장음표시 사용
271쪽
huercedit, socialitate, produnt, si eas, quae dire cte ad alias pertinent, mones considerςmus.
Quam enim mortales ad alios quouis modo laedendos proni sunt, si aut se laesos, quanquam error ducti, putent aut quae alii habent ea ipsicipiant, aut plane sine causa, velut furore quo clam acti, in alios ruunt Non vitae parcunt, non corpori in illam caede, in hoc vulneribus saeviunt. Bonis inhiare si crimen putatur, eiusmo di tamen hoc videtur, quod expiari facili rarions queat. Si non facto aperto, ast dolo circum. ventione adio trahere qua altςrius sunt laudi
Quos ita, aut liuor aut inuidia, ut odium vn. dicunquo ortum agitat, si nocere alteri alia ratio. ne nequeant, in famam eius insurgunt; hinc conis τumeliae detractiones, susurri libelli famos, doquid non Plane ut existimare posses, natos hunc in finem homines editosque in lucem esse, adeo '
omne studium omnesque cogitationes in eo collocant, ut se inuicem torquς an Rexcrutientuemuseret
Sunt fateor nonnulli, quorum de mel toruluto praς cordi tinxisse creditur Titan, quiue vel atrocissimas patiente deuqrando iniurias, mansuctudinis , qua propria humanae natura l
272쪽
esse debeat, praeclara statuere videmur exempla sed aliud vitium obstat, quo minus hoc te polluant. Ignavia, ct torpor, quiduis potius, quam mansuetudo est, imustis aliorum obuiam non irema. hinationibus virtus autem, si hoc sat sine omni vindi me cupiditate eaque lege, quam ipsa omnibus pracs ribit ratio, g. XX. Praeterea licet ipsa omnes quotidiana doceat experientia, naturam nullum hactenus inter homines constituisse discrimen, ut praeserendus unus alteri sit omnium minime tamen hae aequalitatis ratio hominibus sese adprobat; hini:
contemnere alios, illosque multis nominibus naseriores postpo endos ducere solenne admo- modum est. Eo usque autem haec subm de procedit iniq itas, ut verbis factisque atrocissimis,inhumanisquς, se prodat.
Cumque ex aliis emolumentum quan lubentissime homines capiant, velintque adeo, ut quaesbi ab aliis promissa sunt, ea seruentur quam sanctissime, vix tamen ut praestent, quod ab aliis exigitur, ii duci possunt Quare dc violare fidem, non seruare pacta, migrare promissa, vix quis
qriam est, qui religioni tibi ducat, modo id utile
es. intellexerit, nec super stiti O,aut damnum S ra. vius uidimςtuendum, obstet.
273쪽
g. XX M. Sed id cumprimis hic obseruandum , quod
exerens se in primis mundi incunabilis auaritia hominum,& iniquitas, quae innata omnibus est, non periniserit, ut ex rebus aut sponte natis, aut aliorum industria productis, tantum quisque caperet, quantum usibus necessariis iacerer, eodem omnibus in omnia remanente iure. Necesse
itaque erat constitutis dominiis, unicuique quod suum erat, adsignare. g. XXIII. Cum ita nonnulli qui bitidam rebus abundi
reni, aliarum autem laborarent inopia , permutatione rerum obuiam eundem his incommodis erat quae cum crescentibus per hominum luxu. etiam commerciis, nimis operose esset, necessitas iussit, certam quoque pretii omnis mensuram. constituere. Dominio autem rerum atque pretio, si addas sermonem, resultam inde tria ista instituta uniuersalia, quae pro prementi human, generis conditione, ad 1.cialiter vivendum. ximopere sunt necessaria. Sermonis tame origo, rectius sorte natura ipsa, quam ab ho, minum institutis accersitur
Haec aut ei ut eo comparata fuerunt , egrauiora euidentiora incommoda , ex pra vis hominum cupiditatibus briunda , uitarentur Σ
274쪽
rentur: dc quod negari nequit, quaedam illorum euitari omnino ha C ratione queant nihilo secius, quae hominum est peruersia orta inde occasio aest, nouis quibusdam criminibus sese polluendi. Nam qu quae supra iam indicausenus, atroque notauimus lapillo vitia, furta, circumvenetiones fraudesque in contractibus, obtrectationes. varia mendaciorum genera, vix locum habuissent, nisi hisce institutis uniuersalibus introductis '
Tanta ergo eum humanae mentis sit prauitas, tanta durities ut ea sibi inuicem non praestent mortales, sine quibus salui incolumesque esse non possunt, facile qua ratione in iis se gerant, quae t magnopere hominibus expediunt, ita neutiquam ut fatui omnino cincolumes sint, Iequiruntur, intelligitur. Sunt utique ad humanitatis officia, quae omnes tamen tantopere expetunt, duri prorsus kasperi sed longe adhuc dissicilius ad bella ficia aliis conferenda inducuntur, nisi aut maius emolumentum, aut certe gloriam quandam auctoritatisque increFentum, inde se relat.iros sperent.
Equidem ad acti pienda beneficia sunt longe promptissimi, nisi forte ambitio obstet, ne quid aliis debere videantur, aut suae sortis
miseriam hoc ipso palam profiteri eos pudeat. Sed
275쪽
Sed iidem plerumque ad referendas gratias, animum saltem gratum declarandum, longe sunt ordissimi Plane enim ac si iure quodam, quae ab aliis acceperunt, ab iis exigere potuerint, vide ri sunt: ac quantumuis 4ratum forte erat, suaui subleuari ab amicis inopiam, nimis tamen molestum videtur, parte vel minima bonorum carere, qυ istorum liberalitas comptosetur.
Ceterum cum homo ita erga hominem se ge rat non est quod elistimes, postquam in integras
societates, imo ciuitates ac respublicas coaluerunt, indolem eos mutare suam aut prauos exuere mores. Imo quo maior illorum . qui ciuitates&respublica repraesemant,est potestas,eo plus sibi licet e putati t. Nec alium in finem in hoc se col. locatos fastigium putant, qu/m ut impun pec-s. XVIII. Accedit, quod in priuatae sortis hominibvs vi
tia, quae illorum animis sedent, suis insignire no-i inibus liceat, cum in integris gentibus,vel potios principibus, qui ilis repraesentant, rerumqup dominis, ea virtutum splendidarum nomidibus tegantur, par vi ea crimine absit, si quis de iis secus sentiat.
Sic si qui hominem innocentem laedit, ininiuria erit; princeps principem, nulla licet ut iusta
276쪽
iusta'. aut praaegnanti causa inuadat, bonaque causae subditos, urbes ac prouincias, aut er piat, aut devastet, bellum vocatur, de cuius iustitia nemo
nisi imprudens dubkauerit. I. . XXX. pacta violare crimen est in priuatae sortis homine in principibus aut iis, qui retum summae praesunt frangere foedera, pars prudentiae est. Nec hoc iam ullum angit, rectene an secus egerit, quippe quae disquisi: ic ad illos pestinet, qui non didicerunt regnare, sed in eo saltem elaboraudussi putant, ne ullum inde ad eos redundet dammam. Ad cetera quod attinet, causam, quam obtentui sumant, inuenire facile est, quam siue veram esse eredant alii homines, siue non credant, perinde ducunt
Id sapientei quod nihil molestius te triere
ferant, quam legatorum, qui recum dominos referunt, conculcari, insuperque haberi san.
ctitatem. Quam rectissime enim suae ita se onsulereis saluti, existimationi putant; quae si modo sal - sit , quid Lbditis , quid ritu, ontingat, uri arum referre arbitrantur. Dii Vt minime equidem se tendum , cum suis sit em commodis inseruire leges velint, quibus tinio omnibus ex aequo consultum. Deus voluit; ita grauius longe illi peccant qui nec hac rauone, nec alia quacunque, impe
277쪽
238 χAP. II1. DE ACTIO N. v M. IN PER P. diuntur, quominus legatorum iura violando aut
crudelitati suae, ambitioni, aut aliis aeque pravis cupiditatibus, satisfaciant. s. XXXII. sed quid de fraudibus,fallaciis, mendaciis, citis
cumuentionibus, rapinis, furtis, similibusue vi liis dicami quae in infimae sortis hominibus ne momon execratur, in integris gentibus & rebus publicis nemo non aut laudat, aut excusat. Hine quae in aer ciues de rerum tominio, aliisve institutis uniuersalibus lites oriuntur, longe inter illas frequentiores forent, nisi iniusta vi statim opprimerentur innocentes quamuis&sic bellorum nunquam aut finis, aut modus sit.
Quare ut omnium hominum , ita vel maxime gentium integrarum, inui eos referunt, regum , principumque cupiditates legibus eo ercendae sunt. . Idque eo magis, quod ipsarummet hoc reserat, cum gens alia aut princeps inique erga alias gentes se gerendo,
illis quidem damnum inferre queat, sed sibi
ipsi tamen noceat quam Oaxime. Praete risquam enim quod ita bellis non recessariis se inuoluat, quae utcunque etiam cadam, rempublicam enervantra vix est quod ab aliis maiorem fidem, beneuolentiam , humanitatem,
expectet, quam ipse illis exhibuit, ne dicam, quod ea mςrito irrito ad viro eius quo
278쪽
ET DIRECTION NEc Essi T. 239vis modo imminuendas, nec nocere amplius in posterum queat.
Sed ad singulos homines redeo, qui Vt per pravas, quibus reguntur,propensiones ad mala quaevis impelluntur, ita in libidines sua natura proni omnes sunt, quibus4 corpora exhaurire viribus, cuncta impuris polluere commixtionibus, quo ratione ordinatam humani uneris impedire propagationem, summam contra ierum omnium introducere confusionem parati sunr. Hisce equidem ut obuiam iretur, matrimonium inuentum, aut potius a Deo institutum est sed quod tamen si suis legibus itidem munitum non esset, Mane hvii malo iustam medelam non afferia
3. XXXV. i Quanquam sic cupiditates homuam reia
frenari nequeant. Pauci una coniuge con- tenti, nouas libidinis explendae occasiones tanto auidius amplectuntur . quanto naturae hominum indomitae solennius est, niti in ve . tita idque utrique sexui commune porro cum imperare alter, alter optemperare debeat, haud raro neuter suo recte ossicio fungi.tur. Obsequi maritis, turpe mulieres ducunt, iugumque reputant, quod ferri nequeat. Regere uxores plerique maritorum nesciunt, aut nimia seueritate id essiciunt, ut non hominum sed bestiarum consortium sic videatur,
279쪽
aut nimia facilitate omni se ipsos auctoritate pri.
Dedit vero hominum miseriavi aliis secietati bus ae statibus occasionem, in quibus qui constituti sunt, iisdem urgentur vitiis, ut nisi diuina quadam lege utcunque cohiberentur, iam pii dem sursum deorsum ferrentur omnia. Ecquis est, qui aut libetis aut seruis ea, qua decebat pru dentia&aequitate imperet aut qui illorum rite inuigilet educationi Quis non ex iis, qui parere debebant frenum moriare paratus est, nihilque minus age e quam quod placea is, qui illis praesunt, aut ipsorummet expediat commodis. Quem non voluptuosa incuria, ambitiove semper renitens superioribus, hic in transuorsumugiIe.
Maiota ero erant, quae homines tircumastabant, incommoda , quam ut minores istae societates istis depellendis suscerent. Quare ciuitates tandem tes publicae constituendae erant. Durissmum quidem illud erat tu gum sed durior, quae hoc subire iubebat, necessitas. praecia re satis tamen in sic cum ho- .mine ageretur, si suos ipse commodis veris, ac duraturis, attemperaret mores lam quantumuis omnes Qvtilitatem necessitatem reis rumpublicarum agnoscant , paucissimi tamen suum ita condocesacer ingenium annituri
280쪽
tur, ut sponte sua, quod boni ciuis est, faciant. g. XXXVIII. Maior equidem hic & merito quidem , vis
accessit quae multos ac reluctantes perdomaret. Remanet tamen semper ista naturae ferocitas,
prodit, ut humanas leges, poenasque, ponere in miaimis videantur ut eos nunc taceam, qui punienda equidem non admittunt, sed erga imperantes, ipsamque rempublica π conciues ita affecti sunt, ut nisi coacti, nihil eorum, quae allis debentur iraestent. Hinc prodere principem, negligere salutem patriae, vexare conciis ves, illorumque impedire commoda re quotidiana est, valde usitata.
Atque haec omnia quae attuli, eo comparata fuerunt, ut ostenderem, hominem sua natura esse animal indomitum, ferox, petulans, lasci Dum, fraudulentum, perfidum, stultum, in propria incommoda ruens, suamque nunquam non
sibi attrahens perniciem sibique ipsi non minusquam aliis, in quocunque statu vivat, siue princeps sit, siue ciuis, siue maritus, siue uxor, siue pater, siue filius, siue dominus, siue seruus, semper -noxium, libertatis verae non capax, cui bene esse pulla ratione queat, nisi legibus regatur, hoc est eiusmodi regulis,&iussis diuinis, quae poenam certissimam secum coniunctam habeant,nisi eas observet.