장음표시 사용
251쪽
Canines ad superiora specialitas.
232 A R T. L o G r C AEa. ira tamen prae amore validior. Inceptivae& destivae hoc e a comitiis Tridentinis res
Europae litteraria masclum ausumentum cepit : quae sic solvitur i. ante comitia Tridentina litterae iacebant quae est barbari ei desti a. post uoruerunt quae inceptiva est litterarum . h. 7. Circa superiora haec observari possitnt 1. Proposito conjuncta ut sit vera, omnes eius partes debent esse verae : si una salsa suerit, tota est falla . Nam normatio aut negatio, quae una est & individua, OmneS parteS complectitur ψ earum igitur si una falsa est , tota affirmatio aut negatio erit falsa. r. In disiuncta partes debent esse repugnantes , alioquin inepta est ; adeoque una
tantum parS vera . E. g. atit malum es υoluptas , aut bonum , aut neque bonum neque
mali m. In quo exemplo plus uno membro verum esse non potest . q. Hypotheticae seu conditionalis veritas non pendet ex veritate partium, sed ex recta coniunctione, & consequutione: nam inli ac pro postione neque antecedens , neque consequens affrinatur vel negatur, sed tan
. In causali duae sunt partes , quarum una continere debet rationem alterius sus ficientem . Si haec ratio desit , propositio aut falsa est , aut inepra, E. q. Romanum Imperium cecidit, quia Christianam Rel i-gionem admisit: falsa enim est affectus illius causa ; Christiana enim religio non evertit, sed mirifice conservat societates &imperia. . Propostionum exclusivarum veritas difficillime patet i. ut pateat Verita S Pro-
252쪽
positionum de subjecto excluso sciri debent omnia alia subjecta exsistentia, aut possibi-l ia , si ad haec quoque reseratur en unciatio 2. ut pateat veritas propositionum de praedicato exciti ho sciri debet adaequatae subiem essentia . Utrumque autem istud dissicillimum est . Itaque non tam iacile hujusmo' di iudicia enuncianda sunt. Quis serat ho minem , qui haec de subiecto excluso pronuntiet, In sola Tellure sunt animantes: Ego
primus omnium O unus hoe excogitaυiὶ Platorantum hoc dixit oee. Aut haec de praedicato excluso. Spiritus, materia , plantae, animantis, substantiae denique aliae , nullas habent alias proprietates, quam quas noscimus'
6. omnis propositio inceptiva continet desiitivam, ut & desitiva inceptivam. E. g. ad te saeculum r4. non erat ars Typographi-Ca : ergo suit post saeculum i . 7. Propositiones incidentes explicativae non influunt in veritatem , vel falsitatem Principalium ; itaque se ut verae , seu falsae sint, principalium nihil interest: contra vero plurimum interest veritas vel falsitas incidentium restrisii rum . Praeterea quum qui
scribit de principali hus potissimum sit sol
licitus. de incidentibus explicativis minuS, propositiones incidentes explicativae non sunt nimium urgendae , nec valde pertina citer scriptoribus imputandae : contra vero restrictivae , quae partem ossentialem faciunt principalium . 8. Superest ut partitionem enuncia- tionum ratione formae explicemus. De his enunetatio 'Copiole Auctor artis cogitandi: nos pauci S. ms rations Quemadmodum materia enunciationis est
Praedicatum & subiethim , ita forma ejus est praedicati cum subjecto conjunEtio . Por
253쪽
a 34 ART. LOGICAEro ratione formae dividitur e nunciatio In necessarium, fortuitam , possibilem impos-sbilem. Necessaria es, cuius termini nece Gsario coniuguntur ; ut quum dico, circulus es rotundus . Fortuita contingentem vocant Neholastici cujus termini non necessario cohaerent, ut quum dico , homo est Geometra. Possibilis, cuius termini possunt coalescere, ut quum dico Tu eris Logicus. Im possibilis, cuius termini conjungi nequeunt, ut si dicam , circulus es quadratus . Quamdiu autem enunciationes ita efferuntur, ut superius sunt posita exempla, absolutae vocantur: si vero modus ipse, quo praedicatum subiecto convenit, exprimatur, dicuntur in scholis modales, ut possibile est te esse Logicum necesse es circtilum ese rotundum &c. Sed minutiora sunt haec , quam ut in iis immorari operae sit pretium .
De rei quis Enunciationum prostr etatistus.. f. r. fonsiderandae nunc sunt quatuor aliae propositionum proprietates , quantitas , oppoqitio , conυer ιo , nequistollentia . Ratione quantitatis omnis enunciatio est ei. indefinita a. universalis , 3. parIicularis. 4. s utaris . Enunciationis quantitas est
extensio subjecti. Itaque si subiectum lati ses me pateat, sed nullo assiciatur signo universali, enunciatio erit indefinita , veluti ,
virtus est Dera nobilitas: cinctilus est Murni plana. Hae vero propositiones universalibus aequivalent , si fuerint in materia necessaria, contra vero si in fortuita, seu contingente, ea nempe, in qua praedicatum non
254쪽
DR IDEIs ΕΥ UOCARu LI s. 233 CAP.Xva necessario de subiecto praedicatur. Si vero subiectum si universale , ut omnis homo est mortalis, nemo est omni ex parte beatus, propositio erit universalis. Si subiectum suerit Particulare, particularis, ut, fuit quaedam lineae incommensurabiles . Tandem si subiectum si unum & determinatum , ut, hoc triangulum es reflangulum, propositio singularis dicitur, 3. 2. Logici interim omnes huiusmodi Quatuorenunciationes aut universales habent , aut etitionum ' Particulares : quae quum possimi esse vel Hentes , vel noeantes, inde patet , Omnes propositiones apud Logicos ad quatuor clauses referri , I. universales sentes, a. uniser Iales negantes, 3. particulares Gentes, 4. par Iιculares negantes. Eas quatuor litteris sym-holicis complectuntur, A , E, I. O. Huiusmodi litterarum vim his versiculis expli
Asseris A, negat E, verum uniuersaliter
Asserit I , negat O , sed pari culariter
ῆ. 3. Circa quantitatem prodositionum Unive iahaec interpretandis aliorum scriptis utilia serva himus. Principio propositionum uni- Dersalitas , vel est Metaphisca, vel Mormiis: & in illa quidem nulla est exceptio: in hac vero exceptio esse aliqua potest. E. g. omnis homo est mortalis : universalis est metaphysee ; nulla enim habere exceptionem potest. At haec, Non est qui faciat bonum , non es usque ad unum , mora Iem habet universalitatem : Itaque nec nimium urgenda est, nec ex ea propositiones
particulares indiscriminatim deducendae , tamquam si universalis esset Metaphisica.
255쪽
LΙΗ. II. 236 ART. Loor CARUt distin f. 4. In eo autem magna est difficultas ,1v 04 ut diseernatur , quandonam propositiones metaphysice , quando vero moraliter sint univer tales. Id investigandum est partim ex auctoris mente , oe loquendi ratione ; partim ex ipsa rerum, de quibus agitur, natura . E. g. dicit Paulus Apostolus, Deus utili omnes Minmines saluos fieri: sunt qui hanc propositio nem non metaphysice, sed moraliter universalem esse volunt: Sed hos non rite accipere & ex ipsa rei natura, & ex Pauli mente discere possumus i. quia quum Deus si aeque omnium pater, nulla ratio est, cur aliquem, nisi mereatur, reiicere a bearitudine velit. a. Quia idem Paulus docet, non esse apud Deum personarum ullam ac Ceptionem . eodemque loco apud illum esse Iudaeos, & Gentiles, cultos, & barbaros , solaque operum sanctitate discerni a. quia Deus malos perpetuo ab bonam frugem exhortatur 4. quia id toti scripturarum di-Vinarum oeconomiae , qua duce scripturae sacrae recte interpretantur, adversatur. 1 nunciatio- Τ. 3. Deinde quaedam sunt Propositiotaritum nes universaleS , quae de generibus svulo- de teneribus rum , non de singulis generum accipi de- singulorum. bent. Ueluti quum dicitur, omnia animalia fuerunt in arca Noemi, id est omnia animantium genera. Quum Christus dicit de Phariseis, decimant omne olus , ita intelligendum, ut decimaverint omne oleris genus, quod in usu apud Hebraeos erat. Haec di inligenti indagine sunt investiganda, quo genuinus auctorum sensus eruatur, praesertim in iis libris, quorum authentica est auctoritas .
Oppositio. f. 6. Oppositio est pugna duarum enunciationum, quae eodem subjecto , eodemque
256쪽
DE ID vis ET UOCARULI s. 237 CAP. XV, que praedicato constant . Quatruplex est. Vel etiam enunciationes pugnant quantita
Ie , ut hae, omnis homo ui jutus , aliquis homo es bylus ; & dicuntur subalternae. et pugnant qualitate; cuius generis aliaerunt universales, ut hae, omnis homo es Iustus, nullus homo est jusus ; & dicuntur contrariae: aliae particulares, ut aliquis homo ess=Wtus, aliquis homo non es jusus; & dicuntur subcontrariae . Uel pugnant qualitate quantitate simul, ut hae , omnis homo es=-sus, aliquis homo non es justus; & dicuntur contradictoriae. Ad contrarias revocan-
ur singulares, licet sint quantitatis elusi em, quia pugnant quantum pugnare posisunt , ut hae, Seneea es sapiens ; Seneca non
es sapiens. Hinc facile solvi potest problema hoc logicum , data quavis propositione, oppositam ei fuere. Nempe si propositio sit A, ei fiet contraria E, contra distoria O. Data E, ei fiet contraria A , contradicto- . ma I. Data I fiet ei contradictoria E, sub- contraria Ο. Data O , fiet ei contradictoria A , subcontraria I. f. 7. Usus oppostionis duplex est. Pri- g;u. tmus ut extensionem enunciationum i niel liga mus : secundus ut in disputando adversarium contradictionis convincamus. Et primus quidem usus magnus est in Legibus, Conciliorum Canonibus, aliorumque auctorum dictis interpretandis. Iis enim Oppostas faciemus enunciationes, atque utrasque librantes, intelligemus, quanta sit Legum , Canonum &c. extenso . E. g. Falsa est haec propositio . in satia naturae lapsae in reriori grat;ae nanquam res itur . quia pro ieripta : opposita ergo est vera. Fiat ei contraria , tu satu naturae lapsae interiori gramaiae
257쪽
et 38 A R T. L o G I C AEtiae semper remitum.& haec est falsamam σε resistitur aesti hic aecipio, non potentia οῦτο Vero gratiae generatim: sunt enim quaedam gratiae , quibus resistimus : aliae quibus utut
resistere possimus liberi enim sumus
tamen non resistimus . Vera ergo erit contradictoria, in flatu natuνae lapsae inter ori gratiae aliquando remitur , aut , aliquibus ηratiis .nterioribus res tittir. Alter usus talis est. Quum oppo sitorum alterum tantum possit esse verum , si quis contumax enunciationem veram neget, ei oppositam facimus: quam si iterum neget, idem simul negat& assirmat. Adeoque aut ipse per se ad ossicium redit. aut tanquam rationis minime capax, vel merus sophista, a nobis deseritur . Converso. g. 8. Conversio enunciationis est mutatio subiecti in praedicatum , & praedicati in subiectum, salva enunciationis qualitate , sed mutata nonnunquam quantitate. Triplex est, fimplex, per accidens, per cora trapositionem. Sic enim appellare placuit.
Simplex est, in qua fit simplex conversici praedicati in subjectum ; quod accidit in
enunciatione universali negante , & particulari aiente . Per accidens est , in qua , facta conversione , mutatur quantitas ; quod fit in universali alente, & interdum etiam in negante . Per contrapositionem est , in qua post conversione in extremorum utrique termino praeponitur particula nou ; quo fit in enunciatione particulari negante , &interdum etiam in universali alente. Leges istae, nimirum subtiles ac molestae, comprehenduntur disticho aeque frigido .E , I , simpliciter co vertitur . E , A ,
258쪽
DE Ingis ET VOCABULIS. 239A , O , per contrap. Sic fit converso tota. 6: 9. Tandem aequi pollentia, quae grae-Ce ἱ διναμία, Latinis pariatio, dici potest, est quum enunciationes oppostae inter se Conciliantur, & ad eamdem signi ficati onem ducuntur per particulam non . Haec particula igitur conciliat contradidiorias , si alterius subjecto praeponatur ; conciliat comtrarias si pos ponatur ; conciliat subalternas si praeponatur , & postponatur. Quaeris cui bono sit comesonis,& aequipollentiae doctrina nempe nunc tota fere inanis est: olim tamen , quum sophistarum disputationes valerent , eorum concertationibus aut alendis , aut finiendis, percommoda erat ca . Finis Librἰ Secundi .
AR- a) Bonam horum partem ex Faeciolat. rudimentis Logica e transcribendam euratamus,taque in eorum tisum quἰ ut non dispatare, scire tamen veteris scholae artes amant.
259쪽
ΕΗΕ habet . Quae mentem aut ab in velligatione veritatis absterrere possunt, aut in errore S agere praecipitem: tum quae ideae, idearumque origo,& genera ς quae vocabulorum natura, qui usus,
in duobus prioribus libris, satis, nisi fallor, enarrata, atque explicata habemus. Ea primum ut tirones philosophi discerent oportebat. Ea si probe habuerint perspecta, exercitioque ipso mentis in luccum converterint & sanguinem, satis grandem fecisse ad rem logicam, atque eriticam gradum sciunto . Nunc maiora aggredimur edicendum enim restat, quas ob res tantas curas suscipiet philosophus . quae Veritatis& scientia in nia & quasi te iserae quae discendi viae 3c rationes; qui cognitionis nostrae gradus, quae progressiones: tum quae perissigandi ae disserendi regulae , quae tribus, qui sequuntur, libris, quod felix fortunatumque si, porro explicaturi sumus. CAP.
260쪽
DE UERITATE EI Us Q. CR TERIO. 24I CAP. LC A P. I. De vero falso, deque vir is an mi humani salibus quod ad veritatem
f. r. X Tocabulo veritas non una atque
V sinplex subiecta est notior est
enim veritas aut moralis, aut realis & m
raphysica, aut lostea. a Ueritas moralis est concordia sententiariam animi cum signis, qui hus illae exprimi solenti qui ita et quuntur, ut sentiunt, Veridici appellantur, etiam si quae sentiunt Logite sint falsa. Huieveritati opponitur mendacium. Veritas realis & metaphysica est quum res est id quod esse in natura debet, easque habet in natura proprietates , assect iones , aut relationes, quas habere natura debet. Huic veritati nihil est natura ipsa contrarium ὴ neque enim res potest non esse id quod est. Sed quum ars res naturae corrumpere Posisit, saepe huie veritati hominum fallaciae opponuntur. De his veritatibus hoc in loeo
q. a. Ueritas Logisa distribui potest in fον-
malem & objecti m. Illa est conformitas id earum eum semet velut Archetypis, aut iudiciorum cum ideis ; haee convenientia idearum, aut iudiciorum nostrorum cum ve
a Mirime has omnes definitionas Perta Miae Andreas Ridigerus in opere de sensu veri & salsi, tit totam Remp. Philosophorum e fundamentis Aerum excitare voluisse vide sur . Lesar qui vacat.