장음표시 사용
191쪽
et 72 A R T. L o G I C AEut Galileus noster dicere solebat, sola pene lingua, qua Naturae liber, qui geometrice scriptus est, legi potest . Mechanica vero ea , qua parvo labore ac impendio homines mira opera, qui hus res suas prosperent, efficere queunt. Dici non potest quantopere nobis aqua, aer, ignis, plantae, ceteraque naturae corpora, bruta denique & homines
prodesse potiant , ubi mechanica uti sciamus, ac velimus. Id ex iis, quae adhibentur in Nautica . Architectura, Bello , Uectura , Hydraulica , omnibusque artibus, machinis intelligere possumus. Sed perfici
eorum plures possunt, plures aliae utilissimae excogitari magno publico bono a . Nam habent hoc Machinae omnes, ubi excogitatae sunt acute, & accurate fabrefactae , ut & humanas vires iuvent, & temporis, quae res est hominibus industriis pretiosis.sima, mastnum faciant compendium, ut vitam humanam duplam , triplam . quadrinplam, quam suapte natura est, essicere videantur . Certe gentes Europae plures his
instrumentis id uno saeculo secere , quod barbarae, si vires iunxissent, pene infinitis vix effecissent .
smus Bartholomaeus Interἰus, nuper ρο 'ν caustum exeogitaυit , quo frumentum modico
supposito igne , ea , quid quid eli , quo com
rumpi stet, peste ea raretur , diuque confervaretur .ncolume e re id instrumentMm, quod nostri palorcio , appellare solent . quo ducia dis magna facilitate magnoque temporis compendio eorporibus nihil est eommodius, perfecit, quantaeque esset utilitatis Osredit.
192쪽
d InErs ET VOCABULys. IV3 CAP.m. f. 9. Controversum est inter dolios , utrum Geometriae studium suscipiendum sit
methodo Euclidea , an recentiorum Gali rum . Euclideam plurimi praeserunt, tamquam menti ad difficillima sormandae apti rem : Juvat enim plurimum severa illa demonstrandi ratio , quam Galli a veteribus docti nescio cur posteros ipsi docere nolint. Itaque veteribus assentior. Accedit diuturna experientia , , ex qua discimus, ex illa schola magnos emersisse mathematicos. Qua in re numquam ego satis laudaverim virum summum Nicolaum de Martino , qui in iis Geometriae Elementis , quae nuper Italice in usum scholae militaris vulgavit, utcumque ordinem Euclideum immutaverit, veterem tamen demonstrationum vim, ac rohur intactum servavit. Primum igitur pueri elementis Tacquetianis . aut similibus
informandi sunt, deinde ad sublimiora ducendi. De studio Matheseos copiose scribit Wolfius in tomo 3. Elementorum Mathe
De Studio Ethicae . f. r. ΛΤ Ulla sunt studia aut magis neees studium 1 l saria, aut magis utilia, aut main Eth,cas. gis iucunda , aut quae a viris doctioribus maiori cum laude tractata sint, quam Ethi-Cae . Est enim haec quasi caeterarum discis Plinarum fructus: sine hac caeterae disciplinae pondus sunt iners. Ueteres quum t
tam philosophiam agro frugi sero comparassent, Logicam sepi & maceriae ei reum i
elae , Poscam plantis, Ethicam fructibus
193쪽
LIB. II. x 4 A R T. Loos csmilem esse dixerunt . Continet nempe haec totam vitae & hominum societatis in tionam . Ad rem Persius satyraDιscite o miseri ρο causas cognoscite ra
Quis dattis, aur METAE quam mollis flexus , O UNDEQ is modus ARGENTO, quid fas OPTA. RE, quid asperutile nummus habet . PATRIAE, CARIS QUE PROPINQUI sQuantum elargiri deceat; QUEM te Deus
Iussi , ct humana qua parte locatus es in re a . I...'''ia f. a. Sed rite tamen haee studia insti-tt,ct,ad. tuenda sunt : nam ut recte suscepta vitam& societatem & servant & beatam efficiunt, ita non recte instituta perturbant atque eve eunt. Ut autem rite instituantur praemi tendum est eis t. studium Phesicae a. Meta phiscae. 3. Hi loriae humanae, quarum primae duae quid , ubi, a quo simus docent: postrema experimenta suppeditat practicae rnam & Ethica experimentalis esse debet. Nempe ex Physica & Metaphysica discimus, universum esse factum a summa quadam & persectissima atque potentissima causa a. ab eadem summa ratione & provide tia regi 3. nihil adversus illius voluntatem Dei endum nihil moliendum adversus uni
versi ordinem, di potissimum vitae &
194쪽
DE IDErs TT VOCABULys. . seietatis hominum 3. ei caulae deberi a creatura rationali amorem , obsequium , serviturem , preces, quae nomine religionis v niunt o homines esse natura aequales , nec differre nisi iis, quae naturae accessere, ac propterea inter se velut inter amicos agere oportere. Pauca enim haee principia sisne totius moralis iundamenta. Ex his accurate consequentia ad vitam, societatem, &religionem pertinentia deducenda sunt. Sed in hoe Historia humana Cumen praeserre debet: ea enim copiose ostendit i. ex sensu
communi, quaenam natura vetentur, aut
raecipiantur: impossibile enim est, ut haeeese non prodant in tanta hominum multitudine & varietate a. inclinationes natu Tae humanae , ex quibus regulae confici possint pro moribus consormandis. 3. varia rum Societatum, Morum, Institutionum ,& Legum Civilium originem , & progressus. g. 3. Et primum quidem Moralis si dium versari debet in cognitione Iuris naturae . Spectat Ius naturae. I. Deum a .nos. metipsos R. alios . Primo ergo quae Deo debemus; deinde quae nobismetipsis; tandem quae aliis, discenda sunt, quae essiciunt tres Ethicae partes. r. Theologiam practicam a. Nonagilicam 3. Polirisam . Haec Iuris natu. rae scientia aequiri potest etiam sine libris, sola contemplatione naturae eum universi, tum nostri, idque tam certo , quam Ge v
metria, ut demonstrat Lockius sa & Barin tractus b). Sunt tamen libri quidam his de rebus a viris doctissimis seripti. Pro iis
195쪽
nis citas, He innecti Elementa Juris naturae oesentium, Bur lamachii Elementa juris naturae, atque Elementa juris politici. Iis autem qui
paullo sunt provecti sem per intelligo dum per Ecclesiam liceat commendari possunt Grotius de jure belli pacis, Pulandor fius de
Iure naturae Gentium, Cumberlandus de legibus naitirae ex editione Barbelracii Galli- ea : Latinum enim opus incomta dictione Iectores relicit.Tum opera Coccejorum: Nolfii Elementa Iuris Naturae & Gentium methodo Scientifica pertractata . quod opus philosophus caeteris praeferto. Perspecte autem in his libris legenda sunt quae de iuribus summorum imperantium in Ecclesiam traduntur ex seme suae praejudiciis . f. q. Studio Juris naturalis addendum' studium Juris Gentium, seu ejus, quod inter plures populos, aut Reges naturali honestate, diuturna consuetudine, pactionibus, &faederibus invaluit: quod studium homini politico in primis necessarium est . Id docet historia politica: nam inde tantum sciri potest, quae populorum mutuae consuetudines, & ossicia tempore consecrata; quae
faedera ; quae pamiquae Iura populorum in populos ; principum in principes ; plures viri docti ad id sunt aggressi r indaemersere opera diplomarica, quae dicuntur.
Russetus Interesses des Pui siens, paucis omnia est complexus. Incipientibus copiosissimum quoque opus videri potest . Longius proingressis praesto sunt innumeri alii libri, ubi lectionem minime fastidiant. Hinc sequi tur studium Politices, seu regiminis populorum. Extant super ea re octo, qui supersunt, Aristotelis libri Politicorum: duae
196쪽
DE Ingis ET UOCABULIs. I 7 CAP. VI P. Platonis Resp. 22. libris comprehensae. Xenophontis Respublieae: Plutarchi plura : Bo-dini libri 6.: Politica ex Sacris Scripturis hausta Menochii, & Bossuetii, & libri peculiares prope infiniti. Opus t ' Eorii destis Lux , systemata omnia politica longe post se reliquit e sed sunt in eo plura , in quibus vir doctus, suscepto semel systemati , & nationis genio plus aequo indulget. optandum esset, ut hoc studium inter nostros maiori cura , quam huc usquo laetum
g. s. Sed & omittendum non est studium commercii : pertinet enim id ad Teo mieam , 3c Politicam . Nam est &commercii ars quaedam, quae aeternis regulis constat, non minus, quam aliae artes . Quin est haec tanto caeteris praeferenda , quanto A. utilior , & generalior , ex qua caeterae artes vim suam, motum & persectionem accipiunt. Inter barbaras eae nationes haberi debent, quibus adhuc est praeclarissima haec ars ignota. Uastissima autem ea est, quum complectatur artes prope omnes, quae terra marique exercentur. Et
hanc optandum esset ut nostri & noscerent accuratius, & latius Iongiusque proveherent . Sed eo despicitur, quod nostris ingeniis procul ab ostentatione videatur: in quo ii longe errant , quum nulla sit , in quo ingenium & perspicaciam nostram, non Cum gloria tantum , sed in primis eum
magna rerum nostrarum utilitate, exercere
valeamus. Qui paullo in studiis profecere,
quique historiam, praesertim recentiorem, non omnino ignorant, nullum majus operae pretium facere possunt, quam ut specimen Politicum commercii Meloni, ac ejus Ad- M ver-
197쪽
1 8 ART. LOGIC AEversarii Du tot considerationes m. legant caidque in succum & sanguinem convertant.
Progressis plures alii ejus rei scriptores Brittani, Belaae, Galli , Hispani presto sunt.
Et Iuri ru- g. 6. Tum vero danda est opera Iuris . .. '' - prudentiae divinae positivae. Ea discenda est ex sacrarum Scripturarum lectione, potissimum novi testamenti, quo libro vitae christianae regula continetur . Si quis autem a lectione Scripturarum incipere nolit, is incipiat a Cathechismo Romano , quo nullum librum his de rebus doctiorem habeo e omnibus certe Theologorum Systematibus praeserendus est Cathechismus Romanus. Huic adde Coiberti Cathechismum latinae editionis . Theologorum unus instar omnium erit Beatus Thomas, cuius secunda secundae summae Theologicae pars omni auro carior esse debet. Paullo progressis patrum Sanctorum lectionem praecipio: inde enim Christiana Ethica purius, quam ex rivulis deducitur. In primis autem Patrum Sermones legendi. Ex Scripturis, & doctrina Patrum conrivata est Moralis Chrisiana Horisti . Ea ex Gallico Idiomate in Italum interpetrata est b) . Nullum librum in hoc genere hominibus vere Christianis utiliorem habeo . Et iuris ea. f. 7. Praeterea studio Iuris Canonici innonici. cumbendum . Sunt ea de re institutiones pro tironibus scriptae a pluribus. Omnibus
b) Prod it Neapoli auctore F. Fellae Maria a Neapoli Canuccisorum ordinis viro litterisonoratiissime.
198쪽
m Ingis ET UOCABULIS. I 79 Praeserendae sunt institutiones Fleurii, &Cahaslatii : illae Ecclesiasticarum rerum Origines copiosius, hae Canonum usum d Cent . Majora Canon istarum opera tum se uuntur: ex Van-Espen tirones cetera diis cent. Quum autem ius Canonicum constet Conciliorum Canonibus, Romanorum Pontificum decretalibus, Patrum sententiis, qui hanc scientiam affectat is . i. Historiam Ecclesiasticam legere debet : a. Conciliorum gesta atque Canones e 3. Patrum' opera, saltem veterum & praecipuorum : 4. Pon tificum Romanorum quae extant. Itaque
hoe studium exigit hominem lectionis patientissimum , magnaque memoria,& acri-hia praeditum. In eo studio philosophus
attente notet varios temporum locorumque
Titus, usus Ecclesiarum peculiarium, & Canones, disciplinae mutationes, & id genus
alia. In eam rem comparata sunt opera
Martent, & Bingami. His saepe utendum est ei, qui aut suae, aut aliorum vitae formandae incumbit. g. 8. Ad haec addendum est studium Iuris civilis. Est autem Ius civile, quod non totius generis humani, sed unius rantum Rei p., aut Regni, aut Civitatis proprium est. Sed quum in majori Europae parte vivamus partim Romanis, partim propriis legibus & consuetudinibus, utrumque studium iungendum est, & Romani juris proprii. Jus proprium vix ulla est natio quod collectum non habeat, aut publicis , aut privatis collectionibus. Ius Romanum discimus primum ex collectionibus Iustiniane is , deinde ex institutionibus & commentariis illustrium Iurisconsultorum, quae omnia passim prostant. Pl M a rima
199쪽
tgo A R T. L o G C AErima sunt autem Iurisconsulto necessaria. I. Iuris naturae & Gentium scientia; philosophus enim Iurisconsultus esse debet: a. Romani imperii , Romanarumque antiquita
tum Historia , sine quibus Ius Romanum vix intelligi potest 3. Historia aeropriae reipublicae , eiusque legum q. Icientia Theologiae & Iuris Canonici , ut sciat qua ratione conciliari possit Sacerdotium cum Imperio , & ne alterius iura laedat, dum alterius aequo iustius promovet 3. Ars critica : quandoquidem esse legum interpres debet 6. etiam aliarum Rerum p. & Regnorum Leges, quibus facile aequitas dignosci pos-st 7. Ars oratoria cum omnibus iis quae
hanc aut antecedunt, aut sequuntur: qui pe orator laturus est. Quae autem oratori futuro sunt necessaria , Cicero de Oratore ,& Fabius Quintilianus sub initium Instit
tionum oratoriarum , docebunt.
q. Cum his studiis coniungendum est sudium hominis seu naturae humanae . Acin primis constitutio hominis physica intelia
ligenda r non enim aliter natura tempera. mentorum , ac propterea morum, assectuum ,
propensionum, virtutum, vitiorum , sciri potest: fieri enim nequit ut hominem moralem qui si quam noscat , qui Phlysicum ignorat . Tum natura moralis inspicienda , id est affectus. mores , virtutes , vitia consideranda . Id autem fit partim meditatione eorum, quae in unoquoque insunt, Partim eorum, quae aliis contingunt . idque vel cum iis conis
versando. vel historias legendo , vel quae sunt a viris doctis super his rebus scripta consulendo. Ex omni genere librorum haec pars hauriri potest, Poetis , Historicis, Philosophis: Historici autem meliores. In hoc
200쪽
Dς Ingrs ET UOCAMILII . igistenere versantur memorabilia Socratis a Xenophonte scripta , Platonis bona pars,
decem Aristotelis libri ad Nicomachum, &Characteres Theophrasti: tum libri Cicer nis de inciis , Senecae , plutarchi plures , Epicteti , Marci Antonini libri . Sed adolescentibus opus de officiis Ciceronis nocturna diurnaque manu versandum est enihil nec doctius , nec utilius antiquitas ad nos transmisit . Recentiorum infinita sunt eorum opera , qui de his scripsere, Cartesus. de affluus , Clara montius de conj
Handis animi moribus , la Chambre & te Bruter characteres, Tuldenus , & Lamy deo nitione sui , Nicolius Decim na Moralia, R infiniti alii, quos paullo provecti nullo negotio discent.
q. Io. Postremo animadvertendum est, esse ut Ph iram Experimentalem , ita experimentalem Ethicam , Oeconomicam , Po- Iliacam . Nam quemadmodum ex pluribus
experimentis physicis leges physicae conficiuntur, ita canones Ethici, oeconomici, Politici colligendi ex historia politica. Quare scut quum physicus ah experimentis discedit abit in avia & incerta : ita Ethicussi a civili historia sua dogmata non de
De Vocabularum natura generat m .
g. r. Λ, Agna sipientiae humanae pars 1 I in hoc posta est , iat alsi aliorum eosιtat Ones intelligamus t ea enim rent, ut conjuncta cum nostra aliorum scientia , eam mentis capacitatem acquiramus,
voeabus is rum scietitia philosopho necessaria. Diuitiaco by GOoste