De veteri ritu nuptiarum & jure connubiorum Barnabas Brissonius, Antonius Franciscus Hotmanus

301쪽

DE VET. Ri T. NuPT. 29 bat, non proprie dominus dici poterat, sed possessor et &res ipsa, non dominium, sed usus vel possessio nuncupabatur. Ut quando ait Festus, Possessiones adpeliantur agri late patentes, pubilici privatique, qui non mancipatione, sed usu, tenentur. Quo pertinent &illa Javolent, i. quaestio, II . D. de Verb. sign. Quod ad nos non pertinet, aut non potes.

pertinere, hoc possessionem adpellamus. possese sis igitur usita es. Sc. Loquitur ibi de fundis qui extra Italicum solum erant, & ideo

mancipari non poterant. Sic etiam mulier in usu tantum esse dicebatur, si nulla man-.cipatio facta suisset. Non quod pellex esset,

aut concubina, ut quidam voluerunt, ex LMasturius, I 44. D. de verb. sign. Intererat enim, quo animo eam apud se vir haberet, uxoris, an concubinae loco. Solo enim delectu concubina ab uxore separatu inquitPaulus, lib. 2.sent. Et Ulpianus ait, concubinam sola animi destinatione aestimari: l. pen. D.

de eoncub. cum testatione tamen, non uXO-

ris, sed concubinae loco esse e Lin concubi- natu, eod. tit. aliter enim uxor dicebatur ;praesertim si esset ingenua mulier, & honestae vitae, pleno ac maritali honore dilecta: I. eum tabulis, g. quoniam, de his qua ut indign. cum dignitate, i. item legato, parvi de legat. 3. vicinis aut aliis scientibus eam liberorum procreandorum causa domi

302쪽

sine mendacio, Laevia, D. de auri e, arg. let. non consortio serotiae adpellationis decolorata. l. eum qui, C. de Episeop.-Cler. Nam, ut Hieronymus ad Rusticum monachum testis est, plerique sub nominibus pietatis quaerunt suspecta consortia, ac matrum nomine erumpunt in lieentiam maritalem. Ideo Papinianus inspiciendum est . an maritalis honor & adsectio pridem praeeesserit, personis comparatis, Vitae conjunctione considerata: LB-iones, 3I. D. de donat. Concubina igitur nunquam usu capiebatur, uxor saepimme. illa pellex dicebatur. haec uxor. in illis concubinatus, in. his nuptiae esse dicebantur. I. in libera, D. deris. num Itaque uxor, quae usu tantum habebatur , disserebat ab ea quae materfamilias erat, quod haec in mariti potestatem de familiam transibat eratque illi loeo filiae;haec

vero ad usum,& liberorum tantum quaerendorum causa, ducebatur. ut, quando viduae,

mi maritus viduitatem indixerat, per legem Iuliam Miscellam licebat nihilominus num. bere, modo sobolis tantum gratia ad secundas nuptias migrare se adfirmaret, δc cautionem Mutianam praestaret, non etiam coemtionem faceret. Hoc enim modo munus videbatur desinctus laedi, eum mulier nec confarreatione nec coemtione, in est rills

303쪽

DE VET. RIT. Nu P π. . atys, rius familiam' non transiens, bona, quae tanquam sua heres ab primo marito acceperat, in secundum non transferret, nec suis liberis spem succedendi auferret. Atque, hanc legis Miscellae veram existimo inter pretationem. Nam, ut prius dictum est , solenne quidem erat, in omnibus nuptiis adjicere, se liberorum quaerendorum causa nuptias contrahere. Sed hoc in his nuptiis erat singulare, quando mulier usu tantum ducebatur. ut adjecta particula, tantum, designaret, se nod nubere ut esset secundo marito loco filiae: ne videretur domum primi mariti in partes distraheret quod Agrippinam in Liviae secundo matrimonio metuisse scribit Tacitus libro 4. Quorsim enim hoc jussisset lex Miscella, cuis idem fuisset si mulieri simpliciter nubere permisis

set Et hoc modo quae nupserat, non tam firmo vinculo haberi dicebatur. Itaque Iulius Caesar, inquit Suetonius, paratam legem

habebat, ut uxores liberorum quaerendorum causa, & quas, & quot ducere vellent, liceret. Et moris suisse refert Strab. lib. II. Romanos uxores suas aliis viris elocare,

cum duos tresve filios ex eis suscepissent. Cujus rei vulgatissimum est Catonis minoris exemplum' quod male vulgo intelligi suspicor a Plutarcho relatum. Non enim,ut adultera esset, sed ut uxor haberetur, N Martiam

304쪽

3oo Aux. Ho TMANus Martiam despondit Hortensio Philippus pater , praesente Catone, &sponsalia comprobante. Ideo tamen hoc improbatum est a Christianis, quod vivente marito non possit uxor alteri nubere. August. lib. de Mn. cm-jug.& Salvian. lib. 8. de j-.Dei. De hoc genere uxorum mihi videor non absurde hune locum interpretari Ae de Romanorum connubio verecundius judicandum existimo , quam a plerisque audio, Strabonis, Appiani, & Plutarchi auctoritate, fieri. Athenienses hujusinodi uxoribus utebantur; cum , ut ait Laert. in Socrate , licebat eis Θμειν Αν-μώων, ταλ-- α γεστώς. Hane enim Philostr, in Selopiam, ,e νόμους nuncupat. De utraque, Soeratis & Catonis , uxore sic meminit Tertullianus in Apologet. Ex illa, credo . m

Iorum sapienti orum distiplina Graei,

Romani Catonis; qui uxores suas amicis concedebant, quaι in matrimonium duxerant liberorum causa. Sed plerumque, eodem modo, quo servus, qui in bonis tantum erat, si per annum possessiis esset, in dominio esse aicebatur; sic mulier, quae usu tantum habebatur . materfamilias fiebat, si, usu illo per annum sine usurpatione continuato. usucapta esset. quod & in omnibus possessionibus , quae usu tenebantur, eveniebat , in quorum adquisitione nullus nexus inter-

305쪽

Da VET. st 1 r. Nur T. 3o venerat. Nam, ut cum Horatio juris hostri regulas complectar, lib. 2. epist. 2.,

si proprium est quod quis libro merentur

madam,si credis coasidiis, mincipat usuri Illoque usu in manum convenire dicebatur, materque familias fiebat, nimirum uacapta. Cic. pro Flacco: Da manum , inquit, confvenerat. Nunc audio. Sed qua . utrum u- ,

oin coemtione. Valdeque mihi suspectus est locus Servii, qui nuper ex libro manuscripto prodiit, ubi nuptiae fieri dicuntur usu, si

mulier anno uno cum viro, licet sine legiabus , fuisset. Nam & ante annum uxor & nuptiae fuerant. Sed uxor fiebat usu materfamilias, si mulier anno una cum viro fuissed tanquam uiscapta. Quodsi usus ille ab uxore intra annumtrinocti interrumperetur , illa usucapi non poterat. Eratque hac de re lex Ia, tab. lata, quam refert Agellius, lib. 3. cap. 2. ut mulier, quae sui juris esset , si annum unum apud virum matrimonii eausi

fulset, ni trinoctium usillatum isset, pro

usucapta haberetur.

' uxor sit in potestate mariti. Es et aurem exagit inda quaestio, an uxorsit in potestate mariti. Et non erit i

306쪽

3oI AN T. HoeMANus conveniens, hie conseribere verba Philonis lib. x. alog. de Adamo, qui, uxorem ac-eusans, dicebat, miter, quam mecum esse nee seis non, quam mihi dedisti. Eo is ιη φοι- , Η-M-ερουι αλά, πιθ

quemadmodum ait Ulpianus, si mulier viro subsit. l. alia, D. solui. matre. Mart. lib. 8r Inferior matrona suo sit, Prisce, marito: Non aliter m femina virque pares. Eleganter itaque Plaut. in Sticho: --Pudicitia es, pater, Eoi magnificare, quo nos sociar sumsimaet sibi. AEt Sophocles, is Antigone: .

Quod Latine sic expressit Ambrosius, in exhortatione ad virgines et , inquit, qua nupserit, adservitutem pecunia flua me diiur:

307쪽

-ure meliori eonditione mancipia, quam obm , comparantur. in illis meritum se mimiis emitur, in istis pretium adsertaturam additur. Apud Romanos tamen aliter. Et quidem de confarreati matrimonii jure hactenus dictum sit. De duobus vero reliquis haec erat disserentia. Nam, si uxor esset

tantum usu ducta; omnes consentiunt, non

suisse in dominio mariti: si vero coemti ne; aiunt, fuisse in dominio viri, quia in

ejus manum tonuenit. Quid ergo Si mancipatione jus dominii sibi adquirebat maritus, cur non etiam mulieri idem jus erat in Virum, quem eadem mancipatione sibi patremfam. coemebat cui in limine domus dicere solebat, Si tu Caius, ego Caia. id est, Si tu dominus, ego domina. Si ideo putamus uxores viros suos adpellasse dominos, quod hae in eorum dominio essent, ut videtur asseruisse Servius, lib. 4. AEneid. , de plerisque in jure locis confirmatur, L ea

qua, 7. D. de donat. int. vir. ct uxor. I. Lu- eius, S. qua marito, D. de legat. 2.; cur non idem conjicimus de marito, quem videmus etiam aliquando uxorem suam dominam adpellasse l. uxorem, D. de legat. 2. l. Titia, g. marito, D.de ann. leg. l. al. f. uxori, D'.

de aur. ct argent. leg. cum & ipsemet Virgilius, lib. s. AEneidos, dicat, Hi dominam Ditis thalamo deducere adoriri

308쪽

3ο ANT. HO TMA Nus Catullus: Ae domum dominam .voca. Salvianus, lib. 7., habuisse ait Romae matres-

semilias jus suum, & dominarum honorem potestatemque habuisse. Verum est: habu runt quidem multae integrum jus dominii; sed nulla sertur impollutum jus matrimonii. Quid etiam voluit Verrius Flaccus, ju-.ris Pontificii peritissimus, quem Macrobius, lib. s. t. p.r6., refert dixisse mulierem postera die nuptiarum libertatem auspicari uxoriam, & ad hanc rem sacra celebrare λ Hoc Servius, ιλε. missi, ait, Graecorum more fieri qui uxorem δέσαπινων dicunt. Epictetus vero mitiori vocabulo adpellari mulierem quae duode

genero sua jura simul eum dote δε-

derunt.

Reci ius tamen dicemus, mulierem, quae propter sexus imbecillitatem antiquitus erat in perpetua tutela, sideo quod coemtione recedebat a tutoris potestate9 in viri potestatem recedere, & ei esse loco filiae, auctore

Boethio: qui ideo asserit, priorem statum

. mutari,

309쪽

DE VET. Ri T. Nur T. 3 os mutari ; & esse eapite deminutam. Cujus etiam juris testimonium exstat apud Ulpia

num, rit. 2 I. reguL Sic enim scriptum est: Minima capitis deminutio est, per quam, i bertate civitate salva, flatu duntaxat hominis mutaturi quod fit adoptione in

manum eonvention8. Non tamen ea erat po

testas qualis apud Barbaros, inquit Spartian. in Carae. apud quos seminae & servi eodem gradu habentur. Neque enim in eam maritus ius vitae & necis habebat; quamvis ex prisco instituto reserat Cornelius Tacitus, lib. 13, Pomponiam Graecinam, seperstitionis externae ream, Plautii mariti judicio permissam, ut coram propinquis de capite famaque conjugis cognosceret. Cujus veteris instituti his verbis meminit Dionys. Halicar. in Romulo : Α, ρ Misen.

εAκνον. Ιὀque perspicuum est indicare voluisse Valerium , de Sacello

cleae Viri placae scribentem, lib. 2. cap. I. Non tamen habebat jus vitae Sc necis maritus, sed nihilominus dominus dicebatur. Cicero , lib. l. de Rep. Nec vero mulieribuσ pras Eus reponatur, qui apud Gracos creari stlet; sed sit censer, qui viros doceat moderari uxo- .ribus. Nonius : Nec enim semper dominii vocabulum ad eam rem, qua pleno jure AE

310쪽

3o6 AN T. Ilo TMANus 'nos pertinet, refertur. at etiam domini adpeialantur qui cuicunque rei quomodocunque pra- sunt,ut δίεσποτέα 'κυνον significet. In ter quae nomina hane disserentiam- resere PhiloJudaeus, lib. Tis οπ Θειων κληρ IN '

decentiori ac mitiori vocabulo κ timpellabitur, quam λεσποτης. Sane enim, ut est

in Livio aValerio dictum, Et vos in manu se tutela, non in servitio, debetis halere eas; fimalis patres vos, ct viros, quam dominos, dici. Bruti verba, ex libro de Veiis, citat Priscianus, lib. s. quae sunt hujusmodi: Itaque patresfamilia domini sumus. Seneca,

epist. 4 : Ne illud quidem videtis , quam

omnem invidiam majores nostri dominis ,δmnem eontumeliam servis , detraxerint ;dominum patremfamilias adpellaverint;se

vos quod etiam in mimis adhue durat familiares. De qua disserentia amplissime disputat Lactantius, lib. . div. inst. Atque, ut est in praedicto Servii loco manustripto, M. A. AEnriri, mulier sustinet conditionem liberae servitutis, quod videlicet tantum jure Quiritium