장음표시 사용
121쪽
tegrum sit deserenti non deserre; Integrum ei, cui dei tum est, nec praestare, nec referre; integrum denique ei, cui relatum est, nec tunc illud praritare, quoniam sem per deest, qui cogat, cum id privatus in privatum efficere nequeat. Comule Voetum in Pandect. lib. I 2a rit. Σ .
Σὶ De voluntario jurejurando eadem est Lati torum, Graecorumque Sententia, Sed de necessario, ac iudiciaIi magna dissentio rat, quam jam sua aetate fuisse tradit Azoin Summa eod. de jurejur. num. 6. Nam Graeci necessarium vocant, quod alter alteri in iudicio defert, judice suscipiendi, aut referendi juramenti necessitatem imponente ; judiciale, quod judex ipse defert sponte sua. Balsamon in Nomoeanon. Photii tit. I 3 eap. I 8, apud Iustellum Biblioth. Iur. Canon. tom. 2 pag. IIII eἡit. Paris. I 66 I. Voluntarium, inquit, quod datar ex v Iuntate partium exrra judicium; necessarium, quod deferente actore, π ex interloquutione judicis datur; judiciale , quod judicis sententia , etiam nolentibus iis, qui litigant, controversiam decidit. Cujacius in Paulum Reeept. senten. lib. y tit. 3I opp. tom. I col. 43 9, π ad Edict. Paul. lib. I 8 let. 17 υm. y eol. 2I I ita ' rem omnem distinxisse videtur, ut voluntarium jusjurandum sit, quod alter alteri extra judicium desere, necessarium, quod alter alteri in judicio, judiciale, quod et judice desertur.
Τum Observ. lib. I 8 cap. 3ς tom. 3 col. 49 jusjurandum alteri ab altero delatum voluntarium, aut necessarium esse inquit, voluntarium, quod extra iudicium, necessarium, quod in judicio desere . Verum in Paratiti. Digestor. ad tis. da jurejura sive voluntar. si De necessa sive judiciat. rom. Io col. 393 voluntarium esse inquit, quod ab altero alteri desertur in iudicio, vel extra iudicium; necessarium, quod refertur; judiciale, quod a judice resertur. Ego Communem Latinorum opinionem sequor . Sane Cajus in let. I ff. de jurejur. maximum , inquit, remedium expediendarum litium in usum venit jurisjurandi religio , qua vel ex pactione ipsorum litisatorum , vel ex auctoritate judieis deciduntur contro--mia . Duplex hoc loco Cajus jusjurandum proponit , alterum, quod ex pactione litigatorum, alterum, quod ex judicis auctoritata emittitur . Iuramentum, quod eπlitigatorum pinsone procedit, necessarium esse omnino non potest; cumque huic pactioni opponatur judicis auctoritas , quae necessitatem facit, commvcns eSt, ut ne-
122쪽
sar Ium iuramentum Illud prorsus habeatur, quod indubiis causis a judice pro sua auctoritate defertur . Iuramentum autem ex pactione aut in iudicio, aut extra iudicium datur. Hoc plane voluiitarium est, illud iudiciale, quoniam coram iudice emittitur. Revera Paulus Di I as de jurejuri juramenti ex conventione unum genus eo stituit . Iusjurandum, inquit, quod ex eonventione extra judiciam defertur, referri non potest - To' extra juditiam evidenter ostendit, aliud esse j jurandum ex conventione, quod in judicio defertur; & hoc nonnisi iudiciale iuramentum esse potest, quod ab alio distinguitur propter conventionem, quae in iudicio facta est. Caius, qui genus enarrabat juramentorum finiendae litis causa in stitutorum, utrumque iuramentum, quod nos voluntarium,st judiciale appellamus, complexus est uno Verbo ex con ventione s sed Paulus, qui speciem explicabat conventionalis juramenti , addere debuit extra judicium, ut intenderet, non utriusque Conventionalis juramenti vim eamdem esse, Sed aliud valere juramentum ex conventi ne in iudicio, aliud iuramentum ex Conventione extra judicium facta . Communem Latinorum de jurisjurandidistinctione sententiam , praeter ceteros , late exornant D nellus in tit. Digest. de jurejuri opp. t. IO col. 849 seq. s& Voetus in Pandect. lib. I 2 tit. 2 num. 7. Vide etiam Ant. Matti eum de Iudie. Disp. 2o th. 6 π 7.
g. XXV. Iuramento necessario locus est jucausis dubiis , idque dicitur suppletorium . quoniam eo semiplena probatio suppletur I . Dubiae cauolae ex veriori sententia sunt, in quibus plena pro batio data non est, putas quod graves adsint praesumptiones , quae non omnem abigunt scrupulit m , aut quod allati sint testes, in quos aliqua exceptio Cadere posse videatur. Desertur hoc jusjura nodum ei, qui semiplene probavit, modo personarum , & Causae ratio habeatur ca) ; ct si reus aeque, atque actor semiplcne probaverit, deserendum est reo, cujus in re dubia potior causa est 3 .
o Qui semiplenam probationem contemnunt, iura me Ni auppletorii nullam rationem hahent. At in dubita
123쪽
causis , ut inquit Caius in tig. 3i g. da jurejur. , velut loquuntur Diocletianus, & Maximianus in IV. 3 eod. de Reb. ered. , in probationum inopia judex delato jur, mento litem finit . Verum si qtiniimus, dubia causa s& inopia probationum nihil est aliud, quam causa, in qua semiplene probatum est . Nam si dubiam causam, di inopiam probationum intelligamus causam, in qua pares ab actore, & reo probationes datae sunt, par erit utriusque causa, ideoque absolvere oportebat reum, Cuj usin pari causa potior conditio est leg. I 2ς π a18 1. de Regul. jur. , eap. 6 de Fid. instrum. , cap. 61 de ι2rb. signis. in ε; tantum abest, ut jusjurandum a judice deferendum sit. Rursus si probationum inopiam, quod placuit Giphanio in leg. 3, eod. de Reb. ered. , intelligamus causam, in qua nihil ab actore probatum est, erit omniano iudicandum pro reo, quem actore non probante & ii nihil ipse prastet, obtinere voluit Imperator Antoninus in leg. 4 , eod. de Eden. Restat igitur, ut dubiam causam, & inopiam probationum omnino reseramus ad causam, in qua semiplene probatum est.
f. XXVI. Oblatum iuramentum litigantes re
cusare non possunt, nisi justam habeant recusa di causam: ut si deseratur reo, contra quem ni
hil probavit actor, aut actori, qui plenam probationem attulit I . Delato , & emisso juramento SeCundum eum, qui juravit, serendum judicium est ca . In omnibus autem causis civilibus huiCjuramento locus est, non item in criminalibus pro
3ὶ Consule V tum in Pandect. lib. I x tit. 2 n. Io Iuramentum hoc, quo quis se purgat ob infamiam ex crimine Contractam, purgatio canonica appellatur, de qua titulus est in Decretalibus de Purgatione eanonica, Mcujus olim frequens usus erat. Clerici, qui sunt de Ap italia crimine infamati ..... per distinctionem ecclesia1ri
124쪽
miam abolendam purgationem eanonicam curaverint ex
hibere , inquit Innocentius III. in cap. 3 de Apostat. Idem de clerico homicidii reo in eap. I de Homicid.
volunt. , vel causat , de Calumniae suspecto in cap. 2de Calum. , de Presbytero accusato In e. Io de Accus t. sde clerico concubinatus suspecto in eap. 8 de Cohabit. eleric. . mulier. statutum est . Memorant quoque ho saCramentum Augustinus epist. 78 opp. tom. 2 col. 24 I ed.
Maurin. Venet. I7s9, Gregorium M. lib. 2 , epist. 33 Iib. 7, epist. I 8 lib. I 3, epist. 3 opp. t. 2 cor. s 97 864 I 241 M. Paris. eit., & Gregorius Turonensis Histor. Fraucor. Iib. 8 cap. 9 π 4o col. 382 cr qIr edit. Paris. I 699. Iurare olim mos fuit ad B. Petri corpus, de qua formula,& similibus videndus Du-Cangius in Glossar. Veteri COI-
suetudine, institutoque juraturus, tres, quinque, aut Se-plcm ejusdem prope ordinis vicinos, aut saltem, qui eum plane nossent, ac probatae fidei essent, sibi socios, tamquam adsertores, adsciscebat can. I 2I3 I 6 17 I9 c p. zquast. s , cod. 7 9 D de Purgat. canon. , quo Spectandformulae tertia, quinta, aut septima manu jurare. Inter dum plures etiam ad jurandum vocabantur, si aut qui Sepurgabat, laicus esset, aut gravioris esset infamia criminis , qua clericus laborabat eod. I π Io de Purgat. canon. Hi porro socii Compurgatores , Conjuratores, cy' Sacramentales dicebantur ; quorum crebra mentio est in capitularibus Regum Francorum, praesertim in Capitular. Da goberti tit. E num. 6 es' est. 9 num. 4, in Capitularibus Caroli M. lib. 3 cap. 9 apud Balutium t. I eot. 68 84 so 9,& in Leg. Salica tit. so ib. eol. 224. Primum ille, cujus erat negocium, de quo quaerebatur, Super sancta Evangelia jurabat, deinde compurgatores jurabant similiter suis Per Sancta Evangelia, eum vere, ut ipsi credebant, ju-rMSe can. IT cap. 2 quast. s. Sed nunc purgatio canonica fere ubique desuevit, neque amplius in causis criminalibus jusjurandum emittitur. Confer Giraldum Expositi jur. Ponti c. lib. s tit. 3 Sess. 89 pag. 723. Memorat etiam GratianuS ean. 23 cap. 2 qu. ς, ex Concilio wormaciensi
Purgationem per sacram communionem, quae hoc modo fiebat. Cum aliquis accusatus omnem ab Se removere cupiebat suspicionem criminis, quod vel non poterat demonstrari, vel non satis evidenter excludi, is ante altare, M sanctissimam Eucharistiam ducebatur . Antequam Ver Christi corpus acciperet animum suum aliis prvientibus
125쪽
declarabat his , aut similibus verbis : Corpus Domini siemihi ad purgationem hodie. Plures hujusmodi purgatione uti consuevisse teStatur Muratorius Antiq.Italici disserr.3 8, qui illud etiam animadvertit, quod quamquam haec purgatio parum differret ab ea, quae per juramentum fiebat, tamen posteriori aetate legitima, & canonicia purgatio iuramentum habitum cst. Alias quoque purgationes describit Martentus de Antil. Heus. rit. lib. 3 cop. 7 g. 3 π 46. XXVII. In probationum ordinem rescreu-da est etiam inspectio rei, quae a judice adhibetur, ut oculis subjiciat, quae non satis certa, α explorata sunt, atque ita oculorum testimonio conistroversiam expediat. Hanc inspectionem pragmatici acces- vocant, quia judex ad rem inspiciendam accedit, eique locus est in iis rebus quae sub oculos cadunt; veluti in judicio finium regundorum, ac servitutum, in novi operis nunciatione, in aetate ex habitu corporis definienda, in causis matrimonialibus, in quibus quaeritur, num aliquis aptus ad matrimonium sits num unquam venerem exercuerit. Verum in his Causis judex non solum
rem ipsam inspicit , sed viros adhibet peritos rei, de qua agitur, aut ipsis judicium committit. Quia in causis matrimonialibus ubi quaeritur L num quis liberis operam dare possit , viri a medicis,. & chiarurgiis , mulieres ab honestis matronis, & obstetricibus inspiciuntur I .
f. XXVIII. Denique vim probationis habent
Praesumptiones I), quae sunt conjecturae ex aliquo verisimili ad probandum sumptae ca)ω eaeque vel juris, vel hominis sunt. Priesumptio juris, is lege Procedit, hoc est certa lege , vel canong como
126쪽
Ia prehenditur, neque a iudicis arbitrio pendet, eaque duplex est, pro diversa ratione, qua propo
nitur, alia juris tantum, alia juris, ct de jure. Praesumptio juris ἰ & de jure est, quam non modo
jus probat, sed etiam ita Certam, atque exploraritam habet, ut. Omnem contrariam probationem e
cludat. Ita jure Decretalium si quis contubuit cum muliere, Cum qua prius sponsalia ContraXerat, inducitur matrimonii praesumptio, quae labefactari non potest, ct qui ea premitur, aliam uxorem a
i) Leg. I 6 eod. de Probari, eod. viri de Prasu neod. 7 de Har. in 6. αὶ Hoc in primis habet praesumptio, ut ad verita tem reseratur, neque de falsis argumeptum accipiat, in eoque differt a tactione, quae fit de eo, quod non est ,
nec suit, veluti fictio legis Cometiar, quae postlimini
reversos in civitate semper fuisse figit, non autem PraeS
mit . Huc etiam spectat Publiciana actio, & ficta traditios cujus in jure civili frequens usus est . Ita si quis sibarei donatae, & non traditae nsum fructum retineat, ue in D: 1 8 er 3 6 g. Sed si quidem eod. de Donat. , vel Co ducat, ut in Ieg. 76 1s de Rei vindie. , vel precario γε- aidere constituat ut in let. I 8 1. de Acquir. posmin traditio corporalis rei donatae pro facta habetur, quamquam revera facta non fuerit, quia fingitur, quod donane
donatario, rem mouutio brevi manu tradiderit. Raro jus canonicum has fictiones admittit; neque assentior Cise jacio, qui Observat. lib. Is eap. I 8 opp. tom. 3 c I. I fictae traditionis argumentum sumit a cap. 2 de Consura. stibi glebae traditio non fictionem continet, sed signum est datae possessionis, atque ejus veritatem ostendit . Quae
traditio fit saepe per glebam, pet herbam, per festucam, per cultellum , per ostium, in sormulis antiqui , per panem, per librum. Atque ita annulus signum est foederis coniugalis, & veri matrimonii, vitae coniunctionis ean. γς p. 3o quast. s. Est autem praesumptio diligenter a sectione distinguenda. 3) Cap. 3o de SponsaI. Sed hoc ius antiquatum enemonui lib. a tisis a rea. 7 9. 1 I pag. 372.
127쪽
xagg. XXIX. Praesumptio juris tantum est ea squam Ius probat tamquam verisimilem non tam quam Certam , & veram, adeout contraria probatioue infirmari non possit .. Ita haeres, qui inventarium non Consecit, haereditaria bona distraxissa censetur; sed haec praesumptio contraria demonstratione tolli potest. Hujusmodi sunt pleraeque Praesumptiones, de quibus agunt Decretales in ii. tuti de Praesumptionibus, ct harum omnium propriae sunt formulae videri, existimari, intelligi, haberi Praesumptio juris & de jure omnem respuit Contrariam probationem I ; praesumptio juris tantum non eam sane respuit, sed probandi onus in illum transfert, qui habet contra se praesumstio
f. XXX. Pr sumptio hominis est conjectura ab indiciis nata quae nulla certa lege Continetur, eaque vel est levis, ct temeraria. vel probabilis, vel violenta ia Levis, & temeraria praesumptio est, quae ex incertis oritur, levibusque argumentis, ct quae nihil probat. Ad hoc praesumptionis genus referri possunt antiquae purgationes, quae vulgares
dicebantur a , quasque olim interdum adhibitas fuisse constat per aquam frigidam ca), aut ferventem ca) ferrum candens 4 , monomachiam, seu duellum cs , ct similia, quae cuncta a Summis Pontificibus merito damnata , & improbata
si Vulgarium purgationum, quae etiam appellabantur judicia Dei, de quibus videndus D Cangius in GlossaX.
128쪽
bardis , aliisque e Germania populis in Italiam invectas
exponunt G ZMeZ in cap. 3 de Purgari vulgari, Cu-- jacius lib. I Hudor. tit. i. g. Si autem controversia opp. . rom. 2 col. IO77 seq. edit. cit. , .Μuratorius Antiq. Italicidiis. 38 er 3 9 , Martentus de Antiq. Ecel. rit. lib. 3 cap. 7 aliique permulti. Longobardorum Rex Luitprandus Leg. 3Longob. de Hom. lib. Bom. profitetur, Se propzer Suorum a Consuetudinem impiam illam legem duelli vetare non potuisse. Canones passim damnant has vulgares purgatioaescun. 7 9. I, can. 29 2I cap. 2 qu. si, cap. 8 de Purscanonic., & titulus Decretalium de Purgat. vulgar. Tribuitur autem Gregorio M., ean. 7, q aena mox laudari ἐ- ct certe prima ejus pars desumpta est ex ipsius Gregorii epist. 6 lib. I 3 ad Brunichildem Franc. Regin. opp. tom. 2col. I 2I 8 edit. Paris. cit. , sed pars altera, ubi Vulgaris per frigidam aquam, ignitumque ferrum probatio memOratur, Pertinet ad epistolam Alexandri II, cujus initium
eXtrema Verba pars Sterior ean. 7, continenter legenda est. Revera Alexandro II. posteriorem huius Camais partem tribuit Ivo pari. Io cap. s , Or Pann. lib. s cap. 8 , N. quod rectissime animadversum est a Romanis Correctoribus, qui diligenter etiam notant apocryphos canones, qai in eam rem a Gratiano laudantur. Verum alicubi serventiβ aquae, aut ferventis ferri iudicium permissum Aisse innuit Triburiensis Concilii canon apud Gratianum can. I s βρ. 2 quast. y, cujus canonis sententia est in cod. 2 de Purgat. canon. Sed quoniam haec judicia semper Romana Ecclesia aversata est, ea verba ferventi aqua, aut ca denti ferro prudens Raymundira omisit. Vulgarium Pro-.bationum vestigia usque ad extremam aetatem alicubi Supersilisse tradit Um-Espenius Ius. ecel. univ. par. 3 tit. 8num. 37. Vide etiam Ivonem Carnotensem epist. γε opp. rum. λ pag. 3 7 ed. Paris. I 6 7, & Chonium Paratiti. io
i) Aquae frigidae judicium unum erat ex vulgaribus - probationibus, quas Dei judicia appellabant Gravioris
alicujus criminis suspectus, aut accusatus, in aqua mer m batur, ac Si Supernataret, nocens, ac reus, Contra Si
in imum delaberetur, innocens judicabatur . Conligatur utem fune, inquit Hincmarus de Divore. Lothar. , qu3 examinandus in aquam demittitur .... qui ob duβs c u sas conligari videtur, scilicet ne aut aliquam possit
129쪽
fraudem in judicio Deere , aut si mrua illum velut in
maxium reeeperit, ne in 'uam perielisetur, ad te Asωatiat retrahi. Similia habet vetustus ordo apud Martentum Antiq. Eccles. rita 'd. 8. lib. 3 eap. 7. Iudicium hoc aquae stigidae etiam a motrachis adhibitum narrat Ma billonius Annal. Benedict. lib. s4 S. II 2 tom. 4 p g. 26 ed. Mea I 739. Quibus autem ritibus, ct cieremoniis judicium illud, ac cetera, de quibus mox dicam, perageretur, OStendunt, Praeter Ceteros, Iuretus in Iυon. C--
33 Iudicii, aut examinis aquae serventis ratio haeterat. Criminis accu5atus, ut se purgaret, manum in Mquam ferventem nudato brachio immittebat, ac si illam incolumen educeret, innocens, si contra, re pronuntia
4ὶ Criminis Meusatus serrum candens nuda manu tanere debebat, eaque incolumi innocens, combuna vero reus habebatur. Iudicium hoc seria candentis dicebatur ἀHuic simile erat judicium vomerum ignitorum, per quos gravi criminis suspicione laborans nudis pedibus transire debebat. In vita S. Henrici apud Surium e . 1 II Iulii acriptum est, hoc sibi iudicium Hegisse sanctissimam sce- nam Cunegundam Henrici Imperatoris uxorem; quamquam illud servorum ptoprium fuisse demon1tret Concissium Μcguntinum m. 8 7 ean. 24, apud Labbaeum νω sconciι. col. Io s ed. Venet. Erat & iudicium ignis, per quem transire debebat quisquis rei alicuius vetitatem demotastrare cupiebat. Celebre illud, quoiu de Petro minnacho vallis Umbrose, qui Igneus appellatus, atque Albani Episcopus, & Cardinalis fuit , meminiae proditum eSt.
Is , ut ostenderet Florentinum Episcopum simoniace in eam sedem irrepsi se, per medios ignes transivit, sicuti narrat Iorius ad an . Io63 nam. s 3 tom. II p g. 249 erit. ea, & Ughellius Ital. saer. in Episci Alban. m. 26
1ὶ De Monomachia , seu duello late agit Muratorius Antiq. Italis. Diss. 39. Erat & judicium crucis, ac P nis & caaei, quae duo sitaliter ad vulgares probationeε
130쪽
reseruntur. Crucis judicium pI Iea memorant Capitularia Regum Francorum . Du - Cangius in Gloss. veis. Crucis judicium multis quaerit, quaenam esset hujus judicii ratio, ac denique sic statuit, eos, qui hoc judicium subibane, expansis in crucis formam brachiis, ad crucem stare debuisse certo, az definito tempore, ex. gr. donec Evangelium, aut aliqui psalmi recitarentur, qui si immobiles Permanerent, innocui, Si vero caderent, acit crimen lateri ultro cogerentur, rei iudicabantur. Iudicium panis, de casei in eo consistebat, quod alicui panis, S caseum benedictum dabatur, ac si is utrumque ederet, atque in nomachum mitterat, innocens, contra vero reus habebatur, 6ὶ Cun. zo cap. I qu. 6, cod. 8 de Purgari e non.
g. XXXI. Praesumptio probabilis oritur eX probabilibus conjecturis , quae prudentibus etiam viris persuaderi possunt; violenta ex indiciis, at gumentisque gravissimis , quae sere claram probationem Constituunt. Cuncta hominis praesumptio nes pendent ab arbitrio judicis, cujus est pro ani mi sui religione judicare, quanta in singulis vis insit, 2 quanta iis fides tribuenda videatur. Co
Cervantur autem praesumptiones, & conjecturae, quaeque singulae sorte inter se non movent, universae tamen Connexae, atque conjunctae movere deinbent. Plus praestant praesumptiones in . Causis civilibus , quam in criminalibus, in quibus nemo essi solis conjecturis etiam vehementibus, Condemnandus est cx); excepto crimine haereseos', cujus sus Pectus tamquam haereticus condemnatur, nisi O Nem suspicionem excusserit ca). i p. I da Prasumpi. p. 13 S. Qui aurem de Haret. , eap. 7 8 σοὐ