Augusti Wilhelmi Zumptii Studia romana, sive De selectis antiquitatum romanarum capitibus commentationes quattuor

301쪽

Do legibus municipalibus Hispanicis.

vocabulo Fostus s. v. utitur in desinition o municipii), quod

suam rempublicam habebat, universum civitate Romana donatur. Ad hoc doinde alia hominum genera poSSunt accedor civitate carentia, quae cum priore illo in certam aliquam rot- publicae communionem veniunt, ut Vci regantur tantum illino vel ipsa aliquam civitatis partem sustineant. Contra in Lutinis

oppidis quod genus hominum rempublicam condit, Latii ius habet: cui vel ab ipsa origine principes quidam civitate Romana Ornati inseruntur, vel certo Pnulatiin honoribus gerondis quasi innascuntur, eoque plures, quo plures ox plebeiis hominibus ad magistratus admittuntur. Ita fit, ut qui oppida Latina et civitate Romana praedita intueatur non nascentia, sed tamquam adulta atque aucta, en vix possit discornore. Et nim ot illii, dum civitas propagatur, et linoc dum Latini asciscuntur. duo hominum genera habent, quorum uirum sit Origine superius, nisi ex nomino, cognosci non potest. Etenim ne illud quidem sntis videtur esse eertum, quod fortasae aliquis existimet, ubi cives Romani numero superiores fuerint, ibi municipium, ubi

Latini, ibi ei vii Mona Latinam misso. Quid onim 3 In Latina quidem civitate saeile credo plerumque Latinorum numerum fuissct maiorem, propterea quod pleboii homines raro ad honores admittebantur nee multo saepius, Opinor, quam Romae in Vetero . republica novi homines honorum imagines nobilitatemque consecuti sunt: at municipiorum reipublicae, imprimis magnorum atque antiquitus nobilium, nonne fieri potorat, ut multae gentes oppidulaque attribuerentur 3 Quorum Omnis multitudo quoniam carebat civitate Ronanna, vincere potorant numero Latini. Quare, etiam si Malaeae Salponsaeque maiorem partem hominum Latinitate tantum praeditam suisso ex his tabulis intolligeremus, id quod nullo inodo intelligimus, nequaquam tamen emeeretur, suisse ea Latina oppida. Volut Nomausensibus, de quibus supra dictum est, cum ab Hadriano civitatem Romanam coloniaeque ius impetrarent, non adempta esse puto viginti quattuor oppida, quae Augustus contribuerat, nee gentes InnlΡinns, quas Galba iis subiecerat: quae iactura si tacienda esset, civitas ipsa Romana vix pro praemio haberi poterat: sed illa vetera oppida, quae eodem tempore Lntinitate donata esse prODisi iros by Gorale

302쪽

Do legibus munisti palibus Hispanieis.

bnbilo ost, si rutilauserunt, iam haec Oxtitit ratio, ut civium Romanorum Dumstrus, qui Nemau80nsis oΡpidi finibus continobatur, a Latinis hominibus in colonino rempublicam contributis longe vinceretur. Eadem autem ratio cur non in multis municipiis ot potuisse accidore et accidisso viiloatur 3llaue postquam de municipum generibus disputata sunt, rod fundum est ad incolas, quorum cuin duo item genera essent, civium Romanorum et Latinorum, utrumque ad suffragii ius admissum osso Supra diximus, ad honores non vi dori esse admissum. Cui rei otiam hoc ni gumento est, quod in unu curia, quae sorte ante comitia hubenda ducitur, sustingium. ferro incolae

iubentur, non per omnes uoqualiter disporsi sunt, ut nee praetcreantur omnino et caventur, ne nimium in illiena republica

possint. Sod mihi quidem hoc loco in mentona venit gravissimae quaestionis, quae nil maximam reipublicae partem pertinet, do qua cum olim ab doctissimis viris diverso iudicatum sit, iam non amplius dubitari posse videatur. Etenim si in municipiis civium Romanorum per provincius sitis incolas Latinos do honoribus municipalibus licsebat suctragium ferre nam quamvis non licuorit in Omilibus, qua de re nunc non disputo, tamen et Mulaeae licuisse conStat et in uno id valuisse satis est), quid putamus Romae ct in votoro republica iuris fuisse pUnde sumpserunt illud musicipia, nisi in Romana republica invonissent 3 An Latinos si qui Romae essent incolae i. e. non domicilium ibi suum constituissent, sed negotiorum eaUSaversarentur, nil gustragium serendum ud missos esse existimabimus 3 Quare minus xsecte videntur secisse, qui, ne nimisius Latii amplificarent Latinorumque aliquod cum civibus Romanis, quod ipsi sibi fingebant animo, non in ullo seriptore aut monumento iuveniebant, discrimen diligenter conservarent, negabant fieri potuisse, ut Latinis Romae ius suffragii con- coderetur. Quod si illi ita statuissoni, ut, eum neutram in partem veteres auctorea traderent, Sibi ita videri dicerent, nihil sane esset, quod molesto ferremus quis enim in divinando

non uberret nonnunquam ab eo, quod verum est 3), nunc, quae extant, certissima testimonia aut de indugtria corrupta aut immorito spreta esse iure quodam nostro queramur. Nam apud

303쪽

292 legibus municipalibus Hispanicis.

Livium XXV, 3, ubi iudicium M. Postumii Pyrgensis apud plebem ab duobus tribunis plebis accusati exponitur, haec

sunt: Spes una videbatur esse, si C. Servilius Casca tribunus plebis - priusquam ad sustragitim tribus vocarentur, intercessisset. Testibus datis tribuni populum submoverunt si ellaque lata est, tit sortirentur ubi Latini sus regium terrent Ita non modo optimus omnium codex Puteanus habet, nisi quod non sitellam, sed aperto errore site illam appellat, verum etiam

reliqui, ut nulla prorsus lectionis discrepantia notetur. Nod displicuorunt tamen Latini I. Fr. Gronovio, viro longe Omnium doctissimo, in opistola ad Nic. Heinsium in Bumann. Syllog. epist. III p. 265) qui cum neque ante suffragii lationem aliam ullam sortitionem sori putaret nisi praerogativae neque Latinos iam temporo belli Punici civitato ac suffragii iure haseo enim

uno iure contineri existimabat) donatos esse crederet, sic coniecit sitellaque allata est, ut cvel ubi sortirentur tribus ae dein sti agium ferrent. Cuius auctoritas etsi non sine magna quadam dubitatione erat, vehementer movit et Livii editores, quorum nemo fere codices sequendos esse putavit, et plurimos

viros doctos, qui Latinitatis iura exponerent, ex quibus Huschkius do republ. Serv. Tuli. p. 6i9 et Weissonborn. in programmate gymnas. Isenacensis anni l833 similiter prorsus

emendandum esgo censuerunt. Nune certe conServandum e88e

videbitur, quod in omnibus codicibus est ut sortirentur tibi Latini sti ragium ferrent, nec tamen probanda eorum, qui et de Latinorum suffragio credebant et Livius an recte Scripsisset dubitabant, opinio, qui hinc de suffragio Latinis ubique et omnibus dato colligebant, velut Niobuhr. hist. Rom. II p. Met III 620. Etenim non de omnibus Latinis Livius dicit, sed

de iis qui Romae incolae erant, i. e. qui cum ex aliis oppidis oriundi essent, eo domicilium suum contulerant: his, ut Malacae una curia, ita Romae una tribus, in qua suffragium serrent, patebat, quae antequam plebes ad suffragium voearetur, ab iis, qui comitiis praeerant, sorte ducenda erat. Hoc igitur

primum faciendum erat tribunis plebis, qui in M. Postumii iudicio praeerant, ideoque ut id quod ipsam suffragii lationem

304쪽

Da legibus municipalibus Hispanicia.

Poterat certo etiam praerogatiVae sortitionem commemorare,

sed illud temporo etiam prius erat. Veruntamen incolis Latinis si Romae licebat in una tribu, quae sorte ducta esset,

suffragium ferro, quidni licuerit etiam reliquis Latinis, qui si

in suis oppidis remanerent, carerent eo iure, sin in urbem venissent, uterentur 3 Hoc et ex incolarum Malacitanorum iure et ex loco Liviano, qui explicatus est, consequitur, nec tamen ex aliis scriptorum testimoniis, ni8i ea immerito spernerentur,

cognosci non potuit. Etenim do C. Gracchi actionibus si orosert Appian. bell. civ. I, 23: και τούς Aαet voυς ἐπὶ παντα

σuvetελουvetας. Sint sano in his imperfecta ἐκαλει et ἐδίδου, quae ab iis, qui Latinis suffragii ius fuisse negant, arguuntur: oa enim significant rogationes Gracchi non esse perlatas: sed cum Appianus Latinos ad omnia civium Romanorum ait iura VOeatos esse, nonne indicat aliqua iam linte eos habuisse 3 et cum aliis praeter Latinos sociis dicit non licuisse suffragium in Romanorum comitiis ferre, nonne rursus apparet Latinis quidem suffragii lationem suisse 3 Haec tam perspicua, tam aperta, tam clara, ut Appianum de Latinorum iure suffragii tradere nunquam debuerit negari. Nimirum fugit viros doctos, non unam esse suffragii serendi rationem aliamque esse civium Romanorum, aliam.Latinorum: illi suam quisque tribum habent, in quam comitiis inseruntur, hi, ubi Romae consederunt, unam sorte accipiunt, cui accenseantur. Quod si ita est neo quin ita suerit, amplius dubitari posse existimo , nonne recte Gracchus narratur hane legem promulgasse, ut et Latinis non in una, Sed per omnes tribus suffragii ius esset nam de aliis, quae item promulgabat, nunc non disputatur, et reliquis sociis,

qui ad id tempus omni suffragii iure caruerant, illud certe, quod Latini antea habuerant, concederetur 3 Quid iam adversatur Latinorum iuri, quod Appianus addit, cum comitia

305쪽

χειν070vtτv, quod ii quam rei gum 'nium aliquod assertur ab Ioach. M.quardi. Antiq. Rom. Il, ι 13.503 Nimirum Latini ceterique socii quasi quod scrobatur initi perinium csset, Confluobunt in urbem, ut non in una illa quilo Latinis iuro patebat, sint in reliquis quoque tribubus suffragium ferroni, portui tin-bant ordinem comitiorum, ne ab illo quidem abhorrobant, quin

Romani non debent intelligi ci vos Romuni, sed omnes ii ii Romae habitabant, sive cives Romani sive Latini sive denique peregrini erant, quos comitiis probi bori iustum erat, ex urbo expelli iniquissimum. Ac ne quis, quod Latinorum ius do suffragiis serendis C. Gracchi iem porse fuisse docuimus,

aut quod consulos ad comitiorum ordinem conservandum edixisSe narrantur, recens roperium osse existimet, vetustissimum

Nonne enim illud ipsum, quod quaerimus, nit Dionysius, ad suffragium serendum Latinos et Hernicos Romam accitos esse γHabebant igitur iam tum illud ius, sed ita ut Romam commigrarent ibique domicilium suum collocarent; quare Verginius Omnes, qui non habitarent Romae, ex urbe secedere iuSsit. Disilia oste

306쪽

Do Iegibus municipalibus Hispanicis.

Milii quidem eum. haec considero discordiarunaque civilium, quae ex legum fore utiquit quasi lacunii, in qua interpretanda utriquo verum videre sibi videantur, eXistunt, Occasiones recordor, sic potissimum videri solet, in lege fuisse do Latinis in una tribu, quae sorte ductu esset, ad Suffragium admittendis: hinc nec si qui undique Latini comitiorum tempore Bomani commigmbaut, legem violabant, ut e in Sules, qui externos hominus urbo cxpellerent, conservata lege publicae securi tuti prospiciobuiit. Quamquam hoc quidem lucertum ost atque in sua cuius quo opinione relinquitur; illud autem tum statuendum rit, Latinis incolis eam, quam diximus, suffragii uomanis comitiis serendi potestatem suisso. At enim saepe Latini ex

urbe in sua Oppida repulsi sunt, Non tantum, eum comitia, qui e turburi nollent, insta iit. Nimirum duas res sequebantur Romuni intor se connexus. quae non antiquis modo temporibus acciderunt, esed hodie etiam non minus principum ingenia exercent quam olim senatus Romani. Primum enim deserin Mobant oppida Latinorum, quae cum alia onera ferrent, tum ad bella cortum militum numerum prnobobant. Deinde confluentibus tot undiquo hominibus nimis crescere putabunt urbis Romae magnitudinem eumque copia in apum atque inutilium civium onerari. IIao causae edictorum legumque, quibus Lusini remissi sunt. extiterunt, nominanturque haud Obscure,

velut a Livio XXXIN, 3,. Cf. otiam XLI, 8 ot XLV, 10. Atque ipsam etiam illam legem Liciniam et Muciam, quilomuxima belli Marsici unusa facta est, hanc Prnecipue vim habuisse, ut, unde quisque Oriundus esset, eo redire cogeretur, colligi licet ex iis quae Cic. Brut. c. Ili habet. Sed veremur horolo, ne lain excedero huius disputationis sinos videamur, qui, cum de municipii Malacitarii iure dicore statuo rimus, ad quaestionem longo maximam de civitate et Lutinitate iis venerimus: in qua si recte versari multiplicesque qui omnia prope nunc obtinent errores minuere velimus, et alte repotendum et multa omnino quaerenda, eXplicanda, emendanda sint. Nec tamen nnimum nostrum inducere potuimus, ut non et quantum utilitatem haec Malacitana inscriptio, si recte explicaretur, ad universam rempublicam Romanam intel-Disii od by Cooste

307쪽

De legibus mnnicipalibus Hispanicis.

ligendam haberet, paucis significaremus et locum maximum, in quo adhuc virorum doctissimorum industriam minus recte

Ver8atam esse putaremus, noVis studiis commendaremus. Iam

oratio nostra ad id quod coepimus, redibit ; reliquum enim est, cum de duobus hominum generibus, quae in incolis et in municipibus fuerunt, dixerimus, ut etiam quod decurionum ipsorum alii cives Romani, alii Latini suisse dicuntur, quale fuerit et quomodo cum municipii Malacitani civitato Romana conveniat, explicemus. Vidimus enim Malacae atque etiam Salponsao nam discrimen ullum inter ea municipia suisse nec invenimus nec probabile est) alio iure suisse eos, qui urbis ipsius cives essent, alio eos, qui in vicis oppidi Aque municipio attributis habitarent: illi civitate Romana, hi Latinitato utebantur. Iam

in Italicis municipiis, quorum omnes municipes cives Romani erant, scimus senatorium honorem ita fuisse divisum, ut, qui vici oppidaque esgent contributa, ex iis decuriones in curias admitterentur. Non illa erat consuetudo, quam nos hodio in nostris rebus publicis habemus, ut pro numero municipum, qui in quaque municipii parte erant, decuriones legerentur, sed Obser-Vabatur tamen, ne qua PSSet Purs, quae suo decurione tamquam privatarum Suarum rerum Patrono ac defensore careret.

Qua de ro eum dixissemus olim in commentatione epigraphica de Lavinio et Laurontibus Lavinatibus p. 29, eandem rurSuarem ex lege Iulia municipali, quae in tabulis Heracleonsibus

est, intelleximus, vide Comment. I p. 9l. Quid igitur 3 Inprovinciarum municipiis an similem conguetudinem Observatam esse putabimus 3 Malacae autem, quoniam qui in municipium attributi erant, Latinitate utebantur, eo minus decurionatu poterant excludi, quod ad ipsos honores admittebantur. Nec vero ea ratio erat, ut in curiam nisi honoribus gestis non perveniretur; quae si fuisset, nemo esse posset decurio, quin civitate Romana uteretur. Fuerit hoc in Tergestina colonia, ut Curnia Catalis non modo civitate, verum etiam Latinitate carentibus

aedilitate gesta in curiam Tergestinam pervenire liceret: aliis municipiis qui attributi erant, dummodo saltem Latini iuris essent, etiam nullis honoribus ante perfuncti in decuriones videntur allegi potuisse. Etsi enim minus verum est, quod

308쪽

De legibus municipalibus Hispanicis.

Paulus in Dig. L, 2 de decur. 7 f 2 praecipit, eum, qui non

sit decurio, duumviratu vel aliis honoribus iungi non posse, quia decurionum honoribus plebeii langi prohibeantur, quod

vel ad consuetudinem tantum, non ad nece8sitatem vel ad alia tempora pertinere docuimus in comment. I p. 13b, plerumque tamen ita tactum est, ut magistratus ex decurionibus crearentur: quare, cum decurionatus civitatem Romanam non afferret nam ne eum quidem qui praefectus fuisset pro IIviro atque vicarium quasi magistratum admini8trasset, civitatis Romanae praemio affectum e88e videmus , sequebatur, ut essent inter decuriones, qui Latino tantum iure uterentur. Ii inter eos

erant, qui in albo Canusino pedani sive pedarii nominantur Comment I p. 13 l), qui si honores gerebant, tum demum civitatem Romanam consequebantur.

Absolvimus priorem partem disputationia nostrao, qua duasi res demonstravimus, primum imperatoris Domitiani aetate, qua hae tabulae Hispanicae scriptae sunt. a certissimis auctOribus civitatem Romanam tribui municipiis, deinde nihil osso in his legibus, quod Malacam et Salpensam Latinitate tantumu8as e88e Ostendat rationique municipiorum ab reliquis traditae adversetur. Unde iure colligemus, Malacam et Salpensam, quippe quae municipia appellentur, civitate Romana suisse praeditas nec satis recte facere, qui et haec municipia Latini iuris suisso statuant et in antiquitatem Romanam hoc novum atque inauditum inserant, ut imperntorum aetate duo municipiorum genera iure inter se divorsa fuisse existiment. Effectum igitur est, quod nobis proposueramus, Sublatoque novo errore, qui ne magnas turbas excitarct verebamur, Vetus doctissimorum virorum de municipiis desensa sententia. Superest altera pars, quae in subsidium quasi superioris comparatur, ut de Hispaniae et Malaeae Salpensaeque iure quaeramus, qua Si item invenerimus nihil effici nisi quod olim de municipiis traditum sit, speramus fore, ut et maximus antiquitatis Romanae locus certe constituatur et nobili88ima monumenta ab temeritate novarum opinionum prohibeantur. Proficiscemur autem ab aeris Salpensani cap. XXII, cuius verba sunt haec: Qui quaeque ea ficu t ego eave edicto imp. Diuiti oste

309쪽

a e legibus municipalibuε Hispanicis.

beret, si cisi Gle I O muria murratus, mutula non esset, esin, in

quibus non recte video detori ab editore Germanico, quod maere 'St Hυmanu; quamvis enim qui in civitatem Romanum copius cest, intelligatur, Latine tamen noti modo quo dato aliud accipimus, sed etiam ipsum illud quod alia re data accipimus, mutari dicitur. Commemoratur autem hic primum huεc leae i. P. ea, qua municipii Salpensani respublica constituta sest. Ea Flavia existimatur cum ab Thood. Monian senio

p. 390, tum ub Ph. E. Husclikio, qui in libro, quom nianos 855 de Gali iu9titutionibus explicandis edidit. p. li quaedam etiam do his tabulis Hispanicis ad iocit. Milii quidem,. etsi

nomen . legis ipsum cortum ost, nitin Flavia suserit, videtur posse dubitari. Nequo enim iis ussentior, qui ab imperatoribus populi plobisque in legibus serendis omnem potestat 'in sublatum atque extinctam esse Opinotatur. Num cum comitia, quorum partem potiorem imperator Tiberius ad senatum transtulerat , tamen etiam post 'a apud populum ita conservata esse consi 't, ut qui candidati tib senutu et oti ne nominati essent, ii doinde tribuum suffragiis confirmarentur, quis nil Continoonsuetudinem suam putabit immemoros uiatiquitatis misso Romanos, ut ne speciem quidem aliquam Veiorum legum ac plebiscitorum con8erVarent, praesertim cum tribuum ratio, qualis antiquitus fuerat, constaret coluitiorumque causa etiam certae pupuli plobisque contiones. convocarentur 3 Spoclem igitur quandum servatum esse existimo, qua quod senatui placuerat, deinde tamquam a populo confirmarotur. Minus enim verum esse video, quod de iure civili, postquam Tiberius initio Principatus sui comitia nil senatum transtulit, nullam legomlatam esse eXistimant. Non commemorabo legem Iuniam Norbanam, quam ipse Montingenius p. 39l citat eam enim ultimum legem suisse pauloque post populo legum potestatem ereptam esse putat , neque legem Viselliam anno 24 p. Chr latam, sed postea etiam lata est lex Iunia Vellaea, do qua Di siligod by Gorale

310쪽

I o Duibus mimici stilibus Hispanieis.

Borghos. in Annal. inst. ares i. lSII Ii. 45 disputavit, quaeniano di p. C hr. ab L. Iunio Nil uno ut C. Vollueo Tui Oro cos. rogata ost. Ipse etiam Tacitus Aran. IV, ut narrat nucioro Tibhrio do flaminica Diali logoni rito esse latam. Quodcumhoc tempore in exitu prope imporatoris Tiburti logos latue sint,

quis quicquam aut paucis, qui I thorio supererant, annis mutnium aut ii Caligula populi Potestnium imminutam osso Pu iubily quippe a quo consi t Ptiam comitiorum votorem ratiOnom, ut magistratus ab Populo nominarentur, osse restitutum

Nilei. Cal. lii). I tuque nihil novi invenit aut, quod ab do-

dius, quo imperante compluria de iuro civili legibus conHiiiiiii sunt. Nnui logum Claudiam nominani uius I, l At ei l l; IJlp. XI, 8; Tae. An n. XI, la, ac saepe votorum legum so-rendarum rationum usurpatum esse docet Tac. XI, li, quiues ρυhlicundis plebiscitis per foru ac temptu fixum commum rui. Nuque sub Norono aut intUrmissam aut mutatum osse existimetimus voteroni legum con8uetudinem; nihil enim in seu, quam nec perat, republica novasse dicitur. Atque iii aliis robus mansisse logitin vetorum rationem scimus: nam ut Nero

ipso lego rogata re Claudio adoptatus orat Tuc. Atin. XII, 26).tioni Galba, cum Pisonem Liuinianum adoptarct, D em curia Mm commomorat Tuc. I list. I, ib) ac lege so adoptatum esse videtur ipse Piso signiscare, qui in contione apud milites nou8enatum modo, verum etiam Populum ii pellet rae. Ilist. I

30 . imperium nutem ipsum Vespasiano delatum esse constat lege, non Fenatus tantum consulto; num Oisi Tacitus Ilist. I, 3 tantum sic ait: ut Itomue senulus cunctis P in istibus solitu Vemmsiuno docernit, neque quicquam de populi confirmitti ino adiicit, vore tamen legeni rogatam esse ostendunt eius fragmenta,

quae Supersunt. Neque video, quomodo haec do imperio lux ab ceteris, quae de iure civili seruntur, tantopere disserat, ut illa potuerit antiquo more rogari, hac non potuerint. Erat

Sitne, nutequam ea rogaretur, nullus imperator militoSquo eo, cuius Sacramento tenerentur, carebant, sed orant soliti reipublicae magistratus consules, orat senatus, crat deuique populus Homanus, apud quem Summa omnium rerum Potecti RS Dissilirco by Corale