Amphitheatrum æternæ prouidentiæ diuinomagicum. Christianophysicum, nec non astrologocatholicum. Aduersus veteres philosophos, atheos, Epicureos, Peripateticos, and Stoicos. Autore Iulio Cæsare Vanino, ...

221쪽

EXERCITATIO XXX. ori Dulis sententiam explicat.

Iuli in Aristotclem Stagyritam humanae Sapientiae patrem , primum ac summum scientiaru omnium Dictatorem, & venerabile Naturae oraculum , ad Epicureismum pertrahere conatur Chaucidicus Platonicus, asserit enim in Plat.Timaeo, Aristotclem concessisse,diuinam prouidentiam curare tantum aeterna secunduimindiuiduum, qualia sunt corpota caelestia, non autem haec sublunaria. Chalcidico ci Cum raneo blateroni moderni quidam philosophastri adstipulantur, duabus ratiu-culis, & illis quidem leuissimis,persuasi. Prima,quia in lib. I 2.metaph.C. 9.dicit ab . surdum esse primam mentem de rebus omnibus cogitare, M melius esse quaedam non videre, quam Videre. Secunda,ex Aristot sententia, Dcus non potest in haec inseriora agere , nisi medis corpore coeli, Ergo Ex Aristotele Deus non aurat haec inferiora.

Qiue opinio falsa est, & immeritd adscri- .pta diuino viro:falsa quidem M seipsam do. struit, sinautis enim quasi momelius vide

222쪽

mus & experimur coelestia corpora agere in , liqc inferiora.Sol omnia nostratia gubernat,& fouet,non solum per motum illum, quo persigniferum vadens quatuor diuersas an ni facit tempestates, quibus manifeste omnia inritantnr: Vere plantae germinant, he bcscunt stirpes, arbores florescunt, soluuntur in libidinem animalia: AEstate maturescunt fructus, animalium partus adolescunt: Autumno deflorescunt cuncta, arborum decutitur honos, omnia cosenescut: Hieme

terra congelatur, constringuntur flumina,' aquae item turgent & intumescunt,Verum diurno etiam motu eadem ferme operatur:

Nam ut Galenus in 6. Epidemiorum dictat, partes diei naturalis ipsius amat partibus Correspondent: Mane quidem Veri, in quo lς-tior exurgit homo , sanguisque mouetur: meridies vero Aestati, qua calor inges bilis. que feruet:prima noctis pars Autumno,qua melancholia dominatur , homo arescit Mcontristatur: Hiemi vero media nox qua pituita abundat, somnus dulcis, &iucunda quies mortalibus accedit. Illud idem in floribus contemplari licet, qui mane aperium c tur,& suauissimo stagrant odore, a meridie elanguescunt, odorque mane&it: sub prima nocte quasi senescentes, itaq; destituti

223쪽

I99 odore,contrahunttit,& emarcescunt, adia nocte constringuntur, & humectantur, dum pro hybernis imbribus matutinumro rem excipiunt.

Ad Lunae quoque motum inferiora haeC. mutatione quadam assiciuntur, Plenilunio turgent maria , ad suam enim rapiuntur Amasam, pinguescimi cancri,plantae magis cssiorescunt, Allia quae seruntur tunc, cum luna sub terris posita est,solitam graveolemtiam amittunt.Lapides vidit Commetator, qui ad Lunae vicissitudinem crescebant, decrescebantque.Leo x.teste Cardano in Ptol.

bat lapidem , qui pro lunaris luminis Varietate ex caeruleo fiebat candidus. Recitat Commentator in AEgypto ibisse Taurum sacru, cuius genitalia pro ratione Lunae augerentur, Vel minuerentur. Capilli resecti post plenilunium serius recrescunt, Vt qui aiiovilunio,celerius. Ad horum,caeteroru b Planetarum Vari tates Varias terra producit animates.In M

ri Rubro, M Indico testacea omnia in m ximam excrescunt molem. In Syria Caprae longis auribus,in Cilicia tam longo,dc molli pilo, ut ovium instartondeantur, in Scythia Arietes nascuntur absque cornibus, in

224쪽

2oo AMPHIT. PROVID. AETERNAE.

Syria boues scapularum flectunt nodos Camelorum instar: Sues serpentum morsibusiaon obnoxij:in uniuersum, beluae in Africa monstrosiores, in Europa fortiores, in Asia ferociores. Plantae in Africa variae, in Asia efficaces, in Europa mitiores, ac minus noxi .Homines denique ipsi secundum diuer- .sitatem plagarum discriminantur in quando,& quali, non solum quoad corpus, Verum etiam quoad animi mores, ita ut non modo eiusdem speciei, sed ne eiusdem quidem generis proximi esse videantur. Ioppae seu Iappones comedunt omnia Cruda. Canariarum seu fortunatarum Insularum i colae carnibus crudis vescuntur,ade6que, ut multi eorum viginti cuniculos in uno ab sumant pradio.In Occidetali India,quq tota Europa multo maior est, carnes humanq,Vt apud nos beluin deuorantur ab habitantiatur, quin etiam conceptos ex ancillabus filios patres edunt, deinde matres, & saepissime ex matris utero immaturum foetum extrahunt , ut teneriori quodam & lautiori surculo potiantur: in quibusdam Inας regionibus viperis, dc vermiculis vescuntur homines. Tartari non modo equinis carnibus delectantur, & sanguinem potant equinum, sed vaccarum quoque intestina una

225쪽

cum fecibus in deliciis habent: Quς omnia

cum non nisi ad coeli temperiem referri possint,manifesth deducitur, coenestia corpora in horum inferiorum ministerium ordinata saltem secundario, Deique instrumenta eL se,ut agant in hoc sublunari orbe. Quis au- te adeo Vesanus, ut non intelligat instiumc-

tum percipi non posse absque fine, in quem disponitus 3 quin imo instrumentum non intendit agens,nisi in ordine ad finem. Cum igitur illa diuina corpora in nostri ministerium Dei prouidentia eleganter descripserit, auiterque stabilierit, quomodo illa, Mia5 nostratia agnoscetZ simile profecto est ac dicere, faber intendit serram, δί non ligni fissionem. Aristoteli autem haec opinio perperam imputatur, ipse namque in a. Phys. apertisi

simis rationibus contendit, naturam agere . propter finem, non minus quam artem. in 8. Physex motibus inferioribus in motu aeternum conscendit inmo & in coeli indagati nem,ostendit insuper corruptibiles hos in tus perennare haud posse, nisi a motu aete no , & suo motore conseruentur; cunctaquClaaec inferiora csse in prima materia laquam in subiecto, & in primo motore tanquam in agente,quae omnia in a.Metaph.repetit in z.

226쪽

de Coelo dissoluit dubia copluria circa ccc lestia corpora, cur multa sint, cur diuersis moueantur motibus, . ex ipsorum ordinatione in haec inferiora. quare Alex. dc Averr. ibidem secundum metem Aristotelis adnotarunt,Deo haec inferiora curae esse. in lib.de Bona Fortuna ostendit voluntates humanas a Deo moueri.& in Moralibus viros studiosos Dei amicos esse testatur Chalcidico autem in diuini Praeceptoris libri minus versato, in re ignota licuit, vel libuit potius,

cxultare.

EXERCITATIO XXXI.

ReIpondetprimo argumento. Vod erat desumptum ex Iz. primae Philosophiae, ubi Arist. docet primam mentem nihil extra seipsam intelligere. Scholastici in I. sent dist. 3 s.respodent,distinctionem de duplici obiecto afferentes,

idque Varie. Diuus Thomas arbitratus est,primu quod intelligitur esse rei similitudinem in intellectu conceptam. Secundum esse rem, quae

per ipsam intelligitue si nilitudinem,quod si referatur ad Deum, nihil eum primo aliud intelligere quam se: utpote qui non hauriat intelli

227쪽

intelligentiam a rerum Armis, speciebusve, sed per essentiam suam, quae omnium est rerum similitudo, cognoscat: Si vero habitamentio fuerit de eo,quod secundo intelligitur,Deum non se tantum, sed etiam omnia intelligere,quare Aristot.cum dixerit,Deuna se solum intelligere, ad id quod primo intelligitur, respexisse:Thomas Argentoracensis tueri se a contradictionc Aristotelem dicit, cum in Metaph. cognitionem rerum, quae sunt extriensecae, Deo abnuerit, in Ethicis& alibi eandem illi tribuerit, vult enim viso 'modo dici posse Deu' intelligere aliquid ut primarium obiectum: altero ut secudarium. Si de primo serm' habeatur & ratio, Deum nihil extra se intelligere quod& voluisse dicit Augustinum in lib. 83.qq.& in comm. in Gen. scribentem, Deum nihil extra se intueri. Si verb de secundo fuerit c5trouersia,Deualia extra se intelligere;quod Sc dixisse quoque Augustinum aifirmat, cum in de Trinit. scripserit, Deum omnia, quae per Ver- bum fecit,in Verbo cognoscere, & hoc modo defendi posse Aristotelem putat. Aureolus putauit aspectum, & intuitum Dei ad ipsam eius essentiam duntaxat te minari:emine ter nihilominus attingere omnia,non ita tamen,ut plura sint, quae intelligantur. Alphon

228쪽

Alphonsus Toletanus Archiepiscopus Hispalensis tametsi dissoluat Aureoli Syllogismos,opinionem tamen communem Theologorum de duplici re obiecta non admittens,eam, quam tenuit Aureolus, amplecti tur.& fretus ut scribit) Augustini authontate putat Deu seipsum cognoscere, & in se omnia,nec quicquam extra se, adeo Vt eius cognitio ad res ipsas nullo modo terminetur quod & Aristotelem voluisse credit. An vera sit istorum Theologoru doctrina Ecclesia diiudicet: illud scio,quod obiectioni aduersus Aristotelem propositae nullo modo satisfaciant, nam contextus haec continet verba: De busdam ipsam etiam cogitare absurdum est,quaedam melius estnon videre,quam videre. Vult igitur primam mentem cognoscere non omnia, nec nulla, sed non aliqua: Scolasticorum ver5 distinctio asserit,Deum cognoscere omnia in se, nulla extra se, non aliqua: non igitur ad propositum illa distinctio. Respondeo igitur ego, Aristotelem ibi non loqui de Deo prima omniu causa, primoque principio prorsus aeterno, sed de anima, aut mente,intelligentiaue, quam primae, ac supremae Spherae perenniter euoluendae ipse praesecit.quod verum esse mox faciam ut te

229쪽

EXERCITATIO XXXI et osctor intelligat. disseruerat Aristi,t. in praec dentibus de sphaeris inferioribus,& Eudoxij& aliorum dogmata recensuerat. Inde Vero, cum quorundam Astrologorum deliria deflexisset,quibus coelestia,& hominum, cael rorumque animalium figuris delineari placuerat,ad ipsam mentem,ac intellectum,qui corpus illud supremum circumuoluit,disputationem conuertit, perquisivitque,an intelligeret, quare mentionem facit intellectus,

non Dei Sic enim inquit, autem circa mentem intesiectumve,& ne de alio intellectu, vel mente,quam de ea, quae addicta esset primo globo, se dogma traditurum quispiam existimaret, subieciti enim esse apparen-Dum diuinissimum, ubi aduertendum est vocabulum illud,apparentium,in Graeco codice τωνό- quo utebantur,qui de stellis disserebat,unde Arati opus dictu τα φαινοπινα. Diuinissimi autem titulo donauit, ut puto, vel hac de causa,quoniam multitudine Stellarum innumerabili coruscat octaua sphaera, quam omnium supremam ipse Aristot. &ante ipsum Plato, M AEgyptii existimarunt. De prima igitur mente supremi ccesi motrice,id loci locutus est Aristoteles:illam autem non esse Deum primam causam proculdubio ipse voluit, qui ini. Metaph. asserit Deum

230쪽

Deum esse actum simplicem, cui nulla po- . test esse admixta potentia. In intelligetia autem,cuius vi primum rotatur coelum,potentia aliqua est: quippe actio crastinae circumagitationis nondum in actu est. quod non ignorauit Aristoteles, qui in Io. supremae Philosophiae negat coelestia corpora alia habere potentiam,quam in ubi. sic intelligen- 'tia non habet in adhu motum illius ubi, qui nondum factus est,in potentia igitur ad illud est:quare non erit prima causa uniuersalis,& aeterna, in quam nulla cadit potentia. Cum igitur Aristoteles de mente, quae Deo ipso'. est inserior, decernat, de qua ipsi non disputamus , aduersariorum collabascit argu

mentum.

EXERCITATIO XXXII. Dissiluiscundam rationem aduersus Aristot adductam.

Rat autem haec. Secundum Aristoti nequit Deus in haec inferiora agere, nisi mediantibus corporibus coelestibus, ea igitur proprie non curare existimauit Arist. Negant aliqui antecedens ex multis. Primo, quia in allegato lib. de bona fore. proponit primum imotivumvolunxatis esse

Deum,