Augusti Wilhelmi Zumptii Studia romana, sive De selectis antiquitatum romanarum capitibus commentationes quattuor

231쪽

Dε dietatoris Caesaiis honoribns

qui eadem consulatuum numerandorum ratione u8uS est, quam

in fastis deprehendimus. Etenim libr. XLIII, 46, quem locum

supra citavimus, quod anno i5 primum factum esse scribit, ut, qui consul esget, Sua sponte SeSe mugi Stratu abdicaret, si biennio ante Caesari Calenus et Vatinius intra eundem annum Successissent, Scribere non potuisset. Incipiebat igitur tertium consulatum untio 46, quo nemo Suffectu8 est, apertaque eius

et Vatinium consulos collocat, eo alteram Caesaris dictaturam, sed nullum consulatum commemorat. IIte igitur cum nullum in fastis errorem deprelisendi constet dissensioque cum nummis aliisquo auctoribus aperta sit, nece8Sario eo deducemur, ut ea rationum diversitate, quam supra exposuimu8, hanc extitisse discrepantiam cen8eamus. Iam exeunte anno 47 dictator erat Caesar, eaque poteState

contentus facile res urbanas administrabat; ad bellum autem quod instabat Africanum satis munitus erat eo iure, quod post pugnam Pharsalicam concessum esse scribit Dio XLΙΙ, 20:

μητε τιγ δημερ μήτε τή βουλὴ περι α Av κotv uσηzαt. Quare cum urgeret bellum, non eXpectato anni 46 initio ex urbe prosectus est; nam auctor bell. Asrie. c. t eum a. d. XIV Kal. Ian. Lilybaeum pervenisse et a. d. VI Kal. Ian. inde solvisse scribit ipsisque Kal. Ian. in castris ad Rugpinam fuisse c. 163. Quomodo igitur laetum est, ut consulatus eius in fastis perscriberetur 3 Ideo, ut opinor, quod quamVis absens rite magistratum iniit eiusque insignia usurpavit. Quamquam non invenio comitia commemorari, quibus consul factus sit; nam Dio XLII, 61 magistratus ille quidem ait curules in annum 46 creatos esse, sed consules non nominat, ut incertum esse possit, utrum ipse hunc anni 46 tertium consulatum ex illa designatione, cum mortuo Pompeio ei in quinquennium consulatus decretus erat, inierit an novis comitiis laetus. Equidem vere comitia habita esse arbitror duabus de causis. Primum Diuiti sed by Corale

232쪽

m dictatoris Caesaris honoribus.

onim collegam listbuit, qui, ut ipse iam vidoretur esse creatus, certo sino comitiis fori non potuit nec quod Caesari datum erat anno 48, ut omnia comitia magistratuum curulium in eius essent potestate Dio XLII, 20 , tantum valebat, ut nullis o mitiis opus esset; commendabat Caesar, quos fieri vellet, eosque lox iubebat creari comitiis. Quaro si alter consulum comitiis sobat, videtur etiam Caesar non minus 3Ollemniter esse croatus. Doindo Dio XLIII, 33 eum anno 46 narrat comitiis, quibus M. Lepidus praeessot, in annum ib osse designatum, quibus Oomitiis, si illa quinquennii desiguntio Valeret, non opuS erat.

Itaque recusato illo quinquennii honore, quem nunquam uSU pavit , solito more se consulem premi Caesar volvorat, solito more magistratum iniit, solito more reliquamdiu, dum novam dictaturam iniit, gossit. Haec causa ost, cur tortium hunc anni 46 consulatum numerari voluerit dissonsioqui fastorumpi nummorum extiterit, quae ni Si in horum temporum consu-sione ae multiplicatione honorum eXplicari non posset: nune utrosque sua ratione ductos recte tradidisse intolligimus. Collegam autem Caesaris anno 46 constat fuisse M. Aemilium

Lepidum, quem ille ex Hispania reversum Dio XLIII, 1

oum Italiae urbique, quamdiu ipse abesset, praeficero vellet, summo magistratu ornavit. Itaque solus consul M. Aemilius appellatur apud Cic. epist. XIII, 26, initio quidem anni. Nam post tres vel quattuor menses Caesar assumpsit dictaturam Lepidumque, ne qua .imperii discordia existeret, magiatrum equitum dixit. Nimirum postquam a. d. VIII Id. April. ad Thapsum vicit Kal. Praenest. ed. Fogg. p. 40ὶ eiusque Vietoriae nuntius Romam allatus est, Dio XLVI, 14 cum alia

ἐς δ&κα ἐφεξης εἴλοντο. In his primum mirabimur consulatus mentionem esse omis8am, quae in reliquis honoribus solet adiici; sed et orat tunc ipsum consul et superius illud de eo

decretum recusarat. Dictaturam autem ab Caesare receptam

esse tradit Dio XLIII, 12. Haoc igitur est tertia illa dictatura, quae in fastis consulatui subiungitur, in decem annos decreta reipublicae constituendae, ut arbitror; nam devictis Disilia oste

233쪽

Do dictatoria Capsaria honoribus.

iam hostibus hoc unum videbatur superesse. Sed a quo temporo incipitur dictaturai Ab eo nimirum, quo decreta est, i. e. ab exeunte mense Aprili, nam ab hoc die consuevisse honores numerari supra expOSuimus. CL etiam quae de aliorum imperiorum temporibus postea distemus. Ipse insignia eius certe

antequam a. d. VII Kal. Sext. nam duodetrigosimum diem post III Kal. Quinct. nominat auctor bell. Asric. c. 98) in umbem advenit, iam usurpavit ac cum mense Sextili triumphos celobraret, scriptores etiam dictatorem eum suisse tradunt. Nam Dio XLIII, l9 tanto eum lictorum numero u Sum P8Se Rit,

quantum nunquam Romani viderant; siquidem paulo anto Dio XLIII, l4ὶ senatus ei permiserat, ut in triumphis, quos de

hostibus essot acturus, quin eos partim in prima, partiin in altora dictatura vicisaei, non tertiae modo dictaturae lictoribus uter tur, sed priorum etiam duarum Giicertit et septuaginta

duo omnino conficeret. Accepta autem dictatura utrum OOnsulatum, quem gerebat, deposuerit necne incertum eat nec recte

quas apud Dion. XLIII, 33 de exitu anni iij sunt: ἐππαρ-

χησε δε Λεπιδος καὶ totε αὐetdς εαυτ6v lv vii υπατεt 3 lnatato vἴππαρχοv παρὰ etα παetpta, ita ab interpretibus explicari video, ut Lepidum putent in consulatu nomen magistri equitum sibi adiecisse idque contra maiorum morem fuisse. Equidem hoc potius dici intelligo, Lepidum cum esset consul eum Caesare, postquam huic tortia dictatura delata est, non modo eX more dictatorem ipsum dixisse Caesarem, sod etiam se magistrum equitum, in quo dupliciter ab vetere instituto descivit, primum, quod omnino consul magistrum equitum dixit, non dictator, qua de re iam supra disputatum est, deinde quod se ipsum dixit, non alium: hanc sententiam Dionis ex accurata et Vocabulorum et temporum interpretati otio esset perspicio. Nihil igitur in his est, ut Caesarem usque ad exitum anni iii consulatum gessisse putemus, immo Dio, qui et in iis quae citavimu8, etsi de anno si loquitur, tamen εν υπατεis narret magistrum equitum esse tactum Lepidum, et paulo ante exeunte eodem anno Ev vii G:παγχtet comitia consularia ab eo habita esse scribat, non Obscure tempora consulatus et magi Aterii equitum distinguere neque illum usque ad exitum anni prO- Duilired by Cooste

234쪽

Ds dleuatoris Caesaris honoribus.

serre videtur. Quamquam sive retinuit sive deposuit consulatum Caesar, titulo tenus corte gesSit, postquam dictaturam accepit, in qua magistrum equitum ei suis8e commemoravimus

Μ. Aomilium Lepidum. Sed hic num suturus erat in totidem annos, in quot Caesari ipsi dictatura data orat 3 Nihil de hacro traditur nec quicquam omnino in lego suisse suspicor. Nam quod antiqui moris erat, ne magister Pquitum plus quam seX mensium osset, id iam anno 4η a M. Antonio, qui annuum

magisterium ex Urceret. contemptum e88e supra diximus, M.

autem Lepidum et per annum 4ii proximique initio magistrum

fuisse videmus ot cum dictaturam quartam Caesar susciperet,rtisectum C. Octavio repulso noc priu8 iusRum ubi re, quam magna opulentaque provincia ornatus nullam dignitatis dominutionem videretur esse passurus. IIano tantam Caesaris munificentiam non in hominis, qui mediocri ingonio essot, utilitate, sed in eo, quod Cnesar quum honorem nullo tempore pracfinito dedisset, temero adimere nollet, sitam fuisse coniicio. Cum autem annus 4 i exiret, Caesar in Hispaniam profectus est, monge Ιnto alari priore Cic. opist. VI, l4ὶ ὐπατος αποδειχθεtς τεταρτοv, ut Plutarchus Gies. fit, ait. Idemque necesse est dicere auctorem bell. Hispan. c. 2, qui vulgo iubetur narrare, Caesarem in Hispaniam abisse dictutorem III, designatum IV. quod falsum osse ipsa dictaturae ratio facito docet, quam Plerique virorum doctorum parum recte eiusmodi

sui Ase statuunt, ut quotannia repoteretur. Etenim veteribus legibus hoc tantum sanoitum erat, ne ultra sex menses dietatorum potestas extenderetur, in legibus, quae de Caesaris honore orant, nihil fuisse invenimus, nisi ut altera dictatura esset annua, tertia decom annorum, ultima, de qua postea disputabimus, perpetua: quid igitur est, quod dictaturae nomen quotannis repotitum esse existimemus 3 Atque id in dictatura non conis Auevisse fieri certissimo exemplo seimus. Nam L. Sulla cum anno 82 rempublicam in potestatem suam redegi88et, per L. Valerium interregem dictator perpetuus constitutu8 egi eandemque potestatem ae Caesar obtinuit. Num igitur eam ita habuit, ut anno Si iterum, anno 80 tertium, anno 29 quartum dictator diceretur 3 Nemo hoc unquam aut existimavit aut Dissilirco by Corale

235쪽

De dietatoris Caesaris honoribus.

dixit: supprsunt adeo illorum annorum sasti Capitolini, cum semel omnino anno 82 L. Sulla dictator, L. Valerius Flaccus

magister equitum appellatur, reliquis annis solito more consules nominantur sine ulla dictaturae mentione. Quare sic si tuere debobimus, quotiens Caesaris dictatura repetatur, eum Vel quia prioris tempus exisset vel quia abdicasset, novam prorsus ex nova lege inisse. Altera ab eo sus epta est, postquam priore ipso anno quo inierat, sese abdicavit, tertia, quia alterius annus exierat novaque in decem annos decreta erat, nee quarta statui poterit, nisi aut tertiae tempus praeterisse aut abdicata tertia eum ex nova lege I OVum honorem inisse reporerimus. Neutrum autom hoc anno de Caesare traditur; siquidem ineunte Knno 45 ot tertino dictaturae in decem annos dolatno pauoOStantum menses eXplerat nec novi honoris aut deserendi causa atque occasio aut delati vestigium ullum apud Dionem, accuratissimum harum rerum enarrator na, proditur. At consulatua aliam esso rationem iam supra dictum est: nam sive ab Kal.

Ian. si vo ab aliquo alio die, id quod saeps otiam in libertatefactum sat, incipitur, semper finitur Kal. Ian. nec unquam per univorsam historiam Romanam accidit, ut ultra Kal. Ian. non repetito honoro osset consul. Quaro verissimo hanc honorum diversitatem significans Suetonius Caes. e. 76, ubi nimios Caesaris honores enumerat, decretam ei scribit perpetuam dictaturam, sed consulatum non perpetuum sis enim Romano more cogitari non potest), Verum continNum, qui quotannis repeteretur. Certum igitur esse debet, apud auctorem bsilli Hispaniensis quod quidam veteres interpretes coniecerunt, dictator III, consul designatus IV scribendum esse. Plutarchus igitur ot belli Hispaniensis auctor nam ad consulatum redeundum est) Caesarem cum in Hispaniam adversus Pompeii liboros proficisceretur, consulem degignatum quartum fuisse tradunt. Sed quando erat designatus 3 Certe non quo tempore congulatus in quinquennium a senatu populoque decretus erat; nam id decretum ab eo repudiatum esse et supra

docuimus et eo intelligimus, quod postea denuo ei consulatum delatum esse videbimus. Dicuntur igitur ea comitia, de quibus Dio XLIII, 33 tradit: 'L6tκτατωρευε δὲ δη τοeta i. e. anno 46

236쪽

Do dietatoris Caesaris honoribus.

in Hispaniam proficiscens) και υπατος ὀφέ ποτε καὶ ἐπ' i 68u,

του Στους ἀπεοε χθη του Aantoου ἐν τῆ lππαρχtet vov ordinu ἐς τουτο ciuv&IαIovetoc: profecto iam Caesare cum nulli in annum insequontum magistratus curules laeti essent, Lepidus extremis diebus reliquos quidem magistratus non creavit nullos enim tune tactos esse novimus Dioque ipse Caesaris unius causa populum convocatum esse ait), sed unum tantum' illum consulom designavit. Poterat igitur Caesar ipsis Kal. Ian. consulatus insignia sumere, sed contentus dictatura decennali, quae 8uperiore anno decreta erat, noluit sumere. Id aperte ostendunt fasti Capitolini, in quibus quartus consulatus codem anno collocatur cum tertia dictatura, quae cum non Kal. Ian. Suscepta sit, congulatus post Kal. Ian. Sumptus sit oportet, confirmatque fastorum gigniscation in certissimum Dionis tostimonium. Etenim libr. XLIII, 4b narrat, postquam pridie

Huius igitur anni ratio non absimilis est ab anno 47, de quo

diximus: decretus erat conSulatus, quem non recepit, sed recepit ex alia lege: nec mirarer, si hoc quoque fastorum cum nummis aliisque auctoribus discrepantia existeret neque Suspicionem ullam moverem, Et in nummi8 consulatum quartum cum dictatura tertia coniungi omninoque ineunte anno ib commemorari viderem. Sed nulli tales reperiuntur, eam, Opinor, ob causam, quod per brevissimum tempus hic consulatus gestus est. Quattuor enim sere vel quinque menses Caesarem consulem IV fuisse invenio, si plurimum sumamus. Nam laciamus Romae statim post nuntium victoriae consulatum decem annorum ei decretum, Caesaremque statim post nuntium decreti relatum insignia consulatus sumpsisse, ineunte sero Maio initium consulatus quarti constituetur; finem autem suisse constat Octobrem, quo eum Romam reveriisso Velleius II, 56 ait; sed nec statim de consulatu decem annorum decretum nec statim

237쪽

Do dictatoris Caesaris honoribus.

decreto usum esse Caesarem certum est, ut spatium illud non paulo coartari videatur. Quamquam ad hoc tempus, quo ille consulatu quarto ornatus SeX. Pompeium porsequens totam provinciam componebat, Pertinet quod Appianus bell. civ. III, 103 ait: Adθὸς δὲ ὁ Καῖσαρ hori etε αρτου υροαροευωυ Eri ethv νεου uos .atrii ou k ρογατευav lv 'I ιγ ρία; nam postquam in urbona advenit, abisse eum magistratu totumque illud do continuando per deccm annos honore repudiasse ipso libr. II c. l07 commemorat. Cum igitur Caesar urbem triumphans ineunte octobri menso ingressus esset, abdicavit sese magistratu sumuPloco comitiis habitis sufficiendos curavit Q. Fabium Maximum et C. Trebonium ante III Id. Octobr.; nam hoc die Q. Fabium iam consulatu ornatum cum triumpho urbem introissetasti triumphalos nnrrant, nso si modio vel exeunte mense suffecti essent. Suetonius Caes. c. 76 eos in tres menses creatos o8Aediceret. Fuerat hic Fabius ante Caesaris in Hispania l0gatus, Praemissus eo cum Q. Pedio, antequam ipse proficisceretur Dio XLIII, 3l; auci. bell. II ispan. c. 2ὶ, unde rodarguitur

eorum opinio, qui miro errore eum extremo anno 46, quo tempore Capsar expeditionem Hispaniensem suscepit, consulatum gessisse putarunt. Neque senim certe aligens consul fuit, abfuit autem, si non diutius, ut dum Caesar abfuit, ac post proelium, quo Pompeiani victi sunt, Mundam cepisse narratur heli. Hisp. c. bi. Nec minus C. Trebonium hoc anno consulem fuisse constat. Qui postquam praeturam urbanam anno 48 administravit, pro consule missus est in Hispaniam ultoriorem successor Q. Cassio Longino Dio XLIII, 29; boll. Λlox. o. 643 oiectusque ab Ponapeianis anno 16: quo temporo re male gesta MDissaque proVincia copiosissima quis praemii quasi loco ad consulatum evectum esse existimabit 8 Nec potuit ovehi aberatque non minus quam Q. Fabius, cum ipso Caesare per Galliam in urbem reversus. Nam ad hoc iter tunc ex Hispania lusceptum pertinet, quod Plutarchus Anton. c. 13 C. Trebonium cum M. Antonio de Caesare interficiendo consilia agitasse narrat, os. Cic. Phil. II, li. Habuisse etiam Trobonium scimus ex hoc magistratu provinciam Agiam, quam in annum 44 administrandam accepit, vide Comment. II p. 235. Quae Duilired by Cooste

238쪽

Do dictatoris Caesaris honoribus.

cum ita sint, quin Q. Fabius et C. Trebonius huius anni exitu consulatum gesserint, dubitari nequit. Illi autem prid. Kal. Ian. subita morte extincto suffectus est C. Caninius Rebilus: nota rea est iocisque cum aliorum, tum Ciceronis opist. VII, 30 dicto celebrata. Itaque in tabula, quae Colotiana appellari solet, haeo ita perscripta sunt, ut Caesari quartum consuli subiungantur suffecti Q. Fabius Maximus C. Trebonius, tum

illi C. Caninius Robilus. At in Capitolinis fastis memorabito

prorsus duco, quo pacto huius anni consules scripti sint im-

Primisque quomodo interiecta sit illa formula EODEM ANNO

et in huius unni magistratibus et ter supra, quae formula eum minus recte intelligeretur, quosdam in errorem videtur deduxisse, ut consulos suffectos non huic, sed proximo antecedenti anno tribucrent. Singularis enim ea formula est neque in fragmentis iustorum Capitolinorum usquam praeter hunc locum invenitur,

usurpatur autem in hoc fragmento ita, ut aut contra consuetudinem aliorum annorum aut parum recte adiecta esse videatur. Nam inter consules anni 49 et inter primam Caesaria

dictaturam quid attinebat interlici EODEM ANNO 3 Tot facti

sunt dictatores vel soli vel cum magiatris equitum, quorum nomina, cum annus habuerat consules, nulla formula interiectandiiciuntur, cum caruerat consulibus, id ipsum sic ascribebatur: hoc ianno dictator et mugister eq. sine cos stierunt anno 309 a. Chr.) Simillimus adeo ost annus 82 a. Chr., cum item adversarum partium consulibus primum expulsis, tum occisis L. Sulla dictator perpetuus iactus est, cuius nomen Sine ulla temporis significatione subiicitur; etenim quoniam Versus, in quo est, paululum intra reliquos versus reducebatur, annorum iusta numeratio, praesertim quae appositis per denos annos numeris adiuvaretur, nihil impediebatur. Idem igitur cur non factum est in Caesare, cuius dictatura item versu paulo breviore vel potius reductiore contineretur 3 Nihil reperio equidem praeter perspicuitatis causam et inutilem et ab reliquorum annorum more alienam, neque in hoc ipso, quod de Caesaris honoribus est, fragmento satis constantem. Nam anno 15 coeptam esse quartam dictaturam infra ostendemus, cuius anni iam consulatus perscripti erant: quare addendum erat eodem anno

239쪽

De dictatoris Caesaris honoribuR.

non minus quam anno 4l , cum non sit additum, inconstantia

mira, quae intelligi nequeat, deprehenditur. Quod si sinni 44

initio quartam dictaturam collocare volebat. quisquis haec scripsit, malo illo quidem, sed si volebat, tamen eodem anno non magis omitti debuit quam anno 47, quo alteri Caesaris dictaturae consulatus Q. Caleni et P. Vatinii subiicitur. Etenim hoc anno 47 quod illa sormula reperitur etsi singulare esse video, tamen et intelligo et excuso. Iniit Caesar hanc dictaturam iam anno 48 neque enim id dubium ost), sod habuit annuam quodque Rnni 48 ea comprehendebatur, Eupplementi quasi loco extra annum addebatur. Poterat igitur altera dictatura quodammodo intra fines anni 47 perscribi. Quamquam

sic solitum erat priore loco poni consules, ex quibus annua numerabatur, subsequi dictatorem, neque inter si, utrum Kal. Ian. an postea incant consisses. Quotiens senim in liboriato factum orat, ut initio anni respublica penes interreges esset consulesque multo post fierent: sed nominabatur tamen ab iis annus, ut eorum nomina a principio collocari Oporteret. Veruntamen consules adeo in exitu anni creati erant, dictator tantopere dignitate praestabat, ut, cum a consuetudine saStorum rece88um esse videam, tamen huius nomen anteponi, illorum honorem inanem Aequi errorisque vitandi causa eodem anno interlici non magnopere mirer. Quamquam rursus illa constantia admiranda, quod versus, quibus dictatura continetur, intra consulum nomina reducuntur. At quae duo supersunt eodem anno, ea ViX intelligi posso puto. Cur enim inter tertiam dictaturam ot inter quartum consulatum est interiectum p Illam enim certissimis argumentis medio sero anno 16 suscopiam esse neo omnino annuam, Sed decem annorum fuisse demonstraVimus. Quomodo igitur annus dictaturae dici potuit Τ Immo, si reliquorum annorum consuetudo observaretur, inter tertium consulatum et tertiam dictaturam eodem anno intorii ciendum erat, quartus autem consulatus sine ulla tali nota relinquendus, quippe qui utrum Kal. Ian. an post eas acceptus esset nihil reserret. Ac rursus singulare est, quod inter Caesarem COS. IV et inter consules ei suffectos item eodem anno interponitur.

Cur enim non scribitur, quod anno 43 legitur, C. Iulium Cae-

240쪽

De dictatoris Caesaris honoribus.

sarem Octavianum abdica8se et in eius locum factum esse alium, quod idem anno 23 a. Chr. reperitur 3 Nam ut in consulibus suffectis, qui post illum annum fuerunt, nihil addatur, haec causa est, quod ii non in annum designabantur, ut abdicatione opus esset, sed ea lege inibant, ut po8t sex menses alius succederet, in quibus tempus ipsum, quo quisque inierat, notari sufficiebat. Atque ut hoc loco addendo peccatum egi, ita paulo post omittendo. Etenim quartam dictaturam postea ostendemus medio scro anno 45 initam esse: si idem significare volebat fastorum auctor, cur post consulatus non addidit eodem anno, ut supra in prima dictatura 3 Sin annum 44 ab quarta dictatura incipiebat, tamen non minus idem ascribi oportobat quam ante Caleni Vatiniique et quartum Cassaris consulatum. Totum igitur hunc locum, qui de Caesaris honoribus est, nec inter 8eSe Satis consentire reperimus et ab reliquorum annorum more aperte discedere. Quem quomodo

talis qualem habemus existere potuiSAet cum considerarem, mihi videbar intelligere, hos fastos Capitolinos non es8e eos, qui quotannis publice scriberentur, sed esse hoc exemplum aedificii alicuius ornandi causa de amplioribus ac copiosioribus fastis sactum, in quo dummodo perspicuitati gatis consuleretur,

certarum formularum severitas ae constantia non deberet requiri.

Nam perspicuitas, quamvis omnia quae dixi vera sint, tamen non laeditur: Aiquidem consulum nomina, ex quibus annorum numeratio pondebat, versibus ultra reliquos extantibus pe scribuntur, quae si sequimur, quoniam inter Caesarem cos. IV et Q. Fabium C. Trebonium cos. eodem anno interpositum est itaque error prohibetur, et ad iustum annorum numerum, qui inter alterum et inter quintum Caegaris consulatum fuit, deducimur et quibus quisque annus consulibus notandus sit, inteuligimus. Quo magis eius, qui lineolas annorum distinguendorum causa male interiecit, errorem atque ignorantiam debebimus admirari. Sequitur quarta Caesaria dictatura, de qua varie sentire video viros doctos, ut quidam adeo ab fastorum auctoritate desciscentes publica monumenta contemnant ac novam ipsi rationem excogitent. Nam ut reliquos, qui fortasse minus magni Dissilirco by Corale