장음표시 사용
151쪽
LIB. II. I 32 ART. LOGIC AE patris, tempus.
Dissertati . f. 14. Disterentia est notio universalis, ruae de pluribus dicitur specie, vel numero isterentibus, quum quaeritur, qualis sit alicujus mi essentia. E. g. rationalitas differentia est hominis & equi, qui differunt speciei forma differentia est Socratis & Platonis, qui differunt numero . Habere tria latera differentia est Trianguli & caeterarum figurarum planarum .' habere duo latera aequa
lia differentia Isoscelis ah aliis Triangulis. Differentia aut genus dividit , & constituit speciem, ut rationale dividit animal, de constituit hominem : aut dividit speciem,&constituit individuum , ut Plato nomen di. vidit hominem , & constituit dividuum. Proprium. f. II. Proprium quatuor dicitur modis. primo proprium est, quod Ioli spes ei accidit, feci non tori, ut esse medicum accidit soli homini , neque tamen quilibet homo medicus est. Secundo proprium est e converso, quod toti Decisi accidit, sed non δε-li ; ut esse bipedem convenit quidem omni hus hominibus, non tamen solis . Tertio proprium est, quod soli, & roii speciei accidit, sed non semper , ut canescere conve nil quidem omnibus hominibus , & solis
hominibus, non tamen quavis aetate. Quarto proprium est, quod oli & tο:i speciei, &semper accidit. Hoc modo convenit hominibus esse risibile , quod eius naturam consequitur , tamquam proprietas necessaria, &cum ea reciprocatur: nam quidquid est rationale , est risibile ; quidquid est risibile, est rationale . Scilicet ita Scholae philosophantur. Accidens. L 16. Accidens est notio universalis ,
quae pluribus adesse potest , incolumi eo-
152쪽
DE IDEIs ET VOCABULIs. I 33 CAP.Inrum natura, deque iis praedicari , ut esse armatum , esse coloratum . Partiri solent . ut alterum sit eategoricum, alterum praedicabile . Illud est quod categoricam constituit substantiae oppostam, ideoque per se consistere nequit, ut figura, motus. Praedicabile est attrihutio quaedam logica , quae rei advenit per essentiam & intimas proprietates iam constitutae , ut esse doctum , esse album . Hoc vero vel separab le est, vel inseparabile, vel externum, vel internum a . f. 17. Sed persequamur idearum positas a , divisiones. Ideae absoltitae sunt quae nullam N cum aliis continent relationem, ita ut necesse non sit ut una percepta, & altera statim percipiatur,quales sunt ideae his vocabulis astixae, homo, corpus, quadratum &c. Relativae autem, quae relationem continent , id est quarum una percepta, & altera percipiatur necesse
est , ut ideae patris & filii , uxoris o viri,
creatoris & ereaturae, vel smiles. Non sunt autem ideae relativae cum ideis relat onum confundendae : nam ideae relationum sunt illae, quae repraesentant relationes: e. g. Id ea Creatoris relativa est idea vero creationis est id ea relationis. Differunt autem
di hoc, quod plerumque ideae relationum
f. I 8. Idea ab rassa est idea simplex ab
ais leparata, cum quibus erat coniuncta , Πt eretae.
enim abstractio , quum ea separatim percipimus , quae copulata erant. E. g. dum cubum aliquem metalli intueor, & tango,
rat tirones m nus vocabulorum obscuritate deinceps impediantur.
153쪽
fiat abstra. tios Ideae reales a chimeri.
334 Α R T. L o G a C AEnascitur in me idea entis euiusdam extensi, olidi , Durati, gravis , colorati &c. Haec
idea composta est , diciturque eoncreta . At ego sic tonari possum, ut solam extensionem, solam soliditatem , solam gravitatem, solum colorem, velut a caeteris proprietatibus seiuncta, mihi repraesentem . Ideae extensionis, soliditatis , coloris &e. hunc in modum formatae aburactae dicuntur. f. a 9. Quatuor modis fieri ahstractio. nem docent philosophi. Ad primum modum spectat omne examen , quod fit per Parres , quas quasi separatas concipimus, quamvis in subiecto, quod consideramus, minime sint separatae. Fit secundo modo abstractio, quum modos, vel accidentia con cipimus, minime de eorum subiectis, seu substantiis cogitantes , quales sunt ideae figurarum geometricarum ab omni corpo re abstractarum . Tertio modo fit, quum in uno aliquo substantiae modo unam assectionem velut ab aliis praecisam specto, veluti quum in mota directionem considero , omissa velocitate. Quarto tandem modo fit, quum plura inter se consero individua, atque hine illud tantum considero, quod iis commune est: ita ideas universales nasci diximus. 3. 2 o. Postrema id earum respectu ohiecto rum diviso est,ut aliae sint aliae chimeri eae. Realitas idearum eum duplici sensu aeci pitur a Lockio a): uno modo reales dicuntur Ideae, quibus archetypa extra mentem nostram respondent, cuiusmodi sunt ideae Solis, Lunae , & omnes simplices adventitiae. Haee dici potest realitas exi lentiae. His opponun
154쪽
DE Inprs xT Uoe ABux g. v I CAULtur μῆ-risae, quibus nulla externa arche typa respondent. Altero modo ideae sunt reales , quum obiecta , quae ut possibilia Concipiuntur, vere possibilia sunt. Huiusmodi idearum obiecta sunt ipsaemet ideae. Haec realitas dici potest formalis, vel ρομsibilitaris . Quae vero ideae velut possibilium concipiuntur, & sunt impossibilium item chimeri eae secundo modo appellantur. Utriusque autem generis ideas chimericas In hominum mentibus infinitas propemo dum esse, vix est ut dubitemus. Atque in eo potissimum philosopho danda est opera, ut ehimericas a realthus id eis discernat &segreget, non ut, quemadmodum fabularum Ii gantes , eum chimericis monstris digla-
f. at. Idea elara est, quae obtemImos Idea elara fert iid, ut si iterum oecurrat, statim agnoia λ sisium. statur: obseura vero, qua objectum ita r fert, ut si iterum occurrat, non facile disgnoscatur. Ita Lunae quilibet etiam de ple-he elaram habet ideam, non item Martis, ymis, Saturni, nisi si assuetudine Planetas istos internoscere didicit. Ideae omnes sensationum elarae sunt, cuiusmodi sunt eoi rum, luminis, saporum, odoram, caete rarum rspirituum vero ideae ohscurae sunt omnes', ut & omnes ideae substantiarum. f. ar. Idea disincta est , quae non sin iis... Ium rem elare , sed etiam rei Praecipuas ctae R coa. notas, quibus ab omni alia distinguitur, re iusae. fert: contra vero si rem elare , notas au tem , quihus ab aliis rebus distinguatur , nullo modo reserat , confusa est . E. g.
idea trianguli est elara & distincta e ex hi het enim rem elare, reique notas distincte. fit idea talaris rubri elata quidem est, sed 1 4 GO
155쪽
I 6 Α a T. L o G C AE confusa: coloris enim illius notas nullo m indo exhibet. Ex his apparet claritatem, &obscuritatem, distinctionem & confusionem esse affectiones non rerum, sed mentis & pe ceptionum , quod Lochius animadvertit a . CAP. a) Quum idea aliqua ita obiectum suum exhibet, tit non fatis disi uatur ab aliis aliarum idearum objectis , tam hujusmodi idea confusa est. Id proυenit σαι ob rei ipsius dis
multatem , aut ob defctum attentionis , aut qu a objella talium ij earum non Iat diu perpensa sunt, atque omni ex parte versata. MAhi quis νecitat duo Anselorum nomina Gabri lem Raphaelem: ea duas duum Spirituti mideas confusissimas exhibent: quia eorum pra
ter genericam spiritus ideam nihil ferme aliud se o. Rei disscultas has ideas vicit eo uos. Dus generis funi plures ideae Stellarum, austaliarum rerum naturalium . Sed idem eout n-gere potes ob defectum attentionis , ut quum duos homines Caium Seium velut in tram situ aspicior eorum ideae adeo confusae in me remanent, ut non facile alterum ab altero dosinxerim . Qui animn m ad plara disraestim habent, Deste ob defectum attentionis confusissumas rerum notiones habent . Tandem quaedam res sunt , quarum disincias habere notiones nequimus sne attenta diuturno ex mine , quod . ubi deest confusae earum rerum
sint ideae necesse est. Tironi qui res geometrἐaeas summis labiis degusiavit, figuram rectilia
Neam nomino , cujus omnes anguli aequales
snt 9oo. gradibus , is figuram quidem mtili.
Iateram concipit confuse . Quo hane figuram distine percipiat 9oo. gradus per Io. angulos rectos partiri debet , tum eam inmenire figuram, cujus omnes anguli Io. rectis snt aeqtia
156쪽
Observationes Logicae circa naturamo affctiones idear m. f. i. et si observationes, quas nune da L, turi sumus, spectent ideas ex iisdem quatuor a spe diibus , de quibus capite aut ehimariis
praecedenti f. I. egimus i nos tamen eas sae.
considerabimus ex duplici potissimum aspectu mentis & objectorum. Adventitiae ideae tria reserunt. I. Quarumdam rerum exuem tiam r. a. essentiam 3. & relationes . Primo modo acceptae omnes sunt reales & verae inempe omnibus ideis adventitiis respondent obiecta quaedam extra nos existentia : itamque hoc sensu ex ideis corporum, aut qua litatum corporum adventitiis recte eorum existentia probatur. Enim vero quum ex nihilo provenire nequeant; esse debent ca sae reales , ex quibus proficiscantur, id est Corpora, eorumque qualitates,& vires. At duobus aliis modis acceptae ut plurimum sunt falsae inam nee veras aexternarum re rum essentias, nec semper veras relationes
referunt. Conser quae dicta sunt lib. I. cap. 4. de erroribus sensuum. At ideae factitiae, etiam secundo modo, chimericae quandoque sunt , ut ea scilicet velut existentia resellant, quae nulli hi sunt, cujus generis sunt in hominum mentibus pene infinitae.
f. 2.tis. Itaque nis prius eam rem attente perstem
derit, non facile figurae illius ideam disinsiam .ia concipiet, quemadmodum eouciperet, si ei nominarem Re liliarem Septilaterum, aAς he
157쪽
Ideae alis' q. a. Qua ratione nascantur ideae com
jum ' . h. positae di as elatae superius dictum est . eum raulae. Illud superest ut observemus, ex hujusmodi ideis plurimos nasci posse errores . Poti M-mus committitur, dum putatur, ideas compositas uni aut pluribus vocabulis ex populi aut scholarum usu subiectas , adaeqxata esse, quo casu essentiae notionales pro reali-hus habentur: aut dum creditur talem esse rerum perceptarum ordinem , qualis id eis
affoetatis repraesentatur. Familiaris est hic error philosophis , praesertim dum nimis hypothesibus aut ingenio indulgent . Sunt,potheses & 6stemata philosophica arbitrariae ut plurimum idearum associationes , quibus res universi , earumque causae , Mordo explicatur . Quidam philosophi primum apud mentem suam systemata eo dunt, quam universum observent et dehinci ex systematibus illis ea as, ordinem , fine naturas rerum universi tam confidenter deducunt , quam si aut vidissent , aut tetigissent ἔ quum , si saperent , deberent ex rebus ipsius systemata deducere. Crebro iamonet Verulamius . In nulla tamen scientia frequentiores sunt hujusmodi errores,
ruam in Teleologia, idest scientia finium .
um aut ii rerum fines universales eonsti tuuntur, qui non sunt, nisi peculiares; aut qui non sunt nisi arbitrarii. Primo modo peccant ii, qui dieere solent, in immensa universi extensione unius hominis causa omnia fuisse crestia ; qui deinde ubi quaedam sibi adve is experti fuerint, statim in divinam proinvidentiam, non minus stulte, quam impie debacchantur.Secundo modo ii, ex.g. qui sibi persuadent. Medicinae,aut Iuris udentiae finem esse divitias, vel imperium , Theolo giae
158쪽
DE IDEIs ET VOCABULys. 39 CAP. FIT. iae eontentionem,non hominis ad sanitatem virtutem & pietatem institutionem &e. f. Associationes istae, de quibus inis erae sotiari superiori f. egimus, vocari possunt arbitra-
riae & chimericae . Sunt vero etiam Plu associatae. rium errorum causae associationes , quas ex
consuetudine ab infantia haurimus : hae enim longius latiusque per totam vitam grassantur . Quumque vix de iis dubitare sciamus , quandoquidem cum iis adolevimus , sunt nobis plurium ratiocinationum nostrarum principia . Quod si tales associationes cum assem bus aliquibus ab infantia fuerint conjunctae , tum vero nulla ope dedoceri eas possumus . Infans dum audit insolita quaedam vocabula a nutrice pro nunciari vultu tetrico , & smul tenebras indicari videt , cum iis vocabulis , atque tenebris , ideam nescio cujus rei terribilis coniungit . Quotiescumque ergo vocabula illa audit, aut tenebras videt, excitatur in
eo rei cuiusdam terribilis idea , simulque
timore concutitur, etiam vir factus. f. q. Hoc in loco animadvertendum est, Qua is erplerumque contingere , ut opinionibus & rorum cau- Praeceptis ceteroquin salsis firmitatem se s η sφς. d. cundar lae quaedam Ideae concilient, quales sunt ideae auctoris, aetatis, sapientiae, gra
vitatis , oe dignitaris, ex fimationis , risuli ,
vitae, generis , nationis m. Item sententiae novitas , aut antiquitas , dogmatis usus aut
ab tis , libri raritas &e. Hoc saeculo , ut exempli loco dicam , sat est Neuvionum alicujus Phy sei dogmatis laudasse auctorem,
ut sine alia ratione verum credatur . Ita
famam est olim, ut sapientum quorumdam etiam ineptiae, quarum libros suos Di genes Laertius reserst laudarentur . Inde
159쪽
dearum asis laetationes. eorporeae: qui inde errores nais scantur.
Igo A R T. L o G l C Ag quoque saepe fit, ut parva nobilium virorum , vel matronarum eruditio ad coelum extollatur, quae in aliis inscitia esset .sci licet νPulchrior es pulchro seniens ab ore Dir
Libri Transmontani a nostris caecis oculis suscipiuntur, quali apud Gallos tantum& Anglos mens & ratio secesserint , nos bruti simus . Hujusmodi secundariae ideae viris alioqqin doctis imponere quandoque
solenta f. 3. Quum primae ideae, quae mentibus nostris obversentur, sint rerum corpo rearum, Primae quoque consociationes sunt eae, quae fiunt ex id eis corporeis. Ex primis illis ideis nostris regi solemus ad alia entia cuiuscumque generis concipienda : nequctenim quae ignoramus, nisi iis notionibus, quas habemus, concipere possumus: eodem modo omnes alias associationes nostras ad normam primarum conficimus . Res ipsas igitur . incorporeas ideis rerum corporearum nobis repraesentare solemus: de illis itaque associationes idearum essicimus eodem modo ac de corporeis. Hinc nati sunt omnes errores circa substantias incorporeas : e. g.
Nos cogitationes , & vim cogitandi nota percipiamus , nisi in corpore sensibus quihusdam instructo, & cum corpore & sensibusrideae enim potentiae & libertatis nascuntur
ex nostri, aut aliorum hominum, aut an iam antium contemplatione , & cum horum naturis sunt conjunctae . Inde ens cogitans, potens, liberum, ut corporum nobis reprae sentamus. Eam porro ob rem fit, ut omnes
alias substantias cogitantes, Deum ipsum &Angelos non possimus intelligere , nisi ad
160쪽
DE Ingis ET VOCABULI s. IAI CAP. III. nostri sor mam. Itaque Deo & Angelis non veremur omnes virtutes & affectiones humanas tribuere, & de iis non aliter iudicare, quam de hominibus, quasi aut eaedem,
aut similes in illis essent. Quod gravissimorum in Religione errorum causa esse potest. S. 6. Si id eae spectantur ex relatione ad obiecta , quod omnium maxime observare ' iista,
Logicus debet, est , ideas adaequatas aut adaequatas. nullas esse, aut vix modoram simpliteium aliquas. Primum enim substantiarum incorporearum in adaequatas habemus ideas, obscuras etiam , ti confusas a. omnium virium
activarum, quae quid sint ignoramus i. eL sentiae & naturae corporum 4. ordinis &relationum rerum huius universi s. finium rerum . Eam ob rem ex ideis nostris non rite plerumque, nee recte de hujusmodi re-hus judicamus. Ea est ratio, ob quam cae terae disciplinae methodo geometrica tra ctari non possunt. Nempe id proprium est in Geometria ex id eis figurarum omnes earum deducere proprietates : quod feliciter evenit , idcirco quod in his rebus essentiae
tionales eaedem snt ae reales; nec agatur
de veritate objecti , sed de formali. At in aliis disciplinis, quum essentiae notionales infinite quasi distent a realibus , quippe quae sunt ideae inadaequatae , ut dictum
est: nou licet ex illis realium proprietates Ceometrarum methodo derivare, nisi veritatem sermalem cum objectisa permiscere Velis, putareque non aliud in rebus inesse, quam quod tu ideis tuis comprehensum
s. 7. Sed & in idearum abstram rum 'μ' Pata usu passim peccari solet. Primum sunt hin rutum. ius