장음표시 사용
181쪽
plerumque nostri ex nimio erga nationes Idololatras odio , aut ob mysteriorum obscuritatem , res non recte accipiunt. Egyptiorum vero, Chaldaeorum, Indorum, tum& Sahaeorum atque Magorum Theologiam ex Graecorum, Arabum, & Christianorum libris discere necesse est: nulla enim eorum
ad nos monumenta pervenere . Veterum
Christianorum libri ad haec spectantes sunt opera Clementis Alexandrini, Euse hii Caesariensis, Arnobii, Lactantii, Augustini de Civitate Dei, aliorumque Apologista ruiri. Qui
tamen non sine eritico legendi, ut qui non semper philosophentur, sed orent aliquando. Recentio ruin extat in primis opus elaboratissimum Theoloeta Gentilium Gerardi Uossit, Psamneri Systema Theologiae gentilis purioris, Id uelit Demonstratio Evangelica , Burnelii Archeologiae , Thomae Hydae de veterum Persarum religione. Recentiores orbis religiones ex accurationibus viatoribus discena ae. Gaspar Calvorius uno volumine in ve. teres & recentes religiones luculentissime
io. Sed moneo Tirones . ut magnae, histortam acribi a utantur in m vestiganda nationum Religionum. religione ex exterorum libris: omnes enim
serine , qui de exterorum religione comumentantur , turpisssime hallucinantur . Id vero provenit . I. Quia cum natione illa diuturnam familiaritatem non hahuerunt a. quia a populo , non a peritis religionem
illam didicerunt 3. quia de illa ex notionibus religionis propriae iudicarunt . Hi ne factum est , ut quidam viatores absurdas , aut ineptas exteris opiniones tribuerint ,
aut popularem superstitionem toti genti aD
182쪽
DE ID Trs ET UOCABUL S. ID CAP. fixerint . Primae post diluvium natione nulla templa , nullas imagines , nullas statuas Deorum habe hante Deum mente pura,& sub Coelo , id est in magno Naturae
templo , colebant. Paucas etiam habebant ceremonias, seu ritus externos. Haec religionis forma diu perduravit apud quasdam Asiae ti Africae gentes : aperte id de per-ss scribit Herodotus : de aliis ex ipsis Sacris lihris discimus . Interim Graeci , &Egyptii, qui undique templis & idolis eircumda hantur , quum has gentes primum noverunt , Atheismi accusarunt . Eodem modo priorum Christianismi saeculorum Ethnici eum Christianis egerunt , eosque Atheos vocaverunt, quod nullos Deos nulla templa, nulla sacrificia haberent ta) . Nonne iidem retulere, in templo Hierosolymitano
caput Arietis adorari a Judaeis i li) Plutarcus Bacchum a Iudaeis cultum scribit in Sympinaeis : Iuvenalis nubes & Coelum, ο Quidam fortiti metuentem Sabbatha
Ex quibus mendae iis discimus non Deile credendum historicis, dum exteras enarrant religiones, potissimum si odio adversus ibias agitentur publico. L et q. II. a unut Ma Fel x in Ocyσῶο , Justinus kn Apoloeia a. Arnobius, aliique. b) Hri Tachum lib. s. historiarum , I sephum eontra Appionem, , Iustinώm Trogi. c) Sσυra r . -Α 96. d) Vide ad hune locum interpretes : sum enim qui aliter legunt.
183쪽
LI .ri . it 4 A R T. L o G r C AETdeologia i 1. Quae ex libris sacris ducitur quoi x . Theologia re lata dicitur: sunt enim libri illi theopneusti , seu divinitus inspirati. Quamquam libros divinitus inspiratos omnes nationes praeserunt, Graeci veteres Ormetita, Magi libros Zoroastris , Multam med ani AI oran, aliique alios; facile tamen est demonstrare solos Hebraeos, & Christianos huiusmodi libris donatos esse. Interim quae observata sunt necessaria circa revelationem divinam dignoscendam loco suo commodius examinabimus. De Tliologiae revelatae studio initi tuendo pro suscepto munere pauca addemus: nam qui plura cupit , adire po
rium li) aliol que, qui id ex instituto egerunt. ube stud um Mudium Theologiae revelata elon. iori eum dii Aurn est, & dijicite, o periculosum. Lo umficile , peri. quia T eologus ne dum Seripitii artim famculotum, Elafum, & Ecelem licae hisoriae, Concili rum potissimum , tum & Patrum doctrinae peritus sit oportet, sed & germanae Phil sophiae, & Criticae, & Linguarum orientalium, & prophanae etiam Historiae . Ex
his enim omnibus ad revelationem interpretandam, confirmandam, & adversus impios dς fendendam, non parum utilitatis haurit . Dii scite vero , quia res captum nostrum superantes ita pertractare debet , ut nec in At hei sinum proruat , nec in Supedistitionem ; qui sunt duo scopuli in re them logica cavendi. Qua ex re etiam patet periculosum esse. Nam si quis in aliis discipli- a in De Studio Theologiae.
184쪽
DE ID Ers ET UOCABULI s. I sue CAP. . Plinis errat , aut ritum, aut , quod maximum est , aliorum iram incurrere potest :nt in Theologia revelata error in religi nem redundat , atque ex eo miseria in , id est mortem aeternam parere potest . Quam ob rem & in hoc quoque paucis philoso Phandum esse esto censeo. Evenit enim ple-Tumque , ut rerum harum minus ii sciant, qui magis contentiose sectati sunt. f. 1ῖ. Quicumque ergo huic studio ani- Requisitamum intendere vult, primum linguas Graecam , & Hebraeam . Arabicam etiam , sit te .elatae. commode potest , discat . Eius ratio est , quod non aliter ad intellectum autographo-Tum sacrorum pervenire potest a. & Critiaon : Facit enim utramque paginam ars eri-ica is veterum quorum Vis , sacrorum po tissimum librorum , Renuinitatem, inteRrtra
ratem, & sententiam adsequendam 3.& Chro- nologiam atque Historiam universalem, sine quibus res Hebraeorum intelligi vix posiiunt 4. & mores atque instituta Reipublicae Hebraicae 3. & historiam ecclesiasticam, ex qua attente curet expiscari ecclesiasticarum rerum initia , dogmatum , aliarumque doctrinarum Theologicarum origines, fata, pro
gressum . 6. optimos , sed paucos libros sibi comparet , & ordine atque studiose legat
p. accedat ad hoc studium animo assecti hus repurgato, &non partium, sed veri amante S. coniungat cum hoc studio studium Theologiae naturalis , & populorum traditisnariae. Thectai 4. Libros autem Theologo cum ne lo i, necessa
ce sarios , tum utiles, ego ad quinque clas- rii aut Miles . ses referre soleo I. textus sacros Hehraeos, Graecos, Latinos, eorumque Conco data lasa. Notatores Sc Commentatores 3. Histor
185쪽
166 ART. LOG C AE eos & Criticos 4. maiora Theologorum opera , & opuscula de rebus singularibus selecta 5. Institutiones ad usum & tironum &scholarum. Qui autem ex singulis classibus sint optimi, hi bliothecarum Theologicarum scriptores doce hunt. Eo spectant opus Mabillonii de studiis monasticis , Dupinus de studio Theologieo, Bud dei Isagoge , alio
rumque similia . Tirones in Bernardi Lamy colloquiis super scientiis selectam The Iogicarum rerum bibliothecam invenient. Qui vero paulo sunt progressi non difficile discent, unde curiositatem explere possint. Incipientibus haec studia ego paucissimos libros praescripserim Astyaratum Biblicum Lamy. opus de locis Melchioris Cani,Commentarium Iaco hi Tirini in seripturas sacras , cujus proleaomena tironibus utilissima esse possunt, Guillelmi Estii Commen. tarium in Maqistrum sententiarum , Cate chismum Coiberti Latinum, quod opus in stitutionis loeo esse potest . Sed in primis Canum & Estium legat is , ac diuturna,
nocturnaque manu verset , qui Theologus
esse cupit . His ad solidiorem doctrinam sacram informatus , ipse per se intellistet, qua sit porro eundum , ut prima illa lineamenta explere possit: Libri enim Theologo necessarii aut utiles vix pluribus vo
luminibus describi possunt. C A P. VI.
Quae Phi. g. I. 'Res statuo Physicae partes, hist me P rus. α ricam , Theoreticam , & practi eam . Prima & praecipua est hisorica . Ea
186쪽
DE IDris ET VOCABULIS. I 67 CAP. VI. colligit phoenomena rerum omnium naturalium , idest quidquid sentibus observari
potest circa corpora quum animata , tum etiam inanimata . Physicae igitur theo reticae praeponenda est cognitio historiae lapis dum , metallorum, aliorumque mineralium , ignium , fontium , ρlantarum , herbarremque ,
animantium, brutoriam , hominum, aeris, me reorstrum , uirorum , & omnium earum rerum, quae sensibus subesse poliunt. In hac autem historia , omnium procul dubio &amoenissima, & utilillima , colligenda, no
tanda sunt loca, tempora , rerum partes, mu
rationes , asseritus , idque diligenti studio rinde enim plerumque pendet causae alicujus cognitio. 3. a. Potest haec historia vel itineribus His otia na& experimentis colligi, vel ex aliorum li. urali bris hauriri. Prior utilior est. Nam praeterquam quod , segnius irritant animos deismiga per aures, qxam quae sint oculis subj esta fidelibus ; ex posteriore decipi facile posisumus, quod scilicet iacile fuerit ejus comditoribus quaedam omittere , vel addere , ut ea ex alio adspectu referre , quam qui verus est . Plurimi extant libri historiae huius physicae, quum recentiorum , tum veterum. Ex veteribus huius generis supersunt, quae Aristoteles de animantibus 1 cripsit, item quae AElianus super eodem a gumento , Seneca in quaestionibus naturalibus , Plinius de rebus fere omnibus natum
rae , Dioscorides de Plant f , Galenus, &alii mediet de homine, & aliis rebus, rerum rusticarum scriptores , aliique . Sed Plinii in plerisque lus pelta fides: non enim Omnia ipse observavit ; & pleraque ex auctoribus sublestae fidei hausis itaque ejus narratio
187쪽
LIB. II 68 A R T. L o G I C AEnes accurate examinandae sunt. Ex recentioribus legendi cum primis itineraria Ttimneserrii, aliorumque historiae praeseriti iam viatorum : experimeota naturalia Bostaei, R di: monumenta Academiae fetentiarum Gri-
sensis , Io inensis , Petropolitanae m. Eius neees 3- 3- consessio est Physicae studium sit. 1 in eis n. sine historia naturali ne latum quidem undenda phy. guem procedere posse. Hinc Scholasticorum si Phy sica iacuit per plura saecula infrugifera, ob historiae potissimum naturae defectum , ut recte obtervat Verulam ius, qui omnium maxime & inter primos hoc studium promovit. Quocirca ii mihi disciplinas phy-scas rite tradere censentur, qui qualibet in re primo loco obtervationes & experimenta colligunt; inde vero rerum naturas
perscrutari pergunt . Hane sibi methodum proposuit Sturmius in Phinco Vectiυα. Sed& eodem modo physicam suam scripserunt Grave sandius, Muschembroe eius, Keil, D siqui eritis, & apud nos Io: Maria Torres . Christianus Wolfius elementa physicae, quae Germanice dedit, ita distribuit , ut prima
parte praecipua experimenta & observati neS poneret , in altera theoriam , ut disco ex parvis Thum in gii institutionibus . Methodus q. q. In eo autem magna diligentia opus d. isti ', ut ex Phisca hi forica , theoretica rite ducatur. Est autem physica theorica & universalis ea, in qua generatim de corpore, eiusque proprietatibus cum primariis, tum secundariis, praesertim de motu motusque legibus, disputatur, ac principia prima omnium rerum naturalium in antecessum constituuntur . Solent hanc hysicam particulari praeponere e quod non placet quibusdam αDiuili od by Coos i
188쪽
DE IDErs ET UOCABULis. I 69 CAP. Ldam ir). Nascitur enim, inquiunt, theoretica ex historica , universalis ex particulari pergo haec praeponenda . Hinc , addunt, qui physicas theo reticas scripserunt, Rohaltus, Nevvlonus, Grave sandius, Muschem-broechlus , aliique, coacti sunt passim naturalem ordinem interrumpere, ut experi menta spargerent, & theorematis suis praeponerent. Sed quoniam de tradenda physica non de conficienda agitur, utilius generi ea praeponitur. Nam confici Physica potest, nisi an alitica via & ratione, ac pro- Pterea praeponenda est generali particularis. Tyrones Vero , qui non ipsi invenire, sed inventa di scere debent , ordinatius ducum tur praeposita generali.
f. I. physicam practicam appello eam, trysi
quae in usum vitae deducitur, quae artibus ' 'constat, ut me rica , Agricultura, aliaeque artes vitae humanae inservientes, ipsa quoque Medicina : dubitari enim non potest, quin attente rerum natura explorata, his omnibus artibus alimenta & augmentum suppeditet Physica . Reminisci autem praecipio adolescentes naturalium rerum studiosos, non ob unam animi voluptatem ea
sudia se persequi, sed ut in publicam uti-
Iitatem aliquid conferant, nec in otiosa Contemplatione marcescant . Egregie id
praestitere Galli, & Angli, apud quos his
studiis mirum quam Natit ea, Mechanica, &artes omnes commercii excultae & auctae
g. 6. Medicina pars est Physicae, aut Med Physica practica : quamquam & Medicinae duae partes, una theoretica, altera practi-
189쪽
LIB. IIor o A R T. L o G I c Arca constitui possunt quarum ilia naturas ge
ires rerum earum , quae ad medicinam faciendam necessariae sunt, tum & hominis partes, morbos, morborumque causas, ve stigat; haec rebus utitur, ut morbis medeatur. physicum de here esse Medicum, &quidem summum , ex superiori partitione patet. Sed inde quoque patet dissicillimam
rem aggredi Medicos . Nam & latent re-Tum naturae , vires, partes, exiguique m tus, morborumque causae, intimiorque cum Naturae, tum corporis humani mechanica; ex quibus fit, ut incerta admodum sit medicina theoretica : & incerta theoretica, certior esse practica nequit: qui enim nee morbum certo noscit, nec medicamentorum
vires mathematice metiri potest, is haud dubium mederi cum certitudine nequit . Medicorum doctiores id non diffitentur; itaque nunc eo redacta est Medicina, ut compositiora medicamenta , & peregrina, ruibus veteres vim quandam magi eam deo erant , exoleverint , rebusque simplicissimis & paucis utantur Medici, natura ma
gis freti, quam arte. Quinam libri Medico potissimum legendi sint Medicorum filii docebunt. Mihi tria videntur medicinae studiosis commendanda esse i. Historiae naturalis improbum studium a. Anatomiae eorporis humani & Mechanieae peritiam
a. sedulum & diuturnum rerum, corporum. que humanorum experimentum. Cavendus Medicus, qui tres has dotes non habeat. Mailleseos f. 7. Matheseos studium & Physieae ne- studium . cessarium est , & vitae atque societati h minum . Mathesis est vel Geometriea, vel Ariti metica: illa lineis, haec numeris continetur . Addi potest Algebra, quae macte
190쪽
Dg IDEis ET VOCABULIS. IIImaticae potius ars quaedam est generalis , qua problemata brevius & tacilius solvi
queant. Mathematicae ulus est I. ut mentem ad reste ratiocinandam eapseiorem &aptiorem efficiat a. ut demonstrandis the rematis physicis inserviat 3. ut artes me chanicas promoveat. Sane sine Matheseos
studio homines alioqui multiiugae lectionis, di meditationis, inertes sunt & confusi: pernicatissimi vero S persρicui, qui mathemati eis sunt innutriti. Praeterea verae demon
strationis leges , & methodum ratiocinandi disseiplinis omnibus necessariam , aut nullae, aut solae Mathematicae scientiae docere possunt . Plato sine Arithmetica ne rationales quidem homines esse censuit: nam est proculdubio ratio vis quaedam &facultas computatrix. Tum iudicium discedimendi inter vera & falsa principia, & anticipatas opiniones detegendi solae in animo humano in generant disciplinae Mathematicae.
Deinde theoremata Stat eae , H droflatteae, Nauticae , Opticae , DiUtricae , Cat tricae ,
ronomiae, Geographiae, usu Geometriae &Trinogometriae facillime demonstrantur,&intelliguntur: sae illime demonstrantur, &intelliguntur problemata artium , ac potissimum ad commercium spectantium usu Aris et eae , & Anal sis . Tandem artes
plures meehanicae vitae utiles, ut ars peruieillorum , ars horolosiorum , Naurica , --chitectonica, agrimensoria, Bali lica, *draulica ex Mathesi plurimum incrementum Scutilitatem acceperunt , & accipere etiam
f. 8. Scientiarum MathematIcarum inprimis Geometria & Meehantea studios m- me excolendae sunt: nam e st Geometria,