Augusti Wilhelmi Zumptii Studia romana, sive De selectis antiquitatum romanarum capitibus commentationes quattuor

211쪽

De dictatoris Caesaris honoribus.

inter sese conciliari potuerint. Quare ne locus historiae Romanae maximus, qui tot tantorumque auctorum testimoniis optimo posset illustrari, obscurior relinqueretur, haec do honoribus Caesaris disputare statuimus, ut et tempora corum explicaremus et uniVersa quaedam de eorum vi ac natura nd-

Sunt autom fragmenta illa Capitolina, quae nobis pro regula quasi quaestionis nostrae erunt, haec:

Ita ipsi ex tabulis marmoreis descripsimus nec sane multum recedunt vetustiora exempla ab Smetio et Grutero allata. Disilia oste

212쪽

Dε dictatoris Caesaris honoribus.

Unum tantum erat quod cum Rnimadvertissemus, magnum esso videretur, quod a principio Versuum quorundam lineolas ascriptas invenimus: quas cum primum vidimus, frustra a nobis susceptam esse putabamus hanc quae iam scripta atque absoluta erat disputationem universam. Quid enim possunt lineolae illae significare quam annorum divisionem 3 Quae cum his temporibus propter insolitorum honorum multitudinem incertiore8Se existimaretur, ab eodem, qui honores perscriberet, lineolas esse adiectas: publice igitur, qui quoque anno summi magistratus fuerint, cum indicetur, illud unum relinqui, ut scriptorum testimonia cum illa auctoritate conciliemus, de ipsa et

honorum et annorum serio prorsus constare. Neque hercle

dubium esse potest, quin quisquis lineolag addidit, annorum

distinguendorum causa addidorit: nec tamen minus dubium, quin malo addiderit. Etenim cum constet Caesarem consulem quintum anno ii, quo Occisus egi, fuisse, quoniam sex lineo-Iae interii eiuntur, efficietur, ut dictaturam anno 50, congulatum ulterum anno 49 gesaerit, quod utrumque cum Omni chron

logia pugnat. Quare aut qui nomina scripsit , imperite sine ulla publica auctoritate lineolas ascripsit aut postea alius non minus imperitus homo adiecit: nos quidem, quasi nullae prorsus annorum di Atinctiones reperiantur, ita scriptorum testimonia eum nominibus fastorum conciliabimus. Incipiemus autem, ut omnia ordine exponamus, ab illo tempore, quo bellum civile coeptum eSt. Etenim cum Caesar provinciae suas fines egressus Italiam peteret Pompeiumque in Graeciam expelleret, Omnes eum Vi, non legibus egisse neque ulla potestate, qua tantarum rerum

licentia oi permitteretur, praeditum fuisse confitentur. Neque ipso in commontariis suis do boli. civ. I, 7 id dissimulat, sed tribunorum plebis suaeque dignitatis necessariam defensionem praetexens aliam legitimam causam sibi defuisse significat. Expulso autem Pompeio postquam Caesar a. d. XV Kal. Apr.

anni 49 Cic. ad Att. IX, 15 Brundisium occupavit omissoque interim advorsario Romam paucis ante Kal. Apr. diebus pervenit, nonne imprimis hoc efficere debuit, ut roliquum bellum iam legitima aliqua potestate ornatus administrare vide-Disii igod by Gorale

213쪽

Da dietatoris Caesaris honoribus.

retur 3 Ipso quidem de bell. civ. I, 32 etsi summam orationis in senatu a se habitae reseri, nihil eiusmodi narrat, sed supplet quodammodo lacunam Dio Cass. XLI, 15 sq.; ait enim Caesari senatum extra urbem datum esse, item populum contionis causa PXtra pomoerium eonVenisse, ut ei, cum Pompeium Italia exegisset primumque ad urbem venisset, nullam qua in urbe ipsa versari liceret, potestatem traditam fuisse appareat. Sed eam cum ad urbem tunc versaretur ei decretam e8se

ex iis, quae Plui. Caes. 35 narrat, intelligimus; nam quod L. Metellum tribunum plebis pro aerario publico intercedentem monendo ac minis deterruisse, ne amplius resisteret, dicitur, nisi in sorum a que urbem intrasset, tacere non potuit. Quare quae tunc instituta esse roseri Dio XLI, lT, non omnia ab aliis, sed quaedam ab ipso Caesare administrata sunt. Ac leges quidem omnes ab amicis Caesaris latas osse existimo, ab M. Antonio maxime ut Q. Cassio trib. pl. , qui in urbem reVerSi Saepe eum populo agebant, velut eas, quibus mulli damnati restituebantur, ab Antonio rogatas esse constat Cic. Phil. II, 23ὶ. Eodemque tempore de liberis proscriptorum latum est, ut ad honores curules admitterontur Dio XLI, l8ὶ; nam reliqui honores, velut quaestura et tribunatus, etiam ante iis patuerant. Exemplo est C. Vibius Pansa, cos. anni 43, qui

cum proscripti filius esset Dio XLIV, li), anno bi trib. pl. suit Cic. epist. VIII, 8 , tum praetermissa aedilitate, quam propter legem Corneliam gerere non potuerat, comitiis, quae dictator Caesar anno 49 habuit, praeturam anni 48 obtinuit Borghes. in Diurn. Arcad. 1822, 3 p. 3s7 . Nam sic cum Dionis auctoritate conciliandus ost Plutarchus Caes. 32, qui indictatura Caesarem proscriptorum liberos ad honores QVexisse scribit et ou ἐπὶ Σύλλα ουστυχ η αυτ ου τους πα/ας latet γους ἐπ0tη ψ: nimirum Antonius ut eorum tutionom haberi licoret tulit, Caesar in dictatura comitiis praesidens ex lego rationem habuit.

Similemque sortunam habuit C. Carrinas Dio LI. 2l , qui

cum eodem quo C. Vibius anno consulatum gesserit, praeturam quoque vicino tempore videtur gessisse. Haec igitur aetalia ab amicis Caosaris tunc acta esse arbitror, ipse nihil, Opinor, Praeter rem militarem tetigit. Sed qua potestat ei qu0 Disitis bu Goos f

214쪽

De dictatoria Caesaris honoribus.

iuro 3 Scriptores enim, quamVis quid pro ea potestate egerit dicant, qualis potestas fuerit, non commemorant. Ac primum quidem senatus consulto dandum erat, etsi urbem intrasset, ut imperium ne amitteret, quod utrum ita decretum sit, ut olim Q. Fulvio proconsuli decretum esse refert Livius XXVI, 9, ut ei par cum consulibus imperium egset, an alia aliqua ratione nescimus, sed decretum esse apparet. Extra urbem autem efficiendum erat, ut quod bellum Caesar gereret, id iusto ac legitime gerere videretur. Primum Sardiniam qui Pompeianis eriperet, misit C. Valerium legatum, tum C. Curionem in Siciliam togatum pro praetore Caes. bess. civ. I, 30), eas quas diu ipso roxorat Gallias item legatis divisit comment. epigraph. Vol. II p. 224 , denique Italiae M. Antonium, tum maxime tribunum plebis, praefecit, sed legati et pro praetoris iure praeditum. Proconsulis haec sunt, sed eius, qui omnibus provinciis imperet: quare non nova potestas Caesari delata est nam et proconsul fuerat et sex lege Vatinia tot quot ipsi placuisset legatis uti potuit , sed ea, quam habebat, ambitu ac provinciarum numero amplificata. Neque definitas esse existimo provincias, quibus Caesar imperaret: quam enim Omittere aut poterat aut volebat 3 In Sardiniam, Siciliam, Africam legatos mittebat, Macedoniam Asiamque, in quam Pompeius invagerat, propediem erat liberaturus, Hispanias petebat: quid igitur ex imperio universo, quod non nOminatum e8se putare possimus, relinquitur 3 Quae cum ita sint, ab M. Antonio et C. Cassio trib pleb., iisdem, qui reliqua tune agebant, legem latam esse existimabimus, in qua duae hae res continerentur, primum ut quod imperium Caesar haberet, id in urbs ipsa retineret, deinde ut praeter Gallias, quas habebat, Italia quoque reliquaequo provinciae ei permitterentur. Atque haec ita osse lata significat Dio Cass. XLI,

nominat, quae fuerit in lege, sed si suit de pecunia ad bellum necessaria, certe non minus de ipso belli imperio, quantum et quale esse oporteret, fuit, intelligemusque non illud modo, quod Diuitirco by Cooste

215쪽

Do dietatoris Caesaris honoribus.

narratur, non vi, sed lege lata Caesarem aerario potitum esse, sed univorsum bellum in Pompeium eiusquo legatos iam logoae iure munitum gessisse. Notabilis autem ost ipsa etiam proconsularis potestas, quae paulatim ita amplificata est, ut Caesarea ornatus toti orbi terrarum imperar t. Nam in vetere republica ea unius sero provinciae uniusque anni finibus continebatur, Sulla tempus produxit, Caesaris Pompeii quo ambitio et tres pro una provincias et decem annos comprehendit, Caesaris denique consummata iam potentia, etiamsi sorte perpetuitatem nondum concupivit, nam anni haud scio an certi sint praescripti. per quos Caesar imperium haberet in provinciis) provinciarum certo fines sustulit ad eamque amplitudinem pervenit, quam postea Augustus retinuit atque ad successores suos propagavit. IIaec igitur est origo proconsularis illius potestatis, quam postea imperatores Romani habuerunt cs. Comment. VOl. II p. 79), quorum dominatio nihil novum, nihil insolitum adiecit. Atque hane ob causam, quod haec potestas ei, qua Caesar antea in Galliis regendis usus erat, prorsus similis suit,

factum esse arbitror, ut ab eo tempore, quo eam accepit, anni principatus numerari non soleant. Etenim veteres, qui uecuratius do chronologia scripserunt nam eos, qui crassiore ratione usi mensibus neglectis annos tantum numerant, velut Synceil. p. 574 ed. Bonn., praetermitto), regnum Caesaris suisse dicunt quattuor annorum et Septem mensium vid. Eugeb. Chronio.

tom. I p. 194 Vonet. , Chronic. Pasch. p. 354 ed. BOnn.), ut, cum Idib. Martiis anni 44 occisus sit, initium rogni incidere oporteat in mensem Iulium vel Augustum anni 49. Iam proconsularis illa potestas quoniam senatus ille extra urbem, de quo diximus, ipsis Kal. April. habitus ost Cic. ad Att. IX, 1 T), delata ost Caesari initio mensis Aprilis, a qua si regnum eius

inciperetur, quattuor anni et undecim certe menses efficerentur: quare alium honorem quaerendum esse intelligo, quo accepto et supra reliquos civitatis principes Caesar elatus sit et septem tantum menses Supra quattuor annos vixerit, neque alius reperitur nisi dictatura, quae in fastis Capitolinis primo honorum Caesaris loco ponitur. Eam decretam esse anno 49 C. Claudio

216쪽

Da dictatoris Caesaris honoribus.

ot L. Cornelio cos. tradunt ipsi lasti, sed quo anni tempore deerota sit, ita a viri A doctis quaesitum est, ut ab eo quod verum est, recessisse Videantur. Etenim Echhel. doctr. numm. VI p. li, etsi peccare intellexit, Si qui ex scriptorum quibusdam minus cautis verbis initia dictaturarum et consulatuum eadem fuisse vellent colligere, minus tamen recte omnes dicta turas ab aestate sive Iulio sere mense repetendas esse putabat: qua in opinione et scriptorum testimonia neglexit et quid inter primam et inter reliquas dictaturas intere8set, minus perspexit. Sed secutus tamen eandem rationem Letronnius Inser. Aegypt. Vol. II p. 133 consocii etiam tabulam, in qua conlulatus Caesaris ot dictaturas ita disposuit, ut illorum omnium principia a Kal. Ian., harum a Kal. Iul. repeteret. Ita nummi sortasse possint explicari, sed ea honorum conserendorum aequalitas officitur, quam in dictaturis nunquam, in consulatibus certe Caesaria non obtinuisse sciamus. Nos quidem nam ab dictatura Caesaris regnum numerari pro certo ponimus) primum hoc colligemus, cum quattuor anni et Septem menses regni fuisse dicantur usque ad Idus Mart. anni 44, non ineunte monse Iulio anni 49 factum esse dictatorem Caesarem, sed excunto; si enim ad quindecim dies, quos a Kal. usque ad Idus Martias regnavit, aliquot acce8sissent mensis Iulii anni 49, octo potius quam Septem menctes numerarentur. Nec magis in exeuntem Augustum dictaturae initium incidit; nam ita sex modo regni menses pleni praeter quattuor annos relinquerentur. Quare exeunte mense Iulio vel ineunte Augusto anni 19 Caesar dictator lactus sit necesso est. Cum hac autem ratiocinatione quae ab Scriptoribus traduntur, prorsus congruinunt, et ita congruunt, ut illa etiam accuratius definiatur. Sed illud prius quaerendum ost, dictaturae regnique initium ab eo die, quo decreta est, an ab eo, quo Caesar recepit insigniaque eius usurpavit, numeretur; utrumque enim rectissime potest cogitari. Iam insignia dictaturae Caesar videtur sumpgisse non

prius quam Hispaniis Massiliaque victis ad urbem rediit. Nam et Appianus boli. civ. II, 48 de dictatura eius dicit, eam per undecim dies gestam esse tot autem se in urbe eOm-ratum esse ipse ait bess. civ. III, 22 , nec dissimiliter Plutar-

217쪽

Do dictatoris Caesaris honoribu .

chus Caes. 37, qui eum intra undecim dies sego dictatura abdicasse narrat apertoque Dio XLI, 36: κώ 8ς υπεστη laavet iv αγχν ἐπ 2tot πρωz6v ἐς τὴν πολtu εἰς λθεν. Quare cum Caesar Decembri monso Roma ad bellum Pompeio ipsi inserendum in Graeciam prosectus esse narretur App. II, 483, exeunte Novembri in urbem pervenit insigniaque dictaturaesumpsit, a quo tempore si regnum num rarotur, nunquam Septem mensos et quattuor anni possent effici. Relinquitur, ut regnum ab eo tempore, quo dictatura lege oblata est, incipiatur, quod

tempus cum soptem mensibus Pror8us convenire reperimus.

Narrat enim ipso bell. civ. II, 2 l, ad Massiliam se cognosse legem de dictatore tutum res que dictutorem dictum ab M. Lepido praetore. Antequam autem Massiliam ad peragendam oppidi obsidion in pervcnit, vicerat a. d. IV Non. Sext. legatos Pompeii in Hispania hic enim dies in votoribus kalendariis notatur), ulteriorem provinciam habito Cordubae conventu occuparat, Gades adierat, navibus regressus Tarracone citerioris provinciae conventum egerat, denique pedibus per Galliam

Narbonensem accesserat: quae omnia cum gumma celeritate Peracta esSe narrentur, necesse tamen est hane moram nitulerint, ut post medium domum mensem Sextilem Caesar ad Massiliam perveniret deque dictatura sibi delata cognosceret: ipsa igitur lex circa medium mensem lata erat. Eodemque deducimur altera hac ratione. Etenim quis legem de dictatorelatum esse putabit antequam de victoria Caesaris nuntiatum est 3 Tonvomat ille quidem tarn antea urbem ac vi potuerat efficere, ut dictator diceretur, sed alieniores tamen ab eius CauSa plurimorum senatorum animi orant neque ad id quod iniustum esse putabant Cic. ad Att. IX, 15, 2), tacite compellebantur. Paulo quidem ante victoriam cum inopia magna CneSar Premoretur, narrat ipse bell. civ. I, 53, quanta Romae animorum commotio facta sit quantaeque ad Pompeianos gratulationes. Itaque probabile est quod diximus, nuntiata demum Cae8aris Victoria senatum populumque de dictatore dicendo consensisse, ne cum Afranius et Petreius a. d. I Non. Sex. victi sint victoriaeque nuntius decem sero diebus ex Hispania Romam pervenire potuisse videntur, rursus ad medium sere

218쪽

De dictatoris Caesaris honoribus.

mensom Sextilem deducimur, nec hercle multum aborrabimus, si ipsis Idibus Sextilibus et Caesarem lege lata dictatorem dictum esse et septem menses accuratissima computatione essici statuemu8: a quo tempore per quinque menses usque ad Decembrem si Caesar insignia dictaturae sumere noluit atquo in itinere faciendo, seditione militum componenda, tot rebus per provincias admini8trandis summa pote8tate caruit neque do hac re quicquam dubium potest superesse , reparet, Opinor, proconsulare imperium, quo eXtra urbem uteretur, ei antequam in Hispaniam proficisceretur, quantopere sit amplificatum. Sod etiam de ipsa dictatura pauca dicenda sunt. Quam cum concupisceret Caesar, difficile esse videbat sactu, ut eam adipisceretur, siquidem propter au8picia antiquu8 mos erat, ut consul dictatorem diceret: consules autem cum Pompeio ex Italia abierant. Itaque etsi eam, quam Sulla habuerat, dictaturam rite obtineri posse desperabat, ambigebat tamen maxime propter comitiorum consularium proximi anni rationem, quibus

ipse creari cupiebat Cic. ad Att. IX, a). Cui rei M. Lepidus praetor, tum urbi praesectus, subvenit, lege lata, ut ab eo, qui urbi praeesset, quamcunque potestatem haberet, dictatorem dici liceret. Haec quin ita acta sint ac primum Senatus congultum, tum populi Acitum, deniquo ipsius Lepidi oloetio intercesserit, ex Caesari8 verbis, quae paulo supra citavimus, Perspicuum est. Ac eonveniunt fere seriptores. Nam ut Eutrop. VI, 20 et Flor. IV, 2, 1, qui leviores sane sunt, omittam,ot Plut. Caes. 37 sum ab senatu dictatorem olectum esse geribit, propterea quod senatus consultum primum laetum est, et Dio XLI, 36 sie refert: 'L9 68 si ost ἔet' ουτος αὐetου Mάρκος Αἰμέλεος Aέπεδος, Ουτος ὁ καὶ iv et ii τριαρχια υοτερον advoμενος,

219쪽

Do dictatoris Caesaris honoribus.

vimus auctoritati videntur adversari 3 Qui cum fido digniores

putarentur esse, sic fere lactum est, ut Appiani narratio tamquam salsa contemneretur. A qua equidem sententia longo discedo. Tot eniin rebus quae Appianus narrat, ab iis quae reliqui disserunt, ut diversa ea e88o nece8ge sit. Ille Caesarem creatum esse ait postquam in urbem advenit, hi cum esset in itinere, ille sine senatu, hi ex SC., ille ex nullius magistratus

auctoritato, hi a M. Lepido, ille vel quia invidiam sugerot volquia non opus haberet, quod Oblatum erat, eum non accepisse, hi accopisse, ut de alia re necessario narret ille, do alia hi. Sed ea uti diversa, ita simili tamen eX genere erat; nam ΛΡ-pianus cum Cnegarem dicat non accepta ea, quam populus deserret, potestate undecim tantum dies fuisse dictatorem, populum maius aliquod dictaturno genus ei obtulisse significat. Ac sic rem actam esse debebimus statuere. Caesar, ut diximus, quoniam et in provinciis et in urbe satis potentias habere sibi uidebatur decreta illa procongulari, de qua exposuimu8, potestate, una de re ambigebat, quo pacto insequentis anni comitia haberet; quare post victoriam Hispaniensem M. Lepidus legem tulit, ut comitiorum habendorum causa ab eo quitum urbi praeesset, praetore dictatorem dici liceret. Nam gessisso certe Caesarem hoc levius quodammodo dictaturae genus vel illud est argumento, quod nullum magistrum equitum habuit: quo carere dictatorem cum nec liceret Dionys. V, 75 at sine exemplo historiae sit, nisi cum, qui non rei gerendae, sed certi unius negotii administrandi causa factus sit Liv. XXIII, 22), ne Caesarem quidem existimabimus ob aliam romaceepisse dictaturam nisi ut rite consules crearet. At populus, ubi ille urbem introiit, postulare coepit, ut maiorem illam dictaturam, qua L. Sulla olim ad rempublicam constituendam usus

erat, deserri sibi pateretur. Qua recusata nam id Appiani impersectum spelao significat omni omnino dictatura sese abdicavit. Neque enim ea opus habebat; nam Dio XLI, 36 ait:

220쪽

De dietatoris Caesaris honoribus.

urbanarum potestas Videtur illa fuisse, qua Caesarom cum primum Pompeio Italia pulso Romam intraret, Ornatum csae supra dixi: quae cum in plures annos, ut opinor, delata osset, etiam postea, si quando Rliis honoribus vacaret, sufficiebat. Quao cum ita sint, et Appianum non modo Vere, verum etiam roliquis auctoribus copiogiua tradidisse, et recte vorsum illum fastorum Capitolinorum a viris doctis expleri intelligemus sic:

nam has ab eo celebratas e880 constat aliosque Ob eam causam dictatores factosin, sed spatium, quod vacuum e8t, non videtur tot verba e ere. Successit altor Caesaris consulatus, is, do quo Omnis hellorum civilium contentio exarserat, ipsis decem Postquam primum gessit, annis susceptus, quemadmodum Caesar bell. civ. III, i ait: illo anno se per leges consulem fieri licuisse. Pertinet eo versus quartus fragmenti Capitolini:

C. IVLIVS. C. F. C. N. CAESAR IΙΡ. SER VILIUS. P. F. C. N. VATIA. ISAVRICUS

Quamquam eum non in urbe iniit Caesar, sed Brundisii; nam App. bell. civ. II, 48 eum Decembri menso ot Dio XLI, 39

antequam consulatum auspicaretur, Roma exisse scribunt, Brundisio autem prid. Non. Ian. naves se solvisse ipso narrat bell. civ. III, 6. Totum igitur consulatum gessit absens, eum Servilius, qui unus ab Dion. XLII, 17 in rebus urbanis huius temporis narrandis commemoratur, omnia munera solus Obiret. Tenuit tamen dignitatem consulis Caesar etiam ab8ens; nam cum extremo anno 48 Aloxandriam venisset, scribit boli. civ. III, 107 pro consulatu quem gereret, se regum Aegyptiacorum controversias ad suum iudicium vocasse. Sed Romae poAt Pugnam Ρharsalicam senatus populusque multa in honorem

Caesaris decrevit, de quibus Dio XLII, 18 sq. sic narrat, primum allato do victoria nuntio nihil aliud esse factum, nisi ut plebs Cn. Pompeii et L. Sullae statuas pro rostris positas