장음표시 사용
271쪽
LIB. LII. 232 A R T. L o o t D Agadhibere ideas medias , quarum ope , ac serie judiciorum intuitivorum detegatur primarum illarum convenientia, aut repti nantis.
Uocantur praeterea mentiae disciplinae illae, quae conflatae sunt ex longa serie scientiarum utriusque generis, intuitionis nempe,& demonstrationis , seu propositionum vel suapte natura evidentium, vel ex evidentihus demonstratarum, quaeque dici solent in
philosophorum scholis habitus scient et .
qualis Geometria, Arithmetica, Mechanica 3cc. pq 3. Dubitare non possumus, quin scien- Τ' ' tia simplicis intuitionis , & axiomarum spraecipue intelligibilium , nobilior sit &persectior scientia demonstrationis, seu theorematum , sique prima illa securior prae ista. Nam scientia theorematum non acquis ritur, nisi serie quadam iudiciorum , qu
rum alterum ex altero pendeat necessario ,
& in cujus progressionis singulis ' gradibus evidentia simplicis intelligentiae & ordo
necessarius retineatur . Pendet ergo haec scientia a memoriae vivacitate, Ocilitate, &constantia, atque e rationis perspicacia,& atintentione, qua idearum relationes verae immoto mentis obtutu perspiciuntur: nisi enim
memoria vivax & facilis ideas in serie ill suppeditet, easque constanter retineat, per- spicacia vero & attentio ne hilum quidem deflectat, ratiocinii nexus simul & claritas evanescit. Iam quum memoria, ut alibi diactum est, in hominibus satis magna & elainra non sit , possimusque de eius fidelitate subdubitate; perspicacia & attentio vel minimis causis de loco suo dimoveantur; essiciatur , scientiam hanc minus esse praestanistem, minusque, quam prima est, securam.
Quod confirmatur ex eo , quod doctissimi
272쪽
DE VERITATE EI Usu.CRITERIO. 233 CAP. II. quandoque Mathematici pro demonstrati nibus paralogismos dedere, idque quum in multis aliis rebus , tum in quaestione de quadratura circuli perspicuum est. g. 4. Scientiae propria est Gidentia, quae ullo umae quid sit intelligitur melius, quam ullis vocabulis explicatur. Est autem evidentia triplex , ut quibusdam placet , a r. intellia gentiae . 2. Phorca, seu sensuum , 3. --ralis . Illa habetur in axiomatibus , aut demonstrationibus purae intellectionis raxiomata autem & demonstrationes purae intellectionis voco ea , quae neque sensui , neque phantasiae innituntur, qualia sunt quae scientiae idcirco abstractae dictae , in primis Geometria, Arithmetica.& Metaphysica suppeditant. Evidentia phy-sca ea est, quam sensus faciunt, aut intuitione, seu sensatione , aut quum principia suppeditant demonstrationi t ad Physicam
enim evidentiam pertinent quum claraesensationes, tum demonstrationes sensati nibus innixae. Ita quum elare & distincte lumen , & colores videmus , sonos audimus, corpora tangimus; aut quum ex his sensationi hus necessario ratiocinamur, evidentia non est nisi physica . Evidentiae Atelligibilis hie est character . ut onose tum sit intrinseus ἰ-nsibile , veluti in his prepositionibus , Totum est maius sua parte, Tres Trianguli anguli sunt aequales duobus rectis, Non potest idem eonstare ex iis quae se mutuo destruunt. Physicae vero
hoc ut contrariam pugnet eum praesente re
rum ordine, sed non sit intrinseeus impossi-hile, ut gravia tendere seorsum , animantia
273쪽
Utra patior 3. Quanta haec sit evidentia quaesi intum est. Minorem eam esse evidentia ge
metrica & metaphvsiea seu intelιisibkli , Pronunciant philosophi , quod verum est tnam summa est eius propositionis certit do , cujus oppositum intrinsecus est , &absolutum impossibile. Contra vero in maiore hominum parte , qui ad abstracta &pura intelligibilia non pertingunt , seu
stium tantum evidentia primas habet partes ἰ altera illa evidentia despicatui est . 'Bellum igitur video inter philosophos , di populum i illi nimium deiiciunt sensus ,
horumque evidentiam prae mentis evidentia nihili saetunt : iste umphatos .llos , bacchantes, fanaticos, nullius pretii homines habet. Videntur utrique peccare, e Ius immemores , ut ne quid nimis ; sed crassius
isti, &stupidius, qui quae non intelligunt, rident: quibus si illud, salse quidem , sed
ere, ne ultra erepidas furor, dixeris, subbrascuntur . Iam duplieem hanc evidentiam duplex comitatur certitudo, sed quae Ge metrieam & Metaphyseam evidentiam sequitur certitudo, longe securior est, ut dicium esto minus haec, quae a sens hus na se itur, cujusque oppositum non absolutum,
Tvidentia j. o. Evidentia moralis eadem est cum o ali . certitudine fidei, seu quae non fallit, seu quae nec fallit, nee fallere potest. Iulium Caesarem de partibus Pompeianis triumpha se, hine Romae interfectum esse , evidens est evidentia moralit tot enim constat te-
Ribus, ut ne suspicari quidem possimus, abii
274쪽
DE UERNATE EIus Q. CRITERI . 233 iis nos fallit nam est id insolens, tot tantosque, auctores in mendacium conspirasi se . Futuram olim earnis resurrectionem , divina constat authoritate , quae non solum non fallit , sed nec fallere potest . Sed & ad eamdem evidentiam moralem spectant, quae ex moraliter evidentibus demonstrantur ; quia consequentia, si rite deducta fuerint; nequeunt maiorem vim ha heae, quam ea hahent principia, ex quibus derivantur . Evidentiam quoque moralem certitudo eomitatur. Sed ea certitudo, quae nascitur ex auctoritate humana , similior est eertitudini ph leae; utraque enim resia monio innititur e quae vero ex auctoritate divina est, mathematicae est aequalis: nemo enim in animum inducere potest Deum aut falli. aut fallere posse. Itque tam hoc est Deo . Usibile morale , quam circulum quadratum emeere impossibile mathematicum.
f. 7. Fides igitur est aliquid pro vero tenere, non quod ipsi id evidentia physiea vel mathematica percipiamus , sed quod
nobis narretur ab eo, cuius quum scientia, tum probitas magna apud nos est. Itaque Iche, & eredere in hoe longe differunt, quod ea se ire dieamur, quae aut sensus, aut intima conscientia, aut pura intellectio, aut ex iis ratiocinium, exhibent cro dere vero dicamur ea, quae nee sensus, nec intima conscientia, nee intellectio p. Ta, nec hinc natum ratiocinium, sed alte. xius auctoritas persuadet, aut ex auctorita. te ratioei natio . Quum autem auctoritas pendeat ab opinione mentiae & probitatis eius , qui narrato quo maior haec est opinio , eo maius habet apud nos pondus am
etoritas, fidemque firmiorem gignit; debi
275쪽
LI .m. 236 ART. LOGIC AEliorem vero, quo est minor: ut certam facit auctoritas eius, qui intelliyitur a n his, habeturque talis. qui nec falli possit, nec fallere, cujusmodi est Deus . Non it que ex scientia & probitate eius, qui naserat, metienda est alterius fides, sed ex persuasione, quae nobis inest , honitatis , vel Probitatis docentis. Quocirca eidem auctoria alter maiorem, alter minorem fidem habere potest. Pluribus hane rem deducit oldentib. i. Anal is fidei . Ita ergo Astrologo iudieiario imperiti rerum naturalium tam certo saepe credunt , quam oculis suis; quem tamen Physicus ridebit. Vulgatum est adagium, fides es er ἡ.λ' dere quae non vides, id est quae minime men- non vides. te comprehendis. Invisibilium esse fidem' docet Paulus Apostolus . Malebranchi scripserat , earum rerum , quae fide tam tum tenentur , nullas nos habere ideas a) . um id crudum esset, sic deinde interpretatus est, ut nullas nos habere creditarum rerum, praesertim arcanorum fidei, claras
ideas, diceret b) Revera si nullas habere
mus earum rerum, quas credimus, ideas, voca hulum eredere esset vocabulum nihilἰ .
idest qui eredere aliquid diceretur, verba effuderet, nihil interim ipse animo verinfans, nisi verha. Itaque Beatus Augustinus
alicubi eredere vocat cogitare eum asensio equod scilicet qui alicui rei assentitur, altellius motus auctoritate, qui assensus est sedes, eius rei insormatam animo qualem
In quo prom eumque notionem habeat oporteat.
py fit g ς At dieet aliquis, si quae credimus
b) In illusinat. ad cap. 3. libri I.
276쪽
DE UERITATE EIUSQ. CR TERIO. 23 intelligamus oportet, scientia & fides non distabunt. Falso. Scientia enim hoc est pro-Prium ut non solum sis hiecti & praedicati propositionis , quam scio, claram habeam
deam, verum etiam Clare percipiam eorum connexionem , aut repugnantiam : at
' in fide haheam quidem notionem subiecti di praedicati oportet , sed qualemcumque .
Connexionem vero , aut repugnantiam ,
non ipse videam , ut in scientia , sed esse supponam, quod alter dicit, quem scio non mentiri, nec falli. E. g. puer habet ideam laterum Sc diagonalis parallelogrammi ; habet praeterea id eam commensurabilitatis, aut incommensurabillitaι s : quid si hi haec voea-hula volunt intelligit: at tortassis non in telliget, qui latus 3c di onalis parallelogrammi sint incommensurabilia r si id quod
Geometra dicat verum teneat, tum ere dit. Eodem modo nos qualemcumque habemus Dei notionem : habemus porro qualem cumque notionem horum vocabulorum tres
personae o sed id non intelligimus, qua ratione tres personae , oe unus Deus snt idem: quoniam autem id Deus ipse nos docet, verum id tenemus , etiamsi ipsi non intelligimus; atque ita credimus. Qua ex re patet , quod ut credamus habere debeamus qualemcumque subjecti σ attrihuti propositionis notionem , non vero eorum Connexionis , de qua auctoritate docemur eius, cui credimus . Unde Se hoc etiam patet, non posse nos eandem propositionem scire in eredere: qui enim scit, ipse videt: qui Credit , non videt connexionem idearum rquae duo in eodem intellectu se destruunt. f. Io. Sed quanquam scientia fle fides eadem de re simul esse in mente nequeunt;
277쪽
. III. 238 A R T. L o G C ARid minime prohibet, quin dicamus, auctoritatem atque fidem plerumque polse securiorem efficere scientiam, idest claram evidentemque perceptionem. Quod ut intelligatur , illud statuendum est , credere esse uti auctoritate , vel ut suppleamus rati nem nostram , ei substituendo praestantiorem ; vel ut rationem nostram , de cuius imbecillitate subdubitare pollamuS , prae
stantioris rationis ope confirmemus . E- nim vero nemo credit et , qui eum rei,
de qua agit , se ignorantiorem putat . Id quum sit, qui agnoscit mentis suae capacitatem esse hrevem, quamquam aliquid clare & evidenter percipit, potest tamen tu dubitare, fallatur, nec ne, in ipsa clara &distincta perceptione. At si audiat idem ab
eo confirmari. qui aut capacior sit mente,
aut infinite intelligens & sapiens, scientiam
suam aut securiorem , aut securissimam em cit ; non quidem praestantiorem rationem
suae substituendo quod fit in statu merae fidei sed praestantiorem suae addendo, quo
suam confirmet. Idem erepti. II. Explicemus hoc ipsum exemplis eatur exem- aliquot . Adoleicens Geometra , datis dia
pii . hus lineis A, B videtur sibi reperiisse tertiam proportionalem C . De demonit rati ne non dubitat : At subdubitare potest ne brevitate mentis suae fiat, ut nequeat agnoscere qua in re demonstratio sua fortassis laborat. Is si audiat praestantissimos Gemmetras ad unum omnes ratam solidamque eam habere demonstrationem , scientiam suam fide confirmat, non ut intelligat, sed ut sit iecurior se intelligere . Eodem modo omnes homines, qui recta ratione utuntur , agnoscum, Deum ita esse bonum , ut
278쪽
DE UERiTATE EI Us Q. CR TER lo. 239 nequeat non amare hominum beatitudinem.
Id ipsum vero quum a Deo revelatum discunt, scientiam divina auctoritate confirmant, idest humanae rationi, quae falli potest, supremam Dei rationem, quae nequit falli, addunt, quo illam confirment. 3. I 2. Sed quaeritur quid haec sibi velint , fecundum rationem , supra ra iovem, contra rationem ' Quae id eis nostris, quas a sensu & meditatione habemuS, comprehenduntur , aut iis demonstrantur . ea secundum ratiouem esse dicuntur, quemadmodum, corpora esse mathematice in infinitum secabilia r tres trianguli angulos aequales esse dvolvis rectis r in triangulis lineam hasi parallelam dividere latera proportionaliter &c. Quae vero ideis nostris comprehensa conistraria sunt iis axiomatibus, aut theorematis demonstratis , quae item id eis nostris continentur , seu quae clare initelligimus, iisque
contraria esse videmus , quae nostris theorematis aut axiomatibus comprehenduntur, rationi diciantur contraria. E. g. Angulos Iso- stelis ad hasim esse inaequales, licere alterum ob nostram uoluptatem necare , extensa ex
inextensis punctis conflari &c. Tandem quae ideis nostris non continentur , ut eorum veritas vel salsitas per eas a nobis cognosci nequeat , ea ne principiis quidem rationis naturalis perpendi possunt, ac propterea fu-pra rationem sunt , ut Deum esse unum ac trinum , nos in peccato naici, futuram olim resurrectionem corporum &c. Haec talia sunt, ut ex principiis naturalibus rationis nostrae nec affirmari, nec negari, nec demonstrari , nec oppugnari queant , quia scilicet earum rerum sine revelatione nul
las haberemus ideas. Igitur in his, ad quae
dum rati nem, L ntra rationem , supra ra i in
279쪽
IM ART. LOGICAE ratio nostra non pertingit , fidem rationi substituimus. sa 3. I 3. Quaeritur utrum fides posit esse principium silentiae ' Principium dico non ordinis , sed demonstrationis : nam illud hominibus est necessarium scilicet priusquam intelligant plurima credere necesse est . Ac negamus ; nam conclusio, quae 'x praemissis fidei derivatur, fidem quidem p rere potest, non sciemiam. Itaque in demonstranda ex. g. XII. propositione libri II. E elidis utimur quarta velut principio . Si qui ruartae demonstrationem non intellexit, neuodecimae quidem intelliget , etiam ubi de quarta ob mathematicorum auctoritateiri non dubitat. Quare qui rheorema physicum non a se captis experimentis , sed ab alio acceptis demonstrat , is non scientiam sibi parit, sed fidem. Ε.q. Parallaxim solis pone esseio. V ; hinc demonstro solis magnitudinem ad magnitudinem Telluris esse ut I ocim. circiter ad i. Haec demonstratio scientiam parit, si ipse parallaxim dimensus sim , ac Ita ut certus sim nulli bi aberrasse e sed fiaccepi, tota fides est demonstratio. Sed primcipia quae accipiuntur distinguenda sunt ratia enim sunt, quorum omnes testes OC lati esse possunt , veluti experimenta Phy-sea, Astronomica, Mechanica &c. alia qu Ium non omnes esse possunt , veluti vel ris aevi facta, aut eventa. Prima talia sunt. ut capta a pluribus, & viris doctis atque accuratis, ranquam nostra haberi possunt , quia o uoti si umque libuerit , capere possumus: atque haec scientiam pariunt, ut quum
a) Lockius lib. 4. cap. II. f. 23. Lesbniοεμs praef. ad Theodiceam .
280쪽
DR VERITATE Ei Usu.CRITER O. 26I CAP. II. ex experimentis in machina Boyleana ab aliis captis super descensu gravium , con Cludo , causam cur corpora diversae gravitatis specificae, ac figurae, in aere relicta non aeque velociter descendant, esse medii resistentiam : nain haec experimenta quili bet quotiescumque libuerit capere potest. Secunda vero uni veterum fidei debentur; ut idcirco inde natae conclusiones non nisi
fidei esse possunt. C A P. III. De -- fas ressera. f. r. C Uid sit veritas , quam Logkam Seeptisi v dicimus , in primo huius libri . ζ
capite explicatum est . Nunc ' uemagna res quaeritur, sit ne aliqua veritatis logicae gessera , & quaenam 2 Quod eodem recidit , quo tandem argumento tuti esse possi mus , ea, quae affirmate iudicamus, sic se habere, ut iudicamus, nulloque pacto in iis nos decipi . Academiae haec erat sententia , nulla esse , quae ut vera affirmare possimus e esse vero mulsa probabilia , idest
suae ad Derum quam proxime accedant, quae
jequi facile sit a 3 . Sed ad furorem usque
acatalepsiam hanc suam provexerunt Pyrrho vici , & postos ab Academicis terminos longe praetergressi fuerunt, nullamque esse rationem veri a falso discernendi contende runt , id quod in primis efficere conatur Sextus Empiricus in hypoti posibus Pyrrho