Iacobi Fontani Sammaxitani medici, ... Practica curandorum morborum corporis humani, in quattuor libros distincta

241쪽

α3o IA'co BI FONTANI namque serosa abstergit; caseos a consolidat, butyrosa emollit, &humectat. si ergo habeatur maior ratio hecticae febris quam viceris humectantibus,& restigerantibus alimentis nutriendum est animal cuius lacte uti constituimus: si vero abstergendi sit intentio agglutinandi & consolidandi, alimentis ad id facientibus. Cum intentio est consolidandi , insundunt, in eo lacte panis bis coctus, aut chalybs in eo ignitus extinguatur, vel lapides igniti. fit autem hoc modo. Quinta pars aquae pluuialis lacti admincetur deinde chalybs feruens pluries extinguatur in eo ad consumptionem aquae vel lapides igniti, sine

fumo , donec aqua consumatur. utimur lacte asina:& caprae nutritis alimentis institulo nostro,accommodatis , nimirum astringentibus, ex Gal. cap. ra.

lib. s. metho. med quorum illud frigidius est & humidius, hoc autem humidum quidem est & frigidu, astringendi tamen vi pollet maiori quam asininum, ob siccitatem aliquam admixtam. Dari ergo debent

recenter emulta ne amittant suum calorem natura-rale admixto faccharo rosato,aut mellero fato prout medico videbitur ; primo parua quatitate,qub Paulatim assilescat ventriculus, deinde augeatur pedetentim quoad peruentum sit ad j vj. aut viij. Post

sumptum lac nihil comedat per ψ.aut s. horas. Multa autem admiscentur lacti ratione diuersia ne concrescat,ut saccharum aut mel ad 3 g. in fluxu ventris chalybarri debet, aut apponi aliquod astringens, ut corallum, hypochistis aut aliud simile. Si tussis aegrum exerceat traca gantus admiscetur, in debilitate stomachi cinamomum. Verum in exhibitione lactis oportet aph. 6 . lib. s. Conditiones animaduertere.

Quarum prima est ne lac rapite. dolentibin exhibeatur:

242쪽

MEDICINAE PRACT. LIB. II. 23 I

Nam substantia caseos a flatu lenta est, buti rosa item, flatus autem auget capitis dolores. Secunda nefebricitantibus detur, phthisici vero laborant febre hectica. Rondeletius hanc conditionem intelligit de febre acuta humorali , hectica autem longa est,& partium solidarum. Itaque prodest humectando & refrigerando, tum sua serositate detergit ulcera & sua crassitie, & butyros a portione

membris nudis acies humores effluentes non sinit occurrere, vicus quoque glutinat caseola parte. Tertia, nepraebeatur ijs quιbm hypochondria elata aut murmurantiasunt, quod lac flatuosum sit, flatuum au. tem praesentia augetur murmur hypochondriorum& tumor. in arta, sitibundispropinari non debet; nam cum satis otiatur ex immodico vetriculi calore & partium circunstantium, ab eo lac nidorem contrahit, ac in malos fumos conuertitur.

Quin ta non is asserendum iis quibus ad uni bilissae de .

iones; nam in iis denotatur maximus viscerum talor, a quo in nidorem couertitur lac, & iam tam malum : adde quod lac in alvo bilios a bilescit. Verum metus est ne deiectio biliosa in dysenteriam mutetur. At Hipp. 7. epid. homini febrienti,&riui fluxiones biliosas habenti nouem heminas lactis praebendas iubet. Respondet ex Gal. lib. de simpli. Jac

praeberi, aut ut alimentum , aut ut medicamentum.

In epidem iis exhibet Hipp. ut medicamentum in biliosis deiectionibus, cum illi non suppeterent alia remedia quam ex calefacientia valde quibus augebatur in corpore copia bilis. Sexta est ne iis detur in quibus facta est copiosa sanguinis euacuatio: quod ventriculus strefrigera-

P iiij

243쪽

ΠΠ, IACO EI FONTAN rtus, lacque in eo acescat frigore: his animaduersis Hipp. scribit eodem aph. Competere tabidis non admodum febrientιbus : nam etsi viceri pulmonis lac conserat,tamen magna febri lac corrumperetur,adeout ulceri opem ferre non posset. Nomine autem magnae febris intelligitur febris vehemens humoralis, a putredine nata, hectica enim quae solet comitari phthisim, licet magna sit, lac tamen corrumpendi vim non habet, sed potius lactis ut contrarij v su

contemperatur.

Caseus recens salis expers conuenit Phthisicis ad consolidandum. butyrum solum valde non quadrat quod facile inflammetur. Commendantur carnes pullorum & animalium recens natorum, ob vim glutinandi qua pollent; &praesertim eorum animalium pulmones propter similitudinem substantiae, item pisces saxatiles,& alii laudabilis alimenti elixi i refrigerant namque, humectant, &aglutinant. oua sorbilia in aqua cocta conueniunt, pastulae, pineae in sero lactis infusae. Rhasis multum in hoc morbo lacti attribuit. Quare eo pro potu Vtitur cum sobris putrida abest, cum vero adest, aut aqua hordei exhibenda, aut ptisana, aut hidropael.

Comme datur maxime decoctio chinae cum iusculis pullorum, vervecis, caponum, galinarure, aut decoctio cancrorum fluviatilium, ut chinae radius A ij. bulliant cum iusculo: si sputum sanguinis

adfuerit, conuenit aqua chalybeata cum syrupo myrthillorum. Vinum conceditur debilibus, sed rubrum,auste-

ἷommus nocturnus longus prodest, sed i at γ

244쪽

MEDICINAE PRΑc T. LIB. II.

rumpitur, tussi, & expectoratione. meridianus est

omnino vitandus. 1Coitus fugiendus, motus magnus, iracundia,&moeror abigenda sunt.

Sed quia hic morbus esse solet longus, studenduest semper virium restaurationi,fit autem ex anal

pticis reficientibus, & corroborantibus. Ea autem in genere debent esse frigida, aut saltem temperata viscida semper , quod substantia corporis a calore acri attenuetur, dissipeti r, fundatur & abeat in sudorem. Talia autem sunt caro testudinis nemoralis, carnes caponum iuuenum , vituli, & limacum, caro cancrorum fluviatilium prςsertim colli,& pedum , tum caro coxarum ranarum, dactyli, pineae, passulae . tu iubar, ungulae caballinae, borrago, bu glossa, penidia, hordeum, succus liqui ritiae, traga gantum amylum, amigdalae dulces, semina frigida maiora,& minora, citoniorum, gummi arabicum, aqua distillata limacum. Ex testudine fit testudinetum hoc modo: lauentur carnes testudinis aqua mixta cum cineribus, sale, & sulphure, ad eluendam crassam viscositate.& quodammodo attenuandam quae coctu est dissicilis, S obstructionum parens: deinde cum aqua dulci ad auferendam salsuginem impressam carnibus, coquantur cum hordeo mundato,& aqua. Carnes cancroruna eodem modo lauandae, non

ob visciditatem, sed propter crassitiem. Et quoniam carnes Jestudinis sunt molliores, carnibus cancrorum ius etiam illarum facilius coquitur. Limaces debent eligi montani, & pra tertim illius loci in quo thymus & satureia nascuntur, aliaeque plantae odoratae. Diu verb sunt retinendi sine

245쪽

IACOBI FONTANI limento, inedia namque pinguescunt , cum crudum alimentum eo tempore coquant melius a ieiunio miscendum saccharum cum farina,& ea mi iacella nutriendi aliquot diebus, deinde coquendi in 'aqua cum turionibus thymi, & pauco sale,ad vitici ditatem & crassitiem attenuandam , tandem coquicum iure galinae,Vervecis,aut vituli, aut potius cum lacte. Ranarum caro est elixanda & ita comedenda. Excarnibus caponum fit pistum hoc modo, pistentur carnes semicoctae in mortario marmoreo, deinde adde sacchari quantum sussicit , coquantur cum iustulo carnium caponis, vel vituli ad modum cocturae orizae paulatim infundendo iustulum. Carnium testudinis extremitatibus ablatis

la g. carnium pedum, & colli cancrorum fluviatilium 3 ij. carnium coxarum ranarum 3 j. florum violarum, nenupharis an . J j. quatuor seminum

frigidorum maiorum,maluarum, bombacis, cicho

xij papaueris albi,li quiritiae rasis, an. J j. f. graminis tracagant hi & arabician. 3 j. hordei mundati, pal

sulae, pineorum, pistyceorum, tu iubarum, dachylorum anc Eq. penidiorum j iiij. sacchari mj. g. fatsyrupus ut artis est vel carnis testudinis praeparatae 3 iiij. passu laxu, pineorum, tu iub. dactyl. and j. ungulae caballinae, seminulactucae scariolae, cu cmbitae, an . 3 si . florum rosariam bu glossae, maluarum an .pug. j. decoquantur ad ri ij. addendo sacchari penidiati q. s. fiat syru-pus de quo capiat mane 5 iij. ieiuno stomacho, vel E iiij. vel Ioan . Paschalius omnibus praefert seques. g. foliorum lactucae m. iij. capiti. ven. m.j. hyssopim j.liquiritiae recentis 3 iij. pulmones hirci j j. pul-

246쪽

-- MEDICINAE PRACT. LIB. II. 23smonem vulpis. j. carnis cacrorum praeparatae 3 ith. testudinis nemoralis, limacum an . m 6. ranarum

S iiij. facchari candi δ viij. pulueris diatragaci frig.s iij. boli arme. puluer. 3 ij. fiat distillatio lento igne, sumat mane I iiij. cum paucosa haro, con

tinuet.

V. carinum testudinum nemoralium praeparat. δ ij. pulpae pallularum dc amygdalarum dulcium ex corticatarum an. Z; j. granorum pineorum, aqua rostrum frigida prius infusorum j s. pulueris electuarii tria stan tali, aut dia tragaganti 3 iij. seminis papaueris albi 3 j. pulpae, seminum cucurbitae 3 ij. cum sacellaro dissoluto in aqua borraginis, fiat electuarium solidum ut manus Christi & utatur. carnis test udinum praeparatam & cancrorum fluviatilium praeparatorum an .g j. pineorum maceratorum in aqua rosacea 3 j.& 6. pulueris dia traga-ganti frigidi 3 j. diatris simplicis 3 s. sacchar. albi dissoluti in eadem perfecte q. s. fiat ad formam pineolati remanentibus integris pineolis vel adde

amigdalarum contusarum q. f nat tarta vel marci- panis. Carnium caponis iuuenis mediocriter coctarum mj. seminum quatuor frigidorum 3 j. s. pineorum infitiorum et . horis in aqua violarum S iij. sacchari albi mj. seminis en diuior, scariolae, lactucae,an. J.j.' amyli, hordei an. j iij. saccharum leuiter

coquatur cum iu g. aquae violatae, deinde miscean-xur pinea cum refrixerit saccharum, teiatur in mortario addendo carnes vehementer contusas tritur

tur persecte; addantur postremo pulueres praescripti, fiat consectio solida per . frustula j j. capiat ynum ante, &post pastum.

247쪽

136 IACOBI FONTANI Penidiorum 3. 6. succi liqui ritiae amyli, seminum papaueris albi, portulacae, lactucae, scariolaean. 3.iij. gummi arabici, tragagantia n. g. b. rosarum, rubearum,liquiritiae an. 5.h. g. v. seminum quatuor frigidorum modo tarum, citoniorum, malua ,b m- bacis,violarum, nucleorum pini, pistaciorum recentium,amigdalarum dulcium, pulpae sebesten .an. 5.ij.

sandali albi, & rubri an. B. iiij. gari ophilo tu, spodii

aut loco illius ex Dioscoride cap. de pol ma,nucleo Iu dactylorum praeparatorii aut sandali rubri, cina mo- mian. 3.j. croci grana v. fiat puluis ad usum vel excipi edus triplo strupi violati, electuarium fiat molle. Pasta regia ex iisdem potest fieri, si cum puluere admisceatur sufficiens quantitas sacchari albissimi

dissoluti in aqua rosiarum. 2 . pulpae pectoris cap Onis ac perdicum filo serico cremesino transmisi rum ponatur in vase vitreo,it aut fundum vasis non attingant, adde margaritas, gario phil. corallum rubrum, puluerata tenuissime , distilentur in balneo mariae, capiat mane ex eo distillato g. iiij.vel v. Puluis resumptiuus est admirabilis in hoc affectu. τί. Papaueris albi 3 α. gummi arabici, amili, tragacantian. 5. ij. seminis portulacae, altheae, maluae

m. S. v. seminis cucumeris, melonum, citruli,citoniorum mundatorum an . 3. vij. spodii, succi liqui ritiae an .g. iij. penidiorum ad pondus fiat puluis, dentur 5. ij. cum 5.V. syrupi papaueris, 3. Vi. aequae Ungulae cabalinae, capiat mane. Hae medicamentorum diuersie formulae descri- bunt ut eo fine ut diuersis temporibus usurpentur: cum enim phthisici longo tempore aegrotent, fastidiosi sunt; oportet ergo saepe mutare remedia, noua namque remedii forma oblectantur & medici cu-

248쪽

tam diligentiam & sagacitarem suspiciunt & admirantur non sine eoru qui qgrotant conrodo insigni Ad detergendum ulcus melicratum vel hydromellaudatur maxime ex m. j. mellis &aquae pluuiae m.

viii. Si aeger sit frigido stomacho. aquae pluuiae S.x.cinamomi electi J. g. mellis

j. h. fiat melicrotum, eo utatur in potu. Si vicus ortum duxerit a sanguinis sputo levia esse debent adstergentia, ne venae rursus aperiantur ut aqua hordei, mulsa cum maiore aquae copia facta

quemadmodu solet praescribi. vel in decocto hyssopi saccharum soluatur, aut succus caulium viridium coquatur csem pauco melle,& lingatur. Nequentes pillulae detersioni inseruiunt. V. gumiammoniaci j., succi liqui ritiae g. ij. pulueris iridis florentiae 30. summitatum hyssopi 9. h. croci g.v. macerentur cum oximellite scillitico formentur piblulae tres pro dragma, detur una duabus horis a coena. V. syriapi hederae rerrestris 3. j. florum sulphuris q. sad consistetiam looch capiat per interualla, syrmpus componitur a Quercetano in Pharm. dogm. restituta,item.butiri recentis j. h. res me pini J. iij. therebinthina j. gummi elenu J. g. fiat unguentu exteriori parte apponendu qua dolor percipitur. Cuulcus detersu est quod dignoscitur sputi copia perexigua cosolidationi studedum est, ad id praestandu Radicum labri veneris cocti & cubellati S. iij. mellis despumati J.iiij. misce utatur saepe,vel x- gummi cedri & mellis an. partes aequales isceantur, utatur saepe conserua rosiarum, mira est in hoc affectu, nam praeter quod sistit defluxiones in pulmones prolabentes, prodest mirum in modum consolidationi ulcerum pulmonis.

249쪽

Σέ I A C o B I FONTANr ilta. Sanguinis draconis lachrimae terrae lemniae, boli armeni, lapidis haemarithis, an . q. f. dissoluantur cum lacte, aut aqua hordei, aut sylupo citoniorum cupiat saepe ex cocleari. pulueris corticum ouorum g si. terrari niae, sanguinis draconis an. 3 i. syrupi citoniorum aut mirrhylloi um q. s. fiant formulae rotundae teneantur sub lingua. Ad extremum consolidandi gratia Lagius usurpat aqua stillatitiam hederae terrestris per I. . dies mixta cum saccharo rosa.vel V.succi depurati hederae terrestris la g. sacchari fini. Silii. ct f. decoquantur ad spissitudinem strupi detur j j. coseruae rosarum,

sumi ex rebus aromaticis & siccantibus,aut aliis,ut ex herba reginae exsiccata, hys po, post uni valde prodesse si caepius aer in quo phtiscus habitat susti-migetur, inspiratur, namque & qualitatibus suis pulmonem assicit. farinae hordei, includatur olla, respergatur aqua symphiti maioris aut eius decocto, torrentur in furno, cuius accipe partem Vnam, panis triti alteram. Coquantur in iusculo: vel paretur polenta ex farina illa sola , & perseueret longo tempore. Ad eundem scopum confert sanguis haedidistillati in B. M. V. aquae rosa. 3j. f. siacchari 3 iij.

olei calcanthi gutt. ih. aut iiij. capiat longo tempore singulis diebus mane. Ad dolorem lateris in phthisi. Florum camo millae m. j. seminis cumini j j. s. fiat decoctio pro fomento, residuum includatur sacculo & applicetur.

De Marcore Cr tabe. C A P. V I. x Gal. Marcor est corruptio viventis corporis

ex siccitate diuiditur corruptio in eam qu et fit de

250쪽

in eam quae facta est; Marcor in prima specie est intellige dus. Alia diuisio, marcor vel est proprius vel

improprius. Proprius a subiecto cluia sit viventis corporis, triplex erit animalis, stirpis, seminum improprie ignis est alia diuisio; Marcor si fiat a sola scicitate, simplex marcor appellatur,at si cum siccitate iungatur aut calor aut frigus compositus erit a siccitate sola contingit in fame extrema a siccitate &frigiditate hectica tenectus, si a calore & siccitate

in corde animalis, hectica febris, marcor retorridus. Alia diuisio. Marcor vel est partis ut atrophia aut totius de marcore totius disputatio instituitur, totum autem no potest marcescere, nisi principium animalis affectum fuerit, a quo descedit in reliquas partes. Quare marcor erit exsiccatio cordis, alia diuisio.; marcor quidam est naturalis, alius violentus naturalis, ut senectus;naturale enim dicitur duobus modis aut quod est opus naturae, veluti nutritio aut incrementum, aut quod sequitur ad rei naturaliter agetis actionem & cisectus illius existit, ut senectus& mors naturalis quae euitari non pos Iuni prbpter necessariam caloris innati in humorem radicalem operationem. Neque calor innatus dissipat humo

rem radicalem eo modo quo flamma materiam c remabilem. Nam trahit alimentum,materiam praeparat, apponit,agglutinat,assimilat, flamma autem dis .ispat, quare similitudo peccat in modo ut scribit Gal. c.3. lib. huius, neque etiam in s militudine quae .renda perfecta identitas, vereque dicitur similitudines claudicare altero pede , veram ramen esse consumptionem humoris radicalis a calore innato demonstrat Gal. c. . huius; argumento primum ducto a naturae progreιsu in generatione, qme cum pro-