장음표시 사용
261쪽
a 2 ART. Loor CAEscilicet & ideae nostrae rebus ipsis confodimes sunt, di quod de id eis affirmamus aut negamus , natura ipsa tale est , aut non est. Falsitas Logica obiectivam intellige, vix enim ulla sor malis esse potest si praeceps iudicium evitaverimus est discordantia idearum nostrarum . aut iudiciorum averitatibus naturalibus & realibus . Vocatur autem haec veritas LMica, quia in L gis, idest mentis nostrae concepti hus, . Eiatur. Tota philosophi inquisitio huc spectat, ut nimirum imitatibus Logieis, & quidem objectisis, mentem instruat, ut bene beateque esse possit. Nam bene heateque
vivimus quum Naturae convenienter vivimus ; nec Naturae convenienter vivere possumus nisi Naturae convenienter cogitemus , id est nisi ideae ac iudieia nostra re.
rum Naturae consentanea fiant.
Ari; mi hu j- 3. Animi humani status quod attinet
mini sirius, ad huiusmodi veritates, omnino sunt qua-a' eogmtio. tuor : I. I norantiae; 2. dubii p 3. opinionis ;
'te q. certitudinis . Principio ea ignorare dici-i4. '' '' mur, quorum nullas nec sentu, nec coniectura & ratiocinio habemus ideas. quas ad Calculum adducere possimus . Sed & hiestatus in homini is tripleκ esse potest . r. Omnigenae ignorantiae: a. merae fidei: ignorantiae cum scientia coniunctae & temperatae . In primo statu veriantur infantes. dum adhuc in utero sunt matris; seu quod nullas vident ullarum rerum ideas homuli isti ; seu quod nondum exsertam habent Scexpeditam calculi saeuitatem. Hunc omnigenae ignorantiae statum excipit status ut ego appello, idest status idearum coniu-sarum atque obscurarum , in quo nec nihil cernitur , & clare ac distincte non cerni.
262쪽
DR UgarTATE EIου su CRETERIO. 243 CAP. I. ture omnino vero non iudicatur , sed aut sensuum , aut aliorum vivitur praeiudicio. Talis est status infantium ante adultam rationem: talis status stupidorum : in his vis calculi, seu rationis, aut nulla est, aut vix aliqua . Hujus status propria sunt judicia naturalis , ut vocat Malebrane hius , idest
praejudicia sensuum & thantasae , quae in
animum irrepunt , nobis quasi insciis, minimeque advertentibus. Ad eumdem statum spectant praejudicia eo uetudinis aufiormpatis: quandoquidem in eo statu constituti, quum Ieire & calculos inire ipsi nequeamus, aliorum aut exempla, aut verba pro rati ne habemus. f. q. Sequitur status ignorantiae cum St. tus 3gno. seientia coniunctae & temperatae. Is regn t α; in I. Eoa in reliquum vitae humanae tempus, idque iunctae. in hominibus omnibus. Nam ipsi illi, quos conceptis in adulationem formulis dotii ymoso erudit imos appellamus , pauca ceri seiunt, in plurimis opinantur, aut haerent
dubii, infinita ignorant: qui ideirco si non
ex rerum , quas sciunt , numero , sed ex
numero ignotarum sint designandi , rectius ignorantissm. ρο imperiti imi appellabuntur.
Horum autem animus in iis , quae non omnino ignorat , aut haeret dubius , aut opinatur, aut renus est. Et dubius quidem est animus, aut quum neutra ex parte r tiones habet, quibus impellatui ad allaniam,
seu quibus, intelligat, ideae ae iudicia sua
consentanea ne sint, nee ne, rerum Nat rae , quod dubium negativum vocant z aut quum ea utraque parte habet aequales ,
quod positisum nominant. Est enim animus, quod ad assensum , aut dissensum attinet , ιamia instar , quae nisi praeponderante ex
263쪽
Lin. III. χω A R T. Loore Agalterutra parte momento, nullam in partem declinat, sed perstat in aequilibrio . Momentum , quo intellectus inclinatur , est rationis, seu calculi evidentia. Ea si neutra ex parte apparet , is in aequilibrio est suapte natura: si ex utraque aequalis, momentorum aequilibritate stat immobilis. status pro- g. 3. Status probabilitatis , qui vetuebabilit iis . mea ius est inter ignorantiam & scientiam, is est, in quo animus alterutram quidem in partem flectitur, sed lente, perplexim,
timide , nec sine sollicitudine . Quod fit
aut quum ex una tantum parte apparent rationes, quibus inclinatur, quamquam nec evidentes, nec certae: aut quia ex utraque adsunt aliquae, sed ex alterutra tamen graviores, id est minus obscurae . duum autem quae animum commovere possunt momenta, sint aut ratio naturae, aut auctoritas, scit. aut noster, aut aliorum calculus,quem adoptavimus pro nostro; quae ex naturae rationa
nascitur probabilitas, intrinseca appellatur ;quae ex auctoritate, extrinseea . Probabilitasti opinio pro eodem vulgo haberi solent rnon recte tamen et nam pro hi litas argumentorum momenta, opinio assent um spectat. opinari Latinis est probabilitati tanquam certitudini assentiri . Nobis opinio est assentiri probabilitati: probabilitas vero
pondus rationum , quo Opinamur .' pondus Vero a claritate est.
status eεν f. 6. Quartus jam superest animi status, titudinis . certitudo. Certus est animus, qui de iudicio seu calculo suo quantumvis velit, aut C netur, dubitare nullo pacto potest: nam si vel minima insit suspicio, aut tollicitudo, certus non est. Certitudinis iudex sui evia
libet est conscientia, nemini alter. Ego in - his
264쪽
his iudiciis , Mu potest idem simul esse θ
non ese , Quae eidem sunt aequalia inter se sunt aequalia , Triangata habentia eandem altitudinem sunt ut bales, certus sum. Nam nulla mihi est de eorum veritate suspicio, di quantumvis conor , de iis dubitare nequeo . Suam dixi cuique esse certitudinis jud icem eo cientiam, quod interiorem hunc animi statum , ni si Deus , alius intuetur nemo ζ quamquam id non prohibet , quincertis is signis cognoscatur , aut auctoris asseveratione, aut actionibus, uti ex exemplis, quae mox subjiciam , patebit . Est Porro certitudo vel υera, vel sallax: potest
enim quis certus esse, interim errare: ceditus quidem , quod nec dubitet de iudicio
suo, nec dubitare sciat: errare vero, si judicium illud minus sit inritati naturali comforme . Qua ex re patet non idem esse verum , & pertiam : hoc animi constituti nem spectat: illud iudiciorum cum rerum Natura, seu archetypis nostrarum idearum,
. Mirum est potuisse philosophos =ρ.rentes
fallaces istas certitudines negare, quae & in litteratorum libris proferuntur quotidie, &in tota humana regnant vita. Nullane erunt iudicia falsa, quae pro veris habenturὶ mihi Iorius videtur nulla esse tam numerosa imicia, quam isthaec, quae certa hahentur,
ct fallunt . Quot sunt non in philosophia modo , sed in Religione sectae quae sibi
adversantur, & quarum, nisi una , nulla esse alia vera potest quot sectarum huiusmodi sectatores eorum ne nullus erit, qui certam sectam suam habeat mihi contra Paucos esse, praesertim, qui suam etiamsi talsam , certam non habeant , videtur s
265쪽
Lm. III. 246 ART. L o ci r C AEquippe qui video pro ea ita ut pro vita pugnare . philosophi ips fallaces istas certitudines, dum rerum suarum amore incalescerent , omnium maxime pasti sunt . Non posse esse mundum nisi aeternum , censehat Aristoteles r at factum esse , idest aliquando caepisse , docebat Epicurus is Lactantius risit Antipodas a , qui nunc ipse ridetur a pueris . Malebranthius adeo certus erat se omnia in Deo videre , ut scripserit, amare se melius υocari fanatuum, quam de sententia abire bio contra Lochius nihil habet exploratius, quam omnιa feram& meditatione sciri . Nihil magis Cartesii sihi persuaserat αἰ-ων quam Vacuum e caecutire eos, qui vacuum hodie non vident, stribunt Nevutoniani. Quae quum sint comeraria , simul vera esse nequeunt : quare necesse est , ut ex una tantum parte sievera certitudo . Non est igitur quod fa Lees istas certitudines negemus: nihil potius inculcandum est philosopho , quam ut ab his caveat, quippe nihil est UERI-
lius , quam in pravum indurescere , nec ulla pernicies maior inveniri potest, quam iu a) Lib. 3. eap. 24. ER, inquἰt, quisquam tam ineptus, qui credat esse homines , quorumve sigii sui superiora quam capita Aedepol rem intellectu negotiosam l N In illustrat. ad libros de inqu. Der t. Deum , inquit, solum nos illuminare , religioni adeo consorme mihi videtur , ut illud ad extremum usque explicare & de
fendere muneris mei esse arbitrer. Phanta stieus, illuminatus , sanaticus . . . nunc
266쪽
Dp UERITATE EI Us Q. CRITERIO. 247 CAP. I. D falsiitare opinio intelliflentiae. ut ait Cicero. Cavent autem si omnia judicia sua , seu id earum suarum calculos, ad severum ex men quam saepissime revocent: si ea ad sensum optimorum communem referant: si diis scant recte dubitare de humanis opinionibus.
f. 8. Certitudo apparens nascitur ex om. .H sum Oer
nibus iis causis , ex quibus error manat , sed praesertim ex his quatuor. I. Brevitate Reevitas mentis, 2. praejudiciis ; 3. pigritia e q. assim mentis. Etibus. Et primo quidem mentes breves , quum paucis id eis sunt imbutae, aut ideas ac res ex uno tantum adspectu intuitae sunt, nihil ulterius prospiciunt, purantque
nihil sciri aliud posse , quam quod ipsae sciunt: hine suis judiciis ita acquiescunt ,
ut dubitare de iis neque sciant, neque pos sint. Eos inamo inlaetantur , aut rident , qui adversus eorum errores praedicant . Si idiotae dixeris ignem non esse ealidum , nec nivem frigidam , caehinnantur. Si plebio Muham med ano conaris probare Amiammo
dem summum fulse impostorem , quumque
non posset alia via fiammum imperium habere , religionis specie aucupatum fuisse, irascitur, atque insectatur tanquam veritatis hostem. Uno verbo , mentes breves , nisi tu eodem modo, atque ipsae cogitant, C -gitaveris , pertinaciter , vel irrident , vel minantur. Qua in re illud est animadvertendum , Magnam veritatum humanarum partem intelligentioribus mentibus falsitates videri posse et nam plurima sunt, quae idcirco tamquam vera complectimur , quod minimae rerum differen riae sensuum & in tellectus nostri aciem fugiant, uuae si no- eae essent , minime illa vera haberemus . Ninimas eΕ. g. armulas oculo conspectas Q. -
267쪽
248 ART. LOG CAErotundas iudicamus, & similes , quod sensus minimas differentias non referant si micros copio conspiciantur immane quana dissimiles appareant. Qui parum oculis aut auribus valent, eas figuras, magnitudineS, col cres , sonos habent similes , qui sunt
dissimillimi: & pleraque smilia velut dissimilia traducunt. Ita fit ut non dubitem, Pleraque hominum axiomata Angelicis Spiritibus videri falsa. quibus eae rerum Pro prietates, eaeque disserentiae sunt notae , quae homines omnes , etiam acutissimos
latent. Quare Nihil unquam ab Aristotele, philosopho acris iudicii & peracuti , per spectius scriptum est , quam intellectum
humanam ita esse ad Naturae res com paratum , ut Iuscorum oculi ad lumen . Haec cogunt nos addubitare de hona humanae philosophiae parte. Eadem docent cur super veritatibus tanta sit semper inter homines .dissensio .
y. Praejudicia essiciunt & ipsa , ut neque sciamus , neque possimus de iis dubitare , quae tamdiu pro veris habuimus , atque stabili connubio menti sociavimus: piget enim saepe homines calculos semel initos , aut ab aliis confidenter acceptos , iterum ad rationes revocare , seu laborem verentes , seu rem se inutilem facturos putantes . Sunt autem duae istae caulae mentis brevitas , & obstinata praeiudieiis fides, serme semper coniunctae. Via
de quae superius di Ela sunt de statu fidei .
Pitritia. Io. Iam Pigritia causa est, ut primis id eis , & scientiarum cortice simus contenti ; ulterius inquirere vetat . Itaque pigro homini nemo tam est odiosus, quam qui ad se verum atque improbum studium ,
268쪽
DE VERITATE EIUSQ.CRITERNI. 24y CAP. I. novosque rerum suarum calculos adhorta
tur stulte vero stomachatur, si quis sanio. ra ei praedicat. Hinc delicatuli isti Apollines
consumere natI , Sponsi Penelopes , nebulones , Alcinoiquo In cute curanda plus aequo operata ju
Cui pulchrum Dis in medios dormire dies , o
postquam perfunctione & diariis istis . aemenstruis libellis , qui magnam sine ullo labore eruditionem , & scientiam pollicentur, pauca & indigesta didicerunt, ad He tulis adnarunt columnas e nil ultra est . eae ignorant ut Aesopita olim vulpec γ blasphemane. . II. q. Tandem idipsum afficiunt as,fectus ; mentem enim uni objecto, aut uni objecti adspectui , defixam tenent , ita ut potis non sit aliud cogitare. I tu, & iis, qui, Lamo suspensi loeulos ,tabulamque lacerto, recinunt plebeja dicta ,
O Cises, ciυ , qaeserenda pecunia pri mum est, Virtus pos nummos ....
suade veritatis ac virtutis studium t suade ei qui sub domina meretrice turpis orieors υ υἰt, canis immundus, ist amica luto fusos de ei, qui in ambitione posuit summum num , quique hoc maximum credit ma Ium , Ourpem repulsam ; otiosum ridebit
269쪽
Vtrum ter. titudo certiis tudine ma.
aso A st T. L o e AE philosophum. Duae istae prostremae causae praecipitantiam gignunt iudicandi, quam inter maximas ede errorum humanorum causas, & graves philosophi iamdiu admonuerunt, & tristi experientia discimus. g. ra. Quaerat autem aliquis , an sint ulli tertitudinis gradus , seu , quod eodem redit, sit ne certitudo certitudine eertior Video quosdam in eam propendere sententiam , certitudinem esse certitudine maiorem a) . Ipse autem in Elementis Meta- physicae scripsi, certitudinem gradus nullos habere , nec iis de rebus , in quibus noseerti sumus , maiorem vel ipsi Deo esse
eertitudinem b , idque post Malebranehium. Sed est quaestio elarius est explicanda. Nam aut certitudo spectatur ut animi status, in quo qui certus est, nee dubitat de iudicio, nee scit dubitare , & ea nullos habet gradus p quandoquidem si gradus statuas, dicas , oportet, minorem certitudinem eum
sollieitudine aliqua esse conjunctam, adeo que quae minor est, certitudinem non esse. Aut spectatur in securitate judicii ut veri , di quum non omnis certitudo sit vera, ut supra est demonstratum , esse potest certi ludo eertitudine persectior . Ita quo mens
rapacior est & persectior , & eertitudinis iundamentum de quo mox dicemus γ immobilius , eo iudicia, quae certa habet, sincuriora sunt, minusque erroris suspecta. CA a marius .n Alnet. ιib. I. b In prim. par. Metaph. schol. prop. Lprimae edis .
270쪽
C A P. II. De Seientia o Fide . f. t. C Cientiae vocabulo intelligimus co selis
O gnitionam claram midentem . quid.
Dividi solet in seientiam simplicis intuiti
nis, dc mentiam demonstrationis. Illa sine ui. Io ratiocinio habetur , sed sola collatione idearum, cuiusmodi est scientia axiomatum intellig i bilium, Quae eidem sunt aequalia inter se funt aequalia o Non potes ἰdem eo
flare ex iis , quae se mutuo dextruum . Elusedem naturae est scientia eorum, quae inti. rna conscientia, seu intimo sensu, sine ulla ratiocinatione, sentimus, ut, nos esse, ita tare , affectibus agitari, dolorem aut υMUt rem sentire t tum & scientia eorum , quae
clara sensatione percipimus , licet minusquam illae duae persecta & seeura , veluti esse extensonem , esse soliditatem , esse ιumem,
motum , caetera. Itaque tria intuitivarum tognitionum genera constitui possunt . I. intellectus p a. interioris conscientiae . 3. sensationis exterioris , ex quibus axiomata item trium generum, intelligibilia, eo cis riae , & e perientiae, nascuntur . . q. a. Selentia demonstrationis sna ratiocinio non acquiritur , ut est seientiam 'theorematum. In triangulis res angulis quadratum 6ntenusae avulἰ rem aequale est duobus aliis, quae in νeliquis lateribtis fiunt e corporum libere radentiam vires funt in ratione duplicata velocitarum, &c. quae non in teli i-guntur , nisi fuerint demonstrata , idest , quarum veritas non sola collatione idearum.