Io. Francisci Buddei, p.p. Elementa philosophiae practicae

81쪽

multas res siue auditu, siue is perceptas inmemoriam sibi reuocandi, peculiari nomine expoνientia vocatur, cuius in morali&ciuili doctrina, prout circa singulatia versatui maximus usus est. Equidem cum ex multis experimentis perinduismonem conclusio quaedam uniuersalis sermatur itidem experientia vocari solet, sed haec est species quaedam ratiocinationis,in cum experientia priori modo accepta neutiquam saeco fundenda. SECT ILde

ET REBVs EXTRA HOMiNEM OSiTls, QUAE AD MORES ALIQUID CONFERUNT

de eorpore, rebusque ex Pro temperamentorum,

tra hominam positis, hic rietate, εctus moresque. agandum I. I. hominum variant f. IX.-ntem orpore esse prae Mores temperamonti semflantiorem , I. I. guineio. X.

Nec tamen corpus totum holeriei, I. XI. ursorgano aut ergastulo Melanchotici I XII.

Partium corporis distinctis Temperamentorum istis, ne variae, I. Iv. g. XIV. Speciatim partium uita Corporis humani nutritis, rum ratis q. v. accretio, multiplicatio, De cireulatione sanguinis, I XU. vita vegetativa I. VI m praerogatiua sexu XVI. De naturasanguini f. VII. Andru3-βEunuchi, VI . Unde quatuor oriantur tam Diuersitas morum' rationarerAEmmta, I. VIII. aetatis,s. XVIII.

82쪽

More puerorum I. XIX. rei vis fit, I xxXVIII. QMidiuuentus, 'adolescen Itemque deformitas, .ria, I. XX. XXXIX. Mores iuuenum, si XX uod de rebus ex risOmi-Virarum, g. XXll. nem positis,tiam age Se m. I. XXIII. dum sit, I XL. Per aetatem mutari mores, Istae sunt vel narurales, Mnon quoad speciem, sed ciuilei I. XLI. quoadgradum, I. XXIV. Auae temporis quot mores Vita corpori sensualis, in vis sit, I XLII. . - con a LXXV. Et locorum. XLIII. Sensu vel internisunt, et Wid res ciuiles se rauia externi l. XXVI. moralia I XLIV. Quid sensu externi f. Mcundam flatum, homines XXVII. vel nobiles sunt vel pleis ne appetitibus corporis se fieri, I. XLV. ruralibus, s XXVIII. Mores Nobilium I. XLVI. Defacultate eius loco moti Plebeiorum, . XLVII. , speciatim loquela f. Imperantium, s. XLVIII. XXIX. Subditorum, β. XUx. Mesermone g. XXX. Potentium,s minus poten- Me somno vigilia,somniis, rium, . L. f. XXXI. uod more quoad singulas aris,cur insomniis reprae moegenera arient, LI. sententur res praeteriae, Ela e laudis, vituperii poe-XXall. nae,praemii, in moresso Eifuturae quoque, XXXIu minum vis sit, I LII. Auo omniorum in morum De rerum quantitate, doctνina habenda fit a qualitate, I. Llli. rio I. XXXIV. Diuitiartim quae in moresve auitate re morbo s. heminiam is sit f. Llv. XXXV. V. LVI.

83쪽

64 ivs QvAE PARTI avs ET RE avs Ex T. Euid fortuna es faetim s. rtunaturum, s. LXl.

LIX. Hominis in hume mundum

uo sensi quilis et fortuna introitus I. LXILFuaefaber dicatur, 3.LX. An matri lus quam patri Mores fortunatorum re in debeat, I LXIII.

s. i.

Si haec hominum conditio, ut non tantum II vernis motibus diuersimode agitentur, sed ut ipsa etiam corporis constitutio resue, quae extra nos positae sunt, variis cupiditatibus propensionibusue , quae aut miserum aut felicem hominem reddunt, occasionem praebeant. Quare de corpore quoque hominis rebusque, quae hominem circumstant, quaedam afferenda in medium sunt.

S. IL

Equidem si corpus cum mente contendamus, deprehendemus, mentem corpore longe pra stantiorem nobiloremque est quin cum ea sola brutis prain hominis dignitatem hinc unice esse metiendam. Neutiquam ergo illis suffragari possum, qui corpori plus quam menti deferunt.

f. III. Nec tamen cum illis facio, qui corpus saltem

pro instrumento nudo animae, aut eius ergastu isto habent,in sola mente hominem ubsolui conis tendunt. Hoc enim si esset, nunquam sapientissimus rerum conditor , mentem corpori tu

84쪽

derari possunt paries,ex quibus componitus,quaatum aliae sunt in Hes, es Faenitales, aliae Ataciden ales, tuccessoriae. rursus nonnullae sunt Us mei ilidae, aliae autem fluidae, aliae

denique ex fluentibus4 lidis omm M.

um Liquorum varia sunt genera, ut saliua, limpha bilis, utcus pancreaticus, sed ahilissimus praestantissimusque inter omnes est sanguis Adu pure autem pertinent spiritus quos a diuersis functioni Ptio ulli in diueta

asiterum classi miscis is se non admittunt.

sangius autem

eorpus mouetur, dum ex venae ua in dextrum pulmonariam in pulmones defertur. ἱ pulmonibus autem per venam pulmonariam iri finiastrum coesis ventrieulum sedit,in hine denique per oream seu aftefiat magnam ad reliquas in eo quidem

85쪽

hendisse, naturalium rerum periti testantur. Quae si diuersa ratione inter se mistae cit, oritur inde ista temperamentorum diuersitas, quae non tantum diuersum admodum corporum habitumVsed mores quoque tropensiones diuelsissimas in animos inducit. g. VIII. Nimirum si firmo, quae hactenus sipponimus, nitantur talo, blegmaticum quidem resultabit temperamentum, si prae reliquis sanguinis partiabu, serum abundauerit astiteraestrium particularum maior fuerit copia, tum quoci melanis tholutim dicitur, inde orietur. Rursus holerim materiae oleaginosaevi inflammabilis copia o easionem praebebit, ut salium abundantia, se

Patet ergo causa remota affectuum, qaum si pra indicauimus. Pro temperamentorum,nina diuersitate homines etiam ad hos aut alios δε-ctus, procliuiores esse solent, Cum etiam mens ipsa saltem in operationibus mixtis, corporis constitutionem facile sequatur. Sed praecipua causa haec est, quod per temperamenti indolem facilius certi corporis motus excitentur, qui menta secum abripiant.

scilicet, qui te examento sanguine gaudent, ut veget plerumque sunt corpore, Qquei vultu ruborem praeserunt: ita adis

86쪽

luptates per naturam sunt procliues. Nihil ei seriae pene meditantur, sed in iocos, cantilenys, dicteria effusi, nihil nisi delicias affectant.Qu ad ingenium, phantasiam siue vim imaginatria. cem primum fere locum in hominibus eiusmodi obtii re, videas. ines ad poesin artesque, quibus imaginandi faetulias dominatur, cuma primis apti sunt. Bilios contra, seu qui multa bile abundam, feruidi animoque concitato sunt. Nosce hoansines ambitio vexati suntque adeo ad itam τι iam procliues, quippe qua ob materiaeoleaginoia ne subtilitatem; tepentinam incensionem m. - potentius accenduntur, sed absque mora tamen fetuor defervescit Ratione ingenii udicio ma- , xime pollent, adeoque ad eas artes scietulasque. in quibus iudicium primas tenet, per naturam sunt apti. Cumprimis viros politicos,in misgnis rebus gerendis idoneos, hae indole praeda tos si videas.

s. xii.

Meiantholhi autem, in quibus in bilis siti

terrestris materia dominatur, segnius quidem effervescunt, mustumque temporis exigunt, cad furorem adiganturci verum irritatis furost senascit, manetque alta mente teposta initialia. Avaritia quoque horum pectoribus insidet, adeoque ad inuidiam, ceterosquectus hanc comitantes sunt procliues. Ex in-

Ea senis

87쪽

genio si eos metiri placeat memoria illos valere deprehendemus, hinc&artes, quae excellantem memoriam exigunt, ut historia in se spectata in iurispri dentia, quatenus legum&canonum no ititia absoluitur, cultores, tali ingenio instructos, postulant.

s. HI. Phurnalici, cum frigida humentique sint indole vix aliquo animi affectu facile concitantur. Sunt contra tardi,somnolanti,pigri,& omnis irae aculeis destituti. Quo fit, ut magnorum quidem scelerum vix sint capaces, hactenu patientia sua virtutis quandam speciem prae sese re videantur. Sed ignauia tandem, Auiduis potius quam virtus est, si res accuratius considere. tur ingenii etiam viribus fere destituuntur, adeoque ad literas quoque tractandas inepti

sunt.

I. XIV. I, semper hic meminisse inlabit, neminem mortalium aequali temperamento gaudere, sed

omnes de hactenus enumeratis, sed diuerso ad modum modo pro mίxturae4 graduum diueris sitate, participare. Nec istud praetermitten. dum, aetatem. fortunam, aliasque causas saepius obstare quo minus temperamentum suas exerere vires, aut eo, meas exerere queat, quo ceteroquin excrere solebat ac poterat.

88쪽

Solentin motus vitales in eorpore humano constitui, quibus itidem sanguinis motus inseris Uit, videlicet nutritio, accretis, d m&lriptitatio corporis viventis, quae generatio, siue propagatio dicitus, ad quam in homine quidem, tracaliis animalibus masin foemina requiruntur Hine diuesιιas sexu . . . . v I. De sexu itaque illud obseruandum, naturaliter nullam unius praealtero esse prae gatiuam nisquod foeminae ob corporis conditionem non ad quosvis labores de negotia idoneae esse videantur. Quod autem ratione animi inter marea&Foeminas intercedere discrimen videtur, licet ex temperamenti qualitate etiam dependeat, quo ipso tamen minime uniuersale eritumariis malars tamen ab edueatione prouenitas. v II. Inanisonnis licet sit a Ii quis naturae excessus. ex eo tamen bomines esse non desinunt,cum adites essentiales hominis omnino adsit. Id quod de eunuchis etiam 4 iratis censendum Aboi tus autem hoc est foetus ante tempus suum in lucem editus, tum demum hominibus annumerari solet,si uiuat,aut signa adsint illum vixisse. Qui ds autem asseramus, organorum efformationem

ad essentiam hominis non requiri, quilibet om ιν pro homine eric putandus. s. risi.

89쪽

In homine inluςem edito quoque distinctius sonsiderari solent, nec illae auone, cum singulae aetates quancum propensionum ipso-xumque adeo morum non quoad speciem, sed quoad gradas mutationςm, secum coniunctim . habeant.

Prima aetas ueritia est quae secundum non. nullos ure consultos ad annum decimum quartum in pueris inpMliis ad duodecimum excurrit. Sed certus anniis fefiniri nequit, cum alii cithis. Alii 3rdius pro locorυm, temperamen-xorum in educationis diuersitate, pubestant. Tationis quoque sum consequantur ob co- piam humoris aetati puerili cmpςramentum Phlegm/tiςi m sere proprium est, hinc magnorum vitiorum non sunt capaces pueri, nisi quod

Otiosicas somnolentia illis tribui sejeat. XX.

Altera aetas inuemus est quo nomineae adolescenιιam designo. Sun tamen, qui hanc ab illa discernunt, ter adolescent: m illud spatium dςsignant, quod a decimo octauo ad vigesimum quintum annum extenditur per iuuentutem autem, D*d a vigesimo'iunto ad trigesimum quintum, protenditur. Sed moribus non vi dentur adeo ab adolescentibus differre iuuenis. tim ut neue ζως coniunxiaras.

90쪽

g. XXI. Nimirum iuuentus fere temperamento sanguineo respondet. Hinc ad voluptates sunt procliues, eosque affectus, qui hinc oriuntur. Ratione ingonii imaginandi facultas in illis domi-hatur, iudicii autem desectus ubique se exerit. Hi ne imprudentia, iraecipitantia, vitia sunt huic aetati propria.

f. XXII.

Duentutem excipit aetas vixilis, quae, ut nonnulli poetant ab anno trigesimo quinto, usque ad quinquagesimum se extendit. Sed mea opinione, certis annis, Ut nec ceterae aetates, definiti quit. Accedit autem virilis aetas proxime ad temperamentum cholericum, hinc ambitioni obnoxii sunt, qui ad hanc aetatem peruenerunt, iraeque non minus ac certis affectibiis ambitionem comitantibus, sunt dediti Ratione ingenii iudicium apud eos eminet,in imapinandi facultatem superat.

f. XXIII. Superuenit tandem senectus, aetas arida &frigida Diuersi tamen senectutis gradus selent

constitui, hinc alia νιν/dιs, alia medra, alla detreis

pisa. Quoad mores multa senectus communia habet cum temperamento melancholico , hinc auaritia,' qui hinc fluunt affectus, senibus e probrari solenti

s. XXIV.