장음표시 사용
231쪽
aret A R T. L o G I C AReere necessaria. Quum enim semper maior si rerum , quam id earum numerus , item maior id earum, quam vocabulorum; & necesse est , ut plures res similes una com-
Irehendamus idea generica; δc plures simies ideas uno generico vocabulo . Qui cavere velit ab ideis genericis, eum oportet sngularum rerum individuarum singulas &distinctas ideas animo concipere : nulla autem mens humana huic idearum numero concipiendo susscit : nulla etiam tam perspicax esse potest, ut indivi auarum rerum proprietates & notas individuales in numerato habeat, ut singularum distinctas ideas hahere possit . Praeterea qui vocabulis genericis uti nolit, is & sngulis rebus , &singulis animi conceptibus ac sensis nomina propria tribuere debet: quod praeter quam- quod impedit sermonis intellectum, exigit etiam immensam pene memoriam . Ut ergo ideae abstractae & genericae compendium faciunt cogitandi ; ita vocabula abstracta &generica compendium loquendi. 3. 2. Prius aurem quam , quae circa vocabula idearum generi carum & abstractarum observpnda sunt, praecipiamus, operae pretium est in eorum originem inquirere. Facta sunt vocabula abstracta & generalia eodem prorsus modo. quo ideae geriericae. Infantes vocabulo ex. g. matris ideam sangularem eius Heminae, a qua ptimum lac sugere incipiunt , coniungunt . Vocabulum ergo matris, non secus atque idea matris, infantisn utare est. Si secunda foemina accedat,
quae similiter lac praestet, infans id in ea tantum animadvertit . quia simile est prioris oeminae; qualitatibus enim & notis individualibus non dum est aptus di lcernendis:
232쪽
DE Ingis ET UOCABULIs. 2I3 CAP.xur. Juocirca eamdem ideam & ad hanc extenit, idemque applicat vocabulum. Ita tnfanti huic idea & vocabulum matris evadunt communia duobus singularibus , id est generalia. Prout autem ejus capacitas & cognitio extenditur generaliora fiunt. Si linguae
ab hominibus inventae sunt , primi, qui loqui coeperunt, instar infantium habendi
sunt, quales sunt hodie Groelandi . Vocabulum e. g. animal his hominibus unum singulare animal, unamque ejus ideam signi-nca hat e ut alia smilia visa sunt , illi ad Communia attendentes , non ad peculiaria, eamdem ideam , & idem vocabulum ad omnia transtulerunt : ita animal evasit genericum . Nee id in substantiarum tantum vocabulis contigit , sed etiam modorum quum Physicorum , tum etiam Moralium rita enim plures affectus similes amor , aut
ra i plures similes actiones prudentia , aut iustita sunt appellatae. 3. 3. Ut primae ideae, & prima voca- Genera tibula infantium, aut hominum , qui velut infantes habentur, sunt singularia . ita primae ideae & vocabula generica sunt species, seu notiones universales , & universalia vocabula pluribus individuis communia . Sed plures species possunt esse inter se s- miles, non secus ac plura individua: itaque
S ideae , & vocabula pluribus speciebus
Communia nata sunt, cogitandi & loquendi compendio. Plures plantae e. g. Dri quae dam habent communia in frondibus, floribus, fructibus , cortice , radice &c. hinc
una idea generica , unoque aene rico Voca
bulo Dri notatae sunt . Sed pyri quaedam similia habent cerasis , fetibus , c tirneis , quercubus &c. ut quod similiter vegerent , O a fio.
233쪽
las. II. 2I4 ART. LOGIC AE iflorescant , frondescant , fructificent &e. ergo ex tot speciebus factum est genus plantae , quo significantur quae sunt omni-hus speciebus communia . Decies ergo si gnificant ideas, quae comprehendunt communia individuis: genera ideas, quae complectuntur communia speciebus . Quod si fuerint plura genera habentia quasdam pro-Prietates communes, tum eae proprietates communes generaliori idea & vocabulo com- rectuntur. Ita omnia individua mundana, omines, bruta, plantae, astra, particulae materiae habent hae e communia, quod e-
sistam, quod sint aliquid r ad id significandum adhibetur vocabulum ens , aut res .
Inde facta sunt illa vocabula transcende tia dicta , res, ens, unum, bonum, aliquid, verum, quae sunt generali isima.
Quaedam s. q. Sed sunt alia plura vocabula itidem AP ...,' abstracta, quibus significatur id, quo res essu φε Ru i , ut hismanitas , id quo homo est homo, personalitas, id quo persona est persona, Petreitas , id quo Petrus est Petrus , aureitas , saxeiras , metalliatas &e. id quo aurum , saxum , metallum &c. talia sunt potius, quam alia. His vocabulis designantur complexus idearum maxime abstractarum . Quumque non raro hi complexus omnino sint arbitrarii, factum est ut plurima huiusmodi vocabula inania sint, & nihili, de quibus tamen inter philosophos velut
de rebus realibus magna animorum contentione certatur , qualia sunt quae dicunrue universalia real a , an statiae, 0 aliae &c. principia hilorthica, arcisa &C. Quid cirς ue. Quod circa haec vocabula genera-a .s '' .s r-m observare debemus, est, iis non signi et uandum . sicari nisi uexus , seu complexus quosdami ide
234쪽
DE IDErs ET UOCABULrs. 2I3 CAP.LIII. idearum abstractarum & generi carum, qui varii sunt pro verietate mentium , proque varia libertate cogitandi & associandi . Quinimo quum plerumque ea vocabula a sectis philosophorum accipiamus , eorum ideae & pro varietate sectarum variant, id quod in omnibus vocabulis id earum com Plexarum obtinet . Nulla iis uocabulis archetypa omnino similia extrinseca respondent: nam naturae huiusmodi uniuersales
nulli bi sunt, nisi in ideis nostris. proinde cavendum est , ne ita de id eis & voeab iis abstractis ae genericis differamus, quasi
de rebus extra nos exsistentibus , nec credamus ex id eis istis rerum particularium naturas derivari posse. f. 6. Nulla aetas foecundior vocabul - rum hujusmodi suit, quam ea, quae Scho lorum apudiasticorum dicitur . Nam quum Scholastici Scholasticos philosophi experimenta, & analysim particularium negligerent , toti erant in meditatione & abstractione id earum. In eo cam po sic ingenium exercuerunt, ut nunc Geo metrae & Analytici in quantitatibus a stractis di easdem in illis operationes instituerunt . eomputare , diuidere , subit ahere , mulriplicare , redintegrare , idque infinitis modis. Sed cum hoc discrimine, quod Mathemati ei in mundo ideali tantum se verinsari agnoscant ; isti sibi persuaderent in utroque operari, ideati, & reali. Theorias illas abstractas mundo reali applicantes , effecere , ut mundus esset conceptus hominum, non id opus, quod a Deo est factum.
Ex quo & illud quoque factum est, ut filo
mundo contenti, mundi realis essent ignari. -3. . Quamquam non suit hoc Metaphy. scorum tantum vitium, sea etiam Mathe- pol tieos. '
235쪽
LIB. IIat 6 A R T. L o G C AEmaticorum, Ethicorum, Politicorum , idque ex quo philosophi in Republica esse coeperunt . Querebatur Plato, Archytam Tarentinum Geometriam ad corpora traduxisse, atque foedasse . Id enim vero nimis gene rice dictum est: utilissime enim in pluribus Geometria & Analysis applicatur corpori bus, ac corporum viribus . Sed fatendum est, pleraque, Mathematicorum tentamina frustranea idcirco esse , quod abserasia eoueretis , quibus illa ad mullim non respondent , adaptare nituntur . Iam quidam Ethici non eum hominem , qui in Adae faece nascitur, contemplantes , sed abstractum nescio quem, regulas morum invexere, quae Telluris hominibus nullo pacto convenire possunt, ac ita discordias atrocea in re publica excitarunt, dum factiones facerent, animarentque. Quibus ignoti Stoi- ei ὶ Nam is Stoicorum sapiens , in quem nulla animi perturbatio cadat, mentis quidem opus esse potest ; naturae certe nota est . Simili modo peccarunt Politici Meta- physici , qui eas civitatum nobis leges dare voluerunt, quas civitates ipsi excogitaverant . Platonem irrisit Dionysius Syrac sanus , ac merito irrisit , dum spatium condendae civitati suae quaerebat: Platonica civitas abstracta erat, nec poterat esse inter homines, quales ex Ada nascuntur . Scilicer Metaphysica , ut vinum generosum, parce degustata alacriores , & robustiores animos efficit: toto pectore hausta inebriat, efficitque , ut cantheriis smiles , astantes
Et Theolo. S. Sed & hic idearum abstractarum 10 - abusus in Theologiam quoque invasit, idque inter omnes nationes. Homines de Deo ex
236쪽
DE IDEis ET UOCABUL s. 2IT CAP. XIII. Analogia rerum & cogitationum suarum di serunt : hinc factum est, ut humana apud
omnes gentes transferrentur ad Deum. Et
quidem qui magis Deum honorare voluerunt, ii qualitates maxime abstractas a mundanis rebus, atque longissime ampliatas ei tribuerunt, quae quandoque non sunt, nisi meri humani conceptus, pro quibus acerrime disputatur, velut qui tuentur , spatium vacuum ipsum esse Dei immensita tein . Iam
diversae gentes ac homines non aeque C gitant, neque eodem modo , neque eadem
honorum , & malorum , virtutum M vitiorum regula utuntur : diversas itaque sibi ideas complexas abstractas , virtutum M perfiditonum sibi fabricatae sunt, Deoque tri erunt : hinc non una notio huic vocabulo Deus apud omnes, nec eadem Mentis aeternae attributa . Aecedit quod quandoque virtutes & persectiones cum temperamentis nostris quasi miscentur e inde provenit , ut plurimi virtutes Deo tribuentes suas, vitia quoque tribuant , avari a ritiam , iracundi iram , diversis licet nominibus, aut affectus saltem . Inde Plato ex Homero abradi versiculum illum pra cepit ,
Munera, crede mihἰ, placant hominesque, Deo que,
ka scilicet sumptum , munusculis Deum de sua immutabilitate deturbari. Alii qui diverso temperamento sunt praediti primos oppugnant , & iure quidem oppugnant et Sed saepe, dum talant stulti vitia, in contra--a currunt. Hinc atrocia Seholarum bel
237쪽
LIB. II. 2I8 A R T. L o G I e AEC A P. XIV. De vocabulorum fine, imperfectione ,
ut .he.bui. l. I. ITOcabula sunt idearum nostrarum nocellaria. V signa, ideae rerum', ut dictum est. Si cogitationes nostras, & animi sensa sola voluntate liquido aliis participare possemus , nec vocabulis , nec aliis signis ,
qualἰtates Deo tribu ἱ posse: Si nostri, inquis,
animi motum non recusatis audire, tantum abest , ut nos Deo corporalia lineamenta tribuamus , ut animorum etiam deeora , ipsasque virtutes, quibus eminere vix eo cessiim est paueis, tantae rei vereamur adscribere . Quis enim Deum dixerit FORTEM , CONSTANTEM , FRUGI , s APiENTEM ' quis
PROBUM quis sonRtu My quis imo aliquid NossE ρ quis NTELLIGERE quis PROUIDERE ὶ quis ad fines ossietorum certos acti num suarum DEcRETA dirigentem HUMANA sunt haec bona, & oppositione vitiorum existimationem meruerunt habere laudabialem . Quis est autem tam obtusi pectoris , tam bruti , qui humanis bonis Deum esse dicat magnum . . . Quidquid de Deo dixeris , quidquid tacita mentis eogitatione conceperis, in humanum transit, & corrumpitur sensum; nee habet PROPRIAE SIGN FICATIONls NOTAM , quod in sors dieitur VERBis , atque ad negocia humana eompositis . Unus est hominis intellectus de Dei natura tertissimus, si seias, A sentias, i Niis rL de illo posse MORTALI ORATIONAdepromi .
238쪽
DE IDErs ET VOCABULIs. 2Ist C P. Iria quae vocabulorum locum obtinet, utendum
esset: superfluae essent linguae, atque artes omnes , quae circa vocabula & linguas Dccupantur. Nunc quando alia via animi conceptiones & motiones explicare nequimus , nisi exterioribus & corporeis signis, quorum maxima pars sunt vocabula ; supervacuus is labor non est, quem nos hoe in
loco suscipimus: nam S ad Iosuendum aedisserendum, & ad alios intelligendos , &ad errores & quaestiones inutiles cavendas
est necessarius. f. a. In primis autem considerandi sunt Primus v duo voeabulorum usus , duo fines . Nam φ bulorum
aut memoriae Inserviunt, aut communica ri,e suecuta
tioni cum aliis. Quum vocabula arctissimo rere. nexu cum ideis colligentur ; fit ut nunquam ferme ne taciti quidem cogitemus sine v cabulorum usur ac prius quandoque voca-hula ipsa menti suppetant, quam Vocab Iorum notiones: quia saepe prius voeabula addiscimus, quam eorum potestatem. Scilicet primus vocabulorum usus est ut ideas memoriae figamus, & inter se connectamus. Huic usui omnia vocabula indiscriminatim inservire possunt. Itaque sat est ea pro Ggnis aliquarum notionum constituisse , ut
ais recurrentibus, notionum nostrarum re
eordemur. Nempe quum hic usus sit mere arbitrarius , laborandum non est de voca-hulorum delectu , aut proprietate : agitur enim ut nos nohiscum , non ut cum aliis loquamur. Atque ejus generis sunt signa, quibus compendii causa utuntur Geometrae, opi andumque esset, ut in aliis quoque sciemetis adhiberentur : nam quo minor est voca.
hulorum sarcina, eo facilius rerum ideae inter se comparantur, quia nudius & eelerius concipiuntur. 3. 3.
239쪽
LIB. II. 21o A R T. L o G I C AEalter, sum 3. I. Alter vocabulorum usus est ut aliis q. u.-ὸ. nimi nostri sensa participemus. Hic divi-plex. ei .iii, di potest in civilem, & philo ophicum . Illest νhiloso- in eo positus est, ut ita vocabulis utamur , uisu . ut in familiaribus colloquiis, ac totius vitae commercio ab aliis intelligamur, ut nempe quid ab illis volumus scire possint . Hic vero est qui in Scientiis adhibetur , non ut notiones negligenter & crasse,& ex unius populi arbitratu , quemadmodum in civili
usu facere solemus, sed praeelse, & distincto
explicemus , aut quum veritatem quaerimus, aut quum tradimus, idque efficiamus facile, & breviter. In uiu ergo verborum civili nec tanta praecisio , nec tanta attentio exigitur, quanta in philosophico . In illo notiones populares vocabulis tribuen dae sunt , nec ab iis desciscere licet e in hoc ex uberiori & ampliori cognitione &recta ratione definiendae. Vosabulo- f. Nulli autem horum finium &α y usuum verba plene satisfaciunt . Nam ut omittamus primum usum , qui nunc ad nos non pertinet ; certe difficile est vocabula
in civili , aut philosophico usu sic adhi-
here, ut nec obscuritatem ullam habeant , nec ambiguitatem, utque qui audiunt idem omnino cogitent, ac qui loquuntur, qu plene intelligantur . Quum enim tunc ab
aliis plene intelligamur, quum iisdem v
tabulis easdem notiones, atque aeque amplas
ipsi qui loquimur, & qui audiunt, tribu
mus ; id vero, quemadmodum superius ob servatum est, aut in nullis, aut in pauci iasmis , & simplietum modorum vocabulis haberi possit, ob rationes quas alibi pro duximus ; fit ut fini suo minus vocabula respondeant , utque haberi nequeant Pr
240쪽
DE IDErs ET UOCAsu LI s. 22I CAP. Impersectis cogitationum nostrarum signis . Atque haec est maxima vocabulorum imperfectio, cui vix est ut succurrere possimus. Quantacumque enim in seligendis vocabulis, i iique collocandis cura adhibeatur, fieri non potest, ut qui audit, aut legit non ex suis potius, quam nostris , notionibus nostra vocabula metiatur. Contingit id inprimis in vocabulis substantiarum, & modorum complexorum , quorum tot ferme sunt notiones, quot homines. Primus v g. 3. Sed vocabulorum imperfectionem tabulorum maiorem quoque efficit eorum abusus . Is hus...
multiplex est. Primus est . quum vocabula aut sine ullis praeelsis & definitis notioni-hus adhibentur, sed eum genericis & vagis; aut, quod majus quouue vitium est , quum sine ulla mente & laea usurpantur. Id provenit aut ex ignorantia Sc oscitantia, aut ex malitia. Qui nec in rebus, de quibus disserunt, satis versati sunt, nec anteis quam loquantur , res & vocabula animo volutaverunt, necesse est ut voca hula cum vagis & incertis notionibus adhibeant, ut Oedipo interprete egeant . Sunt autem in
literaria republica hunc in modum plurimi scripti libri , praesertim ab iis , qui aut erpetuo in mundo intelligibili versantes.
e nostro , quem ignorabant, scribere ausi sunt, quemadmodum veterum Seholarum Metaphysci ; aut in rebus agendis occupati , tamen multa & negligentissime scripse-xunt . Plerumque ignorantia smul & malitia id efficiunt. Nam plurimi sunt , qui ne taceant , quod sibi dedecori tribuunt.
aut nocumento , verba ut in buccam veniunt , usurpant, praecipue si apud eos res