud Carrhaginem a Donatistis habiti, quo Caeciliantis ab Episcopis fere septuaginta condemnatus fuit. Mitto decretum Concilii Romani sub Silvestro Pontifice, quod est apud Gratianum
can. 2 cap. 2 quasn F, & quo habentur haec. Prasul non damnabitur , nisi cunae 7 2 testibus . Presbyter Cardianalis nisi cum Diaconus Cardinalis Urbis Romanisi cum 27 testibns Subdiaconus , Acolytus, Exoreista , Lector, Usti rius 7 ; itemque mitto uia Concilii SinueSsani, ex quibus constat, adhibitos fuisse testes 7 adversus Marcellinum, qui idolis thus adolevisse ferebatur. Mitto inquam utrumque, quoniam Romanum illud Concilium ab Lidoro Mercatore fuisse confictum , omnes norunt I & similiter omnibus compertum est, fabulam esse
Μarcestini lapsum & acta Synodi Sinuessanae, quod,
Praeter ceteros, late ostendit Papebrochius in conat. o nolog. Histor. in S. Marcellin. Dissere. 7 in Proni. ad actisSS. M i pN. 42 π seq. edit. Antiaevia. Illud in his actis Cura, & observatu dignum est, quod dicitur; hi
omnes electi sunt viri libra oeeidum, qui testimonium perhibent; constat autem ex iisdem actis libra occidua vocabulo testes 7x sigmificari. De libra nomi te parum I bor . Nam veteres nominibus ponderum numeros designare solebant, quod praeceteris cistendunt libra, e r unciarum vocabula usurpata ad significandam intcgram haereditatem, quae duodecim partibus constat . Mirum igitur no est, quod in actis Sinuessanis librae nomine 71 testes intellegantur, quoniam Valeati iiani, & Ualentis constitutione in I g. s eod. de Susceptor. lib. t o sancitum est, ut libra constaret solidis septiaginta duobus . Neque resem, quod Marcellinus Ualentiniano, & Ualente antiqtior fuerit . Nam, ut rectissime est a Bamato ad an. 3οχ num. 94 seq.rom. 3 pag. 33o erit. Luca observatum, acta Synodi Sinuessanae, et talia nunc extant, recc ar Iorem habent auctorem, qui verba secundum sui temporis consuetudinem usurpavit. Itaque de libra nomine expedita res est; Sed non ita facile iudicari potest, quamobrem Auctor eorum actorum hanc libram oeciduam appellat. Ioannes Dariis in Decret. Gratian. cap. 1 quasn s non occiduam, Sed nisiduam legendum patat, hoc est , eram, & expens m, uti eam vocem explicat testimonio Isidori Orig. lib. I
v. 61 ed. Paris. U. Ir8o; sed id quidem est e tra
109쪽
II omnium codicum fidem , & auctoritatem . Cui acius Obseretri lib. I 7 eap. 9 opp. tom. 3 col. 6ss edit. cit., & Baronius
Ioe. mox cit. libram occiduam Occidentalem explicant. Nam discrimen constituunt inter libram Orientalem, &Occidentalem , quarum altera Constabat Solidis octuagint quatuor secundum ConStantini constitutionem in Ieg. I eod. Theod. de Ponderat. , altera ex cit. leg. ς eod. de Susceptor. lib. Io Solidos Septuaginta duos continebatis
Sed, ut bene monet Cironius Observ. lib. 4 cap. s p. Soed. Vindobona I 6r, nulla est haec Orientalis, S Occidentalis librae distinctio; nec quod Constantini lex Antiochiae, lex autem Valentiniani, & Valentis Romae lata fuerit, ex inde essici potest, quod illa tantum ad Orie tem, haec vero ad Solum occidentem pertineret . Imo vero cum iIli utrumque tenerent imperium, sine dubioe
tulerunt te stem qua totum imperium obstringeretur is
Ipse Cironius oeciduam libram in actis Maleellini interpretatLr stateram, & paria libramenta accurato examine δ. sic ut occidua labra sit, quaSi vergenS, atque ad unam partem inclinans. Rejicit hanc sententiam Iacobus G thosredus ad leg. unia. eod. Theodos. de Oblation. votor. rom. 2 pag. 463 ed. Lipsia cit., & occiduam libram exinplicat imminutam, quemadmodum a scriptoribus occisduum, imminutum, & quod occidit, passim appellari
) Leg. a g. 1. de Testib. 1 p. 37 eod. f. X. Multa etiam in testibus requiruntuP ut eorum testimonium judicio probetur . Principio Citandi atque etiam inviti cogendi sunt ad serendum testimonium , ct patefaciendam veritatem. Vetus est jus cogendorum testium in causis criminalibus G: sed postea Iustinianus etiam ad Civiles Causas jus idem produxit ca), atque ita factum est, ut in his quoque causis inviti darentur testes, qui pridem erant tantum voluntarii 3). Nunc igitur jure civili etiam invitis denunciatur testimonium,
e Sceptis cognatis, affinibus, ct quibusdam aliis cc.
110쪽
ad Minuti au. pag. 62 ed. Οxonii I7o3. Conser Cironium ad tit. Decretal. de Testib. cogeu. αὶ Leg. i5 I9 cod. de Testib. Antiquiorem illam constitutionem, qua novum hoc jus mduxit, Iustinianus ipSe memorat cit. lem I 68, eam vero ex Basilicis restituit Cui acius Observat. lib. 8 cap. I 3 opp. rom. 3 col. I 8 sedit. eit. De testibus ad ferendam testimonium cogendis est etiam decretum in Lege Ripuariorum cap. so apud Balutium capitular. Reg. Fraucor. tom. T col. 27 edit Venet. I 772, & in Lege Salica cap. sI , apud eumdet Balutium loe. eit. eoL 22s. Si quis, in Lege Salica scri-Ptum eSt, testes necessaries habuerit, Or fortasse ipsi ad placitum ijudicium ) venire noluerint, qui eos necessarias habet, mannire monere illos debet. Si vero venire noluerint, π eos sunnis i legitimum impedimentum non detinuerit, unusquisque illorum sexcentis deinnariis, qui faciunt solidas quindecim, culpabilis jud
Ieg. 4 1 3 I9 1. de ostia. g. XL Romana Ecclesia testes hortari , ct m nere . non Cogere consuevit I). Tantum ecclesiasticus judex invito testimonium de nunciat, si is odio, vel gratia, vel timore se subtrahat ca); atque alia desit probatio , unde veritas nosci possit
D. Et Iaicum quidem ipse judex cogit ad serenis
dum testimonium per excommunicationem 4b, clericum vero per suspensionem ab ossicio, ct benem Cio, quam, si adhuc pergat obsistere, sequi PO-test sententia excommunicationis ac depositionis
s). Quod si quis jurejurando promiserit, se non dicturum testimonium, nulla vis sacramenti est 8.