Io. Francisci Buddei, p.p. Elementa philosophiae practicae

71쪽

m fmper praeponderet, mentemque diter L sciat, recte hi motus a se inuicem discernuntur,&diuersis insigniuntur nominibus. Amoris itaque nomine intelligo motum vo-l tatis, rem quandam a sensibus aut phantasia, sub ratione boni aut grati, repraesentatam appetentis, quem sanguini, spirituum animalium agitatio, motui huic consormis, sequitur. Recte .autem amorem ita a nobis definiti, is intelliget,

qui secum expenderit, amoris nomine nunc no- his neutiquamperpemam voluntatis inclinationem aut propensiouem, aut habuum, ut nonnulli vocii it, sed affectum, eumque non mentalem, inporeum, sed 'μalem, denotari.

g. LXII.

similiter ωiatum est motus voluntatis, rema sensibus, aut phantasia,sub ratione mali, aut iningrati, repraesentatam, auersantis, quem itidem sanguiniso spirituum animalium agitatio mo tui hui conformis, consequituri Possunt autem hi assectus diue simode eonsiderari, prout diuersa voluntatis circa bonum aut malum est oeeratio, undein ceteri affectus, quos derivativos vocant, progignuntur. Et primo quidem spectari potest iudicium, quod der amata menti nostrae sedet. Aut enim manarcin amatant pluris aestimat, quam si ipsum,

72쪽

aut minoris , aut amatum apud amantem tantiisdem est, atque ipse sibi. ine nonnulli alium

umore miseneuolentiae, alium amicissae, alium deuotionis, constituunt. Fateor tamen, haste

voce affectibus illi.exprimςndis parum apta f. LXIV.

Deinde seeundum boni amabilis disterentiam amor quoquo variat. Aliud enim bonum peram est, ut suo tempore demonstrabitur, aliud appa.rens. Et apparens quidem prout aut aestimatici nem, quam homo de se hahet, aut sensus eius ex. ternos speciali quadam ratione mouet, aut ipsi ad . eius conseruationem facere videtur, iterum vel decorum, vel iucundum, vel viile est.

Hine itaque alius amor boni veri, quemdo. mssum dixeris, a Ima boni decori, qui amo gloriae re honoris vocari poterit, alius denique boni iucundi, siue amo voluptatis,4c boni utilis, siue amo diuitiarum. Hi autem asiae ua eum ipsis propensionibus , naturalibus inclinationibus, ad haec bona, neutiquam sunt confiid. dendi. g. LXVI. Quod de amore dictum, idem 4 de odio intelligendum. Namque illud vel seeundum opinionem, quam de re, quam odio Pr sequimur, habemus, vel secundum mali, quod

73쪽

odium in nobis excitat, differentiam, eadem pla. ne ratione diuidi potest.

f. LXVII.

Praeterea prout bonum aliquod satile aut dis. seulier obtiueri potest ruέus alii inde oriuntur affectus. Nimirum amor alicuius boni, quod facile a nobis obtineri posse credimus,sses vocatur. Cum autem spes ita firma et , ut nulli plane

dubitems sq, ras honum istud consecuturos,sia, atque securitas inde oritur.

Auersatio mali nobis imminentis, sed quod

nos aJhuc declinare posse putamus, metus Ο -

tur: contra si nulla nobis praesto sit ratio illud auitandi, desperauo.

I. LXIX.

Cum non tantum nos bonum aliquod facile eonsecuturos videmus, sed etiam possestionem eius aut possessionis continuationem instare animaduertimus, laetitia inde enascitur trifiliaeontra eum mali imminentisin iam iam praesto futuri, aut ulterius continuandi avertendi aut deis clinandi, nullam plane videmus rationem.

S. LXX.

Si laetitia cum vehementiori motu sit coniuri. cta,causa eius inopinato nobis oblata,consternario gignitur: eoo autem & trepidatio, si idem in

trittitia contingat

s. LXXI.

74쪽

V vero ipsum bonum malum maius aut minus est, ita etiam affectus,tum qui circa finem, tum qui circa media finem consequendi versantum vehementiores aut minus vehementes sunt. Hinc primo ipsius amoris odii diuersi gradus sunt, quos propriis nominibus discernere, diiD. cile fueriti.

g. LXXIL

. Quod si autem vehementiora amoris mora inflammemur, media ad bonum consequendum necessaria adhibendi, audacia vel animositas, sin languidiori, pusillanimitas inde oritur Ast si aliorum, quibus idem feliciter cedere videmus, exemplis excitemur, aemu is dicitur.

g. LXXIV.

Rursus si ad malum imminens propulsaniadum languidiori motu feramur, i istis,si con- citatiori, ira vocatur, quae prout cito transit, aut firmius animo insidet, aut etiam ob alias inti as ci alias sortitur denominationen

Porro bonum aut malum, amorem odiumve excitare aptum, aut immeriare nos tangit, aue medare. Si immediate, tum hecies affectuum hactenus recensitae inde oriuntur sinmediate, tertio, cui aliquid bonum aut malum C utingit, aut bene aut male cupimus. Si illi bene , saltem non male cupiamus, eique aliquid mali obueniat, nascitur inde commis

75쪽

quipue quae nihil aliud est, quam odium mali, quod homini, cui bene cupimus, ccidit. s. LXXV. Si eidem cui bene cupimus, aliquid boni accidat, oritur inde species laetitiae qua huius honizontinuationem exoptamus, quam nonnulli congrapulaιιonem vocant.

LXXVI.

Ast si bonum nondum .dsit, quod ut tertio ob

veniat optamus, fauor appellatur accedente autem causa peculiari, quare hoc optemus, v. g. quod magna ab eo in nos prosecta sint beneficia, gyatitudo inde rosultδ

Viee versa, si alicui, cui male saltem non aden hene, cupimus , aliquid mali eusnit, .msi pro- signitur quemadmodum si bono quod madem Potiatur, minaam indu oriri constati

Et hi quidem affectus sunt, qui ex amore odio ceu primis fontibus facili negotio, inviisdem, ediaιe deducuntur. Sunt vero inlii, qui mediate hinc fluunt, aut saltem ita comparati

sunt, ut eum affectibus quibusdam deriuatilinpeeuliaticulit interced/ccosn uo. f. LXXlX. . Me ad amorem honorisis gloriae resertur quoqutamur laudis, sus cupiditas, ut adii he-

76쪽

vN EVM CORPORE 37 ne de nobis sentiant. Hanc enim nonnulli pro assectu peculiari venditant, minus accurateg νιam vocant spectat huc etiam pudor, qui nihil aliud est, quam metus vituperiti siue mctus, nc alii minus honorifice de nobis sentiant.

g. LXXX.

Amor diuitiarum cum itidem varia obiecta habeat,in varias etiam abire potest species,quae sui tamen nominibus non solent discerni, nec pos . sunt saltem summum eius gradum so itiem sumpta ha voce pro affectu, nonnulli appellitant

s. LXXX L

De voluptatis desiderio idem censendum, nisi quod cibi, totus, veneris otiioue cupiditatem, prout hi motus ad affectus referri possunt, voluntatisque commotionem secum coniunctam habent, nam prout appetitus mς natura les sunt, huc non specta ni sigillatim commemorari videas. Ego addo amorem voluptatis eruis dita cuius perpetua aut eomes aut filia est euνioiastitas, hoc est cupiditas animum variarum rerum

cognitione obieeiandu

g. LXXXII.

Ceterum ut admirationem meriti e num e ro affectuum eiecimus, ita & de exmmatione ac sontemptu non aliter possumus sentire. Nimiis Ium neutiquam sunt affectus, sed tantum iudi

77쪽

38 ea P.M. ECT. II. D MENTE quae aliquando cum admiratione sunt coniunis cta. Et per se quidem hisce vocibus nihil aliud, 'itan iudicium alii quod seu opinio indicatur: Depius tamen contingit, ut haec iudicia non tantum admirationem, sed ceteros quoque affectus

comitentur.

- s. LXXXIII. In specie autem si cum amore coniuncta sit exta simatio, enascitur inde veneratio e quemadmodum vice versa, si odium comitetur contemptus, non potest non inde prouenire dedignatio.

In mixti siue compositi affectus exemplum Σε- Dupla adferri solςt, quippe quae ex odiovi amore erga diuersos tamen homines, aut erga unum quidem hominem, sed diuerso respectu nobilconsideratum, conflata esse videtur.

f. LXXX v.

Nee illud praetermittendum, quosdam affectus certa ratione inter seiunctos esse, ut unus seis re alterum comitotur. Ite cum floriae cupiditate ram,auaaciam, aemulationem, cum diuitiarum amoremm an , cum amore voluptatis me-

affectus coniunctos esse, recte pnnullis obseravatum est. Cuius asserti,suso causa in sequen. tibus patςbit s. LXXXVI. rDe voluptate , qua affectus in voluntate sequi-

78쪽

vMA v CORPORE SENTE. 9sequitur, illud tandem obseruandum, quod in nimi quadam tranquillitate consistat,quae sequitur, si bonum ipsum simus consecuti,& simul certi simus,possessionem huius boni aut perpetuam, aut diuturnam fore. Huc referunt nonnulli μ-nsfactionem, h. e. voluptatem mentis in recte factorum conscieritia placide acquiescentis. Quae autem ex recordatione alicuius boni, quodia. ius, oritur voluptas, hilaritas nuncupatur.

g. LXXXVII.

Dolor eontra, voluptati ita consideratae oppositus, est perceptio molestiae, quam malum praesens affert. Quae molestia si ex eadem re, quam antea ut bonam appetiuimus,procedat,ossidium, sin ex absentia boni, quod ante possedimus, desiderium vocatur. Quod si ex factis, quae non perpetrasse nostra interest, oriatur, poenitentia, sin veto dubitemus, rectone an perperam egerimus,mosus confientiae appellitatur. Sed haec ma ximam partem ad Voluntato puram portinent.

Vltima, quae menti, quatenus eum corpore agit, tribuitur facultas est memoria se ualis. Huius ut explicent naturam indolemue, non nulli sequenti ratione philosophantur. Ponunt, spiritus animales cum particulis ab obtaiectis prouenientibus, per cerebri fibras tram-

suam, mari illis relinquero vestigia,

. - . -

79쪽

ε, CAP. II s Ec T. II. DE MENTE

meatus, quos deinceps iterum longe faciliusquam alios ingrediantur. Hinc quo saepius pataticulae ab obiectis prouenientes cerebrum in trant,vel quo vehementius spiritus animales concitantur, eo patentiores etiam fieri meatus, per quos processerunt,4 ipsas cellulas magis magisque distendi, ut spiritus animales eo facilius deinceps in eos meatus&particulas obiecti, quae cerebrum ingress e, in illis velut hospitantur, incidant.

g. LXXXIX.

Haec vestigia, inquiunt, si iterum deleantur, id quod particulis istis sensim discedentibus fieri

necesse est, vocatur oblivio. Vnde patet, quo saepius obiecti in cerebrum facta est imprelsio, eo firmiorem quoque fore memoriareia Sed cerebri tamen constitutio plurimum quoque hue consert. Prout enim eius substantia magis aut minus suerit fluida, viscosa, sicca, firmius etiam vestigia haec illi inhaerebunt, aut citius delebuntur. Sed istud quidem de memoria, quam cor Pol eam vocanti est intelligendurru

Mens nostra si hos porro audias, ratione me, Enoriae huius corporeae dupliciter se habet, vel passive vel active. Passiae quidem se habet,s idem aut simile obiectum cerebro impressiun, eandem imaginem, quae illi oblata fuit, cum

prima vie caehro imprimetretur, illi obiiciat.

80쪽

Id quod tum quoque fieri potest, cum mens nihil minus, quam istud expetit, quin cum serio optativa vestigia istius rei plane deleantur, cimago nunquam recurrat. Et hoc modo obliuio quoque non ita in nostra posita est potestate, ut sem. per alicuius rei nobis obliuisci liceat ' Quin saepius contingit, ut quo magis delere rem ex meia mota annitimur, e saepius recurrat, aliquando fortius illi imprimatur.

. Actia mens circa memoriam versatur rem attentius considerando, vel saepius eandem ima ginem reuoeando, unde sortius eandem cerebro limprimi necesse est. Contra quarum vult oblivisci, earum imagines rempuer, quod tamen, ut ante diximus, non semper aeque feliciter illi costit. Recordamur autem alicuius rei, cum mens reneficiospirituum animalium vestigia mea. tus in cerebro existentes reserat,4 imagines in illis latitantes, iterum prodire iubet ubi si spiri- etus animales non statim in veram imaginem. quam mens nostra quaerit, incidunt, porro ad omnia rerum impreGrum,4 cum illa, quae quae itur,con uenietitiam quandam habentium, vecti. tienda eos determinat, donec tandem

Multarum rerum memoria, hoe est facultas