장음표시 사용
121쪽
Maiores nostri si paullo urbaniores sint, litterisque operam dederint , inutiles eas reputant diiciplinas, quas ipsi non didic
rint , easque tantum commendant , quas didicerunt. Hinc etiamnum videre est smnes dissuadere iuvenes a studio Mathematicarum, Linguarum, novae Philosophiae , exhortarique illos ad scholasticarum disciplianarum eruditionem e putant enim adhuc,
nee disputari recte sine scholasticorum Dialectica posse, nec esse Theologum sine Peripatetica philosophia. Praeterea opiniones quasdam manifesto salsas in re Theologica, Medica , Physica , Ethica , Oeconomica , Historica, quas ipsi imberbes didicere, quasique senes turpe putant dedoceri, dum m gna severitate defendunt , minoribus propinant. Hi ne proveniunt tot fabellae quae vulgo circumseruntur de spectris , de spiriatibus familiaribus, de lemuribus, de exeant
i Onibus, de viribus herbarum, aut metallorum, aut etiam vocabulorum, & aliis rebus, quas longum esset enumerare. 3. Mores cum semine transire vulgatum est . Id autem non tantum de corporis temperis, 3t phantasia de qua praeci re Maleb. lih. a. cap. 8. accipendum est, quam de commercio cum majoribus. Videre est ob eam eausam mores quosdam esse in familiis hereditarios, tum & varias opiniones , aut falsas , aut ridiculas , aut superstitiosas, quae mores spectant. Quo circa non absurὸe dictum est a sapientibus viis .ris, homines , quanti quanti sint, educatiori debere, oe aliorum consuetud ni . Hinc murum non est, si quatiam opiniones salsas
inter homines reperiamus, quae nulla a te
122쪽
DE CAusis ERRORUM. IO3 CAP. Triste extirpari possunt: in succum enim &sanguinem , idest naturam , quae diuturna educatione imbibimus, convertuntur. Haec causa est, quae duella in Europa perpetua vit falsi honoris ergo : haec quae nobili loco genitos a commercio, iisque artibus, quae commercio inserviunt, velut a re vilissima , abalienavit, magnoque publicae rei damno urbes otiosis hominibus oppressit. g. 6. Accedamus ad populum maximO- Errores pa. rum atque plurimorum haud dubium erro- put rM. Tum colluviem. Quot praejudicia populus foveat, & sacrata habeat, vix dici potest. Nam seu spectes mores, seu vitae rationes,
seu notitiam earum rerum , quae nos am
hiunt, ubique videas errores infinitos, fabellas aniles, illusiones sensuum, & phantasiae, pro veritatibus haberi . Quumque opiniones istae falsae apud diversas nati nes diversae sint, pro diversitate climatum, temperamentorum, morum, inde videre est nasci nationum odia, & bella aeterna, Inter finitimos intus atque antiqua βmultas, Satyri ' rimmortale od um , ct nunquam fanabile
Inde faror vulgo , quod Numina vicino--m odit aterque locus
quae hella adeo contra naturam sunt, ut quoniam ea litteris plerumque aluntur , eam Ouorumdam fecere opinionem, litteras Plus a amni, quam utilitatis humano generi attulisse. Sunt autem populares huiusmodi errores adeo ubique gentium consecrati, ut quum vulgus illos animadvertere nequit , tum dedoceri a nullo potest , phantasiae mancipatum , rationis imperitum.
123쪽
dissiciles. Praeiudieia a vocabulis.
io ART. LOGIC ATq. 7. Mentem nostram omnium rerum ignaram corpus subire, superius monuimus. Praeterea nos in infantia solum sentationem, & phantasiam , sine ullo ratiocinii usu, habere, ad ratiocinii vero usum gradatim & pedetentim progredi, perspicuum est . Ergo quae in insantia discimus, aut sola sentatione, & phantasia discimus, aut
auctoritate parentum, magistrorum, populi, ut plurima quae ad honestum, vel turpe, fas vel nefas, justum vel injustum pertinent. Haec prius in nobis fuerunt, quam ullum rationis usum haberemus. Ea, postquam adolevimus, sapientum praeceptis a ad incudem rationis essent revocanda, ne, si sint falsa , per totam nos vitam pertur bet, omnesque cogitationes & actiones nostras atro colore inficiant. Interim ob populi dominantem auctoritatem vix qui Gquam mortalium audet . Ita vitia perpetuantur , quae cordati viri querantur potius, quam emendent.
. 8. Praeterea omnes homines prius vocabula linguae. in qua nascuntur, discunt, quam vocabulorum potestatem . His voca-hulis notiones infantiae insorines & praeiudicatas , confusas, plerumque etiam nullas affigunt. Quum adolei cunt, eadem Verba cum iisdem notionibus usurpant, pueriliterque per totam vitam hallucinantur. aut ineptiunt kb . Haec vocabula, quae pueri didicimus , horumque vocabulorum potestas , adulta ratione , ad examen revocanda es.sent. Sed quotutquisque tantae animi at
l sa Cartesius meditat. I. de prima philos b Loe ias lib. s. cap. IO. 3. q.
124쪽
DE CAus I ERRORUM. IO3 CAP. ur. tentioni capax esse potest- paucos huic Ca-
noni parere videmuS. i. s. porro ea est imperiti vulgi natu- Vulei nat ra , ut eorum eventuum, aut phenomeno- d xit 'rum , quorum causas immediatas ignorat, Deum, qui mediata tantum est, immediatam faciat causam . Quae natura tum continua
cum vulgo familiaritate discitur , tum in Poetis, qui sensus hominum vulgares sesIa eur, maxime inesse deprehenditur. In utro. que Homeri poemate exempla habes infinita . Iam eadem vulgi natura res paullo insolentes, aut raras , aut in genere suo
magnas, quaeque animum comoveant vehementius, Deo αμέσος tribuit. Hinc apud . omnes nationes fialmina tributa J-i. Hine in ipsa Haebraica gente , quae sola ex Veteribus divinae sapientiae particeps suit, Ventus Dei , Cedrus Dei , Tempinas Dei , Grando des, & smilia, quae loquendi phrases res in genere suo maximas & veheme tes significant. Ea propter philosophus noster hunc canonem servabit, Deus rerum naturam satis ἰegibus, o per causas secundas gubernat. Ergo nihil Deo ἐ-
mediate trιhkito eam tantum ob rationem , quod id imperitum vulgus magna faciat con sensione: rure potius omnia exploraro, atque perpendito : rationem pluris, quam viasi naturam facito. f. io. Sed S illud inter praeiudicia aut vulti imis Vulgaria, aut popularia non minimum est, Pe u quum quaedam non ratisne ulla, sed publico aut vulgi, aut scholarum iudicio, plerumque non satis solido, contemnere assuescimus. Ita vulgus nostrum Muhamedanos,& Hebraeos in bestiarum numerum censet zqua
125쪽
LIB. I. rois ART. LOGIC AEqua ex re fit, ut aut nullam cum iis jurti communionem esse putet , aut eorum opera omnia, inventaque negligat, atque derideat.
Qui hodie Theologicis studiis operantur, paullatim in summum , & scholasticorum Doctorum , & scholasticae disputandi methodicontemtum inducuntur, ut eos ne nominari quidem ferant et in quo ita peccant, ut ii peccabant , qui eos nullo olim iudieio sectabantur. Philosophiae studiosi hodie Peripateticos, & Carte sanos ita oderunt, ut si iis Peripatetici alleuius, aut Cartesiani quidpiam laudes , statim nares contrahant , quasi ceteri homines praeterquam Neu ut niani, erudi fuerint lateres nam ti sunt raedam acute a Peripateticis excogitata, t a Cartesianis plurima summo iudiei scripta,quae idcirco contemnere, quod Nevotoniana non sunt , est pueriliter despere r& Nevutoniani ipsi non quasi ex Deorum concilio aliquo demissi, sed ut homunei nes, dormitant aliquando, & naturae cedunt.
Canones. r. Tu nullius hominis tantem uiro ingenium rde humanarum mentium evitatis non ex ullo
praejudicis , sed ex ratione judicato r libertaeem philosophandἰ, quae disina quaedam reses, ut ne ias eo uetudἰnis, o faeculi feeum abripiat, eaveto e nulli aequo justus credito e
neminem sine ratione aserfaror. 2. Praeterea cum senaro vulgo ne inrotora
praejudicia populi dilitenter perferutator o ominnes tuas opiniones, quum adulta es ratio, σ16ἱ juris, ad examen revocato : iandieato te
ηφR Concute , num etia tibi vitiorum inseveri olina
126쪽
DE CAUsrs ERRORUM. I CAP. I. , Natura, aut etiam consuetudo mala. Namque
flectis aerenda filia ianascitur arias 3. Iam s te non rite a parentibus institatum agnoscis, sedulo lai sudio conator te pudigare , o ita vitam litterariam suscipito, tamquam si heri aut nudius tertius narus sis. Ite re amicis perspicacioribus oe siiseeris, atque ab iis reprehensones laeto excjito vultu . Lia oros, quorum funt plures egregii, de puerorum educatione, , o magna exempla imitator. f. Ir. Superest auctoritas magistrorum. Magistro. Sunt litterarum magistri varii . Alii Pri Hii,. rummis rerum elementis pueros imbuunt: alii . iii. . vero paulo provectiores in sublimibus disti. plinis erudiunt. Utrique plurimum nocere possunt r. moribue a. auctoritate dogmatum . Et primum quidem, quum pueri & adolescentes magna reverentia magistros colant , fieri nequit, quin eorum mores imbibant. Itaque magistri aut verbos. aut tardi, aut
gloriosi , aut nimis abiecti, aut superbi, aut seri , aut luxu molles, sibi similes sa-eiunt auditores, maxime pueros. Hinc nomtatum est in sectis veteris philosophiae, Heracliticos obscuros fuisse , Pythagoreos impostores. & alti flent . . Platonicos graves . Peripateticos molles , Stoicos severos sit . Nocent etiam nimia severitate, aut indulgentia: quarum illa stupidos, haec
inertes facit. ra. Praeterea primi litterarum magistri puerorum mentem corrumpent, dum eorum solam excolunt memoriam tanta v
127쪽
Og A R T. L o G r C AEtabulorum farragine, ingenium vero & i dicium negligunt. Dolenter dico: nihil tam ueris nocet, quam praesens usus, eos in inguis exoticis instruendi : hic enim puerorum conatus igneam ingenii vim , quae in pueris elucet , retundit atque hebeta rquippe dum toti convertuntur in excolen
da memoria, ingenium & iudicium herbe scit. Publicum malum, & cui vix ullum est hodie in Europa remedium. Hinc ego factum semper putavi, quamobrem in Graecia plures fuerint uno faeculo philosophi , quam pluribus in tota Europa: Graeci enim, quum linguas externas discere non cogerentur, ab ipsa infantia philosophabantur , nec ingenium & perspicacitatem usu memoriae
3. I 3. Satis laudari hae in re nequit Praeceptum , quod Pithagorae a veteribus tribuitur, ut homines, quod ad litteras &scientias spectat, secundum naturam instituantur , id est ut praeceptores puerorum naturam sequantur , quo illa it , non ut
eam cogant . Hominis autem natura talis
est, ut primum sensus & phantasia obtineat, deinde ingenium , tum intellectus, tandem iudicium . Itaque sic censeo , in iis rebus principio exercendos pueros , quae obiecta sensuum & phantaliae esse pollunt , qualis est Geographia, Historia naturae succincte delineata , similia e tum vero ad inveniendum quoque instruendos , quod fit partim studiis Geometricis, partim systemate aliquo philosophieo ei rei apto: Cartesianum aptissi
mum puto: sed ita tamen ut moneantur ad Iescentes, se opinari,non scire.Tertio loco ad
pura intelligibilia paulatim mantaucendose
128쪽
DE CAUsrs ERRORUM. Ioytandem Politicae, qua in re acre iudicium valere debet, admovendos, & ei vili histoxia informandos. Quaeris quem locum Linguarum studiis relinquam nempe post excultos sensus . & phantasiam , quum ingenium & iudicium paulo maiores vires adempta sunt, ut non tam facile suffocari possint. Intelligo autem haec esse vota otiosi philosophi: sed intelligent quoque omnes, nihil fieri pro literaria Republica utilius posse. f. Iq. Iam vero magistri omnes in dogmatibus Seientiarum plurimum auctoritate sua nocere possunt, dum adolescentes eorum distata accipiunt, & venerantur, atque in eorum verba iurant. Hoc enim modo vel magistrorum errores mordicus de sendunt, & pro iis, tamquam pro aris focis, Concertant ; vel putant, nihil posse se accuratius & melius magistris suis reperire , ab omni investigatione cessant . Eam ob causam philosophia Peripatetica & errores plurimos per plurima saecula promovit :& ne latum quidem unguem pro secit: quod& nesas putabatur ab Aristotelis auctoriis late discedere ς & Aristoteles ingenii humani finis habebatur; ut saepe est a nobis adnotatum . Oh eamdem eausam Philosophia Platonica vel in ipsa Christiana Religione haereses plurimas oeperit, quod Plato tamquam Philosophorum Deus aliquis quibusdam coleretur. Eidem causae debetur quod Cartesiani plures Cartesi errores& sabulas adoptaverim. Viros autem magnos commemoro ; quoniam ut eorum
maxima est auctoritas , ita magis periculosi sunt errores . Infinita sunt errorum
129쪽
LIB. Lrro A a T. LOGICAE exempla ex auctoritate hominum in Reis publica literaria natorum . Nempe utitque gentium sunt ingenia quaedam servilia, quae credere malunt, quam scire, qua que nullo examine magistrorum dogmata excipere parata sunt veluti Delphica quaedam oracula. Magistros autem quum dico ,
libros quoque intellige : sunt enim velut motui quidam magistri . canon. f. II. Philosophas ergo Her nullius fio minis frenum recipito: ECLECTICOR iis morem philosophator : qui semel enim in ali
rius verba juravis , Libertate caret , dominum vel et improbus , atque Semiet aetemum, ingenἰo quἰa nesciit uia.
x Ist , Mi Hi 8. canon clarius intelligetur , -- ' si pauea de Eelecticis philosophis addider,mus . a . Philosophia Eclectica, seu El
ctiva, ea est, in qua sapientiam ratione tantum quaerimus et rationem autem regimus se utim experimentis o obfemationibus, λιλma eo cientia , ratiocinatione, & auctoritate circa ea, quae alia via sciri nequeunt. In
hac ratione philosophandi non quaeritur quis quidpiam dixerit, sed quam recte, idest
quam rationi consorme . Hane esse veram
philosophandi rationem docet Aristoteles b),& Plato e , & Clemens Alexandrinus M.
omnes cum veteres , tum recentiores pri
mi nominis philosophi ita philosophati sunt,
quod a Vide Chr. Tom. in philosophia Aulio . b Lib. r. Ethicae eap. q. e In Gorgia , an Critone , in Charmide,
o alibi passim . ωὶ In prima Stramat o
130쪽
DE CAUsrs ERRORUM. III CAP. I. suod si posteriores animadvertissent , nonii servum evasissent pecus. Ita autem phiis Iosophandum esse praeclare demonstrat Lactantius e . Haec autem philosophia in primis Theologo ad hi henda est : sectarius esse Theologus alicujus philosophorum se holae nec potest , nec debet . Quid Athenis inquit Tertullianus de praescriptionibus σHierofobmis ' Quid Aeademiae Eeeusino ρQuid mereticiseChrisianis P nosra istitutis
de e) Lactanti; laeum integrum ponam: essenim lectvi digni semus. Quare oportet, imquit , in ea re maxime, in qua vitae ratio versatur, sibi quemquam confidere , suo. que iudicio, ae suis sensibus niti, ad investigandam , & perpendendam veritatem , quam credentem alienis erroribus decipi, tanquam ipsum rationis expertem . Dedit
omnibus Deus pro virili portione sapientiam, ut& INAUDITA investigare possent, & AUDITA perpendere. Nec quia nos illi maiores nostri) temporibus antecesserunt, sapientia quoque antecesserunt; quae si omnibus aequaliter datur, occupari ab antecedentibus non potest . Illi habilis est, tamquam lux & claritas Solis : quia ut Sol oculorum , sic sapientia lumen est cordis humani. Quare cum sapere, id est veritatem quaerere, omnibus sit innatum , sapientiam, sibi adimunt, qui sine ullo i dicio inventa maiorum probant, & ab aliis Iecudum more ducuntur. Sed hoc eos falit, quod maiorum nomine posto, non piniant fieri posse, ut aut ipsi plus sapiant , quia minores vacantur: aut illi desipuerint, quia majores nominantur.