장음표시 사용
291쪽
arx A R T. LOGIC AENam conferri cum iis nec dignitate, nee securitate potest. 4. Si phymae evidentiae refraeestur De. clara auctoritas, fallax habetur sensus. Clara enim Dei auόtoritas ipsa est Dei ratio, quae omnino sensuum nostrorum evidentiae Praeponenda , aut potius substituenda est . Claram dixi Dei auctoritatem r nam nisi si clara, possimusque de genuino eius sensu su ubitare, non dum de evidentia phisica discedendum . a s. Intelligibili euident;ae clara De. σκα toritas refragari nequis. Refragetur et quum Dei auctoritas sit suprema ratio , adeoque eertissima , omnino erit vera et salsa ergo Intellisibilis erit evidentia , nec idcirco ueri erit tessera . Quod quum esse nequeat ex superioribus ; sequitur alteram alteri adversari non posse. S. Intelli' bili euident;ae ahersar. vide tur Dei auctoritas, aut ilia evidentia non es, licet jactetur; aut haec non intelligitur. Ergo tit illa perpendatkr sensus eommunis ; ut haec clare inrelligatur Ecclesia es confulenast. Nam ut sensus communis evidentiae rationis est iudex ; ita divinae auctoritatis interpretandae magistra est Ecclesia , cui e quia Dei
concredita sunt. Critarium f. I 6. Eorum nunc examinanda est opia veri secun- nio,qui quum nullam in humana ratione veri
..is ημ' tesseram videre putant, tum solam Dei auctoritatem teriam esse docent, in qua praeter alios, fuit nuper vir adprime doctus Petrus Daniel Huetius b . Eam opinionem & falsam a) Vide ep. t 8. Proiancialium . a) D AEnetanis lib. t. o in opusula An is
umo de imbecillitate mentis humanae,
292쪽
DE UERiTATE EI Us Q. CRlTERIO. 2 R CA F. rat. sam reputo, & religioni perniciosam. Qua de re quamquam d iόium est paulo uberius in Appendice ad priorem lueraphisicae partem; hic tamen locus exigit, ut paucis saltem disseramus . Quod ea opinio iit falsa ex sinperioribus patet; totam enim humanam ramtionem subvertit. Quod sit Religioni perniciosa , hinc disci potest . quod sublata omni
rationis humanae certitudine , i plius divinae reVelationis autoritas evertitur . Nam
si ratio nihil certi nec de Deo , nee de Mundi origine docet, qui ad revelationem adpellat quum nulla amplius haheat motivsseredibilitatis , ut appellantur, quibus revelationem constituat , aut ad Iudicem a P. pellar , quem omnino ignorat; aut ad pria vatum cuiusque Diritum confugit . & sana. ιι mum inducit , quo nullus est error , qui impune adseri & defendi nequeat. Non nego Prophetas, dum Dei numine erant amari, saepe nullo alio indiguisse argumento , quo conu incerentur, sibi Deum loqui: at non omnes erant prophetae. Maxima ergo tum hominum pars nihil sciebant : ut hodie, quum nulli sint prophetae , saltem quos Ecclesia pro talibus haheat , omnes in omnium rerum ignoratione versentur necesse est. Quicumque igitur hanc sententiam tuentur , dum nimium rationem religionis ergo deprimunt, imprudenter licet , sed evertunt tamen primum religionis fulcrum , nosque in foedissimum pyrrhonismum deiiciunt. f. 17. Ii nune rhstant, quibuscum con Pantheis ae. grediamur , qui non aliam ob rem humanam rationem veri tesseram ponunt, nisi
quod ea sit ipsissima Dei ratio, quique in
opposito sunt errore. Pythagoreorum ea &Stoicorum fuit sententia , mentem nostram
293쪽
et 4 ART. LOGIC AEpartem esse mentis divinae: ex quo nori poterat non consequi , quod Cato apud Lucanum lib.7. declamat, Nil facimus non sponte Dei: nec υocibus ullis Numen eget o dixitque semel nascentibus austior Quiequid scire licet . Steriles ne elegis
Ut caneret paucis , mersitque hoc pulvere Uerum '
Mi ne Dei sedes nis terra , o pontus ,
Et Coelum , o virtus ὶ superos quid
quaerimus titιra RIupiter est quodcumque vides , quocum
Arripuere id recentiores Panthe istae ZeFanatici . Spinora a idcirco prophetiam
S cognitionem naturalem miscuit : Propheria est , inquit , rei alicujus cetra eosuitio a Deo hominibus reυelata . Ex tradιta , pergit homo nefarius , definitione sequitur , cogniti nem naturalem prophetiam istari posse : nam ea, quae lumine naturali cognoscimus , a fota Dei cognitione , ejusque aeternis deo eris dependent . . . ea jure divina υocari potes , quatenus de ea particιρamur. Eodem redeunt quae Fanatismi ille frequens cultor petrus Ptii retus Ib scripsit : Deu nquit, onaras.
potens Di LUMINIS SUHSTANTIALIs
scintillam aliquam in tenebrosiam hominis fiamdum jacti latus est, ct quetsi eidem incorporavit . . . . Ese haec divini liaminis solutilia
294쪽
numque υerbum . . . in centro animae , pro
modulo ejus , Mi sic dicam , fixatum . Quae adeo sunt portentosa , ut qui velit refellexe , is etiam cum ratione insanire amat .
Nam Dei ratio simplex est & infinita: padit iri ergo nequit et ergo ubicumque adest, eadem est . Quod si ratio nostra ipsa est Dei ratio , nulla ignorabimus et infinitae enim rationi omnia aperta sunt . An qui Gquam est adeo amens, ut hunc in modum
sibi aduletur, persuadeatque sibi nihil esse, quod ignoret'
3. 18. Quidam autem Platonici alia ra. tione haec explicuerunt . Dei radio quodam mentem illuminari , ita eoque nos veritates cernere, Plotinus, & Iamblicus scribunt. Iis accessit B. Augustinus pluribus in locis , praesertim vero in libro de Masias O , in quo id ex instituto agit , ut proinhet, Deum taursm nos docere veritarem eo se, nos intrinsecus adloquendo, idque in libris de retractatione confirmat, ut scire possimus ei sententiae & senem adhaesisse . Haec in bonam partem accipi possunt . At Nicolai Malebranchii opinio est , Mentem nostram ωσιως Deo conjunxi , atque in Dei ideo θιumine omnia percipere . Quae si de omnibus omnino rebus intelligatur , ae ita, ut sonant uerha fieri enim potest, ut emphatice sint dicta , quod ratio Dei donum est ego nimium esse existimo. Nam si ita, ut dixi , ut sonant, vera sunt, non video quid discriminis intersit inter mortalium, di beatorum statum a , quique S a cum a Malebranetium refellit ex ἰnsituro L Mitis . . examen du Sentiment du P. Mal-ιe branche σαιοm. z. operum ejus diversorum.
CAP. II I Resutantur. Iambliet x Plotini dog.
295쪽
L IB.III. 276 A R T. LIGIE AE cum tot humanis erroribus, iisque saepe capitalibus , conciliari possint. Haec M lehranchii sententia adeo portentos a Gallis visa est , ut publice iactaverint , mirum esse Malebranchium omnia in Deo videro, praeterquam hoc, quod solemnia insaniret Sed dicam gallice & elegantius rLtii qui volt tout en Disu , n'I υois pax,
D. Probab litate. Neeεssit,s f. I. π ' Videntiam & certitudinem , ma- doctrinae de La thematicam , ac physicam, id est μ' h veram , qualem philosophi appellane scien tiam, si a pura Metthesi, exiguaque rerum naturalium parte discedamus, in reliquis, quibus cognitio nostra constat, disciplinis.
aut raro , aut numquam obtinere licet e
nec certitudo moralis, nisi in paucis historiae humanae partibus haberi potest . Ita que humanae doctrinae maxima ex parte probabilitate tantum se commendant. Ph
sci, Medici , Jurisperiti, Ethici, Politiei . Historici , id est ii omnes , qui circa
obiecta extrinsecus hausta , versantur, si ingenui esse velint, fatebuntur, se pauca evidenter Z: certo comprehendere, in cae interis sola niti probabilitate . Ea contenti esse debemus, ubi meliora non suppetunt, ne videamur naturae subirasci. Vide Sen. lib. 4. de Bene s. c. Sed probabilitas, cuius
ope res nostras maxima ex parte regere oportet , cogitate perpendenda est ἱ eius m
296쪽
DE UERiTATE EI Us .CRETER O. 27 menta aestimanda ; eiusque gradus dimetiendi , ne pecorum instar, non qua eundum est , eamus, sed qua itur. g. 2. Principio autem quam dieamus prohabilitatem definiendum est . Aristoteles α) probabile appellat, ouod videtur omnibus , vel pluribus , vel Dpi-ntior.bus ς 'his quMem vel omnibus , vel pluribus , vel maxime celebribus . Extrinsecam tantum pro labilitatem complectitur, qua ii uti debent, qui ad calculum ipsi res adducere nequeunt, id est qui sua ratione uti nesciunt. Nams eam opinionem sectati fuerint, quae sapientioribus vel omnibus, vel pluribus , vel maxime celebribus prohatur, etiamsi errent, quum is error non voluntati tribui possit , se humanae mentis imbecillitati , minus turbat, veluti cujus se poenitere nequeat. Sed quum ea probabilitas, ut paulo post sumus demonstraturi nulla st, ubi desit intrinsea , illud probi bilium
constituit criterium, quod semper ambiguum est, saepe fallax: nam non semper constat, sapientes, ea, quae probant, accurate Calcula lye e & infinita exempla proferri posisunt, quibus demonstratur, plurima manifesto salsa diu vel omni hus, vel pluribus, vel sapientibus suisse persuasa, aut quia rem minime perpendissent , aut quia mediisse tendi destituti essent : ut ecce , Cometas e metesra , Stelliferum esse silidum S e. Quot eum in modum fecerant Medici, Juxi speriti , Ethici, Politiei , Historici pro- habilia , in quibus alii alios ut pecora se-Habantur, quum tamen sint falsa Z h
b Vide Rudisertim de sensu veri & fab
hilitas ex Aristotele . Diuili od by Cooste
297쪽
le quoii plus habet evidemrae, quam obfc uritatis . Quum agitur de mentis aestimandis superior dom in a magnum usum habere potest. Certιtudo eventi in partes aequales distribuitur : omnes simul integram certi tudinem constituunt: singulae singulos probabilitatis gradus : plures maiorem Pr habilitatem, pauciores minorem , Ex. g. scel-hantur to. militum nomina, A, B, C, D, E, F, &c. eaque in urnam conjiciantur. unus extrahendus est, qui duello eum h
ste depugnet: quaeri rur quanta sit proha bilitas fore ut extrahatur A ad probabilitatem, ut non extrahatur Z nempe I. ad 9.
Si duo sint extrahendi ad pugnam, est prima pro A & B a. altera 8. Sed in iis rebus, in quibus certitudo minime pervid
tur, inutilis est: ignora enim eertitu/ine, quoto gradu dicam opinionem A ab ea diastare potest tamen ea doctrina inverso o dine adhiberi sic ut ignorantia constituatur veluti punctum fixum, unde gradus probabilitatis dimetiamur, ut posito A ignorationis statu , sit B primus probabilitat in gradus, C secundus, D tertius &c., quousque ad evidentiam ventum sit , cujus quilibet sibi testix est . Quaeritur ex. g. sirit, nee ne, habitatores in Lunat Ignoro . Media non habeo , quibus statim ab ignoranistia ad certitudinem transire possim . Q a
ro coniecturas probabiles: primum reperio id esse possibile: est is primus, sed tenuissimus probabilitatis gradus. Μox intelia
ligo, non videri verisimile . ut ex tot gl
his mundanis sola Tellus habitetur. Habeo alterum , eumque maiorem prohabilitatis gradum. Tum Animadverto non decere,
298쪽
ut Dei sapientia & benignitas sola Tellure
coarctetur. Ita emergit tertius probabilit iis gradus. Accedo ad Limam ipsam, atque ex eius partium contemplatione Telluri similem agnosco, videoque esse in ea, quae incolarum animantium facta videantur, ut maria , montes, athmosphaeram , adeoque Ventos, pluviam, nives , &c. . Est hie quartus probabilitatis gradus. Atque hoc modo ponunt tot cumulari, ut me prope eertitudinem ipsam adducant.
q. 4. Ex principiis sngularum discipli- unleproba.narum cognoscenda & d: metienda est haec bilitas deri.
pro habilitas. Disciplinae singulae suo. ha , . i. um
Dent sontes, ex quibus priueipia seu prae-mriones hauriuntur, quibus illae & innituntur, & promoventur. Fontes disciplinarum omnium , unde haee fluunt principia Arrium, &. Seientiarum, fune sensus, coufeientia, ratiocinatio , autoritas , ut dicetur
cap. sequenti. Ex his fontibus manant Disciplinarum principia, seu naturales I primit; e veritates : his vero principiis tota nostra cognitio regitur. Sed illud animadvertendum est , non omnes hos fontes esse cuiusque mentiae proprios. In scientiis naturalibus Mathesi, Metaphysica , physi ea , Astronomia, Medicina. proprii fontes sunt tres priores. In Theologia ratio, & reislatio id est austoritas dioinis. In Ethica , Politica, Iurisprudentia , Theologia morali, rario , canones: in Iurisprudentia civili leges, id est aut Naturae, aut populorum & imperam lium placita. In Historia testium autositas ad Criticae regulas exacta . Ita fit ut non ex omnibus iis rite in qualibet Faeuitate
argumentari possimus, ves ut ex autoritate in Mathematicis , ex ratione narrerae in
299쪽
LIB. III. 28o A R T. LOGICAE Theologia revelata. Fit etiam illud, ut probationes desum eae ex propriis principiis entri ecae, & quidem certae sint, si eo identer e principiis proficiscantur : At si nec identes sint, nec certae, idest si ex principiis nec liquido, nec evidenter manent, sed evidentiae aut certitudini sint similiores, nascetur probabilitas, eritque ea probabilitas, quae ex propriis principiis nascitur, intri rea : extrinseca , quae ex alienis principiis hauritur. Quamquam nunquam certitudinem , sed semper probabilitatem faciunt, quae ex extrinsecis rei alicuius principiis desumuntur argumenta : Certitudo enim non nisi ex propriis nasci potest.
β' Ut nunc intelligatur, quae dico
sibilita .m. probabilis, constituendum eit, quae sint rer-
Constitue n. ta . Certitudo aut principiorum est, aut eo
d sertitudo sequentiartim e principiis deductarum . In Cς x x β' scientiis rationis principia certa apud homi P 'ς p - - habentur: i. Quae quum a singulis, tum ab omnibus, qui paullo mentem intendunt, clare & distincte pura intellecti ne percipiuntur, seu eae propositiones, quarum attributa contineri in subjectis, aut illis adversari, clare comprehenditur, ut Quae eidem fiant aqualia sunt inter se aequalia : Non poteti idem constare in iis, quae se mutuo dex fruunt e. r. Quae clare & distincte percipiuntur intima eonfitentia ad nos pertinentia , ut, me varias habere ideas, cogitandi modos ; hoe aut illo asti tu agitari ; -ltipta rem aut dolorem sentire &c. 3. Quae clare & distincte sensibus concipiuntur . ut , exsere corpora , moveri, diυidi , graiatare ,
Prinei pia calefacere,caetera quae experimenta dicuntur.
scientiarum, . In scientiis autoritatis principia
habentur certa, quae clare & distincte sunt
300쪽
DE UE 3TATE EI UsQ. CRITERI . a 3I CAP. IV. in autoritate authentica posita . Ita quae clare sunt in Scriptura divina posita, ea nomhis Christianis sunt certa principia rei The logicae , velut Chrisum praeoticasse Evans Ilium : nomine suo Apostolos mise)fe: Deum omnia curare : amore Dei, o proximi totam pietatemo istam Chrisianam contineri &c. Quae cuiusque Civitatis legibus comprehenduntur sunt certa principia jurisprudentiae Civilis. Quod ad humanam autoritatem attinet , quae clare &distincte ab omnibus, aut pluribus coaevis & doinesti eis narrantur historicis, qui & scire potuerint quod narrant, S intellexerint, & non ex conspiratione voluerint mentiri, id certum habere debemus . Atque hunc in modum constituitur principiorum certitudo . Sed inserius admonebimus, non omnia , quae dicuntur principia , esse indiscriminatim , & sine ullo examine suscipienda . Adde, quaedam dicia plerisque principia, quae ab aliis negantur, quaeque Perpendenda sunt, nee inter certa statim collocanda . g. 8. Consequentia certa sunt, quum cla-Ye & distincte a certis principiis atque ne tiatum. cessario fluere intelliguntur. Nempe quum S ipsi , & omnes rei periti eandem attentionem adhibendo, videmus non posse non ex iis principiis sequi. Ita Trianeutam h
here tres angulos aequales duabus rectis o Triam
gula aequilatera eisse aequianeula , & simi lia Theoremata geometrica e suis principiis claxe derivata cernuntur. Item in Physicis ex hoc principio, Mi co ora moUeantur necessarium ese resistentiam a vi motrice superari , necessaria concludo, non posse navem. cuius resistentia sit aequalis q. moveri a vento cuius vis sit aequalis a. In Astronoma ex ma