장음표시 사용
151쪽
sarius damnum dederit , & haec actio in factum utilis appellatur, stu in faetum accommodata Legi Aquiliae, I I.D.de Pra In hac utili adtione perinde atque in directa , nocitum est corpori alieno , sed diverse modo . Datur tertius casus in e plicatione Legis Aquiliae quo licet nec corpore: nec corpori ali no nocitum sit , est tamen actio propter damnum quod ex facto alicujus contigerit, puta si misericordiae causa servum meum Vindium quis 2lverit , qui fugam mox arripuerit et hoc factum neque surtum est, L .I. . D. A DOD. neque simile est superior,bus duobus casibus ad Legem Aquiliam vel ejus sententiam per tinentibus ς restat igitur ut ipsius faeti ratione ad eam actionem Veniatur quae dolo proxima est , quae dicitur in factum, Pra toria scilicet, proxima actioni doIo. I. uis. Ins.de I. Aqui . cuius modi dari sistet a Praetore in subsidium, L . S.I.Diade PGABI. His ita constitutis , quaeritur an utilis illa in factum actio quae secundo casii datur, civilis sit, an Praetoria Z Merillius Praetoriam dicit: Cuiacius ubique docuit esse civilem ; & adeo infirmum & male fidum accusationis suae naictus est adversarium , ut-titubet in proponenda delatione, C acius, inquit, in notis prioribus, emium diei debere exi limat. Idem tamen ad T
cuium de pactis L . in pr. ait principium legis uvifervondarum D e praefr.verbis , aeripiendum de actione in actum Pra toris . Et quidem si intemgit actionem in actum uti m quae datur exempsi Iegis AquiLae, eam Praetoriam esse exist t. maeistaec accusatio . Si Cularitis inreuixit Z Quid si non intelligit e Ergo nulla variatio. Si hominem Titius occidit, reus est Titius legis Corneliae de Sicariis: si non occidit, tutus in eo iudicio. Sed ad quaestionem veniamus , An intactum utici actio ex LAquilia civiIisse, an Praetoria ι Probo civilem esse . utilis in factum actio accommodata legi Aquiliae vel alii lcgi,distinguitur
ab actione in factum Praetoria; Ergo Praetoria non est. Probatur antecedens ex ordine actionum omnium qui talis esse noscitur, ut primum locum obtineant civiles nominatae, secundum locum civiles innominatae , quae in factum civiles dicuntur, c quarum aliae praescriptis verbis sivit, si ilicet quae ex conue tionibus dantur,aliae si liciter in factum appellantur,ns I etiam
Prescriptis Verbis , ut iuperiore capite ex Magistro dictum est tertium Praetoriae directae di utiles ex Praetorum Edictis com'
152쪽
DE VARIANT. CUIACII INTERPR Din. 3o. I 33 paratae, id est, tam ex verbis quam ex eorum sententia ; quartum actio de dolo ; quintum denique in famim Praetoria generalis ex decreto, secundum ea quae magister docuit ad L . D. de
Pactis, & ad Tit. de Praescriptis verbis in fine primae praesecti
nis. Ex hac serie & ordine quem nemo Iurisconsultus improbare Etest, apparet utilem in faAum actionem distingui a Praetoria. eque hoc fratest telum Merillius effugere, qui cum hic, tum inobervationibussis II. 3.e .a6.d s in factum actiones reponat in tertio ordine actionum in factum c quarum quinque species constituit utiIem illam in secundo ordine locat , nec appellat
Praetoriam e credo non alia ratione quam quod sciat nullibi injure Praetoriam vocari: Et ita cum novam disciplinam introducit , Wopria confunditur ratiocinatione. Dicat sorte Merillius se distinxisse , non ideo quia altera sit Praetoria, altera civilis: sed quia utilis accommodatur Legi, ex mente & sententia Legis ; In factum vero Praetoria decernitur ex aequitate di causa cognita . Atquin hoc ipsum evincit utilem illam civilem esse: nam vel teste Merillio, actiones tum civiles, tum Praetoriae , ita distinguuntur ex origine Iie isae quidem 3.ustae actionib., quae datur ex mente & sententia Legis, vere originem ex lege habet. Ergo civilis dici debet. Verbum ex Legibus bla accipiendum, tam ex Legum sententia quam ex Dem,is , L minis 6.D. de Verbo nis. Sextus Caecilius qui fuit &scientia , & usu,& autoritate illustris θ Phavorino Philosopho dicebat apposite , sententiam Legum verbis di moribus comprehensam esse , GelI. Lib. ao. cap. I. id est, contineri verbis, & ipsis usu qui optimus est interpres . Porro & illa optima interpretatio est, quae non minus ex mente duciturriuam ex Verbis, I. 7. I. 8.D.de Pact. Τriphoninus in I. aD. D. Qui petant tutores. Credendiam es eam matrem constitutione eontineri, quae a par e non I gitime tutores datos, non postulavit decreto confirmari . Nemo dicet ex Senatusconsulto Trebessiano non esse aetionem etsi verba fideicommissi desint , si modo mens & sententia fideicommissum inducat, D Ibi parte I9.Iae rogo I.D.ad Senatusc.Trebeia. Certum est patronorum tutelam & dici, & esse legitimam, I. I. D.de Legιtimis tui. & tamen non ex verbis sed ex sententia tantum
Legis inducta est , I. 3IIIo tit.de Legitim. tui.G tit. Insit e L
153쪽
Cum Praetor utiles actiones Iegibus aut testantium voluntatibus accommodat, vim & potestatem juris civilis exerit & hac maxime causa viva vox iuris civilis dicitur ius honorarium , ut& ob alias causas in quibus supplet & interpretatur ius civile , iure. secundum quod Praetor & Legis & testatoris voluntatem subsequitur, utiles actiones dando, ut L Pater mortuo patre I.D e Captivis. Praetor supiset acti nes vel ex sententia,vel praeter sententiam: si ex sententia, non tam inducit , quam ut ita dicam educit atque exprimit , ut is qui excutit grana quae spica continentur, speciem non iacit novam , sed eam quae erat detegit; ita cum utilem Praetor dece nit actionem, eam actionem quae quodam modo erat & contin hatur lege vel constitutione, vel stipulatione , accommodat, deinficiente directo iudicio, Laa. D e Constitiee. 249. D. m. hereisc.S La. D. de Praescr. Perb. cuius mox contextum subiiciam rsed praeter legem quasdam actiones ex ma Iurisdidiione comparatas Praetor habet, I.Sedipae 3. .de Action. Alias non sum ceret actionum numerias, AELII.D.ia Praeferipi.Derb.CHur legis
initium csuggerente magno Magistim de alitione in Ddhium Praetoria intelligendum est: reliqua, de actione in factum civili. Lex ait , Quia amonum non enus numerus esset , ideo pseriamque actiones in factum de erantiar . Sed G eas actiones μae Ieg hias
proditae sunt opplet Praetor in eo quod Iegi des r facit in
I. AquiIta reddendo actiones in actum accommodatas Ieri Mu Lae r idque uti eas tutus Legis exigit. Dicimus hujus Legis initium esse de aictione in factum Pra toria quam subsidiariam aeque S dolo proximam affirmamus. An idem dicendum LLIq. eod. tu. ubi , iniservandarum memetu uarum eans alienas in mares ne daprofecit , in factum actione teneri dicitur Θ Si Merillio credimus non est idem dice dum . Videtur , inquit , iniungendam esse actionem in actum quae datur exempD Ie is Aquiliae . At secundum praestantissimum magistrum, in sactum Praetoria intelligenda. In proposta,
inquit , specie, erit in factum Praetoria , - dolo fecerit ordata opera ut altu raudaret, tenebitiar de dolo. Nam Φae daeae actiones concurrunt semper et inscientem datur de dolo , in ignorantem infactum Praetoria. Haec tenenda observatio, concurrere has adtiones, quia ut plurimum actioni de dolo succedit, α
154쪽
DE VARIANT. Cud AcII INTERPR Dist. 3o. I 3ysubsidio est illa Praetoria in factum, La. Di DOD . Praesentit Merillius sibi adverstri exemptam amonis praestriptis verbis , quae ab origine & exemplo , in factum civilis appellatur et stilicet originem habet ex Iure Civili, ex interpretatione Prudentum qui censiaerunt exemplo directarum alii num quae ex certiis di nominatis contractibus conrtunt, utiles dandas esse ex contractibus innominatis, qui affinitatem haberent & similitudinem cum nominatis . Exemplum tale est , ut praestripti et verbis amo quae exemplo directae actionis recepta est,dicitur in factum civilis; ita in faetum utilis quae datur exemplo directae legis Aquiliae, civilis dici debet. Huic exemplo non
ratione, non authoritate aliqua certa, obviam ire, sed sola negatione satis esse putavit Merillius hie & d. lib. 6. Obserν. cap.7. Non dicitur, inquit, ea actio emim quod eo arata ad instar directae actionis emi ire fed quod originem faheat ex iure civili.
Mihi utique ac caeteris abunde est opponere magni Cujacii a foritatem . Sic ille ad L7.D.deo Infactum et Iir accommodata Legi Aquicae Ge. Et infra . Cieriis autem dicitur, non quod lege nominatim proditast , se quia ad exemptam civilium actionum comparata es, ut actio praescriptis verbis, Ge. Sed dc
hoc ampIius aico originem , fatente Merillio, ex iure civili habente ergo civiles censendae sunt. Merillius ait, utilis actio in factum quam Praetor stipplet ex sententia legis Aquiliae , est ex lege Aquilia,vel quasi ex Iege Aquiliain tamen est Praetoria non civilis r mira doctrina i quae epicoeni generis actionem invenit cui attributa duplici origine, tandem certiorem adimit et quod portentum istuc t ex ore es , es tamen Praetoris, non civilis.
Addit Merillius. Laeest Iraetor acquid faciat ex sententia Iegis, non tamen idIurit civilis es, ut patet in bonorum possessione quae
dicitur Ex Iegibus . Est incommoda actionum & bonorum pos sessionum comparatio: Bonorum possessiones Praetor ex sua jurisdietione introduxit princip.tituti Ins. de Bon. poss. Sunt hae imperii & Iurisdidtionis, I. 3. D. deIurisae quamvis quaedam discantur & videantur quodammodo originem ducere ex iure civiali , argumento I. I.D. de cognati. Et cum ex Legibus ac Senatusconsultis dantur , non minus successiones honorariae sunt. Cum enim novis legibus haereditates simul & bonorum potassi nes deseruntur, vere ac proprie haereditates deseruntur legibus:
155쪽
'ras os rus AURELIus Disp. 3 o. Bonorum vero possessiones non proprie iisdem legibus deseruntur, std ex Edicto competere demostrantur , ut iure honorario honorum possessio detur , veluti ea parte Edicti, Tum eui ex Iogibus ; Denique iussum est ex legibus , forma & iurisdictio est ex Edidio, LGenerariter 3.DIInde Iegitimi. quomodo dicitur in I. 3. I.uu. D. Pissat ei qui in posses onem Ge. Praetorem polliceri possessionem matri de cujus statu dubitatur , ex L sola divi Adriani, ad exemptam praesumtionis Carboniani Εα Hi . Non
est idem in actionibus e nam aliae civiles iunt, aliae Praetoriae rem Origine, tum auctoritate, Linionum autem I s. g. uis. D. de ObIE.G act. Non omne quod Praetor facit, permittit, aut ex
quitur , Praetorium dicendum est e alias quod est iudiciale pignus Praetorium dici deberet, quod cum in causam iudicati capiatur , capitur exequente Praetore sententiam a judice a se dato dictam , I. Is .inpr.S I.a .in . D.de Re iussi Ιterum Merillius, utilis, inquit, actio arbitraria de eo quod certo loco clari oportet , Venit ex stipulatione , & tamen civilis non est , sed Praetoria . Unde hoc probas Merilli Z Ex I. Si qώiragens 3 3. Ins. de Actionib. frustra fuerit diligens , qui probati nem eX eo Cuaerati nam quod ibi habetur, Si mis tamen thespetit, id es , eo Deo petat quo ut bi detur*puratus es, pura
actione recte agit,id e etiam Praetor mosyrae, non pertinet adnotandam originem actionis illius arbitrariae , sed ad Qt licitudinem Praetoris indicandam in observatione singuIari circa eandem actionem , scilicet ut omissa ea actione, ex stipulatione possit a i rura intentione in loco quo dari creditor stipulatus sit. Quid r An ubicunque aliquid monstrat Praetor circa aliquam actionem , continuo dicat Merillius eam actionem esse prael riam Θ Dicat igitur commodati actionem esse praetoriam , arg. I. I. D.Commodari. Imo dicat omnes actiones praetorias esse. Nam ut est in L I. D. de Rebus ereditis . -Ita ad contractus varior
pertinentia sub hoe tittiis Praetor inmeruit, ct paulo post , Ideo sub Me tittilo Praetor G de eommodulo G de pignore edixit. It
rum dicat Merillius. -- quaerimur non apparere labores,
Nostros, ta tenui diducia poemata si .
156쪽
An species legis Sisem ui a r. D.de Mictionibus, reserenda st adactionem ex emto, vel ad actionem ex stipulatione duplae ZΤextus d. La I. in pr. hic est . Sisimus venditus decesserit ant quam mincatur , i uiatio non committitur , quia nemo emineat ,sed tum humanae fortis: de GD tamen
poteris agi , idosis intercesserit. Quaestionis est an haec vel ha de risi tamen poterit agi , si
dotas intercesserit. ad actionem ex emto ,' qua dolus vin dicatur qui omnibus honae fidei judiciis vindicatur serenda sint, an ad stipulationem duplae ea parte qua doli clausulam continete quasi haec verba exceptionem ejus quod simplicius dictum est , contineant. Videri possit minus male nullibi quam hic collimasse Meriiatham. Quis enim non dicat variasse Cujacium, qui Lb. 3. Obser- Tationum cap. 37. laudat Accursum quod ea verba retulerit alactionem ex emto , hisce verbis non mais interpres refert a actionem ex emto nomine doli. Idem vero tract. s. ad Africanum ad La D.de Mict. eadem vcrba reserat ad doli clausulam quae pars est stipulationis duplae. Dicam tamen neque hoc loco varias e Culacium: non recte committere Merillium duos hosce Cujacii locos . Nam quod ad primum attinet, velim hona fide hoc mihi concedi , Culacium ibi non interpretari I. Si emus a I. sed hoc agere tantum ut dOceat fugitivam esse, LI IC.de do . quae non sit accipienda de d li actione praetoria , sed de actione mandati , cui ut in caeteris
nae fidei iudiciis , de dolo actio inest , & in qua de fide rupta agitur ; hoc autem scivis te & praesensisse Ioannem AZonem &Accursum cum agnoscit& eo nomine cos collaudat , laudat &interpretem dISGervus a I. qui hoc ipsum cum intelligeret, non male haec verba de doD retulerit ad actionem ex emto nomine doli. Laudat, inquam, in eo quod animadverterit actionem de
dolo inesse judicio emti. Jam ad PMricanuari , quid Cuiacius habet , ut videatur des senin
157쪽
r38 os Ius Au REL Ius Dis'. 3I. sententia dictae Iegis,&-a I. sensisse & statuisse i MUMMtioni de evictione, inquit, adjicitur doli curesu,'haee forte inruD utir , I. Sismus M. in ρr. D. de Ee iction. quid hoc est, forte ἴ vel est dubitantis non est sine definientis vel est subi
dicantis aliquo casu referri posse praediista verba ad stipulationem duplae . Quod ipsum si fieri posse demonstravero, & honori prassantissimi omnium Anteces rivn magistri , & ipsi veritati nonnihil conssilium putabo . Nagni resert sene distinguere a mones ab actionibus , ct in
causa emtionis venditionis ipjam actionem emti ab adtione ex stipulatu de evietione e quod nisi faciamus, futurum sit ut iuris a tem & disiciplinam conturbemus . Hoc patet in evictisne partus A accessionum , de quibus perperam agitur ex stipulatione clu- Plae r recte omnino , adlione ex emto, I. 8.eg I. 8./oe tutae Mim Patet & in rerum aestimatione diversis temporibus in his actionibus facienda , ut in actione ex emto fiat ex tempore evictionis ;in ea minuitur aestimatio,si res deterior est cum evincitur , I. imque cly.Dtae Azemti. In actione ex stipulatione duplae, spectatur tempus venditionis , I. Ex miue 64. Hoc tit de Evict. An distinguendae etiam hae actiones sunt in specie disgis Siser I a I. eoaetit. sive dolus non intercessit efi parte venditoris veluti si inserrudens rem alienam mihi vendidit & tradidit e vel si econtra sciens prudens vendidit Z Finge , Titius servum alienum sciens dolo malo inscio mihi vendidit & tradidit, cavitque de evictione interposita stipulatione , mihi rem habere licere & haeredi meo neque evictum iri, aut duplum rite praestari, dolumque maluma 1Ie abfuturumque esse : non est mihi evictus Stichus, sed fato suo perii te qua actione agam y Merillius putat ex emto actione me agere deberer & ita haec verba digis a I. D e GH. de duo tamen poterit agi restri ad actionem eX emto. Contra putor nam hodie mea non interest servum qui mortuus est , fuisse vel nonfisisse venditoris r bonae fidei autem actioni Iocus non est nisi actoris intersi , L. . D. de Servis export. Si res extaret quamvis nondum evicta , agerem utique , I. 3 o. in .D. de Act.emtipereunt actiones honae fidei & amittuntur morte & consumtione rei quae Eluta est: non pereunt Aedilitiae, Lquodsi norit
G l 3 8. I.3 .D.de Aeduit.Edicto. Paul. in I. Si hominem 47. iniis. eod. tu. 'st mortem cutem hominis Aeduitiae actiones manent. Post Diqitigoo by Coos e
158쪽
DE VARIANT. CuIACII INTERPR. Disp. 3I. I 3'Post manumissionem Dinam ab emtore , emti aditonem durare Julianus existimabat, quem Paulus Ulpiano contrarius sequitur,
LTitius . Manumissio mutat hominem, non perimit : at mors perimit. Itaque mortuo homine Venditor securus
est, LSi quis a 6.Cod e Mict. Expeditum est de actione emti. An agere potero ex stipulatione duplae t Et verius est quidquid ob- imurmuret Merillius, me posse . stipulatio doli, stricti iuris est: lsatis est ab initio venditorem dolo fecisse ut semper intelligatur fcommissa, argumento illius stipulationis sanum esse , fugitivum inon esse, quae ubi semel commissa est, nunquam amittitur, I 6.9.a. D. de Et vero consequens est si non possum agere eX :emto, me posse ex stipulatione doli, idque evincere illa verba de dolo tomen poterit agi ,s dotas intercesserit. Ex clausula doli recte agam quia sciens venditor me sesellit. Si Merillianus essem , objicerem sorte, Liniqtie 16. D. de Rei Dinae ubi necessaria videtur litis contestatio r Imo & sententia necessaria est, ut salva sit emtori stipulatio evictionis contra venditorem . Sed respondeo separandam esIe stipulationem evictionis in clausula doli , a caeteris ejus partibus . Si post litem proprietatis servi contestatam inter dominum & honae fidei possetarem , servus mortuus est , committitur stipulatio duplae si sententia secuta sit qua judicatum sit servum non esse posse ris, d. I. I 6. At ubi dolus interve- nit, nec iudicium nec sententia requiritur, d. I. Si nemus a I. D.
De vera Interpretatione Iegis 3. in princip. D. de muris . Et an sententia pro interlocutione, vel pro re iudicata, in ea
intelligi debeat tINter opera postuma Culacii, eximium illud est quod ad Ps
pinianum scripsit , quod prioribus accedit et caetera Omnia longe recedunt, maxime quae primo Postumorum volumine con gesta sunt, pleraque ex primis recitationibus Viri praestantissimi, lacunis saepenumero & vastis hiatibus plena . At inter ea quis
censeat Notas quae hodie Cujacii nomine circunseruntur Z .is eas non spurias habet nisi Merillius , dum in eis quod carpere
159쪽
14ci Os Ius AURELIus Din. 3 a. lpossit, gaudet se copiose invenire t Facessant igitur illae Notae lqua parte aliena manu ut supra jam observavimus compositae sunt . Facessat & quod ex eis Merillius boeee copi te notat, quasi ad L 3.D.de Puris . scripserit Cuiacius, sententiam esse admonitionem & interlocutionem e quamvis c nequid dissimulem
id stimium videatur ex commentario postumo ad tit.de Ieg. I.sdLcumferDNI 39.I.fructus I. quo non est alius locus qui pluribus stateat mendis, ut vere negare possim Culaeti esse lacum illum. Atque equidem nego. Nego denique sibi contradicere magnum
magistrum , aut quidquam desiderari aut adjici posse iis quae ad
lane L 3.ad Papinianum enarravit. Itaque si quid ego nunc scri- , necessitate magis adsumtr muneris, quam illuminandi eius quod a tanto Viro demonstratum est, facere me pri fiteor . Nec forte tamen studioso alicui inanis videbitur hic labor noster quic ut in fructibus aridis est,) conculcatione hoc est , speciei enucleatione & traetatione utilitatem aliquam ostensii rus sit. Vulgo notum est judicatis olim dari selere tempus ad rudiacatum faciendum 3 o. scilicet dierum ex L. x M. Tab. Gellius 2o.cae. I. postea fuit duum mensium, ad eκtremum quatuor, Lnu. c. de usuris rei 1 Ico quod tempus humanitatis gratia & v Iuti in sublidium judicatis concessum est , quo Pecuniae conquia vendae facultatem haberent, ne statim res siuas vili pretio dii tra- here cogerentur . Scholiastes Harmenop. lib. I. finem -
quod immune suit ab usuris A fructibus dependendis hae L 3. mpr. G I. I. In ea I. Papinianus hoc insinuat quod summe notandum est improbum litigatorem non gaudere hoc temporis laxamento , sed nullo intermisso si alio fructas omnes ante & post sententiam perceptos ac percipiendos restituere cogi. I cxtus est.
I deuommissi per cutione, cum pgst judicis sententiam moram fecisset Haeres , QR Imperator Marcus Antoninus intermisso I
gitimo leue e quod condemnatis praefatur, ut uisue adsente tiam commodasdeicommissarius accipiat. QMd decretram ita accipi oportet in ante miris sententiam mora non intervenit e ta- meis non faciis evenire posse ut mora non oraecedente perveni lcur ad iudicem Sed puta Iegis Ea idiae rationem intervenisse . l
160쪽
DE VARIAN . CuIACII INTERPR. I4ICaeterv antequam σου iudicem perdieniretur in mora haereriuit: exindefructuum praestandorum necessitate ad rictus , qua tandem ratione, quoniam G sententia Dictus est, Iegitimi tempo-.ris statio fructibus Aberabitur , cum ea temporis intercapedo judicato disationem dare, non Iucrum adferre debeat ξSpecies est , Τestator haeredem rogavit ut Τitio fundum Seianum restitueret; nulla alia legata aut fideicommisia reliquite neque ratio aut conjectura ulla fuit haereditatem per legem Fabcidiam imminutum iri. Mortuo testatore haeredem Τitius interpellavit de selvendo fideicommisso , tandemque perduxit ad
Praetorem fideicommissarium, euntque condemnavit . Sed ne condemnatus haeres statim fideicommissu in restituit , imo sivit clabi tempus judicatis concessum , dum sibi plaudit interea fructus lucro suo cedere. Non potio, ossicio iudicis, manu militari, coaetum restituere , quia & si sponte sua , modo post mensem restituerit, eadem obtinent quae hic Papinianus edisserit. De fructibus mota quaestio est: fideicommissario petente omnes, etiam eos quos intra mensem a sententia , id est, a re judicata percepit haeres, aut Percipere potuit, haerede contra connitente eos ret, nere , & Obtendente decretum Marci Antonini in causa similis mdeicommissi interpositum, quo decreto jusserat Imi erator omnia quidem commoda fideicommissarium accipere usque ad sententiam, interniisso tamen legitimo tempore r Verum in hac specie non putavit Papinianus illi decreto locum esse r itaque rem ita definiit , ut quandoquidem haeres in mora fuisset antequam ad judicium perveniretur, ex die scilicet interpellationis primae, &exinde necessario adstrictus suisset si uetibus omnibus exsolvem dis , & deinde sententia damnatus fuisset, nulla ratione liberari posset a praestatione fructuum cum perceptorum, tum percipi e dorum rest sententiam, etiam intra tempus illud legitimum: n, mirum hoc spatium indulgeri iudicatis . id est , iis quos sentemtia iudicavit & declaravit debitores, cum ante lantentiam non aperte constaret eos debitores esse , cum esset lis admodum d hia , ut justam rationem haberent ad judicium provocandi, quo casu non intelliguntur debitores moram facere , Ieg. iv pr. Φoe tit. Ad hanc autem speciem decretum Marci non pertinet: ne que in ea opus fuit decreto ut peterentur fructus quos certum. est