장음표시 사용
301쪽
. 28a A R T. L o G r e Aetori vel minori parallax. Astrorum dedueo maiorem aut minorem eorum a Tellure distantiam . In historia ex facto , quod scio , plurima, quae historicus tacet, sed quae ex illo facto sequuntur necessario, concludo . Narrat Homerus Graecos postquam ad phrygiam appulerint, Urbem Troiam obsidione cinxisse: hine infert Thucidides siet , praelio Trojanos victos, neque enim alias se m ni is recepissent . Quamquam poterat duorum alterum in serre, aut victos praelio Troianos , aut quia pauciores , intra maenia abditos. Atque ita ex legibus vel divinis, vel canonicis , vel civilibus definimus de institia , vel iniustitia, honestate , aut turpitudine actionum singularum . Quae dubia, v. Quibus politis, veniamus ad pro-ἰ P 'h s. habilitatem constituendam . Quae proposi-ὐ ' ρ '' tiones nee in suis sontibus elare & distincte contineri nee eum principiis suis Meessariam connexionem, aut repugnantiam habere intelliguntur, certae non sunt, sed vel dab.ae, vel improbabiles, vel probabiles. Dubiae quidem, si aut neutra ex parte adsint in sontihus & principiis rationes, quibus a firmen tur vel negentur; aut momenta , quibus affirmari possent, aequalia sunt iis , quibus negari debent. Improbabiles, si altera pars gravibus momentis nitatur, ipsae nullis, aut vix aliquibus t velut qui dieit, non esse habitatores ἐπ Luna, improhabilem profert se tentiam; nam nullis eam confirmare argumentis potest ; quum tontraria gravibus coniecturis innitatur . Probabiles tandem, si argumentis verisimilibus possint comprobari,
quae tamen non omnem auferant ab animo strum
302쪽
DE UERITATE EI Us . CR TERIO. 287 CA .r' scrupulum , ut ese habitatores in Luna &e. Argumenta autem verisimilia appello, quae non necessario concludunt, aut non ex ceditis de necessariis principiis. Ex. g. certumst Lunam esse corpus terraqueum. Sequitur inde non necessario, esse in ea habitatores,
sed probabilirer , quia principium illud ,& haec concluso non hahent necessariam conneatonem, ut Triangulum & tres anguli aequales duohus rectri, sed vexi similem rantum . Sed si principium illud, Lunam esse
corpus terraqueum, sit non certum, sed Uerisimille ἰ tum duabus ex rationibus cones insio est ineerta . i. Quia nulla est principii certit ad a. Quia ea eone lusio non hahet necessariam tum suo principio eo exionem Item quod Homerus narrat vide l. 8. teritum haberi nequit : unius enim hominis , Poetae, nec coae Ui, auctoritas tertitudinem facere nequit; ergo nee quod inde conet dit Τhuciditis certum esse potest e conetuso enim majorem vim habere nequit, quam habent principia, unde eonsequuntur . Sed
si illud certum ς id a duabus eatas fieri potuit, ut dictum est; quod quum histori-Cufi uora maraei, neutra separatim certa haberi potest. f. ro. Duplicem superius probabilitatem nisi i men fuimus, antrinsecam , & emr eram . Pri' ti,' initiisse
usquam ulterius progrediamur, observandurn eae ab ex-
est , disi quoque extrinsecam probabit.tarem trinseca. quae ex hominum amornate sumitur in iisve bus, in quibus est autoritas propria principia si pedit te nequit, veluti in Μarhesi, Physica, omnibusque rebus, in quibus non sine Iairinis. agitur de facts . Haec autoritas longe ab . intrinseca, quae a fontibus propriis hauritur,
dissert. r. Illa secutior est prae ista, qui
303쪽
LIB. Irr. 284 A R. T. L r e AEpe ex sontibus ejus disciplinae propriis nam
scitur. 2. Haec extrinseca sine illa intrinseca, nulla eii e potest. Nam nemo a se im-
Petrare potest , ut aliquid velut probabilena beat , quod illud alia affirmant , si scit illos ex nullo tonte , & principio proprio haurire potuisse . Finge tibi narrari historiam a mille nominibus, certusque sis eorum neminem ulla ex Via eam scire potuisse , Numquam impetrabis ab animo, si sis rationalis , ut habeas probabilem . Da centum Mathematicos a stirmare aliquod, cuius nulla sit alia affirmandi ratio, quam quod ipsi sic volunt, minime id probabile efficietur.
Ut ecce, si omnes Astronomi doceant Terram moveri, nec ullam eius rei vel levem conreeturam proferant, probabile nunquam
facient . Eodem modo si plures Iurisperiti quidpiam affirment sine ullo argumento elantibus Jurii prudentiae propriis hausto , quia deest probabilitas intrinseca , ne ex trinseca quidem ulla esse potest . Est ergo perspicuum , extrinsecam hanc probabilitatem nullam esse, ubi dest intrinseca illa.
Extrinsera II. Quum ergo extrinseca probabilitas in ratione innitatur intrinsecae, nec sine ea esse possit ' φοδη - ex s. q. ; sequitur eam non posse esse ma
lorem , quam est intrinseca . Probabile se intrinsecus ut 1. hominem si agat actionem B peccare ; mille Cuiuistae auctoritate sua efficere nequeunt , ut minus vel magis sit probabile. Quum quaeritur, exsistat necndi res aliqua, primus gradus probabilitatis inis,
trinsecae , ted levissimus , & vix alicuius momenti, est eius possibilitas. Si hine mille Philolophi calculum suum addant, nec interea ullam aliam rat Onem afferant, nullo
modo rem probabiliorem, quam est in prismo illo vradu, cffcient. 6. II.
304쪽
Dr VERNATE EIus Q. CRITER IO. 28s CAP. v. f. ra. Probabilitas autem intrinseca auis Ut a st uegetur singulis argumentis probabilibus , aut hs...''ex eodem, aut ex diversis principiis desumtis: itaque non solum est in ratione connexionis cum suis principiis majori vel minori, sed etiam in ratione numeri argumentorum. Non secus atque pondus in lanee augescit in ratione non solum ponderis granulorum, sed etiam numeri. Hinc efficitur, ut prudentiae docendi sit, quum certitudo deficit, plurima conglobare huiusmodi argumenta . At probabilitas extrinseca non potest augescere in ratione numeri Autorum, sed tantum in ratione eorum capacitatis & scientiae. Quocirca plerumque maior erit auroritas extrinseca trium aut quatuor hominum
doctissimorum , quam mille idiotarum . Quod si in historia numerus historicorum exigitur, id fit, quia in historia intrinseca probabilitas est ab autoritate testium , ut
3.r3. Ex his, quae dicta sunt, sequentes Primη regulas generales deducimus: I. ceteris pa g ' i
ribus opinio A est probabilior quam B , si jur ν ob:
A pluribus argumentis intrinsecis nitatur , hi litatum. quam B . E. g. quaeritur utrum tu Luna sint animantes qui affirmant pluribus nitum
tur argumentis, ex constitutione Lunae terra quea, ex eius atmospha rea aerea , adeo Que ex analogia cum Tellure nostra , ex
Iapientia, bonitate, & potentia Dei, quae non sunt coarctandae uno Telluris puncto. Qui negant vix ullis verisimilibus utuntur. Quocirea illa opinio est hae probabilior. f. 24. II. Ea opinio, quae pari numero secunda re. argumentorum eum altera nititur . sed aut ομ' omnibus gravioribus, aut uno vel altero, probabilior est eensenda. Porro unum argum
305쪽
LIB.r Ir. 286 ARτ. LOGICAE mentum altero dicitur gravius, quum pri et piis proximius est, cumque iis magis Connexum , quam alterum. Ad dignoscendum
autem utrum unum argumentum altero sit
principiis proximius , cumque iis coniunctius, nullae regulae tradi possunt: utendum
est mentis . perspicacia & iudicio. Adeoque ad has probabilitates dignoscendas.& dim
tiendas oportet mentem rite instituere ad
pervidendum & discernendum , quod fit scientiis Mathematicis, & Criticis.
Tmia retu. 3. I . III. Quae argumenta minoribus i. . exceptionibus sun P obnoxia, ea ceteris, quae pluribus sunt obnoxia, exceptioni hus, Pro babiliora sunto. Enimvero certitudo arguis menti posita est in hoc , quod concludat necessatio, ut non possit non ita conclude
re. Quod si potest concludere duplici modo Α & B , neuter certitudinem habet, sed probabilitatem , & is concludendi modus, erit probabilior, qui paucioribus exceptio. nibus obnoxius est. Quarta re. g. I 6. IV. Quum agitur de probabilitate intrinseca, qui mente valet, idest aptus est rationibus examinandis, alteri credere non debet asseveranti, opinionem suam esse pro. biliorem , sed eius momenta expendere debet, & eum suis conferre . Nam quaeri. tur haec probabilitas ut rem nobis per sinis deamus: persuademus autem nobis aliquid momentis rationum quatenus in mentem agunto nisi ergo ea expendamus , & cum aliis conseramus , non possunt ea in men tem agere . nec idcireo eam ad assensum trahere . Eam ob rem & Cicero probabat Peripateticorum morem, qualibet de re in
utramque partem differendi ; & eumdem egregie tenuerunt Scholastici, di, me sal. teu
306쪽
DE UERITATE EI Usu. CRἔTERIO. 287 CAOutem auctore, ubi certitudo deficit, adhibemdus est ubique . Hinc in primis me mire delectant libri Beati Thomae . qui sine amore & odio, quos assectus longe habere debet Philosophus , in utramque partem de omnibus disserit, gravissimis etiam rebus. f. i 7. Principia probabilitatis universa- ui iuris
Ita indicavi , quibus industrii adolescentes te uti possint in iis scientiis , in quibus aut 'sola , aut pene sola regnat probabilitas . De probabilitate eventuum non dissero , quod nimis ea res intricata sit , quam ut tirones intelligere queant . Copiose est ea a Bernullo pertractata in Arte conjella,stii ;Paucis a Grave sandio in Intruductione ad
Philosophiam . Regulas probabilitarum per omnes disciplinas diligentissime persequutus est Ridigerus in 3. lib. de sensu inri 9 DI-s . Nam postquam primo cap. de probabi. litate in genere differuisset . in a. . sit de probabilitate historica , in a. de probabilitate
medica, in 4. de pro habilitate hermeneutica, in . de probabilitate physica , in 6. de pr habilitate politisa, in I. de probrbilitate ad hominem , ut vocat , in 8. de probabilitate praetica , in 9. de probabilitate ambigua . Sed miris omnia notionibus , & novis ita. conditisque doctrinis turbat.
CAP. V. Quae viae μι homini propositae ad sapis,
tiam comarandam , eaeque viae ex
plicatae generatim. 3, 3. Uinque omnino videntur homi. Quae scie ni viae ad sapientiam eompa. di vim. ιδndam propositae , auctoritas,
307쪽
LrB. maa 88 ART. LOG CH experimenta sensuum externorum,.ntima eo cis-ria, intellitentia, ratiocinium : his enim ratio humana, seu vis computatrix , innititur onam eae primas rerum notiones, ac propterea principia , unde tota fluit hominum scientia, iuppeditant. Inde quoque manat axiomatum intelligentia: nam axiomatum comprensio ex collatione idearum sing larium paul Iatim eonficitur ἰ & ideae ex illis fontibus manant. Nihil omnino a nobis sciri potest, quod ex quinque illis fontibus non manet. Ergo Logicus noster ita animo conformandus est , ut promptus se atque expeditus, sicubi usus fuerit, ad quinque illos sontes rite versandos , quo inde argumenta ad verum investigandum, aut confirmandum idonea agiliter, dextereque haurire possit . Atque ad hoc potissimum Logica facultas comparatur, idque prae se tim promittunt Logici . Nos priusquam philosophum in his instruamus, aeque exeoceamus singillatim, pauca generati m. Eiu a. Quaecumque scire possumus sunt
i ni ti Q aut externa , aut interna e externa vero aut sensibus subjecta , aut non o praeterea quae sensibus non sunt subiecta , aut castaetrat. mentis nostrae funt aceomodata, aut eam excedunt. Quae cuique sunt intrinseca in imaeonscientia , sensu , natura percipiuntur ;cuiusmodi sunt , nos percipere , clare aut obscure percipere r υelle aut aversae. : dol rem aut υoluptatem sentire r amore aut Da irari; uno verbo quaecumque aditiminem, ut Platonici loquuntur, interiorem pertinent. In his nee externorum sensuum experime ta , nec autoritatem Consulere oportet: e
rum quilibet sibi testis est lucule tuissimus. Sed quum plurima intima conscientia perinci
308쪽
DR UERlTATE EIVsu. CRITFRIO. 289cipiamus, quae ab occultis in natura nostra gausis proficiscuntur , in his causis investigandis recte utimur quum primis acri r vionis indagine , tum etiam admonitione eorum , qui acutius naturam introspexere humanam, qui efficere pollunt, ut ea animadvertamus, quae non facile perspexissemus, nisi admoniti. f. q. Quae sunt externa & sensibus su tecta , solis sensuum experimentis perdiscenda sunt. In ea sensus internus provinciam suam non extendit . Auctoritas in his I Cum habere non debet , nisi aut cum ipsi experimenta instituere nequimus; aut quum, uuae ipsi observavimus. communi aliorum ensu confirmare volumus , quod ubi fieri commode potest faciendum est semper; qui p- nulla in re errare homines facilius DG sunt & solent . quam in sensuum experimentis, aut observationibus. g. 4. Quod si haec externa minime sint sensibus subjecta, ut spiritus, animae , tares
αεῖ. e atque genitrices , phoenomenorum causae, &similia, tum ad ratiocinium &coniecturam aut ad analogiam, si qua in illis Ioeum habere possunt , confugiendum est. Tandem quae captum mentis nostrae excedunt, sola auctoritate pervestiganda sunt , si haec alicubi praesidium praestet .' uti enim auctoritate, est uti perfectiori ratione, eam nostrae substituendo, aut eius ope n stram adiuvando, uti supra explicitum est.
quod si & hoe auctoritatis desit praesidium, investigatio tota deserenda, quandoquidem instrumento destituimur, quo sciri possint. q. I. Ut autem his propositis homini ad sapientiam viis recte utamur, tria PQ
ut his ut ea dum Diuiti by Coos
309쪽
notiones Rpri Lipi observanis dum.
χρο ART. LOGICAE tissimum caure servanda sunt: I. ut . noti nes, quas auctoritas, sensus, eo eientia suppeditant , i ultae sint & verae e saltem ut quantae fiant , quales, & quam archetypis smiles iusto judicio aestimetur: II. ut ex his notionibus paullatim excitata axiomata& per analogiam longe lateque provecta , vera sint, non chimerica . . Quod fit. i. si non statim ad illa pervolemus, sed minuta industione adscendamus. a. s analogiae regulas obser vemus . 3. si eas inter se ideas connectamus , quas clare cernimus . q. si praecietationem judicandi evitemus. 3. si non ex anticipatis opinionibus , sed nostra usi ratione utamur . III. ut ex iis notionibus ea deducamus consequentia, quae cum illis necessariam habent connexionem , ut ex illis necessario sequi evidenter intelligamus rIV. aut si hanc necessariam connexionem non videmus , sincere saltem fateamur , quanta cum probabilitate ex hujusmodi principiis consequentia ista deducantur . f. 6. Ac quod spectat ad primum, notiones auflaritatis, sensus , conscientiae esse possunt aut clarae, distinctae, adaequatae; aut obscurae, confusae, inadaequatae. Ergo quales sunt omnium primum philosophus examinare debet , perspicereque quatenus objectis suis conformes sunt, aut ab iis diruformes : nam in hac conformitate tota veritas posita est. Quod nisi in omni aut investigatione, aut disputatione efficit , aut ignorabit ipse quid inde dedueendum sit ;aut falsa plurima, vel dubia saltem & ambigua velut vera & certa ex notionibus huiuscemodi concludet . Tum nisi axiomata ex singularibus excitata vera sint, tota
310쪽
DE UERITATE EI Us Q. CRITER Io. 29I CAP.Min illis inaedificata machina salsa erit. T. Tandem quamquam ex principiis Ut ex illis veris nihil potest sequi nisi virum , nisi ars t - μετι
ratiocinandi adhibeatur, etiam ex veris deinducere falsa possiamus . Narrat Plutarcus Sacerdotes Aegyptios observasse Iamyadas Templorum aeque erasis ei0chniis sin ulis
annis majorem oles mensuram consumere. Pomnamus hoc semel , aut bis verum suisse , quamquam non dubito quin id ab avaritia Sacerdotum fuerit excogitatum ; potuit idax Pluribus causis nasci, olei crassitie, vel subtilitate; et lychnii textura; aeris temperie, calore, adeoque maiori, vel minori gravitatione. At Aegyptii rem inde miram concludebant, Solem nempe in annuo motu tardi rem factum . Ex re vera falsum deducere poterant. Quot sunt hujulni odi phantastica systemata a recentibus etiam physicis super observationibus alioquin veris inaedificata uod autem de auctoritatis notioni hus dico , id generatim de omnibus aliis, in primis sensuum , dictum putato . Sed ea paucis comprehendamus praeceptis. i. Nullas habent alia sebi yropositas vis Cantinει is discendi philosophi, praeter has quinque, ausi periora spe.
νitatem, sensis externos, conscientiam , intel- . Ilaentiam, ratiocinium, seu conjefcturam. Pe diligenter ergo eas excolunto, atque versam
2. Horum ne praetergred unior promiarias: fiunto quae sensu non intelligentia , quae . telligentis non sensu ; quae neutro discenda sint e limites probe servanto . 3. Notiones primum, quas ἰnde hauriunt , perpendunto, atque metiuntor e wrae ne sint , an a vero di sent, atque quatenus, pereidento. T a 4. --