Joannis Devoti ... episcopi olim Ananiensis ... Institutionum canonicarum libri 4 Tomus 3

111쪽

f. XII. Sed & jurati debent esse testes, quo

niam injuratis non creditur, nisi eis adversarius jusjurandum remiserit IJ; Praeterea non singulares , quales sunt, qui singuli de disjunctis , diversisque actibus testantur, iique, inter quos de eo dem actu non convenit a , neque qui rem ex auditu deprehenderint, quia testes auriti plenam sibi fidem non vindicant, nisi alia praesto sint adis minicula , aut nisi aliud causae natura postulet

3 ; denique nullo vitio laborare debent, propter quod a testimonio repellantur. Quidam enim ab omnibus judiciis arcentur, quidam ab aliquibus ,

quorumdam testimonia pro certis Personis, quo rumdam Contra Certas personas non recipiuntur . i) Leg. 8 eod. de Testib., eod. 39 π s I eod. Vide

etiam Capitularia Caroli M. lib. 7 cap. 283 r. I col. 727ed. Balutii Venet. Ia 72. Forte huius sacramenti a testibus emittendi necessitas secit, ut nonnisi a jejunis testimonium dari deberet. In Capitularibus Caroli Mag., &Ludovici Pii lib. s cap. 1 7, apud Balutium tom. I col.

184 cr 648 edit. eitat. scriptum est: omnino nullus, nisi jejunus ad juramentum, vel ad testimonium ad mittatur . Quod item constitutum est in cod. I de Testib., Nullus testimonium dicat, nisi jejunus . Nam uti san- Citum est in canone, quem Cornelii P. nomine describie Burchardus in meret. lib. I x eo. I 2, honestum, Orjustum videtur, ut qui in sanctis audet jurare, hoe je- unus faciat cum omni honestate, or timore Dei. Same vetus haec est Ecclesiae disciplina, ut no misi a jeianis Sacra tractentur ean. 6 π disti de Consecr. Sed ne despicienda quidem videtur conjectura eorum, qui testes jejunos testimonium ferre debuisse puta at, ne onusti vino,& cibo perturbatam, aut minus veram attestatiorem emitterent. Sane in iisdem Capitularibus Caroli M., & Ludovici Pii eod. Io3 lib. y loe. cit. cia. Caatam rat s

112쪽

tit nullus ebrius tuam eausam in mallo possit eooqui rere , nec testimonium, nec placitum Comes habeat, nisi jejunus. Illud de Episcopis, statutum rat Nov. I 23 c. 7, eos non ad instar aliorum testium jurejurando, sed fide tantum sua, ut decet Sacerdotes Dei propositis sanctis Evangeliis, testimonium ferre oportere. Triburiensi autem

ConCilio an 89 ean. 2I col. 6 o tom. II collect. Labbaei Sangitum est, ut Presbyter vice juramenti per sanctam consecrationem interrogetur , quia sacerdotes ex levi causa jurare non debent. Consule Christianum Lupum Append. ad Epbesin. Latrocin. cap. 2 acf. I opp. tom. Lpra. 22o edit. Gnat. , ubi causas habeS,. propter quas

clerici jurant. α p. 33 da Testib., eap. 9 de Probat. , cap. 23. 3 2 de Elec . - 3) Cap. s 27 γ' q7 de Testib. , es, II de Probae.

Tempus, quod hominum memoriam superat, per teStes

ex auditu, in quibus insint omnia, quae inesse Oportet, xecte demonstratur leg. 2 8 ff. de Prolat. Iisdem quoque testibus consanguIstatem probari, traditum est: sed hodie , uti monet Criacius ad cap. 47 de Testib. opp. 6 col. Es6 edit. cit., Lateranensis Concilii decreto arctata ad uvium gradum prohibitioae nuptiarum, arctatur etiam de auditu testimonium. .. Confer ipsum cap. 47 de Testib.

f. XIII. A judiciis omnibus, tamquam mi

nus apti, & idonei ad serendum testimonium, re pel untur furiosi, amentes ci), itemque impub res, servi, periuri, infames, excommunicati ca). Quin jure Decretalium quilibet reus criminis postulatus, etiamsi nondum confessus, convictus, d, mnatus & notatus infamia sit, testimonium dicere

prohibetur 3); exceptis gravioribus criminibus, qualia sunt simoniae, & Iaesae majestatis di), in quibus etiam infames testimonium ferunt 5 .

Nam testes non tantum infamia, sed etiam ins miae suspicione vacare oportet 6)- Ceteri criminosi omnino reiiciuntur, cum adhuc in sceleris

contagione versantur 7 . Qui crimen Perpetra.

113쪽

II 4runt, modo periuri non sint g , se deindeps salva existimatione abjecerunt, in judiciis civilibus, non item criminalibus, in quibus de crimine, Poenaque agitur, testes esse possunt 9 .

Camotensis epist. 27 opp. tom. 2 pag. 33 ed. Paris I 647 : Cum in aliis accusationibus , inquit, accusatorum , . testium innocentia queratur, insimulationem tamen simoniacorum etiam infames personas admitti.

s) Cap. 33 de Simon. 6) Cap. a de Except., c n. 39 c p. 2 qu. 7, 3ρο 3 3 'quast. I I. 7) Cap. Testib., cap. 32 Simon. Conseret iam Capitularia Caroli M. l. 7 cap. 324 tom. I col. 73Aed. Balutii cit. 8 Qui in alia causa aliquando pejerasse probantur et amsi de perjurio illi damnati non fuerint, testes esS prohibentur eap. 7 de Testib., eam. I 8 . 6 quast; I s

9 p. s 4 de Testib. f. XIV. In certis causis testimonium ferre nequeunt sceminae in causis criminalibus ci), nisi

plane alius desit veritatis estendendae locus, aC BD si agatur de gravioribus criminibus simoniae , &laesae majestatis in quibus etiam minus idonei te

stes recipiuntur ca); patronus , ct advocatus in causa, quam defendunt iudex in causi, quam iudicat 4 , denique omnes in propria causa teis stes esse prohibentur s).

i) Iure civili a causis eriminalibus mulierum testimonium excluditur, si irae corpore quaestum faciant L. 3f. s is de Testib. Sed decretales omnes universe seminas

repellunt . . -

114쪽

f. XV. Pro certis personis testimonium sere nequeunt ii , qui sunt de domo, sive samilia nisi sint spectatae fidei, & probitatis 1 , vel nisi in Controversiam veniat, quod alio mcito probari non potest; veluti si quaeratur de cognatione, legitia mis natalibus , aetate cub. Similiter neque amici testimonium dicunt in causis amicorum 3 m neque ii , qui similem cum aliis habent controversiam, & quorum judicium illud interesse potest- 4b; itemque monachi, & clerici in profanis re-

hus coram laico judice testimonium ferre vetantur , nisi aliud postulet necessitas ostendendae vexitatis; uno Casu sunt testes cum sui antistiti&Venia, aut eorum testimonia ecclesiasticus judex

recipit.

3ὶ Leg. 3 1. de Testib. ) Cap. Io io de Testib. g. XVI. Postremo adversus certas personas testes eSse nequeunt reus eontra socios criminis

Id , exceptis criminibus laesae majestatis, haeresis& simoniae a , inimicus contra inimicum ca), lubertus contra patronum filius contra patrem ,& pater contra filium; exceptis Causis matrimo nialibus cs , haereticus, ethnicus, judaeus Contra orthodoxos 6), denique in cansis criminalibus aici a serendo contra clericos testimonio jure de cretusium repelluntur ' .

115쪽

g. XVII. . Probi, & honesti testes legitime examinandi sunt, ut ipsis in judicio fides habe, tur. Ergo qui probare debet, quod est incertum, testes producit, quos inde competens judex advo-Cat, posteaquam eos dignos judicavit, qui in judicio recipiantur. In primis autem citandus est adinversarius, Contra quem testes asseruntur, ut Conintra ipsos proponat, si quid sorte objiciendum habeat ci). Sic probati testes initio jurant, se procul habere causas omnes gratiae, odii, simultatis, eaque dicturos, quae vere sciunt, non ut Cuiquam gratifizentur, neque ut Spem aliquam propositam habeant, sed quod uno veritatis stadio seruntur u . Deinde a judice clam , & seorsim ab aliis, singuli interrogari, ili examinari debent ca) ; nisi ex justa causa ad judicem venire impediantur, quia tunc ad eos mittitur, qui interroget 4 .

i) Cap. 1 de Testib., quem in Iocum vide Cui acium opp. tom. 6 eol. 83 7 ed. cit. 1) Leg. 8 eod. de Testib., eod. 3I π 47 eod. 3 p. si de Testib. 43 Leg. I s 1. de Iurejur. , eod. 8 de Testib. ML scopos ad ferendum in iudicio testimonium vocari vetula Iustinianus Novet. I 23 c. 7 π 8. Ad personas egregias, eosque qui valetudine impediuntur domum mitti oportis ad jurandum scriptum est in L. I s eod. de jurejurari. Videndus C acius in tit. ao lib. I decretat. cap. 8 opp.

116쪽

- . ra

gias personas ΤribonIani esse arbitratur . Nulla harum Personarum quae egregia dicuntur mentio est in eap. 8 de testib. γ attestat. , sed tantum memorantur valetu- dinarii senes, vel debilitate confecti, aut paupertate depressi.

f. XVΙΙΙ. summa in hoc examine diligentia est adhibenda ci), ct responsa testium Clara esse debent, ita ut si obscura sint , iterum illi interrogari debeant cu). Interrogantur autem de Cir

Cumstantii S , personis, loco, tempore , Credulitate, fama; in primis autem scientiae Causam asserre te. Stes oportet per eum corporis sensum, Cui res Conistroversa subjicitur, veluti per fidem oculorum, si

de sacto, per fidem aurium, si de dicto quaeratur 3 . Quae interrogationes plerumque ab AdVersavio Proponuntur O, quo praesente interrogandi Sunt testes, quae civilis s), 2 canonici juris 6)disciplina est; sed fori usu jamdiu receptum est,

ut clam a judice interrogentur, aC tantum Voce tur adversarius, ut adsit, cum illi sacramentum

emittunt b.

7) Error intei pretum, maxime veterum , hunc morem induxit; error autem processit ex prave intellecta Zenonis constitutione in leg. I a cod. de Testib. Ea quidem scriptum est intrare testes judicantis secremm . Verum, ut bene monet Polletus Histor. foro Roman. lib. s c. I 2, secretum est tribuqal, ac judicii locus, non autem haec verba significant, quod putarunt Interpretes, test S S Creto interrogandos esse. Consule Cujacium ad e. ade Testib. tom. 6 eol. 83 7 ed. cit.

117쪽

II 83. XIX. Peracto testium examine publicanda ,sive vulganda , ac litigantibus demostrβnda sunt omnia, ut intelligant, quid gestum, dictumque sit, ac si quid habent objiciendum proserant 1 . At post publicationem neque super propositis aristiculis, nisi sorte aliqui omissi fuerint a , interi rogandi sunt testes 3b; neque in eorum personas aliquid opponi potest, nisi qui eos refellit, prius

juret, se id non dolo lacere , aut nisi ante publicationem protestatus sit, aut nisi ostenderit, se de mum post publicationem didicisse exceptionum cauissas , quas ignoraverat 4 . Testes ab actore datos rosellere potest reus contrariis ab se productis teristibus quos actor aliis item testibus resutabit; atisque hic debet consistere productio testium, ut lites habeant medium quemdam modum cs . Cum inter actoris, reique testes pugna est, plus fide digni, ac verisimilioria assirmantes, cum haec in omnibus paria sunt, plures numero praeseruntur 6 . Testimonia vero in uno judicio recepta fidem faciunt in eadem causa, ct inter easdem per

sonas coram alio judice T ; Sed in summario reis Cepta in plenario non probant c8 .

s) Cap. Is 36 49 ss eod. Sed interdum, ut hIs

locis explicatur, justis de causis etiam quarta testium productio conceditur. Illud omittendum non est, quod recte observat Cujacius ad eod. 49 de Testib. eit. tom. seol. 816, magnum inter refellendos, producendosque testes discrimen intercedere . Nam testes refelli, & refutari etiam post publicationem recte possunt; cum tamen post

publicationem iidem, vel alii noa prolucantur.

118쪽

ε. XX. Praeter testes, probationes educuntur etiam ex instrumentis , nimirum ex scripturis , quae fidem judici faciunt rei, quam Continent. Nam angustiori significatione scripturae instrumenta asinpellantur; cum latiori significatione, quidquid ad causam instruendam pertinet, ideoque etiam testumonia instrumentorum nomine comprehendantur I). Instrumentorum quae rite consecta sint, eadem eStin judicio, quae testium, fides, ct auctoritas ca),

eaque vel publica vel privata sunt. Publica instrumenta , Sive Scripturae sunt qtim publica auctoritate Conficiuntur a personis, quibus id munus datum est, uti sunt Censuales tabulae, instrumenta Rnotario rite conscripta, acta judicialia, scripturae

eX publicis archivis eductae 3 , ct a publica per-

Sona Consectae. Eodem loco sunt scripturae publi- , ct autentico sigillo obsignatae, veluti Principis, Episcopi, Capituli, Universitatis; itemque libri Ρarochorum, in quibus baptismata, matrimo nia , funera describuntur. Privatae scripturae a Pruvatis nulla publica auctoritate conficiuntur, ' huc spectaut epistolae , apochae , antapochae, chiro grapha. o a s de Fid. instrum. Hermenopulus lib. I

rat. 1 cap. 22 δικια ματα vocat tam probationes, quam

instrumenta, quia haec probant illud, quod judicio proponitur; & causarum firmamenta sunt. In Basilicis Veros& apud eumdcm Hermenopulum instrumenta proprie di cuntur συμβλαια pacta conventa in scripturam redacta, uva tum facilius probari possit lib. 4. 1. de Fid. Mir m α Leg. I s eod. de Νή. instrum. 3) Auth. Ad hae eod. de Fid. instrum.

119쪽

g. XXI. Publica instrumenta plenam in judi

cio probationem constituunt ; modo authentica ipsa, hoz est autographa proferantur I . Nam exemisplo non facile creditur , nisi eX authentico sumis Uum legitime sit, ct cum eo conferatur, probe que conveniat a . Fides tamen publicis quoque instrumentis subtrahi potest exceptione salsitatis, quae pluribus testibus evidenter demonstrata sit 3) Praeterea nihil efficit qui inter se contrarias scripturas protulit 4 , aut abrasas in loco suspe

cto s , aut testionis ita impeditae, ut legi, &intelligi nequeant 6) .

eod. eod.

f. XXII. Privata scriptura, cujus est Como Perta veritas, tantum Contra scribentem probat, modo causa debiti expressa sit c I ; excepta liberatoria consessione, in qua Creditur sibi solutum Profitetur, quaeque nulla etiam adjecta Causa, contra scribentem probationem iacit cub. Sed scripturae, quae tribus munitae sunt testiolas, vim habent publici instrumenti 3); ac libris mercatorum Publicae utilitatis , & commercii ratio tam pro bCri ventibus, quam contra scribentes fidem tribuit. i in Leg. g. v t. F. de Probat. , eod. I 4 de Fid.

instrum.

α) Leg. go Is de Pactis. 3) Leg. ii cod. aut potior. in pignor. habeant.

120쪽

Nccesse tamen est, uti anImadvertit Brunnemannui in eis. L. num. 6, quod Constet de manu, & subscriptione testium sive per recognitionem, sive per comparationem,& quod etiam partes ipsae subscripserint, testesque idonei sint

g. XXIII. Est y probatio, qiue oritur ex tuis

rejurando, quod definitur assirmatio religiosa, hoci est advocatio Divini Numinis in testem ejus rei, quae promittitur , aut asseritur. Dividitur Iusjurandum in promissorium, & assertorium. Illud suturum respicit, atque in Contractibus non raro a hibetur; hoc ad praesens, aut ad praeteritum tendi, pus pertinet. Assertorium juramentum triplex est, voluntarium, judiciale, & necessarium ci). 1 Ιnscliptio illa tituli Pandectarum de Iurejurando

si υe voluntario, sive necessario, sive judiciali triplicem

habet jurisjurandi divisionem. f. XXIV. Voluntarium est, quod alter alteri Rut eX Conventu, aut sine conventu extra judicium defert, vel refert ib. Deserre jusjurandum est adversario offerre jurisjurandi conditionem; referre autem est non suscipere hanet Conditionem ,

eamque in ipsum offerentem rejicere. Iudiciale juramentum est, quod in judicio alter litigantium alteri defert, judice non cogente, sed approbante; necessarium est, quod judex vel actori, vel reo deseri, ubi plena probatio desit , ut inde veritas innotescat ca) si Recte hoe iusiurandum voluntarium dicitur, quo

niam sive illud ex paeto emittatur, hoc quidem ex libera litigantium voluntate procedit, ac praeterea qui idem CXPacto deserre debet neque extra judicium ad deferendum cogi, neque item, si deserat, adversarium ad jurandum digere possit; sive contra sine conventu deseracura i