장음표시 사용
141쪽
LIB. rL χχχ ART. L o G I C AEquaras. Putato fabulas, etiamsi non sint, tepstse via idearum innatarum luminis μι- lebranchiani sapientiam consequi , ne haec te abs inritatis invitiseatione dij ineant . Rre eato ad animum , homines ex solo commere oeum Mundo inulligibili madere fanaticos rex commercio cum mundo naturae hominum , sapienter.
De Idearum generibus.14eae εκ . f. I. T Deas ex quatuor aspectibus colla adsp.ctibus I templari possumus r. ex earurn 00si origine a. ex earum natura & constitutione 3. ex relatione ad objecta 4. ex relatione ad mentem. Primo modo consideratae sunt t. vel adventitiae a. vel factitiae , 3. vei innatae . secundo modo sunt r. vel phan lasticae, a. vel intelligibiles, 3. vel simpli intes, 4. vel compositae. Tertio modo sunt,
I. vel positivae , a. negativae , R. adaequa tae , 4. inadaequatae, I. singulares, ε. uni versales , 7. absolutae, 8. relati Ue, 9. ab stractae, Io. concretae, II. reales, II. &non reales . Quarto tandem modo sunt r.elarae, a. obscurae, 3. distinctae , q. conis
fusae . Quae id earum genera nunc paucis sunt definienda. Id e ad. a. Ideae adventitiae dicuntur eae , ua i ia' ' quas ex haurimus, quales sunt ideae
omnes rerum corporearum , quas res sensatione percipimus . Factitiae vero dicuntur ideae omnes, quas sibi mens conficit, seu coniectura & rati inio, seu copulando simplices , seu proportione & similitudine eum iis, quas sensus deserunt, seu quocumque
142쪽
alio modo . oportet autem diligenter duo haec idearum genera distin Aere: nam primae naturales sunt, & reale dest quibus sua extra nos objecta respondem, & proinde semper ferme verae : non item secundae , quae ut plurimum arbitariae sunt , & vacuae , idest quibus nulla extra nos obiecta respondet. f. 3. Ideae innatae non eodem mogo ab Si
omnibus dicuntur philosophis . Sunt qui
ideas innatas appellent eas rerum notiones, quas Deus menti , quum primum existere
incipit, veluti insculpit. Malebrachius,&Lockius , dum hujusmodi ideas refellunt , hoc sensu saepe accipiunt. Ueteres Platonici, Iamblicus, Plotinus, aliique notionum innatarum nomine intelligunt lumen quoddam interius, quod Deus mentibus humanis participat , & in equo
intelligibilia vident. Veteres Epicurei & Stoici ideas innatas
vocabant , aut quas primum sensus deferunt, quum anima adhue veluti tabula nuda est,
aut quas nullo studio , nulloque labore ex Universi huius contemplatione haurimus equo sensu innata dici solent ea vitia, quae
a prima adolescentia contraximus . Cartesius ideas innatas vocat eas , quae neque a sensibus, neque a libertate nostra, sed ab ipsa mente suae necessitate naturae quasi manant. Non enim , inquit, unquam
scripsit , vel iudieaia , mentem indigere ideis innatis , quae sint aὶiquid diυersum, ab ejus facultate rogitandi : sed quum adverterem ,
quasdam in me esse cogitationes , quae non abo efiis externis, nee a voluntatis meae detem
minatione procedebant , sed a sola facultare cogitandi necessitate quadam naturae ipsius
143쪽
ret Α R T. L C AEmentis quae in me est, ut ideas, quae sint Harum cogitationum formae ab aliis adsenti sits , aut faetitiis distinguerem , illas innatas vocavi a . Vocari hae commodius possunt
naturales. Atque hac ratione haec axiomata, Totum es majus sua parte , Non potesidem simul esse ρο non esse , Q od tibi non iavis alteri ne feceris , Oportere virum bonum esse omnibus amicum , & smilia sunt naturalia , atque idcirco inter homines communia , sed non innata. Sylvanus Regis negat quidem ideas innatas esse menti concreatas , aut a Deo insculptas , sed notionem Dei , corporis , Scanimi nasci putat in mente statim ac creata est, & quidem ex ipsius mentis natura: eas vero ideas innatas appellat b). Alii idearum innatarum nomine appellant aut eas animi humani propensiones, quibus, cum nascimur, aut ea iudicia , quae, ex ceptis id eis simplicibus, statim intuemur . Qui tamen ideae vocabulo longe a communi loquendi consuetudine abutuntur, idque, ut dixi , in controversiam adducunt, quoa nemo sui sibi conscius negaverit.
f. q. Id ea phantasica dupliciter dicitur,
uno modo ut opponatur intellieibili, altero ut opponatur naturali & adsentitiae. Prim cimodo omnes ideae rerum corporearum , aut quae instar corporearum percipiuntur, pha rasicae , & phantasmata dicuntur . Altero modo dicuntur phantasticae ideae mere a hi trariae, quas non a rebus haurimus, sed
I pari. I. cap. I. Duilired by Cooste
144쪽
Dg Ingrs ET UOCABULIS. I 23 CAP. II. ipsi eonfingimus . Nos commentis as dicemus . Vocantur in scholis entia rationis . Id ea vero intelligibilis est forma incorporea, qua scilicet nec corpus repraesentatur, nec res alia instar corporis . Hujusmodi sunt omnes serme ideae abstractae entis , potemtiae , virtutis, Ulia m. - ..
g. 3. Id eas simplices Vocant Philosophi A ..is,.si
eas, in quibus ne mente quidem plures Par- tae. tes distinguere pussumus: compositas vero eaS,
in quibus plures simplices, quae distingui,& seorsim intelligi possunt, videmus . Sunt igitur ideae simplices , aut quae unam O jecti partem, vel qualitatem exhibent, aut quae sunt abfractae et compositae quae plures simul qualitates referunt. Id eas simplices Partim sensu , partim abstractione in nobis progigni docent Philosophi . Ad primam
classem reserunt omnes sensationes colorum, sonorum , Odorum , saporum , voluptatis , doloris , extensionis , motus , aliarumque rerum corporearum . Hae enim ideae via
sensus habentur , & tales sunt , ut in iis nullas partes distinguere possimus . Ad alteram classem reserunt ideas potentiae , unitatis, exsistentiae, cogitationis, voluntatis & similes abstractas a . f. 6. Sunt quibus distinguendum plaeet inter ideas compositas, & associatas, seu coniunctas: ideas associatas seu conjunctas vocant eas, quae in se consideratae separatae sunt. sed quae menti semper simul praesentes fiunt, ita ut ubi excitatur una, alia statim praesto sit b). Ego totam hanc rem ad a) Loe ius lib. 2. cap. 6. a) Graissande Introduct One ad Philos
145쪽
316 A R T. L GIC AEad vocabula pertinere puto . Quum enirnplures simplices ideae uni vocabulo affigun. tur, ideam compositam vocamus. Si vero aut plures simplices , aut plures sompositas cum pluribus vocabulis copulemuS, ac UO-cabula ips. inter se ita coniungamus , up velut concatenatione facta simul a mente percipiantur, seu ut una excitata aliae praeaesto sim, associatas & coniunctas ideas appellamus. ita id ea corporis composita dicetur, quia eidem vocabulo plurei simplices , ve. luti ideae extensonis , impenetrabilitaιis , graυitatis &c. colligatae sunt . ideae vero longioris alicuju4 demonstrationis, aut locorum S. actionum , allionum & persona inrum associatae sunt, quum un4 Omnes naen xi repraesentantur.
μ' h. 7. Sed explicandum est clarius, qua
ratione assocrationes istae idearum , quibu tota humana sapientia, saepe etiam magni& noxii errores, continentur, fiant, Quantum animo recolere possum , ea debentur quatuor causis. I. Senset On. a. ratiocinationis, liberae phantasiae 4. insitutioni . Et primum quidem certum est, nos sensibus quasidam ideas simplices, vel etiam compositas, inter se coniunctas & concatenatas percipere, seu uno successive . seu pluribus simul fiat sensibus. Huiusmodi sunt ideae iridis, pugnae, Deliaculi, morum alicujus nationi & similium rerum: sunt scilicet assocrati nes simplicium , vel compositarum idearum sensatione factae . Deinde ratiocinando plures simul ideas simplices vel compostas con iungimus , unoque vocabulo appellamus , seu vere, seu falso. Ita conficitur idea: Dei: ex universi enim contemplatione percipimus existere rem quandam aeternam , cogi
146쪽
Dκ Ingrs ET VOCABULIs . I 27 CAP. I. rorem, potentismam, optimam. Ratiocinatione quoque series & systemata id earum &Scientiarum conficimus : eadem ratiocinatione concatenationes falsitatum plerumque nobis persuademus . Tertio phantasia libere varias idearum associationes emcimus, quales sunt associationes poetarum ρο pictorum, eorumque, qui turres in aere aedificare discuntur, aut eorum , qui de rerum natura
ex suis commenticiis systematibus audaciter differunt. Tandem institutione majorum, vel magistrorum, aut librorum lectione, varias quoque id earum affociationes facere solemus, quales sunt opiniones, & praeiudicia,
quas aut ex populo, aut ex paren xibus, aut
ex magistris & libris excipimus.
f. 8. Ideae compositae , & associatae Naturale dividi possunt in naturales, & arbitrarias. Rarbitrariae Naturales associationes sunt , quaa fiunt tonos sensu , vel necessaria ratiocinatione , Eae omnium maxime sunt reales, minusque erro xi subjectae . Inter ideas compositas necesν
saria ratiocinatione ponenda est idea Deir non enim ex ar hirrio mentis pendet , sed ex causis suis necessario manat , ita scilicet ut post attentam ratiocinationem intelligamus , non posse rem aliter se habere. Unde concludimus , re vera exsistere huius ideae exemplar a . Id autem de arbitroxiis affociationibus, quales in primis sunt fpotheses phisicae , abstractiones pleraeque Metaphseae, ct Mathematicae, & pleraque popularia praejudicia, concludere nullo pacto
147쪽
LIB. l. ia 3 A R T. L O G I C ARH E. ὸ.', '. Artente observare debemus, quod siti=ii ., h licet ideae simplices apud omnes homines
sompositas. sint eaedem ; ideae tamen compositae , C teraeque idearum associationes, potitsimum non naturales , sed vel ex phanta ita , vel ratiocinio arbitrario proficiscentes, non apud omnes sunt eaedem . Primum enim potest quis eidem vocabulo, quo nos quatuor ideas simplices explicamus, quinque, l ex, decem addere. Itaque e. g. subitantiarum ideae, qua omnes sunt compolitae, non aeque amplae sunt in omnibus mentinus . Minus quoque
ideae ordinum rerum mundanarum . Dein
de series & systemata , quae ex compara tione id earum simplicium nascuntur , &ipsa esse possunt diversa : quippe diversi homines easdem ideas ex divertis adspectibus contemplari pollunt. Hinc tot diversa systemata rerum ad Naturam , ad Politicam , ad Religionem pertinentium, non
raro mere arbitraria . Tertio ideae Gmnes
phantasticae, aut abstractae , & variae esse solent, & non aeque amplae , cum ob di.
versam mentium capacitarem , tum etiam ob variam cogitandi libertatem , aut varias eas conficienὸi internas, aut externas occasiones. Hinc varia, saepe etiam opposita, inter varias nationes, aut in eadem
diversis temporibus, praeiudicia , & ex iis
mores, & instituta diversa. deae adae. β. Io. Jam vero si ideae reseruntur ad
.d. 44- ' oblecta , primum esse possunt Positi e , I ' vel negativae . I la exhibent id quod res est , ut idea luminis , sint, doctrinae , lineae
reflae &c. Haec vero quod res non essi, ut ideae tenebrarum , silentii , ignorantiae, lineae curvae &c. Deinde esse a ossunt , vel adaequatae , vel inadaequatae . Prunae sunt , ε quae
148쪽
DE ID EIs ET UOCABULI s. 229 quae exhibent clare , & distincte omnes objecti partes, proprietates, notas: secundae vero, quae non omnes exhibent. Quum obiecta ideartim arbitrariarum abstrastarum
ut plurimum sint ipsae ideae , ideae huius. modi sunt semper adaequatae, id est semper
tantum exhibent , quantum cogitamus , quia se exhibent , cuiusmodi sunt ideae Geometricarum, & Arithmeticarum rerum robiecta enim idearum Circulι, δια irati ,
sunt ideae ipsae Cireuli , & Quadrati. At
id de id eis ex sensatione & ratiocinio pro. ficiscentibus , quae ad Oblecta externa referuntur , dici nequit; sunt enim omne inadaequatae, quia non ad se, sed ad obiecta a se distincta referuntur , quae plene non exhibent. f. tr. Idea singularis est, quae unam rem individuam repraesentat , qualis estidea, quam quisque habet sui ipsius . si uero plura individua singularia inter se conferam , atque in iis id tantum considero . quod commune iis est, non etiam id quod est proprium , hujusmodi id ea tiniυersalis appellatur. Itaque tota idearum universalitas posita est in celeri perceptione singularium&similium, quae perceptio confuse exhibet id quod iis singularibus commune est, veluti abstractum a proprietatibus individualibus. Universalia igitur non sunt extra mentem. Homo universalis non est nisi id ea: homines enim qui existunt singulares sunt. Ens universale idea est : quae exsistunt extra mentem entia omnia singularia sunt . a I k. I 2. a Omnes ideae sensuum sunt fingulares, quia res exhibent eum suis circumstantiis im
diuidualibus . Quam ab hujusmodi ideis fi
149쪽
Lrs. I. Universalia Porphyrina cenullt 3o A E T. L O lx I G AEg. II. Scholastici philosophi seeundam Porphyrium quinque universalium classes s cere genus, Deciem, differentiam Deei eam ,
proprium, accideues . Quum haec vocabula usum in omnibus serme disciplinis obtiri u rine, operae pretium erit paucis ea deficii-re . Genus est notio maxime communis, quae alias notiones minus communes ab se propagatas comprehendit, deque illis enunciatur . A Porphyrio dicitur notio universalis, quae de pluribus praedicatar specie differentibus , quum quid sit, quaeritur . E. g. ania mal homini & equi genus est, quia noti nem utrique communem designat; & asse xi solet ab eo, qui respondet interroganti, quid homo, quid equus sit . Genus qua
gularibus circumstantiae individuales resea tur , ideae illae madunt ἰndisserentes ad na turam communem plurium singularium repν Jentandam . Eae dicuntur un Derbatis. Ex. R. idea Pomponii sneularis est . Si ab ea res eaviris circumstantias individuales eo oris , animi , loci, temPoris, remanebit idea animam ris ratione praedit. , quae exhibebit naturam communem omnibus hominibus, eaque dicetiar universalis. Illud quaeri yosset, utrum mens h ti Odi eircumstantias indivia les resecaro
ab ideis singularibus post . Id fieri dicitue abstrinione , quae nihil est , nisi atterula
mentis ad unam aut alteram rei st yrierarem,
non αδ alios, id quod in menιe folia naturale est . Ceterum hujusmodF ideae genericae non actu omnia illa referunt , qηibus oppli eari possunt; sed possunt tamen successive omniabus illis applicar; . Quare univirsalitas id a
in ejus indisserentia ad plura , quibus oppibeari potes, posita esse videtur.
150쪽
DE IDErs ET VOCABULIS. I 3Ieruplex faciunt, summum, & medium, remotum , & proximum . Summum nulli subite itur alteri universaliori notioni , utans e medium universaliori subest, veluti ranimat, quo genere universalius e si ens. Cenus proximum est, quod proxime adhae-Tet speciei, ut animal, quod statim consequitur homo , species: remotum , quod Ioningius abest, nec speciem attingit , nisi per aliud genus, ut subsantia. In Geometria FLAura genus est supremum : Fisura plana gemus medium: Triangulum, genus infimum: Triangulum rectangulum species. Tora natura supremi generis est in medio , medii in infimo i infimi in specie . Ita Triangulum rectangulum totam habet naturam Trianguli : & Triangulum figurae planae:& Figura plana Figurae. f. I 3. Species est universalis notio, quae de pluribus dicitur numero differentibus, ut homo, qui enunciatur de Petro, de Pa Io , & aliis humanae naturae individuis Individuum autem, ut ex nomine ipso patet, est id, quod in plura talia, quale ipsum est, dividi nequit. Di erro autem specie dieitur de iis , quae sub eodem genere posita , & in eo convenientia, essentia & definitione discrepant, ut homo, Sc equus. Tria auiam Uosele, & Triangulum aequilaterum, Prudentia, o Iustitia . Differre vero num H dicitur de iis, quae sunt individua eiusdem speciei , & per ea discrepant , quae numerum quidem , variant , sed essentiam& definitionem non variant, ut Petrus &Paulus , duo Triangula aequi latera , duo Quadrata . Individuum constituunt, quae