De veteri ritu nuptiarum & jure connubiorum Barnabas Brissonius, Antonius Franciscus Hotmanus

281쪽

DE UET. Ri T. NuPT. M77. noelaverat sponses apud socerum. Non tamen sponsae conditione usus erat, sed in s . parata diaeta silerat. Luce itaque oriente, circiter primam aut secundam horam diei, hae enim horae, inquit Festus , sponsalibus dedicatae eraut ,) sponsa domo patris egrediebatur. Et hic proprie nuptiarum dies dictus est. Tertius vero dies, quia vir maritus factus erat, εχαυλια nuncupabatur, & po-sridia nuptiarum dicebatur. Sic Nonnus interpretari videtur cap. 2. D. Joan. Et Hatertia nuptia facta sunt:

M Et, quam Hestchius notat

dies ille in quo primum sponsa in aedibus

sponsi pernoctaverat. Eustath. ci. s.sic refert ex Pausania: Κοιθ' u , T νυμφίου οἰκia ηνυρι η σπωτον ἐπη ἰλιοχ. Neque vero praetereundum tertio die, qui postridie nupti rum sive crastinus erat,novam nuptam ad patris domum redire: ubi repotia fiebant,& d na ab amicis offerebantur, quae ἀνακριλυπτη

282쪽

ri uti e ius - νυριφίω φέρουσαν. quae verba Pausaniae sunt, ut ea protulit eadem Eustath. I λ. ω , & Apostolius inpartiem. CAPur XV. De nuptiω, connubio, se matrimonio.

His igitur diebus nuptiae celebraban

tur. Dicendum autem est, quid sint nuptiae. Nam plerumque matrimonii &nuptiarum vocabula confunduntur. ut in L heres , D. de negotiis gest. Itaque inquit Justinianus, sive matrimomum, si viri o, mulieris conjunctio. Longe tamen, aliud est matrimonium , aliud nuptis, aliud connubium. Connubium enim,ut definitULpianus, tit. . regul., es uxoras jure ducenis. da facultas. Et Servius ait, lib. I. Aneid. Connubium est jus legisimi matrimonii. Matrimonium vero est individua illa consuetudo vivendi, quae, ut ait Columella lib. I a.

283쪽

DE VET. RIT. NuPT. 279. lib. I L. cap. I., ita a natura instituta est, ut non solum jucundissima, verum etiam utialissima vitae societas iniretur. At nuptiae proprie sunt illae celebritates, quae in copulandis nuptiis observantur. Clemens Alex. lib. 2. 'om. Γάμ -ἔo ἀνηγος

quit, fra quidsint nuptia r Assise illam vi

ginem, quam pater tradidit, euntem die e lebri, comitante populo. Quod vero Modestinus definit nuptias,maris & seminae communicationem, LI. D. de rit. nupt. magis ad matrimonium pertinet. Sed, ut solent jurisconsulti, non proprietatem verborum secutus, animi destinationem significare voluit. Ex eo autem, quod' eooperta & velata sponsa erat flammeo, nuptia dicuntur ad pellatae. Nubere enim apud priscos, operire& tegere significat. Unde & nubes dictas Varro asserit , quod caelum tegant. Sic etiam nuptias, quod sponsa flammeo operiatur. Ejusdem fuit sententiae Festus et quamvis etiam putet, nuptias dictas esse a verbo contrario nimirum sense: ait enim Cornutus in Neptuno, Τας νυμφας - - ἔ ν

284쪽

Ca Pu et XVI. De pompa nuptiadi. QVis vero fuerit sponsae ornatus, obiter

quaedam adnotabo: quia de eo fit mentio s. interdum, D. commodat. Ubi

dicitur,tutori maritum commodare,quo honestius culta ad se deduceretur. Igitur sparsis capillis , senisque crinibus ornabatur. tum corona de floribus herbisque, ut ait F stus, & gemmis flammeoque, teste Plinio, lib. 2I. cap. g., tegebatur: veste lanea induebatur, ut idem Plinius testatur , bb. g. cap. 48.; cinguloque praecingebatur, quod erat tactum ex lana ovis, Herculeanoque nodo vinciebatur, quemadmodum scribit Festus; quem solvere maritus debebat: quo fiebat, ut αonam dicerentur virgines μι-visse, quae virorum coitum admiterant, ut ex Homero, Catullo, Pausania, & Suida,

ceterisque, patet; tum etiam eae, quae priamum pepererant, quod explicat Commentarius Graecus, lib. i. Argon. Nec interesse puto in his celebritatibus, an Graecorum ,

an Latinorum nitar auctoritate. Haec enim

ab omnibus etiam aliis gentibus observabantur. Velatam item fuisse, satis notum est, maxime Tertulliani testimoniis, lib. is vesand. virginib. Domoque patris egrediebatur,

285쪽

DE VAT. RIT. NuPT. 232diebatur, ducente eam matre ae ceteris pa rentibus & amicis. Et quaedam vehebatur, cujus conductor dicebatur: quaedam pedibus iter peragebat, & qui eam cο-mitabatur , adpellabatur. utronque communi nomine νυμφανῶς Iul. Pollux, lib. 3, nominat, a τόμοικύ- ηνν. Eam vero frequenti ad nium & amicorum ossicio stipatam praecedebant tibicines: & alius qui Thalassium invocabat ; cujus nominis varias recenset causas Plutarch. in probi. Inter eos celebres pueri erant patrimi & matrimi, ut refert Festus, qui sponsam dueebant: tum& tertius, qui anteibat, facem praeserens ex spina vel spinu alba consectam, de qua Festus & plerique auctores meminerunt. Puer enim ingenuus eam serebat, quod Nonius ex Var-' rone probat. Quinque & aliis facibus,

quae omnino cerea: erant, utebantur; teste Plutarcho in probL: atque, has praeser re faces ominosum fuisse, ex Plauti Casi na doctissimus Muretus putat; ubi Chalino conservo suo Olympio minitatur his

verbis r , .

Primum omnium hula lueebis nova nuprafa

cem.

Post illa, ut semper improbus nihilique sis. Servis itaque has faces praeserendaς dari, suspicari quis poterit ex Ennii versu, quem

286쪽

nunt:

Prodinunt famiab , tum eandida lumina im

o cent.

Praeserebat & alius puer vas quoddam opertum , quod eumeram Festus nominat , in quo erant nubentis utensilia: tum colum onustam lana, quemadmodum resert Plutarchus in Romulo , ut significarent, uxoris onficium esse nere: qua ratione etiam vinculum laneum debebat esse ad utrumque postem januae, per quem sponsi colum gestans transiret, ut scriptum reliquit Donatus in Hecyram Terentii: atque ideo, die nuptiarum in pelle Ianata sedere nuptam dei re , testatur Festus. Cum vero nova nupta domum viri accederet, maritus, aut alius ejus nomine , vir enim absens, inquit Paulus, uxorem ducere potest, lib. 2. sentent. tit. I9. in limine don uis stabat, eam, ad se vocans, Catullus:

an domum dominam voca. Quae vero virgines comitabantur, more Graecorum canere solebant, I stmen, o hymenae. Catus.

Husque item simul integra Virgines , quibu3 advenit Par dies, agite in modum. Dieite, O h menaa, fmen: men , ὀ menae.

Quod

287쪽

DE UET. R 1 T. NuPT. 283 Quod etiam describit Homerus, Idi. ρ. 6c Statius, in epith. Stella, lib. r. Θ . Propius vero accedens inquit ille qui reliquias

decimi libri Valerii Maximi collegit , ante in

januam mariti interrogata quaenam esset, Calam se dicebat: ac , ut testis est Plutarchus in Probi. , clamare alta voce solebat, mi Gelli: viro interim clamante, Caia Cacilia: quia cum viro ita paciscitur, ut omnia communia sint, & pariter imperent :acsi dicerent, Ubi tu dominus ac familiae princeps, ego quoque domina & hera: si tu dives, ego dives: omnis denique tuae sortunae particeps. Nihil, inquit Ulp., tam humanum est, quam, fortuitis easi , mulierumaritum,ct uxorem participem esse. l. si cum dotem, g. si maritus , D. solui. matrim. Idque fiebat in memoriam Caiae Caeciliae, honestae seminae, quae uni ex Tarquinii liberis collocata erat, ut testantur Plinius lib. 8, cap. 48, &Festus: cuius rei etiam meminit Cicero in orat. pro Murana , & Velius Lon-

gus. Ideoque assem Caianum dictum existimavit doctissimus Adrian. Turneb in Advers quem sic notatum Ic suisse, argumento est hie Quintiliani locus lib. I. Inst.

cap. i 2. Nam ct Caius Clitera notatur; inversa mulierem declarati quis tam Caios esse vocitatos quam Caias. , etiam ex nuptialibus sacris apparet. Quum vero proxi-

. essent,

288쪽

18 ANT. HO TMANus essent, more Sabinorum, ridicula quaedam dicteria depromi solebant a circumstantibus. Lucanus: soliti lustresales, nee more Sabino Excepit tristis eonvi festa maritus. Ad hane rem Festmninos versus proprios suisse, Festus narrat. idque a pueris fieri, argumento est locus Varronis, quem citat Nonius: Pueri obstoenis verbis nova nuppa nures redurant. Quod quia depositis praetextis fiebat, ideo prasextatus sermo dicebatur, ut inquit Festus. Indeque factum est, ut praetextatus sermo pro obscoenis verbis acinciperetur. Suet. in Vesp. Erat, inquit, di- eacitatis plurima, scurrilis ae sordida , ut nec pratextatis verbis abstineret. CApuT XVII.

De coma tonsa.

ORnatus autem sponsi in eo praecipue

notabatur, quod tonderetur. Juvenal. Satyr. 6:- Iamque a tonstro magistro Pineris.

Quod etiam a ceteris adstantibus observatum filisse suspiebr, praesertim ab iis qui ad celebrationem nuptiarum adhibebantur. A sonius: Et iuvenes quatuor,totidem isnuptaque puella. Omnibus

289쪽

DE UET. RiΥ. Nu PT 28s. Omnibus in morem tonsa es coma: pectine summo Flexilis obtorti per collum circulus auri. Nam id fiebat ornatus causa , mn quod capilli omnino amoverentur, sed comebantur potius, ac , qui superflui erant, tondebantur. Hi inquit Seneca, lib. de brev. vitae , illos otiosos vocas, quibus apud tonsorem multa hora transmittuntur, dum decerpitur,

si quid proxima noctestuccreverit, dum desingulis capillis in consilium itur, &c. Ac liberorum hominum erat, esse comatos, id est, comam adornare; & his solis caesariem habere licebat. casaries enim dicta est a radendo , ut notat Servius, lib. I. AEneid. id est, ferro saepius adornando. quia coma vulgo ferro colitur. Et lib. Io. admonet, antia quo more viros, sicut mulieres, composuisse capillos. quod verum esse, statuae antiquorum docent, & personae, quas tragoediis videmus esse similes in utroque sexu, quantum ad ornatum pertinet. Graeci covυσον de hujusmodi caesariem adpellabant. Qualem Euphorbum gestasse cecinit Homerus,auro videlicet religatam, Γλ. ρ.

Et ita liber habere dicebatur caesariem ,-ῖ κι-

bantur. horum enim dicebatur Graece

290쪽

teste Suida,'UB abjectis ui pilin sve tonsura. Quo fit, ut apud

Aristophanem, in avibres, objiciatur poetae, qui dixerat, Δουλ alit, Et hic procul dubio est sensus hujus loci, quem plerique adsecuti non sunt. Cum vero servi manumitterentur, hunc vilem capillum abjiciebant, &non modo tondebantur, sed etiam radebantur. Cujus moris hane suisse rationem scribit Nonius, quod tempestatem servitutis tunc servi effigisse viderentur,' quasi naufragio liberati. Sane enim testis est Petronius Arbiter, non licuisi

se cuiquam mortalium in nave neque ungues neque capillos deponere, nisi cum pelago ventus irascitur. Cujus consuetudinis meminit etiam Artemidorus, lib. I. cap. 3. Κραγα γήωνος ἡ Ο, εις νοσου , ξυρῶνται οἱ Alludit Itaque Lucianus hoc modo, in fine Hermo- fini: Δουκι. A /υι-ἀλογώς αν

ἡμερον αξειν. Sidonius Apollinaris, illius antiqui ritus memor, sic scribit ad Faustum, lib. s. ep. si: Phitisophia, qua violenter e numero sacrilegarum artium exemta,

raso e pisto super a religionis ae supercilio scientia secularis, amputatissue pervenust rum vestium rugis, mystico amplexu, jam d secata