Augusti Wilhelmi Zumptii Studia romana, sive De selectis antiquitatum romanarum capitibus commentationes quattuor

161쪽

De Gallia Romanorum provincia.

copias: illud cerio constat, non Gallias tantum ab Albino esse occupatas, sed etiam Hispaniae partem Spart. Suv. id), nec veri dissimilo est, Candido, qui in ceteris bellis civilibus So-vorum adiuvisset, hoc quoque Hispanicum esse commissum. Quamquam nova haec provinciae coniunctio non diu constitit. Etenim ex titulo nuper reperto apud Oreli. 6914ὶ constat, ab Caracallo Asturiam et Gallaeciam ab Tarraconensi Hispania osse seiunctam nominaturque C. Iulius Cerealis leg. Aug. pr. pr. , qui primus Post divisionem Hispaniam novam citeriorem Λntoninianam roxerit. In quo titulo interpretando cavero debebimus, ne eorum opinionem probemus, qui ita prorsus disputant, quasi ante Caracallum Asturia nunquam ab reliqua Tarraconensi fuerit seiuncta. Immo seiunctam fuisse certissime didicimus; sed Caracallus postquam sub Severo rurSuS COD- iuncta fuit, sine belli necessitate in perpetuum divisit. Atque in hanc aetatem plurimi iuridicorum et legatorum Augusti, quos citavimus, incidunt, quorum rationes ultra persequi ab hoc loco alienum eSt. Quamquam etiam reliqua, quae de M. Aurelii et Severiot Caracalli temporibus disputavimus, minus huc pertinent: quae tantum Praeparandi quasi causa attulimus. De Antonini Pii aetate quaeritur, num Asturia peculiarem provinciam esse-eerit. Atque illa commemoratur Aelius Marcianus, proconsul

Baeticae, ad quem Pius scripsisse narratur in Dig. I, ii doliis qui sui iuris gunt) 2, et C. Iavolenus Culvinus apud Oroll. D. 2759, ne Tarraconensi provinciae universae paulo ante initio Hadriani praefuit P. Claudius Quartinus, cuius titulus est apud Boiss. Inscr. Lugd. p. 284 cf. Nodi des Vergers. in Athon. Franco-Gall. anni 1856 p. 22 . Fuit igitur impediante

Pio Hispanicarum provinciarum administratio aliquamdiu eadem, quae fuerat ab Augusto instituta neque ulla Asturino separatio. Nam procuratorum titulis ac iam sub Nerva proc.

provinc. Hispaniae citer. Asturiae et Caiauecturum commemoratur apud Grui. P. 193, 3) non utor, propterea quod illorum provincias cum iis, quas legati habent, saepe parum convenire intelligo. Sed sub eodem Pii imperio alioquin paeatissimo fuisse tamen scimus Maurorum seditionem, de qua Capitolinus

162쪽

Do Gallia Romanorum provincia.

c. 5 et Pausanias VIII, 43, 3 tradunt. Quid igitur 3 si ad

comprimendam eam sucta sunt eadem quae postea M. Aurelius socii, ut Baetica senatui adempta Tarraconensis in duas provincias dividerotur 3 Nonne hoc simile veri videbitur esse ΘAc confirmatur haec coniectura prorsus inscriptionibus, quae

supra allatae sunt, L. Ranii, qui legatus Augusti ot iuridieus Astyriae et Gallaeciae nominatur, et L. Coelii Festi, legati imp. Antonini Aug. Asturiae et Gallaeciae, cuius titulum Pila late scriptum esse etiam BOrghesius iudicavit. Emeitur, ut Antoninus Pius primus Maurorum causa Asturiam et Gallaeciam per breve tempus peculiari legato tradiderit, tum M. Aurelius eadem de causa iterum in Viginti sere annos, denique Caracallus in perpetuum separarit. Ac quod primus Pius

propter certam Occasionem, cuiuS tempua esset praeteriturum, seiunxerat, ideo Ptolemaeu A separatim illam quidem, sed non sub guo capite Asturiam recensuisse videtur: ut dioecesim tantum miXtneque quodammodo cum reliqua Tarraconensi administrationis fuissu existimemus, sacere certe nullo modo debebimus. Quare, cum et Asturiam et Numidiam cum Germaniis comparari non PO88B O8tenderimus, cumque reliqua, quae allata sunt, cum more Romano vel cum titulorum consuetudine pugnare docuerimus, maneat, quod supra dictum est, cum Germanicus Caesar ex Galliis revocaretur, a Tiberio, ne uni tot populorum regimen committere cogeretur, Germaniarum duas

provincias esse institutas, inseriorique impositum C. Visellium Varronem, superiori C. Silium; hunc deinde Silium anno 24

ex provincia re Ocatum maiestatisque condemnatum voluntaria

morte obisse. De Visellio Varrono quamdiu provinciae prae-suerit, nihil traditur; nam quod Tac. Annal. IV, is C. Visellium Varronem, cos. anni 24, narrat paternas inimicitias obtendentem C. Silio diem dixisse, dubium est, num patrem, qui Germanias insoriori praesuerat, tunc supervixisse significet; equidem paulo ante in ipsa provincia decessisse existimo. Ne- quo illud narratur, quis ei successerit, sed non multo post anno 28 p. Chr. in Frisiorum seditione a Tac. Ann. IV, 7l Ommemoratur L. Apronius, Germaniae inferioris legatus, idem,

163쪽

Do Gallia Romanorum provincia.

quem supra p. 129 vidimus Germanici olim legatum, tum Africae suisse proconsulem. Quare, si recto C. Visellium coniecimus anno 23 decessisse, ne L. Apronium, cum Frisios OPPugnaret, recens advenisse, Videri poterit unius legati memoria intercidisse, sed probabilius tamen est, cum inferior exercitus biennium vel quadriennium sine legato consulari fuisset, Apronium circa annum 26 in Germaniam esse missum. Elonim C. Silio quem successisse putamus 3 Nemo nominatur, sed in Frisiorum bolio Tac. Ann. IV, 73 L. Apronium ait vexillulegionum e superiore provincia peditumqNe et equitum auxiliarium delectos accivisse atque ut umque exercitum,Frisiis intulisse, in quibus certum argumentum deprehendo, quo nullum tunc superioris Germaniae consularem legatum suisso intelligam, qui si fuisset, aut ipse cum Apronio expeditionem adversus barbaros Su8cepis8et, aut certe nominandus erat ab Tacito. Quare a C. Silio usque ad annum 29, i. e. per quinquennium sere, superiorem Germaniam legato Augusti caruisse censeo addendumque erit hoc exemplum iis, quae a Suet. Tib. c. 41 asseruntur, de quibus in comment. epigraph. II p. 132 disputavimus. Etenim anno 29 Seiani opera superiori Germaniae praefectus est Cn. Cornelius Lentulus Gaetulicus, cos. anni 26, eius, qui anno i n. Chr. Consulatum gesserat primus-

quo familias Gaetulici nomen peperit, Tac. Ania. IV, 44)filius. Eum autem, quamvis esset Seiani amnis, tamen etiam post eius caedem incolumem fuisse magnaque Tiberii gratia florontem Germaniae praefuisse ait Tac. Annal. VI, 30, res anni 34 reserens, accuratiusque Dio LIX, 22 eum, cum anno 39 a Caligula propter seditionis suspicionem Suet. Claud. c. 9)interficeretur, decem annos Germaniam reXisse narrat.

Successit autem ei Ser. Sulpicius Galba. is, qui postea imperavit, cos. ann. 33, et quidem continuo; nam Suet. Gesb. c. 6 eum praesente etiam tunc Gaio legiones Germanicas ad modestiam redegisse testatur. Restituit etiam ipsam provinciam Chattosque anno 4l vicit Dion. LX, 8), deinde regens etiam tunc Germaniam Claudium, cui moderationem suam Probarat, in Britanniam comitatus in urbem rediit anno 44, insequentique biennio Africam pro consule rexit Suet. Galb. T;

164쪽

Da Gallia Romanorum provincia.

Tac. Hist. I, 49). Sequitur eum Q. Curtius Rusus, consul incerti anni, qui cum in agro Mattiaco argenti fodinas aperuisset, anno 47 insignia triumphi accepit Tac. Annal. XI, is).Αt in insertoro Germania L. Apronius item mansit usque ad mortem Tiberii, qui cum in reliquis provinciis, tum in Germania, sortissimis legionibus munita, omnem mutationem timebat, quem suisse anno 35 in provincia ostendit Tae. Ann. VI, 30, nec revocatum aut mortuum es8e puto antequam Gaius imperare coepit. Ia enim, quo tempore ipse in Gallia versabatur, A. Claudium Gabinium Secundum praefecit, qui cum circa annum 38 consulatum gessisset BOrgh. Bull. Ingi. arch. ann. 1847 p. 2), in Germania anno is Chaucis superatis cognOmon Chaucii sibi paravit sDion. LX, 8; Suet. Claud. c. 243. Huic successit Sanquinius Maximus, qui postquam anno 26 consulatum gessit Borgli. Dium. Arcad. ann. l83l, i p. 294), urbi praefectus est initio Caligulae anno 38 in eaque prae-

laetura auctus etiam altoro consulatu anni 39 Dion. LIX, 13 mansit usque ad annum 42, quo in Germaniam missus est. In qua cum mortuus esset anno 17 Τae. Ann. XI, 18), successit Cn. illo Domitius Corbulo, clarissimus aetatis suae imperator, cos. anni 39. Qui quamdiu provinciam rexerit, non traditur, sed quoniam apud Tacitum in urbanis rebus non commemoratur nec, si adfui88et, propter auctoritatem hominis videtur taceri potuisse, suspicor eum in Germania mansisse,

dum anno fit ab Nerone Cappadociae impositus est Comm.opigr. II p. 140). Cui suffectus est Pompeius Paulinus, pacis quam belli studiosior Tac. Λnn. XIII, 53), quem anno 58 Dubius Avitus excepit Τac. Ann. XIII, bi). In superiore Germania interim Q. Curtio Auccesserat P. Pomponius Secun- .dus, vir ingenio et poetica laude insignis, Quinct. X, 1, 93;

Plin. ep. VII, 17 et XIII, 26 et XIV, 6ὶ qui cum anno 23

consulatum gessisset Borghes. in Bull. Inst. arch. 1848 p. 42), propter Seiani amicitiam a Tiberio in vinculis habitus est porseptem annos, liberatusque a Caligula Germaniam rexit, quamdiu Claudius imperavit atque etiam initiis Neronis. Νam quiei successit L. Anstitius Vetus Tac. Ann. XIII, 53 , consulatum gesserat anno 55, qui si provinciam accepit anno 56,

165쪽

Des Gallia Romanorum provincia.

per biennium sere praefuit; nam excepit eum iam anno 58 T. Curtilius Mancia Tao. Λnn. XIII, 5 i , cuius vita reliqua ost ignotior. Nec quando provincia abierit, traditur, sed cum eodem sero tempore inierit, quo in inseriore Germania Dubius Avitus, decessis8e etiam una cum hoc coniicio idque eo magis, quod utramque Germaniam acceperunt Scribonii - Rusus et Proculus, fratres egregia concordia nobiles, sed nobis parum noti. qui quia Neronis suspicionem moverant, anno 66 in Graeciam evocati et necati sunt Dion. LXIII, li). In eorum locum missi sunt, ad inferiorem provinciam regendam C. Fonteius Capito, eos. anni 59, qui cum in suspicionem imperii associati venisset, iussu Galbae anno ii8 Occisus est Tac. hist. Ι, 7 et

3T: III, 62; Dion. LXIV, 23, ad superiorem L. Verginius Rufus,

cos. anni 63, qui cum Vindicis seditionem Oppressisset, tarde Norone deserto ad Galbae partes transierat ideoque novo imperatori suspectus specie amicitiae in urbem.abductus erat

Tuc. liist. I, 8). Huic statim suffectus est IIordeonius Flaccus Tac. liist. I, 9 sq.), qui a legionibu8, quarum contumaciam Coercere non Poterat, occisus est Tac. hist. IV, 363; Capitoni A. Vitellius, cos. anni 18, successit Tac. hist. I, 9ὶ, qui Paulo

post imperium adeptus est. Qui cum in urbem proficisceretur, quem suo loco Provinciae praefecit 3 Nemo nominatur a Tacito, qui illorum temporum historiam plene scripsit, sed hoc tantum habet Hist. ΙΙ, bi ctiram ripae Hordeonio VIucco esse permissum. Hoc quid significat 3 Num antea ripae eurum nullam habuerat Flaccus 3 At necesse erat haberet qui superiorem Germaniam tueretur. Aliud igitur dicit Tacitus, nimirum hoc, utramque Germaniam ei esse CommiSSam, quae Cum

maxima copiarum pars cum Vitellio in Italiam ubisset, non amplius duobus logatis consularibus Videbatur egere. Itaque Taeitus Hist. IV, i 2, ubi Civilis seditionem narrat, unum Hordeonium nominat: ille in inferiore provincia bellum gerit, illo omnium logionum legatis imperat, ille unus totam rem

administrat, ut neminem alium tunc inferiori Germaniae praefuisse eluceat. Sed occiso eo rursus divisae sunt Germaniae; nam Licinius Mucianus, qui tunc Romae imperium procurabat,

in inferiorem misit Q. Petilium Cerialeni Caesium Rufum,

166쪽

De Gallia Romanorum provincia.

Vespasiani ipsius amnem Τnc. Hist. III, 59), qui cum nil no 70a Cal. Apr. consulatum cum Muciano gessisset Ioseph. debell. Iud. VII, 4) paulo postquam Capitolium a. d. XI Cul. Iul. restitui coeptum est Tac. IIist. IV, 53), in provinciam abiit. In qua quanta solicitate seditiosos populos oppresserit

omniaque composuerit, non reseram; mansit autem usque ad

exeuntem annum 7l, eum in Britannia Vottio Bolano substitutus est Inc. Agr. li). At Superiori provinciae eodem tempore quo inferiori Cortulis, impogitus est Annius Gallus Tac. ΙΙist. IV, ii8 et V, is ), qui pacatam provinciam habuit.

Ita perpetuam legatorum utriusque Germaniae Seriem contexuimus, qui cum maximo8 exercitus regerent, praetermitti in historia non potuerunt. Reliquis autem quattuor provinciis Gallicis qui praeerant, quia nec consulari, sed praetoria tantum dignitate praediti erant, nec fere rerum gerendarum su- cultatem habebant, plerique ignorantur: quare illud unum commemoramus, quam divisionem provinciarum Augustus instituerat, mansi 88e usque ad imperatorem Vespasianum. Narbonensis proconsularis erat provincia ac tam paenia, ut nunquam legati severiore imperio Opus esset, reliquae principis legatorum, Lugdunensis, Aquitania, Belgica, ex quibus una Aquitania hoc videtur praecipuum habuisse, ut, qui eam reXi8Set, consulatu Ornari soleret Tuc. Agric. c. 43. Ipsa legatorum nomina, quae pauca nota Sunt, asserre inutile est.

167쪽

Breviter, quantum seri potuit, in superiore commentatione originem belli civilis Cnosariani exposuimus, relictisque multis rebus, quae cognitu essent dignissimae, pro instituto nostro id potissimum secuti sumus, ut quo quisque tempore Galliam provinciam suscepi8Set, quo decessisset, accurate demonstraremus. Sed haec quae scripsimus, dum domi retinemus, alias commentationes addimus, totum opus in artis sormam redigimus, invitis nobis magnum ac molestum hercle negotium natum est, quod nec timido defugore aut fastidiose despicere doceret, et recte si administraretur, copiosam disputationem requireret. Nescio enim quo pacto accidit, ut interim haec ipsa de iure Caesaris et Pompeii quaestio studia virorum doctorum excitaret quaeque diu neglecta neque unquam satis explicata esset, ea subito quasi in lucem revocata magnus ingenii ac doctrinae contentiones gigneret. Νoque id hercle iure ita fieri neget n. Quis enim in tota prope historia Itomana locus debet osse omnium studiis dignior quam ille, quo libertas antiqua in imperatorum dominationem transire coepit, quo omnia et commoda et incommoda veteris rei publicae apparent luculentissime, quo denique imperatoriae potentiae constituendae necessitas intelligitur 3 Qui quod purum adhuc erat illustratus, muXimarum rerum do interitu libertatis et iure imperii consecuta est ignoratio. Sed quo tamen casu maximae Saepe quaestiones eX tenebris quasi excitari soleant, advertere iuvat. Prodierunt igitur duorum doctissimorum virorum libelli, qui quod nos tamquam sub alieno nomine paucis, Sed abunde tamen con- secisse videremur, id propria disputationo sibi explicandum proponerent, quae Origo belli ei vilis Caesariani, quo iure Pompeius, quo Caesar, utrius causa iustior suisset. Quorum gententiae etsi ita inter se discrepant, ut una quodammodo elevari

168쪽

De Gallia Romanorum provincia appendiX.

videatur ab altera, in tanta tamen et argumenti difficultato et virorum ipsorum auctoritato et libellorum eruditione si nostris contenti illos negl xissemus, Vorendum esse putavimus, ne magnam quaestionis pnrtem reliquisse ae quod deberemus parum absolvisse videremur. Transibit etiam oratio eo, ut non

amplius de Caesare et Pompeio, sed ut de universa republica Romana agatur quodque ad omnia imperii Romani tempora

pertineat, ab coniectura parum vora liberandum sit. Neque vero quae scripseramus mutare inserendaque alienarum opinionum refutatione nostram disputationem perturbare placebat. Quare nostra quae supra leguntur, qualia seripseramu8, nullo vorbo aut addito aut dempto intacta reliquimus, sed hanc appondicem criticam adiecimus, qua superiorem disputationem quasi expleremus quaeque a Viris doctissimis contra dicuntur, diligentissime persequeremur. Habebit autem disputatio nostra praeter argumentum ipSum, de quo agitur, magnam et utilitatem et auctoritatem ad duas res maximas demonstrandas, quae cum soleant in hoo genore quaestionum commendari ae praecipi, nimis tamen lacilo nogliguntur. Etenim, si veteribus temporibus quae acta gint, narrentur, quid magis caveri iubent, quam ne ab auctoribus qui tradiderunt desciscas 3 Difficile enim omnino factu est, ut

impune prae tua sapientia veteros auctores contemnas, non tantum bonos, quorum nec fides nec scientia, nisi magnopere tibi ipso placeas, ullo modo possit incusari, Verum etiam mediocres. Tanta est nostrorum morum atque institutorum cum

veteribus discrepantia, tanta plurimorum qui illa tradidorunt diligontia. Errat etiam facile iudicium, ut eum quem non debeas contemnendum esse putos eoque magis si cum iis quae ipse inveneris pugnare videatur. Voluti horum in quibus disputatio nostra versatur, temporum duo tantum extant paulo oopiosiores ae perpetui enarratores, Dio Cassius et Appianus. Quorum uterque quia Graece scripsit, quasi Romanas res nescierit, a quibusdam contemnitur, praesertim si qua in re ab Cicerone vel Castsare dissentiendi speciem praeboat. Nos vero non modo Appianum, cuius bellorum civilium historia fere laudari solet, verum etiam Dionem satemur in Caeaaria

169쪽

Do Gallia Romanorum provinela appendix.

rebus a nobis inuontum osse duo in Vorissimum, ac uratissimum, in ipsa rerum serie ne tempore constituendo diligentissimum, apud quom sicubi oslandoromus, ut subtilius quaesivimus, nostra non illius culpa id fieri perspoximus. Neque

hercle si rocte iudicare volumus, oum, qui maXimos exercitus rexerit, plurimas res gesserit in senatoriisque muneribus consonuerit, in Caesaris rebus narrandis peccare aut voluisse aut potuisse statuemus. Quare, si quo loco v teres auctores interso non dissontiant id enim raro sit noo corto frequentius quam

ipsi hodio in iis quao vidimus aut accepimus dissentimus ,

sed dissontire videantur, consentaneum est, non ut ait strutrum Deo asso DXistimemus, sed ut primum, si fieri possit, utriusque auctoritato conservata aliquam eorum conciliandorum rationem

in amus, deinde ut nostrae sciolatiao diffidonios num dixerint quae dicere videantur, examinemus. Atquo hoc vitium male intolligendorum votorum scriptorum incredibile prope est quam late pateat, ad quot et quantos errores ducat: quod non tam DX quadam nostra negligentia, quam ex rei ipsius difficultato nascitur. Pnuet enim omnino quae nostra lingua dici nudimus, ita intelligimus, ut voluerunt intelligi qui dixorunt, nodum veteres scriptoros rocto interpretari sit omnium. Quo magis cavendum erit insigniaque exempla, quibus moneri possimus, diligenter animadvortendit. Neque vero haseo ita disputo, ut

alios viros doctos superbe vituperem, me ipsum nunquam nee vetores scriptores minus recte inteli XisSo nec in eorum auctoritate aestimanda errasse censeam; sed illud ostendero volebam, etiam in hoc quasi histori O genere antiquitatis cogno- Seendae arte quadam eritica opus esse, quam qui scriptoribus antiquis edendis recensendisque circumscribunt, amplissimae scientiae iusto artiores sinos constituunt. Veruntamen, ut ad rem de qua agitur veniamus. ox libellis,

quos supra diximus, prior exiit Frid. Hosmanni do originebolli civilis Caesariani commentarius Borol. l857ὶ, qui historicam imprimis rationem sequitur. Diligentissimo enim quo quidque tompore actum sit, persequitur, consilia artesque eorum, qui eget int, explicat, multum in iis quae accidorunt accurate enarrandis versatur, donique etsi nihil quod aliqua

170쪽

Da Gallia Romanorum provincia appendiX.

interpretatione egeat, praetermittere cupit, historici potissimum partes tuetur. Itaque propriam aliquam laudem habet etiam praeter hane, de qun disputamus, quaestionem, in qua si minus recto vidobitur iudicasso, illud relinquetur, quod multarum rorum tempora constituit primusque quantao hoc loco dissicultates ae tenebrae laterent, indicavit. Est autem Hosmannianae opinionis summa haec. De legis Vatiniae die quod statuit, idem nos, idem ante utrumque nostrum Ferratius docuerat neque ulla potest superesse dubitatio, quin prius quinquennium imperii, quod Caesari datum sit, ab ipsa legis die i. o. a Cal. Mart. Anni 59 usque ad Cal. Martias quintas anni sit portineat. Ipsam legis Vatiniae Vim sto naturam, quam noct etiam extra Capsaris res porsecuti multa vidimus do provinoia Gallia sanxisse, praetermittit. Alterius quinquennii auctorem non ut vulgo C. Trebonium tribunum plebis, sed, ut nos, Cn. Pom-ppium et M. Crassum fuisse ostendit, diem autem discedonsu nostra quae Supra exposita est sententia, exisse statuit Cal. Mart. anni 49. Tunc anno 52 decem tribunorum plebis logo CKesari datum esse, ut ultimo imperii anno i. e. 50 a Chr. absens et provin iam exercitumque retinen S consulatum poteret, quo facto eum existimat ultro deposita provincia consulatum anno 49 suisse gesturum. Sed cum eo honore inimicorum insidiis doloctus esset, hanc contentionem extiti8se, ut ipse anni 48 consulatum peteret, Pompeiam absentis ration in habendam e8se negarent. Ea de causa a. d. VII Id. Ian. anni 49 senatusconsultum illud factum esse, quo provincia exorcitusque si adimeretur: hinc originem belli natam, hinc ius et Pompeianorum et Caesaris esse repetendum. Pondent igitur omnia ex duabas maxime his rebus, primum ut IIo mannus imperii Iogo Pompeia dati diem Cal. Martiis anni 49 exisse censeat, deinde ut potitionem consulatus anni 49 datam esse existimet.

De utraque re cum nos in superiore commentatione aliter statuerimus, age argumenta rationesque, quibus Vir praestan- tissimus utitur, examinemus, quae si refellerimuS, no8trae Sententiae non mediocrem fidem adiiciemus. Initium autem disputandi sumit ab Dione Cassio XXXIX, 33, qui locus supra p. 78 et 86 allatus ebi, qui postquam Cn. Pompeio et M. Crasso