Io. Francisci Buddei, p.p. Elementa philosophiae practicae

111쪽

perfectione se commendat hoc ipso admiratio. nem excitat, quod sit insolitum. Dum vero mul omnis admirat ignoranistiam quandam secum coniunctam habet, nemo mirabitur, quod inter intellectus morbos eam reseramus. Sed quemadmodum non omnia ignorantia in vitio ponitur, ita nec omnis admia ratio. Si enim ea ignoremus, quae ob suam sublimitatem a nulla recreata capi possunt, non est, quod intes. ctus nostri aecusemus imbecillita. tem, quemadmodum hanc iure arguimus, si ea nesciamus, quae per obiem conditionem pote. ramus cognoscere. Ita vero admiratio est Comparata. Morbus utique imbeeillitas imtellectus est, ea admirari quarum causa inteli

ctum, si rite se haberet, fusere non poterata s. m. Interim quod de dubitatione dimam, eam quandoque laudandam, illud etiam de admiratione repetendum. Haec ipsa enim cum men tem saepius excitet ad rem accuratius cognoscendam, indeque nouam scientiam nobis par at non potest non utilis Qvalde salutaris esse. Ita ergo capiendum, quod dici solet, admirationem philosophiae matrem esse. Id quod tameta

de omnibus philosophiae partibus non admi

112쪽

Praeterea cum admiratio affectibus haud ra eo ad imixta sit, aut iis occasionem praebeat. vero assectibus, ut deinceps dicetur, modum p nere di incile sit, quominus mentis inde conturisbetur tranquillitas, non male a Venusino vate dictum, nihil admirari, praecipuam esse beatitudinis partema

s. v. Qui autem tinem philosophiae esse dixerunt

nihi admira νι, sine dubio probe habuerunt perspectum, admirationis comitem esse ignoraniatiam. Hanc autem cur philosophia pellat, admirationem quoque desinere, necesse est. Quemquam philosophorum autem hunc finem in o-annibas partibus obtinuisse, aut quae est intellectus nostri imbecillitas, obtinere posse, dubito, quin plane abnuo.

In ratiocinatione intellectus imbecillitatem suam prodit, cum in demonstratione ex princm piis falsis, sed quae pro verisin necessariis reputat, colligit conclusionem apparenter necessariam, ut in eudo-graphemate siue syllogismo ap. retico contingit. Deinde itidem intellectus imperfecto est, cum per varia fallaciarum genera, pro 'era, falsa, in nobis excitatur opinio: in specie, cum diuinae auctoritati nimis tarde lente, humanae nimia facile fidem adhibemus.

g. VII.

113쪽

CAP. LII. DE MORBIS ENTH s M.

Hinc etiam quid suspicio , credulitas ciner duas sit, intelligitur, quae intellectus vitia innioriim doctrina subinde commemorari videas. Suspicio enim vocatur, cum ad argumentationem incertam, & ex senis procedensem, accedit determinatio in equiorem pariem incredulitas cum fidem ei denegamus,cui traxime nos creta dere oportebat credulitas, cum illi etiam adhi- bemus fidem, cui eam denegare prudentia iubet.

praeterea in argumentationibus practicis, ut vitia intepectus sese nobis offerimi, casti as, Mimprudentia, quae prudentiae opponu tur. Illa sinem malum sibi constituit, media huc pertianentia solerter excogitat haec ad finem bonum. quidem tendit, ast ea, quaeadeum conleque dum faciunt, minime attendit, nec media aut ν- seruat, aut recte adhibet. XJ X. . Quoad conscientiam, vitia ratiocinationis in conscientia dubia,scrupulose, erronea satis conspicua sunt. Conscientia supefacta & cauteriata,vi vocant, profundam principiorum practicorum ignorantiam,aut proteruam negationem,ex malitia summa voluntatis ortam, subinnuit. XX.

De omnibus hisce intellectus motbis illud

adhuc

114쪽

adhac obseruundam morbos imperseetiones primae operarionis, in secundam, secundae in tertiam quoque redundare, velut propagari. F. XXI. Causa communis iniuersalis harum imb cillitatum est connata mortalibus omnibus d Usquae naturam humanam ita permeat ut in e ni hi sanum sit sed causam huius mali,ut deinceps diaetur, aeque ac profunditatem, philo phia ignorat.

g. XXII. Accedit duedo conuersatio, consuetudo,&eumprimu hominum ignauia Fieri enim aliter non potest, quam ut multa ignorent,multa etiam secus ac decebat, percipiunt, senoneam quam debebant, ad res cognoscendas adhibeant indu striam. Ex quo etiam patet, quod ignorantia pariter ac error, inuincibili ius sit, alius vero piscibilis, ut loqui solem.

. . . a.

x XLII. Nec praetermittenda sunt, a disia, ex qui-biis quippe oecunda errorum, prauorumque iudiciorum, ut falserum rationum seges efforestit. Praeiudiciorum autem licet iterum variae sint occasionesin causae praecipua tamen eorum scaturigo in ipsa voluntate est quaerenda ut alibi ex instituto demonstratur.

115쪽

sis a P. III. DE MORBI MENTI B v M.

te praeiudicia, & auctoritatas Acraeapitanoriae, quae infinitos sere in morali doctrina, totaque hominum vita, errores prog3gnunt, non aliunde, quam ex voluptatis cupiditate originem ducunt sicut nec is desunt, quae aut ex avarisaia, aut ex ambitione mortalium fluunt.

Est vero ioc obseruandum, haec vitia auteoniunctim, aut sigillatim, in maiori aut minori gradu mortalibus inhaerere. Et licet per se intellectus etiam hisce morbis lah ret, ex corporis tamenin organorum dispositiAie, interdum mirum in modum augentur. Non enim aliunde arcessendum, quod nonnulli homines adeo ob tusi atque hebetis ingenii sint, ut nec facile ali quid percipere, nec iudicare promte, aut rati acinari possint. Si qui ergo ita comparatus sito& crebro eiusmodi actiones edat, in quibus hi

mentis defectus conspicui sint, is fatim appellu

xatur.

Fatuum enim a stulto omnino differre arbi tror. Qui enim intellectu eiusque iacultatibus non rite utitur, hinc, aecedente malitia volutitatis actiones contra rationisin sensus dictatas ebro perpetrat, is laborare merit me sebitur. 4.

g. xxv II. Fatuitas itaque facile in infamam degenerat, ad

116쪽

ad quam si vehemens motus lagitatio spirituum animalium accedat, fit furo sce enim mentis morbos, non nisi gradu se inuicem diffctra,

arbitror.

g. XXVIII.

Iam ad motbos voluntatis, in quibus euran. dis&corrigendis moralis doctrina praecipue laborat, pedem promovemus. De quibus tamen, si a recentioribus quibusdam discesseris, aut pauca, aut plane nihil,philosephi tradiderunt. Nos ergo illorum,qui haud male de hac philosophiae parte meriti sunt, vestigiis insistentes, per summa rerum ibimus capita. g. X XLX.

unicus autem in fere immedicabilis est, buntatis morbus, ex quo ceu ex fonte ceterio. mnes pruueniunx, isque simul imperstrutabilis est, nimirum amor ille prauus, quo homo in seipsum fertdr, quem Graeci, sumpta hac voce in malam partem, Pιλα-ιαν Vocant.

I. X X X. Enimuero voluntas hominis, ut supra demonstratum est facultas bonismis, adeoque cum plura omnino bona sese hominis volu tati offerant, necesse est, ut primo in hisce appetendis certum seruet ordinem, nec bona minus praestantia praestantioribus praeserat deinde, ut diligenter prius exploret, num istud.

117쪽

quod appetit, reuera sibi bonum sit, an vero speciem saltem boni prae se ferat, re ipsa plumo-ceat, quam prosit. XXXI. Praeterna sedulo obseruandum, amoremflui Iseo abstracte spectatum, praesertim in mentibus, nihil aliud esse quam appetitum se conseruandi&pei ficiendi: hunc appetitum non tantum a sapientissimo Numine rebus creatis, praesertim hominibus, esse inditum sed illum etiam omnium propensionum, affectuum, quin omnium actionum humanarum fontem .scaturiginem

esse. Id quod si opus esset, inductione facta, facile comprobari posset. L XXXII.

Hinc porro infero, amorem flui in se abstracte speetatum, nullum inuoluere vitium. Primo quidem, quia studium Mappetitus se conferuandi, per se neutiquam lus est. Deindes malus esse Deus neutiquam istum aut homini, aut ulli rei creatae indidisset. F. XXXIII. In hominet autem iste appetitus se conseruandi, non tantum ad mentem, sed etiam ad corpus se extendit. Non enim mente solum, sed etiam corpore, Vt supra demonstratum, homo absoluituri

s. XXXIV. Quod autem amo iste sui in vitio ponitur,

118쪽

primo inde fit, quod homo amoris circulos a Deo praescriptos turbet. Etenim cum, ut antea dictum certus in amando ordo seruari debeat,obmultitudinem obiectorum, quae hominem in sui amorem impellunt, vero hic ordo alius esse non possit, quam ut inter haec obiecta primus locus ipsi Numini, bonitatis omnis fonti4 statuis rigini, tribuatur, sane palam est, hominem iustum&rectum amoris ordinem inuertere, quotatiescunque in amore ullum aliud obiectum Deo. praefert. In ceteris autem obiectis cum itidem ad amorem Dei, velut ad centrum respiciendumst, omnis in amando ordbe voluntate Dei meistiendus est Quod si non fiat, amor inordinatus fit titiosus.

g. XXXV. Deinde accedit, quod homines non semper

explorent, num istud bonum, ad quod appetitu feruntur, reuera bonum sit utque hinc altera Causa patet, quare amor sui itiosus euadat si scilicet homines appetitu insanori intempestiuo in illa bona serantur, quae non bona stant, sed illos potius destruunt, tantum abest, ut conseris vent, aut perficiant. Vnde patet, amorem sustvitiosum reuera esse odium sun

. Et vero est ea hominum conditi3 ut nemo

hodie reperiatur, qui non per naturae suae, sed corruptae , rationem, ordinem amoris in- a crin

119쪽

teruerta in me etiam feratυr, quae mala potiusquama in si ni cuius rei ratiorum deinceps videbimus inare& os nem amor m sui, p ut inho nibtis.' Divi tam more De suos nim-dim emendarunt reperitur, vitiosem esse concludo. Atque haec comita se habeant, ne reoelio mir. bitur, Philarithim ct mi ni fere conis sensu inter vitia referri.

g. x XVII.

Haec si quis seci m rite operderit, de praecipuo volun ratis morbo recte nos pronuntiasse, animo due mei. Opcrat lamen pretivm erit, pluribus hae demonstrate.

Nimirum imo in se spe datus ad essentiam

volon aris evinet: aequae ac intellectui proprium est percip*e, iudicare ratiocinari, voluntati quDque Pi primm est iamiaνe. Quemadmo. mai rem intellinus πorbo quod laborat, si non recte percipit, iudicat ratiocinatur, ita voluntas vitium suum pra dit, fron recte amari per morbum corpo iis ccostitutio tui balur,ut suam non rite edere pessit operationes sic&prauo isto suis more volumas heminis turbatur, qu mirarus operationes suas rite edat.

s. XXXIX.

philautiam autem quam vitiosam dixi is, esi morbum voluntatis, sic constitutionem naturalem voluntatis euertere, licet ipsaque libet

120쪽

libetdoceat experientia.luculenter tamen proba.ri potest Erptimo iidem inde illud etianco, suod omnia vitia moraliain peccata, ea etiam, quae hominum, maxime impcborum consessione tali a sunt ut impietas, superbia, iniustitia m. hinc fluant. Effectus ergo vitiosus talem omnino ponit causam Philautia autem, ex qua haec cimnia Auunt, voluntati non potest esse naturalis, ceteroquin enim Deus, dum ita eam condi disset, omnium vitiorum esset causa. Ergo statum praeternaturarum, siue moibum voluntatis,clacillime arguit.

Deinde, idcim ex eo probari potest quod rere

tu ex philauii vitiosa procedentes aninuiuinunquam tranquillum reddant. Si enim voluntas inni istius , ad quod appetendum per philautiam vitiosam incitatur compos redd tur, non tantum metu illud amittendi. qui istiuus modi bona semper comitatur, angitur, sed Cum horum bonorum perpetua possessio esse nequeat noua cupiditate aliud consequendi a

cenditur, aut etiam taedio Iassidio istius boni, quod possidet, repleturi in bonum quod cupit, obtinere nequeat, quod itidem sie- Pius contingit, rursus novom irrito appetitu

misere excruciatur. Quicquid auteres Lmum angit excruciat illus neu liquam illi

bonum esse potest Voluntas aulit nostra 3 talia