장음표시 사용
311쪽
asa ART. LOGIC AE4. Arrem fibi longo exercitio eomparanto , qua ex principiis suis jusa derivare seleant consequentia, ut nempe ne ex falsis Dera , eae probabilibus certa , ex abiguis perspἰcua eo fidenter deducant ; utque talia e se conseque tia seire discant, qualia sunt , unde nascuu-tur , princiyia . Uno serio , ut sugula suo pondere a6limare vileant . Hanc sero artem solo sudio Arithmeticae o Geometriae acquiri ne ambigunto.
312쪽
De Lb auctoritatis, edi Arte Critica , ERsPICUUM est homines sine usu rationis, seu arte ad calculum res adducendi, nasci: sed nee minus est perspicuum, fine usu rationis in tota ferme versari infantia , &, quae pri mum discunt, non ratione ulla, s ad test,ficationibus sensuum, & hominum discere, ac sensationum , & auctoritatis imperium omnem antevertere rationem . Quinimo nequeunt infantes his non uti magistris . Quum enim recte ratiocinandi nondum intelligant usum, si spretis sensibus, & auctoritate ad ratiocinium confugiant, aut quoniam eo uti nesciunt , perpetuo ignari vivunt; aut quod recte uti nesciunt, in infitos errores praecipites eunt .. Divina se tueprovidentia, re ineffabili beneficentia geritur inquit apposite B. Augustinus a) animae medicina , dum auctoritas Praecedit, cirrati m praeparat hominem . Ea ergo gravissima est ratio , cur omnium primum philoso- Phum nostrum, quem ad rectam sapientiae
313쪽
294 A R T. LOGIC AEinvestigationem pedetentim ducimus, ingenuino auctoritatis sensuum, aut magistro rum usu exercendum putemus. Accedit eodem quod homines ipsi adulti plura sensuum,& auctoritatis usu , quam med iratione &ratiocinio, discunt: ergo nisi ita instruantur , ut rite & sensibus & auctoritate uti sciant, tota sunt vita m errore versaturi. C A P. I. De recto se Mum usu, deque sensuum promvine et , ct de experimentis atque observationibus rite insitaeendis. S. I. D Lurima, quae sensuum usum spe su pereipi I ctant , In Primo horum eleme neque inu. torum libro sunt explicit . Quae restant , heic paucis. Sensibus externa m eo ores percipimus, ut supra monitum. Ergo his tantum in rebus sunt adhibendi ἐν in caeteris coercendi . Sed in externis & corporeis quatuor eonsiderari possunt: t. exsistentia: Mqualitates: 3. relationes : 4. essentia. Corporis alicujus essentia posita est in unione indivis bili omnium essentialium . Eorum si unum ignoretur , tota ignoratur essentia . um 1e us omnia haec corporum essentia-Ita nec referant, nec referre possint, quan doquidem iis negatum intima corporum it spicere, pluraque fortassis sunt in corporibus, quae sensibus non sunt subiecta ; esse Has corporum sensus adaequa te deserre nequeunt . Quocirca duo hinc sequuntur ca
I. Caisto , de corporum essentia, intima que natura, o constitutione solo sensuum testimonio judices . Putato aliquid semper esis in
314쪽
Ds Usu AueTORITATIs. 293.n quolibet corpore, quod tu me perspicis, nec pervicere ullo pacto potes. a. Sic habeto , posse a rebus corporeis ea prodire efferta , quorum tu nullas in iis remnere causa possis, idcirco quod plura in eomporum natura latent . Non igitur haee statim supernaturalia appellato. Quaere potius abdι-tas in corporum natura causas . Praeterea ne
eos flarim magos o daemoniaeos aestimato , qui in eorporibus mira inciunt: esse omnium horum possunt in natura causae. εε. 2. In corporum existentia dignoscenda sensus proprii sunt Iudices, iique certi.
Sensuum enim organa sunt corporea, & n cessaria o nimirum non moventur nisi extrinsecus oe tactu : tangi autem corpora non possunt nis a corporeis; ergo ex tactu tuto de corporum exsistentia iudicamus . Quocirca ea corpora, a quibus nullo modo tangi nec lumine, nec sono . nec ulla alia via possumus , coniicere quidem licet exsistere, si eorum ulli effectus in iis appareant corporibus, quae sensui patent; at sentiri, idest sensibus percipi, nequeunt. Non igitur eos probo, qui ex ideis eoryorum eorum existentiam demonstrare conantur a): ideae enim res aut possibiles, aut exsistentes, non necessario exfstentes deserunt. Quamobrem,
si possibilia esse possunt idearum obiecta ,
non statim concludi potest exsistere. Porro quum sensus nec nimium pateant, &paul- Io sint crassiores, efficitur ut plurima esse possint corpora , corporumque qualitates , quae aut prae distantia, aut prae ex evirare lateant. Id quod vires electricae , plantaxum aliquarum mirabilium , Panimantium
315쪽
χρ6 ART. LOGIC AE&e. satis aperte docent . Ne igitur putamea tantum exspere eorpora, quae sentis . Quo canone & praecedentis 3. canon secundus confirmatur. Qua autem ratione corporum
qualitates & relationes ope sensuum dignoscamus, in primo libro dictum est. Sensus f. 3. Sed ex iis, quae passim dicta sunt, Mi I lv xyi patet, sensus in iis tantum Scientiis adhi-
tum ' .ιά; - duces , quae physicae dicuntur ζ, idest
hendi. quae universum hoc corporeum spectant . Hae Scientiae ita sensibus nituntur , ut ne primum sint natae , nec deinceps austae atque illustratae, nisi sensuum experimentis re observationibus. In caeteris disciplinis aut minraphiscis , aut Mathemetticis , aut quae ab austori tate pendent, ut Theologia reislata , Iuriorudentia , sensus non audiuntur . Cohibendi potius sunt, ne aut tumultuan tes corporeis imaginibus serenam purae i tellectionis regionem adumbrent, aut ab auctoritate nos iaciant desciscere . Iam Philosophi hoe statuunt inter experimenta, Scobservationes discrimen , ut ea experiri di
Camus, quae, nisi operam nostram adhibeamus, minime sint proventura; ea vero obse are, quae suapte natura sine ulla opera nostra eveniunt. Phoenomena ob emantur , veluti meteora, eclypses, plantarum, brutorumque generationes : experimenta, MF- Danae e. g. machinae , electricismi, mayneti
mi &c. capiuntur. Sed in vulgari loquendi usu passim miscentur. φ8 93 f. 4. Duo autem sunt circa experimen-
ea εαμ i. rorum , di observationum usum monenda. menta Rob. I. Ut accurate instituantur e a. ut rite exstrvationes. iis consequentia deducantur . Nulla in re magis peccari facile potest , peccatum udi
saepe est , & a viris quidem acutis & a ctis s
316쪽
DE Usu AUTORITATIS. 297 CAP. Iactis, quam in his duobus . Et primum ut accurate perficiantur experimenta, aut o servationes, adhibendi sunt homines rei, de sua agitur, periti simul, & apti facit eique In instrumentis versandis . Deinde & instrumenta summa arte fabrefacta sint necesse est . Nam qui rei , de qua agitur , sunt imperiti , aut qui non rite fabre iam εctis instrumentis utuntur , praetermiti re quaedam possunt , quae erant observanda, quaeque narrata facile phoenomeni patefaciunt causam , omissa aut occultant , aut falsam pro vera indicant. Eam ob rem
Physici, Medici, aliique naturalium scientiarum studiosi cavere debent, ne nimium experimentis huiusmodi & observationibus a vulgaribus hominibus , agresibus , sim Acibus , imperiris nautis factis credant, eaque accipiant tanquum suorum Systematum primcipia . Praeterea naturalis scientiae amat res vetusta & vulgo iactata atque consecrata experimenta non verebuntur repetere , iterumque ad lancem revocare. Experie
tia docuit plurima huiusmodi salsa esse et
Perta , aut manea, aut interpolata sa)r Pram terea resere plurimum eadem experimenta a pluribus facta inter se conferre , qua te nusque conveniant, aut distent attente di- metiri . Refert & eadem experimenta iupluribus Ioeis aut sacere, aut facta Comp xare . Ex his enim accuratis observationi-hus facilius intelligitur & phoenomeni camis, & causa variationis experimentorum . In experi f. s. Iam illud magno te cavendum menti est, ne ad experimenta capienda, aut phoe- Anomena observanda animo alienis Systema- antieipati
317쪽
LIB.IT. 298 A R T. L o o I c AEtibus opitionibusque imbuto accedamus . Nihil enim facilius quam Systemata nostra, quae deperimus, in quibusvis experimentis,
aut observationibus cernere, cujus rei exempla habemus patentia in experimentis ad naturam insertorum animantium , ut V
Cantur , pertinentibus Francisci Redi viari summi . Quod eo vel maxime confirmatur , quod .diversi plerumque philosophi diversa Systemata iisdem experime uintis confirmare conati sunt . Nemini ignotum esse potest quid ANTICIPATA OPINIO in hominibus possit. Qui anticipata ,
e. g. , opinione secum statuerunt Consteli tionum alias Arietem, alias Taurum, alias
Leonem reserre, dum eas observatum eunt, Arietem , Taurum , Leoenem vident, cornua, caudam, crines cernunt, etiamsi tam constellatio Arietis similis sit Aristi , quam Tauri eon stellatio similis est Vimini . Quis
crederet viros non omnino stupidos crediridisse aut aliis persuadere voluisse, Fati deincreta aureis Stellarum litteris quasi deseripta
legi ab hominibus rerum istarum sagacibus posse Τ Αt eeee apud veteres Origenes ca) , Plotinus b), Reuclinus e) , Picus Mirandulanus Comes d , Henricus Cornelius Agrippa e , Blasius Vignerius f , Athanasius Kircherus so , aut id crediderunt , aut plures credidisse narrarunt. Sunt hujus modi
318쪽
DE Usu AUCTORITATIs . 2D CAP. I. modi plura in observationibus super in seinctis, quae micros copio cernuntur, a Uali Gnerio , Levenoc io, anticipatione magis credita, quam visa. g. 6. Nec minus est dissicile ex experi. mentis, & observationibus rite argumentari. Plures sunt qui ex uno aut altero experimento , aut observatione conclusiones deducunt universales , quibus deinde rati nem omnium similium experimentorum re
dunt, quod genus sophismatis docuerunt qui dem philosophi omnes, pauci evitarunt. Uide quae de Analogia dicturi sumus. Alii
eam experimenti, aut observationis causam
dederunt, quae prima se illis obtulit. Plerique alii, statuto semel generali quodam Systemate, magna ex parte arbitrario , ulterius investigandi quasi posto gravissimo onere, in rebus omnibus ad id confuge
f. 7. Explicemus haee exemplis. Ex aeincensa sabterranea fodina A superposita pla Uega tremuit e ergo quotiescumque Telluris plaga quaelibet contremit, ex accenso infodinis igne tremit. At qui ita concludit, certus esse debet, nullas esse posse alias causas, quibus terra contremiscat. Quum vermis corrosisset radicem, aut medullam planineae Β, exaruit: planta ς ergo quaecumque plantae exarescunt eandem ob causam exare 1cunt. Nullaene aliae esse possunt ariditatis hujus causae Iam vero extracto aere ex sphone hicrurali, ascendit aqua. Quid ita ' horret natura vacuum. Ea vero semel posita causa nulla fuerunt similia phenomena, quae non horrore vacui explicarent Peripatetici. Ad irum est, naturam, quam omnipotentem
isti fecerunt , tam olua vacuum horrere
319쪽
3oo ART. LOGIC A potuisset At magnes attrahit serrum: symphatia est , nullum est simile in natura Phoenomenon , quod sympathia haec non gignat . Expellit oleum aqua: est antipatia: omnia similia efficiet antipatia . Qui dam omnia corpora humana spiritibus animalibus , veluti perpetuis satellitibus, in struxerunt: nullum est in homine phoen menon quod non spiritus animales efficiant . Rubet quispiam , expallet, tussit, sternutit, pituita molesta est, uni efficiunt spiritus animales. Aedepol negotiosam Physicam l Dicere idem possis de quorumdam Nevutonianorum attractioni hus, quibus fit ut nihil sit reliquum in Natura Mechani
ei, omniaque magica hac causa peragantur.
Infinita sunt hujusmodi in tota philosophia, praesertim physica . Sed & sunt in Ethi ea,
ubi periculosius quoque ex commenticiis systematibus res gravissimas homines , aut phantastici, aut pigri explicare conati sunt. Canones su- h. 8. Ergo philosophus noster ad seque m P animum advertet. i. Dati phoenomem eausae omnes posibitis imissisantor , oe cum phoeuomens perdit
Duae sunt in hoc e none utilitates. T. Pilosophi mens hunc in modum paullatim
in profundam naturae, atque intimam con templationem devenit, unamque veritatem
quum investi at , plures detegit, mentemque facit id dies capaciorem & instructici-rem. 2. Minori cum erroris periculo de phoenomeni causa iudicat. Itaque numquam
est mihi probata, ut alias dictum est, in Physicis emuncta per systemata disserendi ratio: qui sic enim philosophatur, system ti suo, tanquam saxo, adhaerescit, nec in
320쪽
DE Usu AUCTORITATIs. 3 Ivestigat aliud, nec scit . Nevutoniana ipsa Physica perpetua illa & generali attractione
non minimum adolescentes a penitiore na- ruralis rerum mechanismi investigatione removete abutuntur enim ea plerique, & con tenti attractionis vocabulo , nihil ultra perinquirunt: attractionem vero ipsam, quae nimirum sit, & quaenam ejus causa , saepe etiam ignorant. a. Dati phoenomen; A duabus tantum rationibus afrmator ea am esse B : I. si elare ρο evidenter pateat ex B A prodire. a. sconset ex nulla alia possibilitim causarum, non ex C , non ex D , non ex E e. prodire posse- - Nam si elare ρο evidenter constat A prodire ex B, caeterae omnes possihiles causae exeluduntur. E. g. si constet dati motus te rae causam esse accenseonem subterraneam ,
omnes aliae possibiles sunt exclusae. At si phenomeni A causae omnes possibiles sint B, C, D, E, G, clarissimisque rationibus
Caeterae, praeterquam G, excludantur, Gmanifesto erit aes A eausa. 3. Si nee clare o di indis pateat quamrmo eausa A princisatur , oe eerti nou fimus omnes nos possibiles eausas complexos, ea aenulla es certitudo: ne ergo audacter di assim male , sed timide di perplexe, una aliis praemferator a 4. In casu praecedentis canonis, quum cer-ῶιudo deficit, . Uisator probabilitas, ita , tit ab ea causa probabilius A pendere aisrm rur , quacam est A conjunctior, Ues ab ea causa, in qua major fit του A producendi RATIO SuFFICIENS, rejicianturque ea ae aliae,
.n quibus minor es hujusmodi faesheiens ratio. Sit phoenomenon Α: dentur causae, quae