장음표시 사용
111쪽
LIB. I. 9a A R T. L o G I C AEctu iudicia serre .. Nam quum durities, βα-
viditas , mollitudo , lenitas non sint qualitates corporum reales , sed tantum eorum rent arum effectus in tactu nostro excitati ;fieri nequit, quin de talibus potentiis non ex relatione ad tactum nostrum iudicemus. Ita idem corpus viro erit molle , infanti duriusculum : manui delicatae asperum, te ne ruvidae. Praeterea corpora ipsa , quae
tactui levigatissima videntur , ut chrystallus politissima , & tersa metalla , si Micr
scopio observentur,apparebunt scabrosissima. 24. Circa extensionem, figuram , Mram mο motum tactus etiam , ut Oeaeus , deciperetum . potest . Recolenda igitur quae superius dicta sunt. Unum addam exemplum. Si quis ab infantia oculis praeditus tactu caruisset, eumque deinde repente recuperasset, is Certe figuras corporum oculis distinguere posiser, tactu non posset et quemadmodum si eaecu sttactu figuras didicisset, visum recinperans , solis oculis nunquam eas distingue ret. Est haee omnium philosophorum doctrina experimentis comprobata. Ex ea autem discimus de extensione & figuris nos non alia ratione iudicare, quam ex relati ne ad impressiones sensuum, aut ad imagi nes ope sensuum in nobis factas. Quum au tem nesciamus, an imagines istae figuris realibus sint conformes , quippe potest res quadrata, veluti turris eminus conspecta , imaginem in nobis rotundam imprimere psequitur ex sensibus non tuto de figuris comporum iudicari . Cirea seItu, j. 2 3. In frigore etiam & calore pue-λο lore in . riliter decipimur, quum has qualitates Lorporibus inesse putamus. Nempe sunt sens
112쪽
DE CAusIs ERRORUM. ya CAP. v. tiones nostrae: sunt tantum in corporibus potentiae has in nobis excitandi. Nimirum in corpori hus calidis talis est partium agitatio, quae valeat in nobis calorem producere t in frigidis vero talis est vis , quae valeat sanguinis motum in nobis retarda Te, ignem nostrum attrahendo, quod est frigus. praeterea major aut minor intensitas caloris, aut frigoris provenit partim ex maiori, aut minori intensitate potentiarum Corporum, partim etiam ex corporis nostri temperie , quae sola efficit , ut eadem res uni calida, alteri ea lidior, uni frigida, alteri frigidior sit: aut eidem nunc calida , nunc frigida. g. 26. Dolores & voluptates partim antis Oirc ta mi, partim corporis esse dicuntur . Primi ' ''dolores proveniunt ex cogitationibus animi , nullis praecedentibus in corpore momtibus violentis: secundi ex violentis motibus corporis. Eodem modo primae voluptates nascuntur ex solis animi cogitationibus : secundae ex placidis motionibus eorporis . In omni tamen dolore , vel voluptate , seu animi sit, seu corporis, coniunctae . sunt actiones animi & corporis: nam ut dolores animi apparent in oculis. & vultu; ita voluptates oculis & vultu dignoscuntur: sed sensus ipse voluptatis & doloris animi est , nec ullo modo ad corpus pertinere potest. Interim vulgo persuasum est, bonam partem dolorum , & voluptatum ad eas corporis partes reserendam esse, in quibus sentiuntur.
f. 27. Aecedamus ad alios sensus. Na- Ut deeipi. ribus odores, Gustu sapores percipimus. Si 'u nari-
sensibua credendum est, odores, & sapores , sunt
113쪽
4 A T. L O G I C AEsunt qualitates corporum reales . At nihi Ialiud sunt praeter sensationes nostras; fune dumtaxat in rebus externis , vires qua dam quae valent in nobis huiusmodi senis sationes excitare. Quum autem vires istactagant diverso modo pro subiectorum diverinsitate, inde fit ut eadem res in uno gratum in altero ingratum odorem,aut saporem excitet . Quam ob rem ex his nostris sensati nibus de viribus odorificis, aut saporificis
corporum iudicare sine errore non possumuS. 3. 18. Quod ad aures pertinet, caUendum est, ne credamus, sonos esse qualitates corporum reales. Nempe sunt & ipsi sensationes nostrae a corporibus moto und latorio & tremulo provenientes. Nam dum motus torporum tremulus varie modificatus aures nostras pertinsit , varios in iis excitat sonos. Hinc videmus campanas , aut cordas tamdiu sonare, quamdiu in iis tremulus iste motus perdurat. Observemus etiam oportet, ne decipiamur ex loco, unde sonum provenire putamus. Nihil enim est facilius. Ita dum motus isti tremuli in
turres, montes, aut cavernas impingunt ,
indeque minime dissipati reflectuntur , e Tturribus, montibus , aut cavernis illis s nos provenire credimus , quae est Echo . Potest autem eadem vox, aut idem motus ira ex pluribus cavitatibus repercuti,ut plurimas voces, plurimosque sonos reserat is
Olimpiae in Graeeia porticus suit , quam heptaphonon appellabant, quoniam pro unuseptumplicem vocem reddebat. Hinc L eretius , ex etiam ax septem Iara vidi reddere
114쪽
g. 29. His de erroribus, qui ex occasione corporis proveniunt, adnotatis, venia. mus ad remedia . Primam causam , quae
est corporis inertia, & gravedo, hi spectant
r. Conator paullat- , emtἰnuata σι xentione , ae meditatione , sudiorum habittimcontrahere. Etiams sub initium eum pondera corporιν, taedis , oe fasidis eoaucia-. to semtis , ne cessato: haec enim ἰmpedimenta cantianuato exercitio fune minora . Nihil es , --quit Seneca, tam defetis oe arduum , quod non humana mens vineat , oe is familiariι rem perducat risdua meditario . . . . quod. xumque fibi imperavit animus, obtiauit Q. E. Stilo utilis r nihil enim validius es ad philosophandi saporem excitandum , atque ad Iliadiorum habitum eo arandum . Quia s tu nondum aptus D eommematas , saltem opto num librum I eluito, deserἰbiso . Ita -- disium tuum in optimi auctoris iudicis forma his , sussumque optimi eontrahes. 3. Literatos viros colitor μνέ enim nequit,
quin animus eorum imaginibus euisetur . L. xeratorum visas legἰto attenter transmeat mimo iis in animum sapientiae demerium , σρhilosophandi vigor augetur. q. Quae eorpus gravius , σpigriorem anἰ num esse ora, caveto ἔ eujusmodi fura Iudi,
sus attentionem a fudiis orerum , nimius IomnuF, quo animi, eorporisque vires hebetam eur : Diliaeula , nimius cibus, o palus, voluptates radius, aliaeque nimis gestentes.
s. Studiorum habitum semel contractum ne
115쪽
LIB. I. T ς6 ART. LOGICAE . desuetud ne languescere sinito: amiti tur en; facilius quam aequiritur . Itaque aequabite is rae genus Iectator. 6. Corporis sanitatem d ligenter custodito,iaque aurea visius mediocritate ; exercitio comporis aliquo, o curarum , quoad feri potes ,
f. 3o. Circa temperiem eorporis haec moneri possunt. 1. Quilibet eorporis fuἰ temperiem attentepenpendito. Si se phantasa nimis o Ma Aconstante sentiat est . , caisat ne de rerum naturis ex phantosa judicet, neve D. Hedii
nes naturae rerum tribuat, eamque uon qua
lis es , sed qualis videtur, aestimet. 2. Caveat ab iis omnibus , quae υim pha rasae majorem inconstatiorem facere solent, veluti a spectatulis oe pompis, a lestione Poe-sarum, o fabularum Romanensum , a locis nimium amoenis, quae animum quas diluunt, ab iis omnibus, quibus animus aequo iusius exhilarescit, ratio imminuitur , oe , quod eo sectarium est, phantasiae vires intenduntur.3. Assuescat lectioni continuatae o mediis rationi, o aequabili vitae ordini: mille stine exempla, inquiι Seneca ιaudato loco , in qMi-hus pertinacia impedimentum omne transcendit,
ostenditque, nihil esse descite, cujus sbi ipsa
4. Caveat a iudiciis praeeiphatis e in pu riles enim ineptias proni sunt fanguinei , in quibus pius est ingenii, quam judicii.*. 3 i. Qui vero sunt temperamento te tro & melancholico curanto, t. in νemediis temperamentum sud mit θαν r in primis delectum ciborum habento; im ' de enim sanguis procreatur , qui in temper
116쪽
rrvaedorum lectione, iisque omnibus, quibus animus nealescit, aut nimium trisatur. q. Nihil tam hule temperamento conduc-hile es , quam quaecumque ρMreatio: ed enim quasi a fuligine γ nebtila cerebrum eluitur . Hine est ut laeυmae sut melancholicis utiles. 4. Mentis sunν eonfia ne Melancholicie quo-eἰrea assuescant lectioni libroriam perspicuorum,m methodicorum , potifimum Geometricorum, ut discam istare notiones confusas o obscu
3. Coeant a iudiciis praecipitatis r ia F natismum enim proni funi, nullique sunt inter
mortales, qui magis ex animi fui colore de rebus externis iudicent. Itaque praeclare mouent Politiei , tit a Re publieae regimine animum di ineant, nae omnia turbent. g. aa. Qui temperamento sunt tardo e nantor is excitare . I. Aemulatione aequalium, sapientiae am is, lectione librorum eriιicorum, conversati ne visorum perspicacium, eriticorum, o eloquensium .
a. Fugiant Ioca humida , o crassa,
erassores cibos . 3. Coento a eommere;o cum tardis oe t tris: transmeant enim eomersatione mores,
phantasia ex eorum plerumque fingitur genio , quibuscum saepe o familiariter vir famur. 4. Sunt qui iram o amorem platonicum his praeeipiunt: sed illud ego Senecae sapien-rer dictum recolendum puto, non ideo vitia in usum recipienda sunt , quia aliquando aliquid boni effecerunt Abominan
117쪽
ς8 A R T. L o O I C ARdum remedii genus est, sanitatem debere
q. 34. Quod pertinet ad leni us pauca
monenda restant. . I. Caisto ne de rebus externis solo δε--Dum incio iudices: recolito sensus factos, nora ut rerum santias deferrent, sed exbientiam mrelationes: nee rerum naturae esse aptatas, sed vitae humanae inbus . 2. Coeto ne ea ramum esse putes, quaae sub fensus eadunt. Quantilla enim es se suum atmosphaera 'In consilium adhibero ratiouem, sensum communem , omni in re optimum scientalmas serum . . q. Curato, ut sensus habeas quo fera ρ- res perfectiores: armato illos infrumentis, o quam optimis.
De externis errorum causis. Quae exter. 6. I. I Xternas errorum causas ad tres
nae errorum Γ, potissimum classes referre possu- μμ ' mus. i. Parentes a. poptilum a. & masturos, quo nomine etiam libros indigitamus. Eas omnes elegantissime explicat Cicero in Tusculanis loco prorsus aureo b . Nunc, inquit , pauculos igniculos nobis dedit natura
quos celeriter malis moribus opinionibusque depravatis se resingν mus , xt nusquam naturae lumen appareat . Sunt enim insentis no
118쪽
DE CAUsrs ERRORUM. 99 CAP. VI.sere liceret, . a nos ad beatam vitam natuisva perdueeret. Nunc autem Iinmu atqtie editi in larem , o Dyιερti simus , in omni continuo pravitate , oe is summa opinionum perinversitate versamur, ut pene eum lacte nutricis errorem suxisse isdeamur . Quum sero pare tibus redditi , ct masturis traditi sumus, tum ita seriis imbuimur erroribus , ut vinitati υ ritas , o opinioni confirmatae natura tua reis dat . Acciaunt etiam metae , qui quum magnam doEBr;nae sapientiaeque Deciem praeservierunt , audiuntur , leguntur , ediscuntiar, ροinhaerescunt penittis in mentibus . Tum Hroaccedit eodem quas maximus quidam masser populus , atque omnis undique ad talia eonissentiens multitudo : tum plane inficimur σέ-nionum praestate , a naturaque ipsa desis mus. Haec apposite Cicero.
f. a. Sed ut has causas distinctius ex--libe. Plicemus oportet . Primum parentes igno- 2 ' irantiae & errorum nostrorum Caulae duo- satio.
bus modis esse possunt . r. Neglecta cura , aut non rite instituta, praesertim nimia induugemia , aut nimia severitate a. atictor tate. Et quidem parentes omnium primum & dilis gentissime natorum infantium, atque mox puerorum indolem explorare debent , ut
perspecte monet Quintilianus sis , ut quae G a cui
a Lib. I. eap. 2. Hippocrates . In primis natura opus es , qua repugnante irrita sunt omnia Natura namque nostra agri pdoctorum praecepta seminum rationem hiabent; .nsistitio a puero tempestivae sationi respondet: loeus viro disciplinae aceommodatus,aeri ambienti , ex qao iis, quae e terra nascumror , alimentum suppetis et diligens sudium cui
119쪽
Ioo ART. LOGIC AEcui committi possint non enim omnes omnibus apti nascuntur, tempestive noscant. Deinde vultu , gestu , verbis , actionibus nihil illis inspirare debent, nisi magnum, nobile, honestum, iustum, generosum, uri verbo Dirtutem , &. quidquid virtutem emine it : nam infantes & pueri sunt velut mollis cera, in qua facile quidvis impresseris. Non igitur doctrina S sententiis formantur, ut adulti in quo plures parentes peccant , sed aspectu , gestu, vocis sono, &actionibus eorum, quibuscum vivunt: uno verbo: motu corporis et quippe in iis non ratio, sed sensus & phantasia vigent: quare aptiores imitando, quam intelligendo sunt. Apposite Horatius b .Fi it equum tenera docilem remice m
Ire υiam , quam monserat eques . Ven lictis ex quo Tempore eervicem pellem latro i in aula Nilitat in silois Cattilus . Nunc adhibe puro Pectore υerba puer, nunc te melioribus er :Quo semel es imbuta recens serυabit odo
Tota diu . . . . . q. p. At plerique parentum hanc curam negligunt, aut non rite instituunt. Infantihus enim & pueris educandis aut nullamna Vant operam ,' aut iis humiles & sordidas agricoltura es: tempus autem haec ad plenam nutritionem confirmat. Libro qui inscribitur
120쪽
DE CAUs s FRRORUM. III CAP. Viadas in elinationes , A vitia etiam sua , vel exemplis, vel verbis instillant . Alii niti iaillos indulaentia habent , eosque molle S , somnolentos , arrogantes , ' immorigeros faciunt. Alii ad alterum extremum declinant , & nimia severitate , praecipue Ver heribus , igneam puerorum indolem retundunt, & aut stupidos faciunt , aut certe aliberalibus studiis abhorrentes, & de ingenuis, servos. Sapienter Mitio Terentianus
Ptidome o liberalitate liberos Retinere satius esse credo, quam metu. Quinctilianus inurbanum putat verberibus puros ad officia adigere. Lockius tum vult ad verbera confugi oportere , quum alia frustra fuerimus experti. Recte itaque optabat Chrysppus, ut pueri educarentur a philosophis . Sed sunt haec vota inania. Quum enim fieri nequeat, quin insantes cum matribus & nutricibus conversentur; quantum aedificant philosophi, tantum faeminae illae imbelles destruunt. Legendus est aureus Xenophontis locus de educatione puerorum Spartanorum in Rep. Spartana . f. q. Iam Vero quum ut plurimum pa- P re 'mrentes non satis culti snt, & praeiudiciorum i ziauri in vacui,auctoritate sua errores plurimos S prae- liberos. iudicia pueris communicant , quae vix inde dedoceri possunt : nam sunt & parentum natura sua reverentissimi, quemadmodum par est,& eorum, quae semel didicerunt, tenac issimi. Spectant autem praeiudicia haec vel dist-plinas, vel υitam atque mores, vel religi nem. Pauca exempli causa memorabimus. I.