Antonii Genuensis ... Elementorum artis logico criticae libri 5

91쪽

et A R m L o o I C AEquum maxime volumus, ingenui esse ne

Alia ςausa, f. q. Nec in vita tantum morali atqueri. hi civili , licet in ea gravius & periculosius , sed & in i iteraria ita errare passim homines solent . I iterarum studiosi unam prae reliquis habent in deliciis disciplinam : familiari consuetudine ita illius colore animum im huunt, ut I. nihil eis sapiat, quod illam non redolet et . quaecumque animo concipiunt, eius colore inficiant 3. si quid in illa novi moliuntur, tam esse putent an liquum , quam Coelum , & Chaos. Hi ne fit ut discordiae & seditiones in literaria Republica perpetuo regnent , non sine ve ritatis , & honestatis, ac iustitiae praevari

catione .

f. Io. Ex iisdem affectibus efficitur ve

quoi 're. . tot veteres errores, & imposturas pauci ad lacret. modum detexerint, eκ iis potissimum, qui philosophi sectarii dici solent . nempe in eo rum auctores vehementi amore & veneratione sectatores rapiuntur , ut facilius de sensibus & ratione sua dubitent , quam ut illis errorem trihuant . Aristoteles errave rit dictu nefas. Cecuti erit Cartesius , aut Nevvlonus ὶ incredibile. Fit etiam, ut v ritates quaedam repudientur, quod prae nimio erga auctores odio nunquam ad examen revocentur e non possunt esse nisi e rata, quae ab iis sunt, quos oderimus . Ita

quaedam egregia ab antiquis dicta hae sola ratione repudiarunt Cartesani: plurima Cartesianorum Aristotelici. Sed longius, &ad omnes artes hic canon pertinet a .

f. II.

a Possent Mee infinitis pene exemplis ex

omnia Diuitiaco by Goral

92쪽

DE CAusis ERRORUM. CAP. v. f. II. Idem essicit superbia, quae nihil aliud est, nisi nimius nostri amor, ceter rum contemtus. Is affectus, aut potius vitium , ubi animum occupavit , ita assicit, ut nihil nobis sapiat, nisi nostrum: caeteri homines trunci sunt & stipites: Quum autem in re literaria unus ut optimus sciendi magistero doctorum omnium communis , superbus homo ex tecinore suo tantum sapiens , communem hunc sensum non potest non insectari vehementer . Qua ex re sit , ut dum superbit , non errat tantum ,

sed delirat. Bene autem habet, quod nullisnt in Republica literaria homines magis perridiculi, quam superbi e nam postquam vetus Aristotelis Despolismus occidit, optimatum vero dominatio non ultra Carte. sum valuit, pene popularis evasi. g. Iaaemn ena literatara silustrarι . Sed illud esin primis praeclarum, ruod ἰn quaesione con-eυιt, generentur ne animantia aliqua ex putia materia , fine ullis mis , aut feminibus , an

mulla sine ovis , oe seminibus Natura prog-gnar Nam posequam Franciscus Red. , Urmagnus , tam clare demonstra stet , nulla ania mantia ex patri procreari , eseque omnia exmis, quam quae clarissime , ut Dideretiar neminem, qui philosophus si, nee in libris, v Galilaeus noster dἰcere solebat, sed in natura, assisentire posse ; tantum potuit Aristotelis, ac

veterum Icholarum reverent;a, urnon essserint

viri plures, ae doti; π eruditi , a monstrost sua opinione defendenda ; iuraverintque saepe tantum offectus potestὶ se vidisse, manibus

93쪽

Tertium desideri spe.

7 ART. . LOGIC AE f. ia. Desiderium quoque & spes pluri-μ bus modis homines deludificantur e nempe causa sunt, ut facile pro re desiderata aut sperata accipiamus vel quamlibet similem,

vel phantasmata nostra . Vetus enim proverbium est , quod volumus facile credimus: ut tarde , quae eredita laedunt. Exemplum

habemus in Iudaeorum natione. Haec Mesesam vehementi desiderio expectat . Hoc desiderium impostores Rahim vehement insimum faciunt . Persuasio isthaee publiea plures viros astutos adegit, ut se Messiam facerent : quod quum fecissent, desiderium& spes maiori nationis parti facile persuaserunt. Instar omnium sit Sabhatai Sevi Smyrneus, qui nondum centum sunt anni immensam Iudaeorum Asiae , Asricae, &Europe eopiam ad se excivit. Eadem cauissa effecit, ut quandoque impostores regnarint, veluti nuper in Μoseo via Pseudo-Demetrii. An non eadem est causa , eur levissimae Demellae tam saepe cum Deo, An- elis, Manibus habere dicunt colloqui namesiderium, vires phantasiae, qua faeminaedi rustici pollent, ad furorem usque adaugere potest. An non eadem, qua inexperti rerum politici phantasti eis delusi System tibus plerumque Respublieas eo foedius su vertunt, quo studiosus ad felicitatem evehere se opinantur An non eadem , qua philosophi arbitraria Systemata primum deperiunt, mox vera sbi persuadent Ea ce te causa est, quamobrem aegroti , aerum nosi , ac qui calamitate quacumque premmuntur , omnium maxime sint creduli , eaque etiam sperent quae, si integra ratione pollerent, desperata existimare debem

94쪽

DE CAUsis ERRORUM. 73 CAP. I g. 33. Ex ambitione & avaritia eodem 4 L modo rerum notiones & iudicia depravantur. Videre est ambitiosos omnia, quae a inita. hitioni suae adulantur, credere facillime rvidere est miserum in modum deludificari ab Ariolis S Astrolo is iudiciariis, quod

hominum genus potentibus in um, speram ribus fallax voeat praeclare Tacitus . Viri alioquin prudentes, nec indocti , sed ambitiosi tamen honoris & dignitatum, divinationes has sibi persuaserunt veras , & se

deridiculos secerunt. Adeo verum est, tibἰa elux dominaretur , rationem parere , quod Plato dieit eleganter. f. Iq. Avari autem quam turpiter ab

impostoribus Magis & Chemi eis deludunis tur , dum Persicos montes sperant ρ Dum thesauros & lapidem philosophicum exquirunt ρ quibus si gravissimum illud Ennii

inelameSs Qui aliis monseram viam , sub semitam musapiunt, ianon audiunt. Affectus enim , gravissimus est orator, dicit contra. Hine facile creditae fabellae de vi herbarum aurifica , de m taliorum metamorphosi, & similes, & quidem publice: avaritiae enim, ut ambiti nis, omnes homines partem habent. g. r3. Iam nullus assectus hominibus s.ex timor magis illudit quam timor: res enim omnes refert diversas,

dere Thebas. Alii affectus rationem paulatim turbant , ira tantum & timor subito motu excutiunt,

atque illa de homine, ut diximus, feram helluam ἱ hic machinam essicit. Quum ib

95쪽

LIB. I.

6 A R T. L o G r C AE rnor publice grassatur, tune incredibile dictu est , quot impune fingantur, & credantur . Praeclare Cicero sa): Sanguinem plui

se, inquit, Senatui renuneiatum ese atratum

fluvium fluxisse sanguine o Deorum sudasse m

mulacra . . . . atque Mee in bello pitira majora videntur timentibus d eadem non tam

animad riuntur in pace. Aceeait illud etiam, quod in metu perieulo quum ereduntur facilius, tum finguntur impunias . Tota veterum Ethnicorum superstitio ex incomprehensibilium timore,cui comes aderat naturaesenoratio, o perpetua admiratio, magna ex parte originem traxit. Timori quoque pro maxima parte debentur narrationes Spectro. rum , aut Lemurum . Eatem causa vulgo persuasit , Cometas , aut alia signa caelestia, portendere aliquid mali , quamquam Scripturae Divinae clament, a segnis Caeli nolite metuere b . f. 16. Invisibilium & IncomprehensibIlium quoque timor opinionem fecit vulingarem de magia nigra , seu de evocando rum malorum Daemonum arte, de Strigi-hus , Lam iis , maleficiorum scientia : quae tam verae Religioni, quam rectae rationi adversatur. Nam eis Daemones hominibus illudere , & nocere , quocumque tandem modo, possint; nulla tamen ars, nulla disciplina esse potest, qua homines certo evo

care

denter scribit , quum in gallis quercuum rem periaretur muscae, bellum porrendit quum semmes , fames et quum tandem araneae , pesis Nempe ex eodem coeno sunt.

96쪽

Dg CAusIs ERRORUM. CAP. Iricare eos , sbique mancipare possint, nisi peccatum: sub Dei enim imperio sunt, ut

nocere nequeant, nisi quatenus Deus permisserit, non quantum iniqui homines vellent. Interim nemo est, qui publicam hane, de late noxiam persuasionem evellere queat eRvulgi animis : qui adeo ea in re luspicio sus e st , ut nullo impendio viros paulo astutiores, & doctiores, praesertim rerum naturalium , & Mechanicae peritos , Daemoniacos conclamet a . f. 17. Ira praecipitati iudicii, atque plu- o. i rimorum inde nascentium malorum causa est . Haec hona apparentia pro veris conmtinenter hominibus propinat ; & vera mala , quae tamen , quod assectui adulentur ,hona putantur , eligere impellit . Rati

nem , ut dixi, subito obnubilat, & opprimit , ut nulli rei prospiciendae apta sit . Lectu digni sunt Senecae libri de ira ad

Novatum scripti. Eorum in primo ea P. I, se egregie iram describit . Quidam itaquae sapientibus υἱris iram dixerunt Ermem . faniam : aeque en m impotens sui es , decoris oblita , necessitudinum immemor , in quod caepit pertinax intenta, rationi , comitiisque praeclusa , vanis Mitata eausis , ad dia

pectum aequi Der que inhabilis, ruinis smi lima, quae super id, quod oppressere , fram

guntur .

f. i8. Suspicio autem emeit, ut nos ea, I: ψ'dst quibus suspicamur , extra nos videre pyς φ' '

crem

97쪽

LIB. L . 73 A E T. L o G I C sivere damus : inficit enim colore suo obiecta ferme omnia , quae in suspicionem ven unt . Egregius est hae in re Plauti locus in Aulularia. Inducit senem avarum E elionem , qui domi suae thesaurum invenerat, Omnes timentem, ne defossas opes s bi raperent. Haec suspicio causa est , ut in aliis ea observet, quae ante non Obsedi Uaverat , aut ea saltem sibi videre vide

tur, quae nulli bi sunt. Sed audiamus ipsum

senem a

eL a. M. a. Nom η μης quum seu sedula emura , nos aursomnes videntur scire, ρο me benignius Omnes salutant, quam salutalant prius dAdeunt, confisunt, copulantur dea teras, Risitant me , ut Ualeam , quid agam . quid rerum geram sNe suspicetntur, credo, habere aurum domi .

Quot ea suspicio in Republica humana tra. gedias excitavit , ubi Imperii amor suspicionem aluit Z plenae sunt exemplorum historiae: scilicet. Res es follieisi plena timoris amor. Conclusio. f. 19. Patet ex superioribus , homines ita ab affectibus deludi , ut plura multo

iudicent odio , aut amore , aut cupiditate , t iracundia, aut dolore, aut laetitia , austoe , aut timore, aur alia permotione mentis, quam Writate , quemadmodum perspecte

observat Tullius υτ . Philosophi hac in repraescribunt, ut , quo ab erroribus caveamus, nulla de re iudicium seramus, quum animus affectu subagitatur. Sed id est ea- Remedis,d. nere surdis ἐν affectibus enim ad iudicia

quasi

98쪽

Dκ CAusis ERRORUM . 7ρ quasi inviti rapimur . Haec igitur sunt

monenda .

r. Operam data, ne assectibus animus o cupetus , neve proclivis ad affectus conripiemdos Gadat. . Animum rege, qui nisi paret Imperat et iam fraeneis, hunc tu eo esse

catena

2. Principiis obsa : nam sero medicina

paratur , Quum mala per Avas is uere moras. 3. Rationem cole o minor est enim assem suum ἰmpetus , mἰntis imperium , ubi illa adolevit e nam Uectias senorantia aluntur .

4. Quae judicast , dum asseeiu agitare

ris, serena mente ad incudem revocato et qua scripsi ii, nonum saltem in annam premito Iplaries reIesiis , atque considerato .

f. ao. Et hi quidem canones generiei sunt, ac ad omnes affectus pertinent. Sed sua cuique affectui remedia sunt adhibe da , quae facile ex iis , quae dicta sunt , derives. E.g. de iis iudiciis, quae amor suas rit , bonam partem demendam , ratio dictato item de odii iudieiis . Multa inesse in desiderii & spei iudieiis aut perturbata, aut a phantasia addita, credendum semper est . Item non iustas esse notiones , quas ambitio & avaritia suppeditant , adde &timor . Item ira omnia misceri r omnia suspicione atro colore inflet: smilia. Quum haec animo concoqueris , & velut in Q cum & sanguinem converteris, effieies seditasse, ut minus ab affectibus deeipiaris . Sed nisi tertius eanon generalis servetur ,

inutilia haec omnia videri possunt, P.

99쪽

C A P. V.

Da Erroribus , qui ex eorpore origine ducunt. Corpus ut 3. 2. Agna ignorantiae & errorum n Ignorantias 1 L strorum caula haud dubium est R errorum torpus nostrum. Non quod animae corpo ribus , veluti tenebricosis carceribus , in clusae , & pristinum sapientiae lumen ami serunt, & ineptae ad eogitandum evaserunt ut Platonici fabulantur e sed cum aliis, tum tribus potissimum de eausis e r. pigritia &Pondere quodam corporis naturali : 2. temperamento : 3. sensuum aut paucitate, aut Imperfectione . Quae nunc eo accuratius

sunt explicanda , quo latius id malum per

vagatur.

Corporis a. Et primum quidem, est quaedam hin. 'corporis animalis gravitas, pigritia, ignatur. Via , eaque naturalis et nempe corpus quoque animale natura sua iners est & labo. ris impatiens r lassatur etiam & consuinitur vel exiguo labore. Hinc fit, ut quum mens nititur in egregia quaedam , eorpus eam remoretur , saltem usquequo habitus ad Iahorem non est contractus . Videmus pueros, & adolescentes lectionem , medi rationem, & Iaborem ferme omnem aversari, aut magna cum ignavia suscipere , &lente sub initium prosequi . Videmus etiam maiorem civium Reipublieae literariae partem gaudere compendiolis disciplina.

rum , & Dictionariis in hoe praesertim saeculo γ , quae laborem discendi imminuunt, dc magnam brevi eruditionem pol.

100쪽

DE CAUsrs ERRORUM. 8I CAP. licentur. Ex hoc provenit : I. Ut pauca discamus: a. ut paulo difficiliora scitu praetereamus: 3. ut superficie scientiarum contenti simus : 4. ut ideis magna ex parte obscuris , confusis , & in adaequatis nobis satisfacimus 3. ut tandem praejudicia &errores non animadvertamus . Hinc ignorantia radices iacit , & errorum numerus geminatur in dies, vereribusque novi adii

ciuntur .

f. 3. Temperies quoque corporis aut Temper ignorantiae nostrae, aut errorum uhertiss- ςn ma est causa. Corporis temperamenta alia sunt simplicia, alia mista, ut filii medicorum docent . Simplicia sunt quatuor o I. Flegmaticum crassum rardum : a. sanguineum & hilare .' 3. cholericum: q. melen. chonicum, seu tetrum. Mista vero vel ex

horum duobus, vel ex pluribus plurima . Qui temperamento sunt flegmatico , licet memoria valent, ingenio tamen & acumine nihil, iudicio parum . Sanguinei ingeniosi sunt, sed laboris imparientes, & inconstantes , Verrunnis iniquis nati : iudieio quoque carent: natant , modo recta cape se sentes, interdum pravis obnoxia . Choleis rici & ingeniosi sunt, & acris atque solidi iudicii, & laboris patientes. Melancholici sunt mente confusi , & nunquam sibi aequales : rebus magnis & obscuris admodum delectantur: sibi nunquam satisfaciunt. Ium istis temperamentis mores aut ejus quod dominatur, aut itidem mixti. Proveniunt autem haec temperamenta a corporis structura, a natura, & agitatione sanguinis &spirituum . Causas vero temperamentorum