Fr. Baconi de Verulamio Sermones fideles, ethici, politici, œconomici sive interiora rerum. Accedunt faber fortunæ, colores boni et mali, &c

351쪽

Distipguit Pora oti inter mentes m- dentium 3c cateromm hominum,illas saur spe lis comparans,quc species &imagines rerum recipiunt; cum alterae similes sint terra, aut iapiri imposito n quibus nihil reflectitur. Atque eo magis apte comet Paratur animvi hominis prudentis ad specu- Ium;quia indemis imago propria spectari possit j una cum imaginibus aliorum: id quod oeulis ipsius sine emis non concediatur. Quod si animus prudentis adeo eapax sit, ut innumera invola de mores obter vare & internostere possit; superest, ut detur opera, quo reddatur non in rim applicationa, quam repraesentatione. . Disapit, innumeris moribuε vim: erit.

' . i. . . i.

A C primo quidem intuli*, .nomin

quoddam de insolitum Argumentum tractare videbor; doeendo homines, quomodo Fortunasua fabri fieri possint: Doctrinam certe, cui quivis libenter se disci- . f. pulum

352쪽

F A a' at ho R. T v N A1. 3II pulum addixorit,donee dissicultatem ejus. dem habuerit perspectam. Non enim leviora sunt, aut pauciora, aut minus ardua, quae ad Fortunam comparandam requiruntur,quam quae ad Virtusem: Resque est

atque dissiellisae severa, fieri vere Politia eum , ac vere Moralem. At hujus doctrina pertractio, plurimum ad literarum, tum decus, tum pondu3,pertinet. Intere si enim inpr imis honoris literarum ut homines isti Pragmatici sciant, eruditionem haudquaquam aviculae, qualis est alauda, similem

esse, quae in sublime ferri Se eantillando se obieciare soleat: at nihil aliud: quinimo

ex aeeipitris potius genere esse, qui de in alto volare, ac subinde, eum visum fuerit, descendere, & praedam rapere novit. De-ande, de ad perfectionem literarum hoe

apssim spectat, quia legitimae inquisitionis

vera norma est, ut nihil invenias uν in globo materia, quod non habeat parallelum in globo eustallino sive intellectu. Hoe est ut nihil veniat in Practieam, cujus non sit etiam Doctrina aliqua & Theoria. Neque tamen literae hane fortuna archite- Enram aliter admirantur aut aestimant, quam ut opus quoddam inferioris generis.

Nemini enim fortuna propria , pro dono Elasa sui. a Deo conceta, ullo modo dignare tributio esse possit. Quin & non raro fit,

353쪽

3Ix , FABER FORLTUNA I. ut viri virtutibus egregii, fortunae sive . sponte renuncient,ut rebus sublimiotita. vacent. Digna tamen quatenus virtutis ac bene merendi organum est,

sua quoque speculatione de doctrina. Ad hanc Doctrinam pertinent praecepta: nonnulla summaria; nonnullas ii s& varia. Praecepta summaria versuitur circa veram notitiam, & aliorum, & sui. Primum igitur praeceptum in quo cardo notitia aliorum vertitur illud eonstitua-xur, ut procuremus nobis quantum fieri possit senestram illam,quam olim requi-hvit Momus. Ille, eum in humani eordis sabrica, tot angulos & recessus conspicatus esset, id reprehendit, quod defuisset fenes , per quam in obseuros illos δρtortuosos anfralius inspicere quis possit. Hanc autem fenestram obtinebimus, si omni sedulitate nobis informatione comparemus,& procuremus, de personis, quibuscum intercedunt nesotia, particulariabus ; earumque ingeniis, cupiditatibus, finibus, moribus, auxiliis & adminiculis quibus praeeipue iussuleiuntur & valent ' Et rursus, desectibus de imbecillitatibus. qu3que ex parte maxime pateant obnoxii sint; amicis, factionibus, patronis. clientelis, rursusque inimicis, invidis, compe- eitoribus, etiam temporibus dc aditibus a Sola

354쪽

Sin viri molles aditus,ct tempora noris, Denique institutis, de normis quas sibi praeseripserunt: &similibus. Quinetiam. non selum insermatio capienda est,de perin is, sed insuper de amonibus particularibus. quae de tempore in tempus in motu sint; 3e tanquam lub incude; Quomodo regantur de succedant, quorum studiis so-veantur, a quibus oppugnentur, cuiusque sint ponderis de momenti. de quid secum trahant, de hujusmodi. Etenim actiones praesentes nosse, & in se plurimum prodest; de illud insuper habet, quod absque

hoc.etiam personarum notitia valde sutu- .ra sit fallax de erronea.Mutantur enim homines simuleum actionibus: de alii sunt. dum actionibus ipsius implicentur de obinsideantur; alii, postqiram redierint ad iurnium. Atq; haec de rebus particularibus

Iasormationes,quae tam ad persena , quam ad actiones spechant, sunt tanquam Propositiones minores in omni activo Syllogitamo. Nulla enim Observationum aut Α-xiomatum unde conficiuntur Majores propositiones Politicae veritas, aut excellentia, ad Conclusionis ficinamentum sunsicere possit, si in Minore propositione suerit erratum. Quod vero hujusmodi no--νό- comparari possit; fidejutar nobis est Salomon, qui ait: Consilium in corde viri

355쪽

exhauriet illud. Quamvis autem ipsi notitia non eadat sub praeceptrum , quoniam individuorum est, attamen mandata de eadem elicienda utiliter dari possunt. - Notitia hominum sex modis elici &hauriri potest: per vultus 3e ora ipsorum; per verba; perfacta; per ingenia sua:permnes suos: denique per relationes aliorum. inantum ad Vultus attinet , minime nos movet vetus Adagium, Fronti nutasdes. Licet enim hoc ipsum non perperam dictum sit de Vultus & Gesim compositione externa & generali: attamen subsunt sutatiliores quidam motus, & labores oculo. rum, oris, vultus, & gestus: ex quibus reseratur & patet ut eleganter ait in icero veluti Ianua quadam animi. Quis Tiberio Caesare Meuleior At Tacitus, notans characterem 3c modum loquendi dia versum, quo uta est Tiberius, in laudati. do, apud Senatum, rei a Germanico, & a Druso, gestas, de laudibus Germanici sier Mogυ in Jeriem adornatis verbis,quans ut penitus Is I r re videretur. De laudib Pru.ss sie: Paucioripies. sed intentio in πο- ratione. Iterum Tacitus,eundemTiberiu, alias etiam ut nonnihil pelluc iudm , no-t iras: In aLa inquit erat veluti eluctam-rium verborum: solutius vero loque fur,

356쪽

Jub laniavi. Sane dissicile reperi tiir simulationis artifex aliquis, in peritus re egregius:aut vultus aliquis ita coactus,

de . ut ille linitiar, jussus; qui a sermone' artifieioso Zetimulatorio possit istas notas sejungere , quin aut sermo sit seditosei

tior, aut comptior : aut magis vagus & oberrans, aut magis arid & quasi eluctans.

Ad verba hominum quod attinet: sent, idem illa ut de urinis loquuntur Medi-ed meretricia.Sed isti meretriciiDei optume deprehenduntur duobus modis: eum se illic.t proferuntur verba aut ex improvi-Ρ, aut in perturbatione. Sic Tibernis,cum ex Agrippinae verbis aculeatis subito-- motus quet, & nonnihil abreptus, extra innatae simulationi terminos pedem prointuIit: Audita hare inouit Tacitat raram se Iti pectoris vocem elicuere e correptamque, Graco versu admonuit: Ideo tiri quia non regnaret. Quare Poeta perturbati

nes hujusmodi ι non inscite appellat Tomturri , quod ab iis aetera sua prodere homines eompellantur:

Ipsa sane testatur experientia, paucos admodum reperiri I qui erga arcana sua tam Edi sint , animumque gerant adeo obfir- 'matum: quin interdum ex iracundia: interdum ex jactantia: interdum ex intima O 1 erga

357쪽

3i 6 F A BER Fo RTUNAE.ersa amicum benevolentia; interdum exanimi imbeeillitate, qui se mole cogitationum onerari amplius non sustineat: interdum denique ex alio quopiam affectu: intimas animi cogitationes revelent &

communicent. Ac ante omnia sinus an

mi exeutit,si simulatio simulationem impulerit:juxta Adagium illud Hassipanorum:

Die mendacium , & erues veritatem.

Quin de Factis ipsis,licet humani animi pignora sint certissima, non prorsus tamen fidendum: nisi diligenter ae attente pensitatis prius, illorum 6cmagnitarine, dei piniare. Illud enim verissimum: Fraus

sibi in parvis fidem prastruit, ne majora molumento saltis. Italus vero se ipsum in Uso stare lapide putat , ubi Praco pradicat,

si melia lito tractetur,absque causa m nisesta. Eleiam, officia ista minora,horni. nes reddunt oscitantes, & quasi consoliatos, tam ad cautionem , quam ad industriam; atque recte a Demosthene appellantur alimentasocor M. Porro Proprietatem & naturam, nonnullorum se raram etiam quae beneficiora m loco habentur, subdolam S ambiguam luculenter cernere licet exeo,quod Antonio Primo imposuit Miltianus: Qui post reditum cum eo in gratiam, sed fide pessim , plurimos ex Antonii amicis, ad dignitarea evexiιωμ

358쪽

FA B .FORTYN ΑΕ. 3 7 mulamicis dita Praefecturm ct ibunatuo largitur. Hoe aulcm astu, Antonium non inualuit, sed exarmavit penitus&desol vit, amicitias ejus ad se transserando. Certissima autem Clavis . ad animos hominum reserandos, vertitur, in riman

iis de pernoscendis, vel ingeniis εἰ naturis sorum; vel sinibus & intentionibuε. Atque imbeeilliores certe & simpliciores,ex ingeniis: prudentiores aurem, & tectiores. exfinibus suis optime judicantur. Certe prudenter & facere licet meo judieio minus vere) dictum suit a Nuntio φκγpiam Pontifieis, sub reditu ejus a Legatione apud nationem quandam, ubi tanquam Orainarius resederat. Interrogatus,de deiectu Successoris sui, consiliuni dedit, Ut num modo mitteretur aliquis , qui eximie nudem esset, sed polim mediocriter tan--m: quoniam inquit ex prudentioribus aismo facile eonjiciet, quid verisimilafruissim gentis homines facturos. sane non raro intervenit ille error, & maxime familiaris est viris prudentibus . ut ex modulo

ingenii proprii alios metiantur: ac proin- de uItra smpum saepiva jaeulentur, supponendo quod homines majora quaedam meditentur , εe sibi destinent. de subtilioribus technis utantur , quam quae illorum animos unquam sibierunt. Quod etiam . O 3 ele-

359쪽

318 F AB ER FORT.VN AE. eleganter innuit Adagium Italicum , quo notatur; Nummorum , Prudentia, Fat, semper minores inveniri rationes , quam quis putaret. Quare in levioris ingenii hominibus,quia multa absurda faciunt de apienda est'conjectura potius ex propensionibus ingeniorum, quam ex destinationi

busfinium. Porro , quoque sed longe aliam ob causam ab ingeniis optime judicantur: Privati autem ex finibus. Principes enim fastigium adepti humano rum desideriorum, nullos sere tibi propostos es habent, ad quod , praesertim velle menter & constanter, aspirant: ex quorum finium situ & distantia, reliquarum suarum actionum possit excipi & eon fiet directio & scala: Id quod inter alia, causa est vel praeeipua , ut corda eorum squod Scriptura pronunciat sint inscrutabilia.

At Privatorum nullus est, qui non sit plane veluti viator, & proficiscatur intente ad aliquam itineris metam, ubi consistat: unde non male divinare quis poterit, quid facturus sit, aut non facturus. Si enim in ordine sit quidpiam ad finem suum , probabile est . facturum: sin sit in contrarium finis, minime. Neque,de ium, aut ingenioria, in hominibus diversitate informatio capienda est simpliciter tantum . sed Mcomparate: quid scilicet praedominetur.

360쪽

FAsER FORTvNAE. Is& reliqua in ordinem cogat. Sic, ut videmus, Tigellinus, se cum Petronio Turpiliano inlitiorem sentiret, in voluptatibus Neronyministrandis & praegustandis me-sus ut ait Tacitus) Neronis rin tus es et& hoe pacto aemulum evertit. Ad Notitiam quod attinet,de hominum animis , secundariam . nimirum , quae ab aliorum relatione desumitur. bre iter diacere sussciet Desectus & vitia didiceris optime ab inimicis, virtutes & facultates ab amicis. mores & tempora a famulis opiniones & meditationes ab intimis sa- miliaribus cum quibus frequentius coli quia miscent. Fama popularis levis est, &superiorum iudieia minus certa. Etenim totam illis tectiores incedunt homines. Veria ama ὲ domesticis emanat. Verum ad Inquistionem istam unive iam via maxime compendiaria in tribus consistit. Primum, ut amicitias mulias comparemus, cum ejusmodi sominibus. qui multiplicem ct variam habent, tam νε--m, quam personarum, notitiam: In primis vero enitendum , ut saltem singulos habeamus praesto, qui pro negotiorum atque hominum diversitate . nos de unaqua inque re certiores faeere.&solide insarniare

possint. Seeundo ut temperamentum de mediocritatem quandam persequa-O mur,