Io. Francisci Buddei, p.p. Elementa philosophiae practicae

101쪽

varie hominum animos affici,est extra dubitationem positum. Quin si saepius hi effectus ite rentur, noua pso pen to induci, aut naturalis vase . de vel augeri vel imminui potest. Laude vituperio homines ceteroquin ad voluptates prepensos ad ambitionem vehementer inflammari, ipsa quemlibet docet experientia.

Rebus denique dum imponuntur modi certae' inde oriuntur rerum quantitates Sc qualitates.sed illae, siue pretia rerum, praecipue homine Rassiciunt, moribus, propensionibusque occasionem praebent. Diuitias huc referre licet quippe quo nomine indigitatur copia rerum. Pretistio aliquo gaudentium.

Sed non una eademque ratione diuitiae minor talium voluntatem mouent. Nonnulli enim eas ideo cupiunt, ut diuites uni,hoc est, quoniam per se eo pia rerum pretio gaudentium, delectantiar. Alii autem diuitiis ut instrumentis gloriam conis sequendi, vel 'luptatibus litandi utuntur.

Et sane de honore gloria, potentia, idem dicendum, nonnullos illis per se delectari, alios autem hisce velut instrumentis ad opes congerendas,' cupiditates suas explendas uti.

Sed ut istud quidem per accidens fit, ita

prae in

102쪽

praecipua, quae hisce fori ae bonis insidet, vis, non statir exspirat, sed utcunque pro hominum indole sese exerit:

Atque ita etiam in diuitiis se res habet. Po sunt, elotiae honoris, tamque ut voluptatum instrumenta usurpari. Atque hinc factum alba tror, ut passim homines opibus florentes, ut superbi audaces contumeliosi, aut delicias aevoluptates sectantes exhibeantur. Sed per se tamen habendi, plura acquirendi sitim valda excirare videntur: unde non adeo forte aberraverit qui,diuilina auaritiam homines prope siores reddi, autumauerit.. g. LVII. Pauperum mores hine facile aestimare licet.

Sane per se paupertas non Videtur certam pro is pensionem aut fauere, aut excitare. Naturales tamen inclinationes varie temperat. Sic in horninibus ad auaritiam pronis, penuria rertam eo magis sitim diuitiarum accendet. Ambitiosi vero toluptatibus dediti, cum ubique rem anguis

stam domi sibi obstat e vident, sempe*cum metu colluctabuntur, eruntque animo tristi, abie , despera pndo.

Ceterum dum honores opes θ-- munera vocantur, non ita hoc capiendum est, ut gentilium dolo, quod fortunas nomine de- signa-

103쪽

ear. Iccille T. II . DE CORPORE signarunt, locus concedatur sed potius ad diis vinam prouidantiam est recurrendum, quae veneutiquam ineuitabili necessitati homine ob. noxios reddit, ita hic cumprimi mitifice se prodit.

Nimirum sertunae ut Tati nomine nihil aliud intelligo, quam ipsam diuinam prouidentiam,arcana quadam ratione actiones mortalium dispensantem. Et huius quidem praecipuum munus est, quod homines certis locis, tempore certo ab his aut aliis parentibus, in hoc aut illo rerum statu, nascantur, adeoque varias occasio. ne ingenii & voluntatis vires exerendi nanci- stantur unde sane maximae rerum conuersi nes, commutationcsque pendent.

Sed ut homini in externis actionibus liberta tem supra vindicauimus ita& dubium non est, quin ipse media conuenientia adhibendo muliatum, ut haec, quae fortunae vocantur, munera consequatur, conferre possit. Unde quo pacto quod vulgo dicitur quemlibra soνtunae suae .sse fabrum, capiendum P, intelligitur. Simul MIlud patet quinam θνtunati aut

infortunati dicantur. Nimirum qui aut omniis bus, aut saltem iis fortunae muneribus, uiribus

104쪽

bus praecipue capiuntur, abundant, illi aut suo aut aliorum iudicio sunt o tunatis qui illis de

stituuntur, ομνιtinat vocantur. Ore ergo

fortunatorum a moribus illorum, qui aut honῶribus fulgent vel potentia aut Opibus florent. non different insertunatorum autem mores, cum moribus pauperum in unam redigere classem licebit. Etenim desectus bonorum fortunae ad certam propensionem homines per se non concitatis sed metum, tristitiam desperati nem, diuersimode tamen, pro naturalium incli. nationum diuersitato affert.

g. LXIL

Superest, ut unico adhuc verbo addamus, quo demum pacto homo in hocce mundi theatrum prodeat. Hic vero fiue mentem, siue corpus, siue utriusque operationes quis secum expendat, prouidam Numinis ubique agnoscet tu Iam iri. telligetque a Deo se in hae vitae statione colloca. tum , eidemque adeo & ius esse exinde reuo. candi.

Simul tamen&istud manifestum est, ut in lucem homo ederetur, parentum concurrisse operam: idque ita, ut tum pater, tum mater ad generationem aliquid contulerint, licet, ut medicorum filii tradunt, haec plus quam ille. Quare illud iure consultorum effatum, partum sequi conditionem Pentris, ψ adeo absurdum ella puto.

105쪽

MORBIS MENTIS HUMANAE CUMPRIMIS VOLUNTATIS.

urd morbus mentiι, 6 ILImbeciaitates intestectui, III Euoad primam operationem, I. IV.

uod imbecillitate unitis operationis in atieram propagensur, j. XX. Causae imbecillitatum inteLuctus , connata omnibus

Praeiudicia, quae tamen ex ipsa volantu oriuntur,

In quo con a adnuratis Dd ex eo pore etiam homini', I X. Obiectum eius e re insoli-ιAE, I. XI. Is admiratio morbus haleia lectus I. XIl. Certo mori tamen liliis resaluta . A. XIlI. nil admirari par feliquaedam mentis imbeιiἰ- litates oriantur; quid fatuitas P . XXV. Miami f. XXVI. Infamia, furor, I XXVII. Morbi voluntatis,fα xl l X. Fons tko um, platantia' va,f. XXIX. eitatis censeatur, I X lv. 9uae ad amorem,ut rectes Itemque sine philosopbiae, . habeat,requirantur,x XX

Imbecissitates intellictu quoa tertiam eius ope-νatibnem, . XVI. Suspicio, cr dulitas,increduis

Jectatus,nusi tam inuoluisvitium, I. XXXI. seq. Licet etiam ad corpusse exin Iendat, . XXXIII. Vnde

106쪽

- . . e

morem sui concreta spe obiecto,s Ll.ctatum, semper pravum Ex temperam ris homi-

Eundem re recte pro morbo Ex eo, quod omnia istia ad voluntatis aberi, quia ista reuocari queant f. eius operationes turbat, Lili. XXXVII. Quod ιria ista vitia eaνδ- Et reliqua vitia progignit, alia oriantur ex phila f. XXXIX. tia praua, I LIV. LV. Nec animum tranquisium An hae propensione menti

eis finit, I LX. soli quoque in i I. LVL

Causae prauae HKlautiae Vnde magna ista propensio- labrasHIMalis I. XLI. num is hominibus oria. Constituti eo oris, XLII. tur varietas LVII. Educatio re confietudo I. uis ordo inspectabitarum XLIu. eonfideratione obseruan- Aliorum bominum imitatio, dusti f. LVlII. g. XL V. Voluptati cupiutas in qu i Praeiindiciat errores is consistat, MX. 'telzectus I. XLV. diui ho morbo laborant, Quodisti, qui hoc morbo la quo pacto se geraη eri borant,nihil quod rectum Deum, I LX LXI.

fit, cupiant, I Uul. Erga se ipset,. I. LXII. Euod prope fone prauae, Erga alios, I LXIII.

quae hine ortantur, ad ditio sensu hominibus hisce certa iseuocari capita vitiis laboranιibus,virtu queant. . XLy II. tos tribuantur s. LxIV. Scilicetadmoluptatis evidi Eualis eoram fit amicitia,

107쪽

Ambitioni deditus D pa. Item, in iudicium, ingens

Erga se ipsum, I LXXI. f. CXI.

Erga se ipsum, I LXXVIII. Fectu duplici ranione eo Erga alios, . LXXix siderari, e f. XCV. In flar eo iugati, arrem. Ratione essentiae quosdam m. . LXXX. esse in erenter, DCVI: tione deeori, I. LXXXI. uosdam per se prausti, I.

cur non in omnibus eodem XCV u. modo hae propensione se Ration existentiae, in ho-babaisnι s. LXXXIi mine nondum mandatacu in quibusdam ui se omne es praνοι, .rodant in aliis malis XCVIII. Iat Hys. LX ΠΙ. Midde embus hominum m pacto inisectus per virtuti operantium, -- hasce propensione cor sudum f. XCIX. rumpatur, Laxxx V. Ex dicti miseria voluntatis Deciatim quae in intelle exhiberiar, , C. cffumoed dem ineom auae augetur per eonscien-moda ex ambulaue f. tiae errore , f. CI.

108쪽

., g. I. Hominem multi miseriis obnoxium esse, eiusque rei causam in ipso homine esse quaerendam, apud omnes in confesso est. Ipsi quippe Auibus mens nostra infecta est, morbi

hominem miserum reddunt. Osce ergo paulo accu:atius contemplari iuvabit. g. ii. Per moνbos menti intuem intelligo certam eius dispositionem qua impeditur eas operationes eodere, quas ceteroquin edere poterat debebat.

f. III.

Primo itaque intellectus vitia sue morbi sese nobis offerunt, alibi quidem ex instituto Ondiderandi, hic tamen vel ideo non praetermittendi, quod ad morbo voluntatis multum conferans&vice versa ab illis oriantur aut augeantur. Et νενιipiendi quidem facultatem accuratius considerantes , eandem adeo angustis limitibus cireumscriptam esse deprehendimus, ut multa omnino sint, quae homo plane cognitione sua assequi nequit Praeterea nonnulla quidem assequi potest, ast admodum imperiacte, ita ut caligine velat obieeta, per nubem saltem, ea intueri videatur.Nec multa simul percipere potest,uno eodemque tempore sed simulta intellectui nostro offerantur temporis quodam interuallo eidem opus est saepissime autem rem secus, ac se habet, Percipimus. Primam perceptionis imbecillitatem,

uno antιam, ultimam errorem vocare solent.

109쪽

yo CAP. II, DE MORA MENTIS HUM.

Ddisii defeetus sunt, quando intellectus no- sterea iungit, quae separanda erant, aut separat, ' quae erant iungenda. quando haesita tyluctuatque, an res, circa quas et satur, iungi an separari debeant. Aliquando recte quidem iungenda iungi separanda separat,sed causas rationesque, cur hoc fieri debeat non habet exploratas. Id quod ratione saepissime fit, ratione et eum ei defectus facilius in oculos incurrat, fret quentius obseruatur.

f. VI.

Ioer hosce iud cii desectus eminet fluctuario siue dubitatio quae nihil aliud est, quam iudicii suspensio, dum intellectus incertus haeret, de beatne ideas iungere, an separare.

Per se itaque dubitatio est morbus,4 impei fectio intellectus sed cum aliquando minus malum censeatur iudidium suspendere, quam temere iudicando errores grauissimos admittere, hinc dubitario rite&tempestiue adhibita laudari solet. F. VIII. Ad disbitationem quodammodo acςedit ari

ratio. Haec enim primo aeque ex ignoraritia procedit, ac illa. Res enim quarum causae nobis patent, non admiramur. Praeterea Miudicii suspensionem denotati Quamdiu enim aliquid

110쪽

aliquid admiramur nec assirmare aliquid de re asta, nec mgare nobis ieet. Sed accedit in admiratione obiectum injMissonis. extrao vinarium, Dod in Ule istum speciali ratione mouet4

Sed obseruandum, cum ipsis brutis etiam ob 'tecta in s lita aliquando offerantur quae motum 'extraordinarium spirituum animalium in illorum cerebro essicere possint in illis quoque imaginem quandam admirationis reperita. Quin cum in homine quoque obiecti insoliti imis presinio extraordinarium spirituum animalium motum efficiat,non ineommode quaedam adrniis

rationis species constituitur, quae ad lum corispus pertineat,uti vice versa alia est,quae soli memti est propria. Ast in homine, qui mente simulo corpore ab . soluitur, admirationem ita se habere puto primo obieetiim aliquodper sensus menti offertur. Deinde mens insolitum&extraordinarium illud esse deprehendit, lacriori quodam impetu ad illud cόnsiderandum se mouet, indeque motus quidam corporei, qui obiecta insolita consequi solent, sequuntur.

Nihil itaque admirationem excitare aptum est , nisi insolitum sit. Quicquid aut raritate,

aut a Su Hudine, aut eminentia quadam, e