장음표시 사용
541쪽
. Nec rectius sentiunt, qui ceteros rectiora docere debebant in adplausuo concursu auditorum, infama existimatione, in diuitiis opibusque, felicitatem diuinaeque,ut loquuntur,benedicti nis fluctus quaerunt cum ratio contradictitet, tum demum felicem esse dicendum doctorem, non qui multos numerat auditores, aus pro viro docto, ingenioso, diserto habetur, sed qui iis instructus est facultatibus mentis corporisque, ut ad vitam meliorem multos transferat Certe serio, quantum in se est, transferre laboret.
Felicem porro opificem, mercatorem, rustiis cum voco, non qui multas congerit Opes, quas
rite ipse dispensare nescit, ut plerique existimant,
sed cui faculta ion deest artem, opificium, sine ullo impedimento exercendi, Mea tantum luiserandi, quantum ad vitae necessitatem, reio uablicae onera ferenda, sussicit. Et licin relusus se res habet. Quemadmodum vero in selicitate singulorum hominum designanda plerique aberrant, ita non rectius de felicitate integrarum societa um entiunt. Haec enim cum praecipue in interna strui ura, partium firma unione, ritiorum hanc unionem impedientium remotione consistat, pauci tamen hoc intelligunt, aut intelligere volunt, tum demum Oo
542쪽
rTAT vs ELI cir Ar 46smnibus societatibus, collegiis ei uilibusque cor poribus recte se consulere arbitrantes, si id essi ciant, ut diuitiis, potentia, auctoritate, iuribus, priuilegiis, supra alios eiusdem conditionis soci
Eundo hoc per omnes societates naturales, ut coniugalem,paternam, herilem,tum ciuiles, quocunque etiam nomine veniant, demonstrare poΩsem, nisi res porri manifesta esset. Cumprimis tamen in ipsis rebus publicis,ceu maioribus locietatibus, hoc patet Has felices dicunt, si abundent
opibus, si aliis sint formidandae, si imperii fines limitesque extendant longe lateque, si bella fili citer geram,o si quae his sunt similia. I. XII. Sed grauissimus is error est, maximeque perniciosus. Cum enim respublicae ideo constitutae sint & introductae, ut omnium ciuium saluti& securitati ex aequo consuleretur, non potest respublica felix dici, nisi quae ad hunc finem quam optime est comparata iam vero potest omnis respublica potens esse florere auctoritate, bella quamplurima gerere, dilatare imperii sui fines, saltem ad tempus, ut ciues tamen rnulexhauriantur opibus, quae magno labore acquirunt statim in usus publicos conferre teneantur,&ita vitam summe miseram, itane ervilem desant.
543쪽
Ex quo etiam patet, ut respublica felix dici possit, requiri ut structurae eius nullum insit in. signe vitium, Mutievio populi, rini rei publi
cae haec sit accommodates praeterea Vt omnes
summi imperii partes, leges, iudieia, religio, ceteraque rite se habeant, & recte etiam administrentur. Haec vero omnia ut ita se habeant, ut nullum prorsus in iis sit vitium, positum est supra conditionem rerum humanarum. Quare ut respublica absolute felix detur, nunquam sperandum una tamen felicior,4 ad verum finem accommodatior, altesa esse potest.
Et sane pccurrunt hic duo errores , magno studio prudentiae ciuilis cultori euitandi pri. mus illorum est, qui statum reipublicae comminiscuntur, qualem natura hominum non permittit, omnibus scilicet naeuis ac imperfectionibbus immunem. Alier illorum est, qui in contrarium currentes, quod videant, emendari cuncta ad summae persectionis normam non posse, hosce status damnant prorsus atque reiici
f. XV. Atque ad priores quidem quod attinet, facile quidem est, cum Platone, aliisque rems blicam quandam idealem fingere. Sed illorum eum demum locum inuenirent consilia, si de homines pro lubitu formare, & aeque facile illo.
544쪽
sTAT v FELICITATE 46 illorum emendare mores possent i Hoc vera cum ita pronum non sit, non est, ut maiorem antis. Ino concipiamus felicitatem, aut perfectionem, quam res humana permittunt. s. XVI. Neque vero hoc ita capiendum, ac si de moribus quoque hominum emendandis, neutiquam sollicitus esse debeat imperans. Imo ipsius in terest praecipue, ut quam maxime sit sollicitus. Sed cogitandum, quid per praesentem humani generis conditionem obtineri queat. Et si quae sunt, quae in essectum deduci possunt, illa sunt urgenda strenues in ceteris ratio habenda huma nae conditionis, ne quid suscipiamus, quod autessici nequea', aut maiora adhuc incommoda nobis attrahat. XVII. Qui vero ob imperfectionem uncta statim damnant, ac reiiciunt, itidem perperam ac imis prudenter agunt. Ita equidem est, si omnes homines vitae essent emendatae aut rectius, si omnes essent veri christiani, nec rebus publicis, nec imperantibus nec legibus, nee poenis, nec iudiciis, nec bellis, nec foederibus opus haberemus. Sed hoc cum vix sperandum sit, ut omnes veri christiani fiant, haec imbecillitatis humanae adminicula neutiquam sunt repudianda.
Nec lassicit , quod quidam eri christiani sica fiat:
545쪽
quoqueseietatib- est in aeιatis , alia mque cim residendum, I. V. eumstantiarum habenda
De decora et ea remonem, Euodpatet etiam,si rerum
quis itaque ea, quibus vita hominum circumiso septa est, incommoda, rite propulsare,& tranquille feliciterque degere cupit,is primo ad finem statui sui, omniumque, quae unquam suscipit:enter attendat, necesse est.
Nimirum duod iam sipra obseruauimus, ipsa experientia comprobat, saepius a mortalibussis 3 tan-
546쪽
tanquam bonum aliquid expeti, quod tamen illis nocet potius, quam prodest. Talia quae nocent, si expetat homo, si omnes ingenii corporisque vires ad illud consequendum intendat, quid mirum, si pro felicitate, quam sibi pollicebatur, infinita referat incommoda 8 Ergo initium&caput omnis prudentiae est euitare ea, quae equidem prodesse videntur, sed reuera nocent,
itemque ut bona Vera apparentibus, maiora minoribus, duratura cit transituris, certa incertis, praeferamus.
III. Ante omnia quoque se ipsum, suasque vires quilibet rite aestimet, siquis feliciter aliquid peragere cupit. Maximum enim hinc omnino oriis tur obstaculum, si quis iis virtutibus, animique &corporis dotibus, non instructus sit, quales ad finem propositum sunt necessariae. Hinc dc sequitur, animum corpusque iis artibus studiisque erudiendum esse, quae ad finem propositum sunt ne-eessariae. IV.
Neque de singulis modo hominibus, sed si
eietatibus quibusvis haec sunt intelligenda.Namque cin hir, quid cuiuslibet societatis indoles, structura, conditio permittat,sedulo est dispiciendum plurima certe, si ad hoc semper attenderetur, incommoda, quibus ceteroquin premuntur,
declinari atque auerti posse, res ipsa facito quem libet docςt.
547쪽
αiena autem ista sint, per quae quilibet homo, quaelibet societas , ad finem suum redditur, id quidem generatim definiri neqie ex fine incircumstantiarum varietate' ietienda sunt Ad singulos tamen quoa attinet, hoc generatim asseri potest, eum, qui vera virtute praeditus est, etiam ad cuiuslibet status Gonseruatiqnem, aptiorem esse eo, qui illa destituitur, si cetera eodem modo sese habeant. Num Ium certe vitae genus est, nullus status, in quem non ex hominum auaritia, voluptatis cupiditate, Mambitione, infinita redundent incommoda.
Quare qui haec vitia verae virtutis ope debella ad ea vitanda longe est aptissimus Et .mnes praeterea irtutes ita ompariis.
sunt, ut externae etiam sesicitati inserviant. Quod enim bonis haud raro parum feliciter reseedat,id,si modo illi in culpa non sint,ex accide ei fit,in aliorum peruersis moribus est tribuendum. Sunt tamen, quod non dissilendum,qua dam ita comparatae virtutes, ut prae ceteris in vita eluili non viiles modo, sed prorsus necessariae videantur.
sie ut nihil de iustitia dieam, quae omnia, quibus alii inseruimus, ossicia complectitur, ac sine qua nullam consistere posse societatomi palam ' Omperantiae, sortitudinis,
548쪽
4 2 CAP. V. SECT. I. DE MEDIIS VIVS C.
tientiae, humilitatis ac modestiae, diligentiae denique&circumspectionis, tum in opibus rite dispensandis tum in tuendavi conseruanda fama ac existimatione, insignem prorsus in vita ciuili v- sum esse, nemo credo temere abnuerit. Negotiis enim gerendis hidemum apti merito censentur, qui his virtutibus instructi sunt quibus praeterea aliorum facile sibi conciliare fauorem, auertere odium anuidiam, Mincommoda quaevis declinare possunt. Praeter hasce autem virtutes, quae ex honesta te suunt, ceterae etiam, quae ad decorum pertinent, in vita ciuili ornamento non tantum, sed &praesidio sunt singulari. Certe decori qui aut negligens est, aut imperitus, is ad vitae eivilis actus plane ineptus habetur. 9s. IX.
Deeoti autem nomine intelligo consormationem actuum externorum ad aliorum sensum de iudicium, ne eos offendamus. Sed cum potior
ratio habenda sit honesti, quam decori, cumque ad illud lege diuina obligemur, ad hoc non item, facile intelligitur, in tantum fas esse, ut ad iudicium tensum aliorum nos conformemus, is quantum honestatis hoc permittit ratio.
Actus autem externi, quippe qui tantum ad decorum pertinent , cum varii sint iubtipli.
549쪽
tiplices praecipui tamen merito habentur, serimo, gestin, isse , atque vestitus. In his ii que omnibus ne quid committamus temere, quc illorum, quibuscum nobis res est, aut quos intviuendum nobis est, iudiciis, salua tamen semper honestatis lege repugnet, sedulo illi elaboran- dum est, qui ad vitam ciuilum rite se praeparare
Verum cum iudicia mortalium,& sensus euan admodum varient ut deestrum uni videatur, quod alteri turpe videtur recto his aberremus tramite, sequentia haud inconuenienserit obseruare monita sequenda est regioi loci cuiuscunque consuοtudes exem a rum sunt imitanda , qui prudentiorum iudicio eligantioribus censentur esse moribusci sedulo euitandum, quicquid vitii speciem praebere potis est, sectandum contra, quod honestatis,4 virtutis opinionem conciliat caute submoueoda omnia, quorum aspectus offendere, vel cogitatio molesta esse queat quin&illa supprimenda, quae turpis rei vel resticare memoriam, vel sp ciem animo obiicere possunε quicquid molle Reffoeminatum est, fugiendum: non negligenda sunt beneuolentiae, di honoris testificandi
Speciatim quod ad sermonem attinet, decori, quod in eo obsstruandum, ratio, huc redire
550쪽
-------- ...... ........ ...... -- -
videtur. Opera danda, ne temere sine causa sermone nostro alios offendamtis, ut sit sedatus, stabilis, non nimis tardus, nec nimis praeceps, non acutus, non contentiosus. Res nostras nunquam extollamus, sed ut res habet, ita eam eloquamur , nisi praegnans ratio aliud iubeat. Si facta aliorum laudanda sint, laudenter cordate sine adulatione: sin reprehendenda, reprehendantur, sed modeste, sermonis genere, nihil nisi amorem spirante. In vitiis aliorum coris rigendis si ossicii nostri ratio hoc postulet, omnium circumstantiarum ratio diligenter habenda. De iocis addi solet, mouendos esse honestos, loco, personis tempori conuenientes, non acerbos, non obscoenos, non impios, non profanos sed
haec ex sanctiori christianorum disciplina meti. enda sunt, ad diiudicanda.
De gestibus,& incessu, omnique eorporis motu, haec sunt obseruandari sit omnis corporis motus, si res moram ferat,aequabilis,non varius, non concitatus: flexus corporiso artuum sit virilis, non effoeminatus, non histrionicus Vultus talis sit, qui hominem seria agentem deceat, non tamen tristis, nec tetricus.