장음표시 사용
281쪽
LIB. III. 262 ART. Loor C AEQuid de Sce. a. Ego vix mihi persuaserim, fuisse Ibdum si unquam, aut hodie esse , qui sic surere valeant , ut ex animo dicant , nihil omnino sciri, nihil comprehendi posse : intimae enim conscientiae id repugnat, cui, quum clare loquitur, contraire, est humanitatem exuere. At si qui revera fiant, eos non monitoris, nec doctoris , sed tutoris ab Iudice dati egere censeo. Nam nisi haec manifesta sit phraenesis, fateor ne non sanum quidem
Orestem furentem errasse. Interim verum est, bonam eorum partem , quae non Vul-hus modo, sed plerique etiam eorum , qui ad unam quampiam I lam quasi temyestate
delati, ad eam tamquam ad saxum aὰhaere-seunt , audacter affirmant , falsam esse aut
dubiam. Quamquam ne Sceptici quidem ipsi
sendus , Gravius in speeimine philosophiae
veteris lib. I. Ioannes Franciscus Buddeus indissert. de Scepticismo morali ε . Sc*tiesiarum causam esertim ex isteribus Cicero in Academicis quaest. Sextus Empiritur, quae mἐn libris adversus Mathematicos . tum in ἐμhris Oρουροθωπ . Ex noias philosophis in ricus Cornelius Agrippa de vanitate & incertim dine scientiarum; Franeistis Sanc αde multum nobili σ prima universali lcientia , quod nihil scitur Lugdani t 382. q. Daniel Hueritis in Tractatu philosophi eo de imbecillitate humani intellectus Gallice --
selaeda mi I 23. 8. Petrus melius in plurious Dict. locis, praesertim Art. Drrho, HieromI-Hrnaim , aliique . Nemo autem domas eos confutaυit , quam Petrus de Villemanis in Seepticismo debellato , Lugduni Balatwνω-I697.4. . d nos adverses Seepticos di ρώ-r imus in Metaph lea, oe in Appendice ad priorem Μetaphysicae partem dialogo a.
282쪽
DE Ur RrTATE Et Usu.CRlORIO. 263 CA . intelligibilium rerum veritatem negarunt, sed sensibilium tantum , aut eorum , quae sensibilibus nituntur, quemadmodum observat Laertius in Pyrrhone Segm. Ulli. Quum is itur dubitari nequeat , vere a nobis plu rima sciri , illud modo quaeritur, quae sit huius veritatis tessera, seu quod veri a salso discernendi eriterium ρf. I. Id autem prius tiam investigemus,
animadvertatur velim, nullam esse seepticismi evertendi aptiorem viam & rationem, quam ordo humanarum rerum . Nam quin si in id eis humanis veritas, id est cum rerum natura consormitas , saltem in pleri seque , neminem ego serio refragari censuerim . Sed ut ea veritas cernatur, vitaeque humanae utilis esse possit , necesse est ut ideae nostrae eo ordine collocentur , qui Cum rerum natura consormis sit. Id quum
factum sit in disti plinis Mathematicis, diei
non potest quantam inde veri lucem mentibus nostris affulserit. Quin ex quo tempore cae terae disciplinae ad Geometriam normam exactae sint , infinitae propemodum nobis veritates innotuere, quas veteres in Dem eriti puteo mersas praedicabant. Quare conficio veritatibus quibusdam non aliam ob rationem plerosque tamdiu refragatos, nisi quod perturbatione mentis pervidere non
potuerint : nec in disciplinis , quibus evidentia deest, tanta esse dissidia, quam quod
rerum, quas docent, notiones nequeant eo ordine collocari, fine quo earum relationes aut inter sese, aut cum natura, ac proinde
f. q. Non una fuit veterum philosopho- rem sententia super scientia & eriteriis veri. ἡ' .
283쪽
LIB. m. 264 ART. LOGIC AEcomprehendi arbitratur , idest communes quasdam aeternasque sermas, unde singularia haec, quae nos sensibus nostris usurpamus, fluunt & propagantur, tamquam umbrae a suis corporibus. Quemadmodum igitur qui umbras cognoscere amat , corpora contemplatur , ex quibus manant ; ita qui sensibilia haec cognoscere vult , ideas contemplari debet, quae solae sunt, & eodem semper modo sunt. Uno verbo, non homo' est , qui cognoscitur , sed humanitas ; quia ut scribit Seneca a) homines quidem pereunt, ipsa a tirem humanitas , ad quam homo limgitur , permanet. Itaque Platoni ei sensi hilia
opinione tantum stare dicunt, & opinando cognosci b , intelligibilia scientia comprehendi . Est igitur in Platonica , idest M thematicorum & Metaphysicorum schola ,
veri criterium . evidentia intellisit lis aeterinarum ideartim mentibus participatarum.
Et laeun. q. 3. Epicurus Princeps sciendi funda-dum Epicu-mentum in fΗe ponit sensuum , quos nec φ' fallere unquam, nee falli posse putat. Visa igitur omnia apud ipsum vera sunt ; sed
opiniones , quae visorum iudicia continent, aliae sunt verae , aliae falsae . E. g. Cum oculi remum infractum in aqua vident, &infractum esse menti nunciant, ita prorsus vident & nunciant , ut eorum poscit osticium. Nam species remi eo modo ad oculos veniunt; ac proinde eo modo recipi aere praesentari debent. Error autem in iudicio mentis est , si sibi persuadeat , remum esse revera fractum : neque reputet, ubi sit, ct quomodo sibi res externae species essuri
h Cicero lib. I. Academἰearum qq. cap. g.
284쪽
Dg UERtTATE EI Usu.CRITERIO. 263ὰant . Ex his porro perceptionibus oriuntur notitiae, seu principia scientiarum. Horum principiorum evidentia veri est tessera. Quocirca oppositi e diametro sunt platonicis Epicurei : nam illi intelligibilem , isti sinsibilem evidentiam veri esse criterium
arbitrantur. Aristoteles medium tenuit, ac utramque evidentiam veri tesseram posuit,
illam in intelligibilibus, hanc in iis, quae
sensu percipiuntur. 6. Scientiam Stoicorum explicat Cicero his verbis in Academicis lib. I. cap. I a. Zeno quod erat Iensu comprehensum, id iuum sensum oppellabat : si ita erat comprehemium , ut comelli ratione non posset, si entiam;
sin aliter, ins entiam nominabat: ex qua exsiseret etiam opinio , quae esset imbecilla , ct cum falso incognitoque communis . Scientia igitur est firma cognitio , opinio infirma ;comprehensio autem mensura utriusque. Itaque aiebant Stoici, scientiam esse in sapientibus, opinionem in stultis : comprehensionem neque inter recta , neque inter prava numerabant , ut ibidem Cicero declarat . Ad Epicuri igitur sententiam , quam ad Platonis , magis Stoicos accessisse videtur. Vide & Laertium in Zenone . Stoici , inquit , criterium veri ponunt καταληπτικηνοαντασιαν, id est comprehensibilem phantasiam, evidentiam intellige imaginationum. f. 7. Recentiores philosophi secundum Carte sum unicum veri , & certi judicium statuunt claram o distinam perceptionem :nam neeelbe es , tir lancem in libra ponderἰ-δus . ditis deprimi , se animum perspicuiscedere a . Cartesius hoc potissimum ratio cinio a Cis. lib. a. Academicoram .
Et seeu dum Stoicos Meundum Caria lium.
285쪽
166 Α R T. L o G I C AEeinio id confirmat a r quoties voluntatemia judiciis ferendis ita contineo, ut ad ea tam tum se extendat, quae illi elara dis secto ab intellectu exhibentur, feri plane non potest,tit errem ; quia omnis clara o dissincta percept o procul dubio est aliquid , ae pro nΛ anihilo esse non potes, sed neeessario Detim Auctorem habet: Deum , inquam , illum summe perfectum, quem fallacem esse repugnat, ide que procul dubio est Uera. Caeterum non sensuum, sed intelligentiae evidentiam Cari sus veri characterem ponit: a sensibus enim nos ludificari et amat. Platoni ergo quodammodo adhaeret ς id quod in Geometra
erat consequens . Interim argumento Caditesiano dicam per transennam non omne μinesse pondus censuit Huetius b t facile enim reponat Aeademicus , satis esse, ut Deo sua constet honitas, si nos ita esset rit, ut multa probabiliter & verisimiliter sensibus cognoscamus, quod his probe omnia officia praestare pouimus, ae in intelligibilibus tantum certitudo sit. f. 8. Quidam alii eriterium veri posuerunt in ea evidentia, quam interna animi coactio consequitur, & qua fit, ut nequeamus evidentibus non assentiri. Itaque Μalebranchius hune praeseripsit canon e ;ne asensum plenum unquam praebeas , nispropositionibus adeo evidenter veris, ut illam fine ἰnterno quodam crueiatu, tacitoque Fati nis murmure non poss denegare, id est nis elare intelligas, te libertate tua perperam vis
rum , β sensum tuum denegares. Quid si
a Medit. q. prope finem . b In cens. philos Cartes.
o Lib. I. de ing. ver. cap. I. g.
286쪽
illud regerat quispiam e claritas & evigentia suapte natura mentem ad assensum impellunt , ut nullam habeamus libertatem evidentiae refragrandi: sed an idcirco evidentia veritatis est tessera, ut quod ab evidentia moti amrmamus, id necessario sit verum Nihil haerendum esto est ea evidentia veritatis haud dubium tessera, idque
sequenti etiam argumento confirmari potest . Hominum actiones, experimenta, a tium regulae , quae , evidentia reguntur , rite procedunt : contra, quae non fulciuntur evidentia. Ergo quae evidentia reguntur cum ipsa rerum conveniunt natura, idest sunt vera . f. V. Caeterum quoniam triplicem eon- Quid taliastituimus evidentiam , intellectus , sensus ,' 'R auctoritatis ' prima in intelligibilibus ex
penda est, altera in sensibilibus ; tertia in historicis. Itaque nee evidentia intelligibi- Iis postulanda est in rebus sensibilibus, nee intelligibilis smul & sensibilis , aut alte
rutra, in rebus historicis. E. g. Ut in Mathematicis, quo ne dubitemus de veritate propositionis huius, qMadratum potenusae anguli recti est aequale Gobus reliquis laterum tria uti rectansuli , emcit evidentia intellectualis ; ita ne dubitemus , corpora esse, moυeri, calefacere , lucere , essicit eu bdentia sensus. Ae eodem modo ne de facto quocumque suspicemur , auctoritas , quae aut non fallit, aut fallere non potest, plene essicit; quae quando habeatur, loco suo Commodius . Haec igitur tria Lethnitius veri criteria constituit sa). Ei & nos assentimur: atque ita, ut putemus, qui contra
287쪽
dicant, magnam eos animo suo vim in se re, summo i que esse aut contradictores', aut impostoreSa
uis - to. Illud videtur explicatu difficilius ἡ ' i' quis testis debeat hujus evidentiae nam experimento scimus, quosdam esse, qui, dum patentes errores defendunt, ab evidentia se duci clamant. Ego ad duos potissimum Iudices appellaverim. r. Conscientiam. 2. sensum optimorum communem Appellandum est autem ad conscientiam pacatam,& ab omni affectu purgatam ; facile est enim, dum animus asseriu turbatur, salsa evidentiae specie decipi. Deinde a conscientia ipsa appellandum est ad sensum optimo rum communem . Tum igitur putato , te ab evidentia falli non posse, quum omnenii, qui sana ratione utuntur, eandem in eadem re evidentiam agnoscunt. At enim, mens brevis est; adeoque etiam ah evidentia falli potest . Respondeo, brevitatem laimbecillitatem mentis hoc efficere posse, ut ne omnia evidenter percipiamus , ut ne simul plura i non vero ut quae evidenter percipimus sint salsa. Quo modo oculorum brevis vis efficit quidem, ut ne distantiora obiecta videamus, ut ne minutiora ; nou. vero, ut dubitemus ea esse, quae elare Zedistincte cernimus .f. II. Qua doctrina semel praestabilitatu .ht, 't. non admodum erit difficile iudicare, quaerae, quae propositiones sint verae, quae falsae. Proisi is e. positionum theoreticarum aliae sunt ax mara , aliae theoremata. Illorum veritas sim
Clem. -κ. lib. 8. Strom. sub initium ad principia confituenda exigit consensum e
rum , qui recta ratione utantur.
288쪽
BE VER TATE ErUsu. CRIORIO. 26'pliei intuitione cernitur: horum demonstra. tione. Axiomatum veritas perspicitur sminplici intuitione, quum uno intuitu evidenter intelligimus, attributum contineri in subiecto in propositionibus alentibus t aut attributum & subjectum esse contraria , in negantibus. Quae propositiones sic intelliguntur , eae per superiora sunt verae. Theorematum veritas demonstratione innotescit. Ergo tum dicentur vera, quum ope ratiocinii evidenter percipitur, theorematum attrihuta aut contineri in subjectis, aut iis repugnare . Atque hoc quidem in
rebus intelligibili hus. Eadem dicta puta desens bilibus, aut historicis . Scilicet quae
clara sensatione percipiuntur ab omnibus, vera sunt.' vera item quae inde clare tinecessario deducuntur . Similiter quae certa auctoritate confirmantur, aut quae ex iis necessario conficiuntur, certa sunt habenda . Ceterum haec ita intellige, ut certitudo, quae in his propositionibus obtinet, par sit evidentiae, ex qua nascitur. Conserdicta in cap. 2. q. ra. Ex his vero duae sequentes regulae colliguntur, quae in toto philosophiae regno locum habere debent. I. Quae naturalis doctrina inteli igitur ab omnibus clare , praemferenda est et , quae, aut a nullo, aut a paucis & obscure intell igitur . E. g. ex va-xia dispositura partium materiae , quae
diversae sint altivitatis , conflari varia corpora intelligitur ab omnibus , & quidem clare t id fieri a formis substantialiis
bus cum una ac incorporea materia iunctis, aut a nullo, aut a paucis. Prior ergo doctrina posteriori praeferenda. Motum eo
Poris a corpore neri pulsione alterius ab
Duae regu lae inde diis ducta a
289쪽
altero, elare intelligitur ab Omnihus attra Bione ut a causa, a nemine ἰ prior ergo doctrina posteriori anteponenda d a. qua argumenta clariora sunt aut omnibus, aut
multis rei, de qua agitur, peritis, quam responsiones sint, responsionibus praeserenda . Quae regulae nisi obtineant, nullus erit disputandi inter homines finis . k. 33. Dictum est iu perrus , veritatem Logicam aliam esse formalem, aliam ob' es m. Dum igitur evidentiam veri a falso discernendi tesseram ponimus , attente observare dehemus , de qua veritate Logi- ea differamus. Nam evidentia ad veritatem formalem quod attinet semper veri tessera est, ita, ut ne cogitari quidem possit fal- stas formalis; quippe quae nequeat esse in alio posita, praeterquam in eo, ut iudicia nostra ideis minime quadrent, quod est, non videre quae vides. At ubi agitur de veritate objectiva, distinguendum est inter propositiones , quae spectant rerum existentiam, & eas, quae pertinent ad earumdem essentias & proprietates. In primis evidentia veri est criterium ; non itena in posterioribus, nisi agatur de modis simplieibus. Nam quum substantiarum essentiae nobis sint ignotae, propositiones essentias i pectaniates referri non possunt, nis ad essentias nominales, seu notionales , non Vero ad
f. I . Adversus superiora obiiciunt sc ptici. Eodem vultu plerumque verum &falsum sese nobis offert, 'eluti amicitia &adulatio: pietas & hypocrisis: bona & m
Ia : nam plerumque voluptas tessera est honi , sed non raro mali : & dolor tessera mali, quandoque boni. Ita factum ut saepe
290쪽
DE VERITATE Erus CRITERI . 27 2 CAP. III. homines ignorent quid prosit aut noceat. Quare nulla est ratio veri a falso discernendi . Quibus non est difficile respondere. Veritatem esse diximus consormi tatem iu- dici i eum rerum natura. Non diffiteor plerumque clare non cerni . utrum naturae
conformia sint nostra iudicia. quod superiora exempla probant: sed id non obtinet tu omnibus. In quibus non habetur evidentia , iudicandum non est . Quod si facto opus sit, opinione tantum, non studicio, re
g. is. Sed hoc in loco quaeritur, quid Quid fi puis agendum si philosopho, si trium huiusmo--1ntes di evidentiarum pugna inter se sit, ut i ' Σ ., tellectualis phi eae, aut alterutri, vel utri- stique humana, vel divina auctoritas refragetur nempe hos sectabitur Canones. i. Si intellisibili Gidentiae pissica σει versetur , fallax habetur physeat est enim haec minor cu. ρroinde vale dicere, quam de imnuisibili subdubitare , quae summa es , ac mathematicam parit certitudinem , par es . Fingamus quamquam id falsum reputo Mathemati ea evidentia demonstrari , Terram moveri, s quis sensuum evidentiam reponeret, non esset audiendus, nisi minorem majori evidentiae praeserre ve- Iimus a
phresica evidentia adversari iadeatur, alterutrambeatur fallax. Itaque quum demonstratio demonstrationi, experimento opponitur ex- Derimentum , alterutrum fallat oportet. Sed hic est casus, in quo sensus optimorum communis consiliendus est.
a. M intelligibili aut ph eae eiadentiae a des humana repugnet , huic vale dicito . Nam