장음표시 사용
321쪽
LIB. Iv. 322 ART. Locre Agin vestigari potuerunt, B , C, D; quum non constet elare & distincte A ab harum una pendere , & certi non simus nullam aliam superesse; ab harum nulla affirmati sesime dicam Λ proficisci . At si comparatis
his causis, attenteque omnibus perpensis re
Periatur ratio sumciens σου A esse quidem in B a. , in C 3., in D 4., probabilitas , qua affirmatur nasci A ex D erit ad probabilitatem , qua asseratur uasti ex C, ut 4 ad 3 et qua vero asseratur provenire ex B, ut 4 ad 2. Hos canones non Physici tantum & Μelici tenere debent, sed Ethici in primis & Politici, quorum curae ac diligentiae societatis tranquillitas commissa e strii enim eadem ratione , sed & curatius, per vestigare debent, quibus ex causis societatis tranquillitas, aut perturbatio contingere possit . Tum & oui commercia agi tant, quae unica ars est, qua publica opulentia aut fit, aut longe lateque promovetur . Id quod moneo , quod in his praecipue studiis juvenes philosophos instrui, a
que exerceri maximopere cupio: nos enimae selicitatem nostram propius spectant. CAP. II.
De auctoritate humana. Quid aucto. 3. r. R Uctoritas in narrantἰs aut doeen. ratas 2 unde ' iis pondere sita est: eo pondere v ' nobis persuademus, ea vera esse, quae nec sensibus nostris, nec intima nostra conscien tia, nec ratiocinio ullo assequi valemus. Persuademus autem in ratione opinionis scientiae 3c probitatis narrantis aut doceri
322쪽
DE Usu A UcT RITATIS. 3 3 CAP. II. opinio, tanta esse eum scientia praeditum, ut falli nequeat, tanta probitate ut nequeat fallere, etiamsi tanta non sit, auctoritas fidem pariet certam, talem scilicet, de qua dubitare nescimus. At si aut auctoris scientiam non habemus persectam, aut de probitate addubitare possumus, auctoritas minus apud nos pondus habebit. Porro in iis auctoritatem statuimus, qui nos docere possunt. Sunt autem qui docere nos possunt, Deus,& homines quod sciamus. Itaque duplici auctoritate utimur, Dei, & hominum . Ut autem recte his philosophus utatur, attente perpendet I. quales istae sint: a. quantae: 3. unde earum nos copiam habere possimus. 4. qui earum usus . Sed instruamus eum in singulis, atque in primis in humana, quae prima usu se nobis offert. f. a. Auctoritas humana aut in narra. ιtionibus spectatur, aut in dogmatibus. Ain uctor narrat quum qui iam suo, isi praei
viro tempore, a popularibus suis ,-ι ab ex risis , aut regitatum, aut dictum, aut factum tradit. Dogmati Zat vero quum aut aliorum sententias inlut suas , aut fuas formate d cer , ac docendo rationibus probari auditoribus uuis . In dogmatibus tunc auctoritate utimur . quum aut eorum tota probatio auct
vitati debetur, ut in religionis arcanis, in Iegibus &c. in his enim quod Deo, aut Legislatori placuit, id , ubi ab eo promulgatum est, dogma est , & Dei, aut Legisl toris promulgatio instar demonstrationis est
aut quum rationibus , unde tota res proficiscitur , prae mentis imbecillitate intelligendis pares non sumus. In caeteris , ubi
apsi intelligere queamus. auctoritate hominum uti, ejus est , qui nec quaerere , nec
323쪽
Eia k quia mplexa Rissoria nais auralis eius. que utiIitas.
3- ART. LOGIC AEscire velit , E. g. non ideo vacuum esse λmatura mihi persuadere debeo, quia Epicurus , aut Nev v tonus dixit : esse formas D stantiales , quia Aristoteles docuit : horum
rationem exquirere debeo . Nam si auctoregisti sine ulla ratione dixerunt , insani estiis sine ratione credere. Si rationibus innixi , eas potius exquiram , quam rationum repertores velut: pecus sequar. g. r. Narratio historia vocatur , atquctin ea auctoritas humana praecipue locum habet. Sunt autem historiarum genera tria omnino : etenim historia aut politica est ,
aut naturalis , aut liter araa . Politica res . quae hominibus accidunt, enarrat .' natur
iis, quae pertinent ad rerum naturam: I teraria , quae ad literas . Politicae species tres e divina, quae complectitur res , quas
Deus hominum ergo , & apud homines ges.st unquam , aut gerit : religiosa quae &Ecclesiastica a nobis appellatur quae eas
Tes narrat, quas homines Dei ergo, & emga Deum gessere : profana , in qua res h minum nec divinae, nee sacrae narrantur. Praeterea historia profana aut generalis est, qua res totius humani generis , aut particularis , qua unius nationis res gestae conistinentur. E. g. Diodori Siculi, aut Iustini Trogi historiae, sunt universales, imperfectae licet : Thuci didis vero , aut Livii , partiaculares : ille enim Pelopponesiaco EI. ann
rum bello res gestas, hic Romanas, domi bellique ab Urbe eondita ad sua usque tempora , describit . His aecedunt Vitae, quibus unius hominis acta narrantur , veluti Vitae virorum illustrium Plistarchi. g. 4. Historia naturalis infinitas propomodum complectitur partes . Ea narravpho
324쪽
DE Usu AUCTORITATIS. 3Os CAP. II. phoenomena quaecumque unquam in rebus Corporeis observata sunt, aut quae ulla in re capta sunt quandocumque , dc a quibus- Cumque experimenta . Ergo complectitur
pHexomena aut experimenta circa aerem, De
ros, planeras , aliaque sdera : plantas, bruta, fomines , aquas , senes , mineralia, & alias Naturae corporeae partes. Vastissima est haec
historia , & rerum varietate , & nobilium scriptorum copia . Est etiam studiorum omnium pulcherrima : vitae etiam & hominum societati utilissima . Nam quid pulchrius quam & totius Universi , in quod sensus nostri pertingunt, mutationes Rique vicissitudines in numerato habere , & ex iis intimam rerum omnium structuram, os dinem , fines , eausas , Deum praecipue, cuius tantum contemplatione , & possessione sunt mentes beatae, quoad sumus capaces, introspicere ὶ Quid porro utilius quam ex hac historia , aut quid in serie mundanarum rerum sit olim futurum coniicere, aut artes humanae vitae necessarias augere,
S perpolire Nulla praeterea sunt studia ,
quae maiorem mentem humanam efficiunt, quaeque rerum corporearum usum latius deis
monstrant, & aut stupidam admirationem, aut horrorem superstitiosum radicitus ex animis evellunt. Ad rem Horatius a . Nil admirari , prope res est una , Nummisi , Solaque , quae possit facere oe servare
mne solem , oe sellas , o decedentia
325쪽
Imburi spectent . Quid ce es muraeνα
Quid maris extremos Arabes disameis, Indos RQuo spectanda modo , quo sensu crediso ore' Quid hi si ue. Historiam litterariam eam dico ,ria i in riua aut virorum literatorum ορ--ves,& scripta recenientur, aut origines, di pro gressus artium , atque scientiarum narra
tur, veluti historia Philosophorum Laertii,
quae sola ex pluri s veteribus ad nos dein Iandara est, ut ut ea cum politisa coniuna, Aeso Eruflitorum, Bibliothecae selectae, Novellae t iterariae , & quae eiusdem sene generis . Et haec historiae pars non voluptuosa modo est , sed R. utilissima . Nam& pulchrum est atque iucundum ea nosse , quae de humanis , divinis qua rebus omnis aetatis . omnisque gentis homines opinati sunt ; & iucundissimum humanae rationis
progresIum , arque a puerili veterum nati num statu, ad hunc virilem gradum, contemplari; & sensus hic omnium communis maximus est humanae sapientiae dux &maaister . Quocirca non rusticus modo &impolitus in Republica literaria habetur, qui huius historiae oreramento carer, sed minus etiam futurus est doctus . Infinita enim sunt, ad quae viri ipsi summi mente & iudicio, nunquam animum advertissent, nisi ab aliis essent excitati. Est haec ingeniorum humanorum quasi coniunctio, quam
Typographiae & Commercio debemus , ut singuli, nisi plane fuerimus plumbei , uno conclusi loco, tantum scite Possimus, quantum Diuili od by Cooste
326쪽
DE Usu AUCTORITATIS. 3e7 CAP. II. tum omnis aetat is , omniumque locorum viri do hti. Praeter quam quod et identiae &elar raris , qua sola veritatem a falsitate distingui supra demonstratum est , non alius esse, ut diximus, testis potest, quam communis hominum doctissimorum sensus. Haec historiarum genera. Videamus nunc quantast histori eorum auctoritas.
q. 6. Historia historici assor tate parit Unde histo. fidem, ut supra dictum est ; ergo ut quanta debeatur historiae fides recte perpendatur, duae in primis sunt historicorum dotes examinandae. r. frientiar a. probit s. Scientia duplex, I. quanto mentis acumine, quanta
capacitate fuerit historicus praeditus 8 2. p tuerit ne scire, quod narravit, & quibus viis ac rationi husὶ Primum enim, historicus doctior , mente capacior , perspicacior non facile passus est shi imponi. Aptus erat eunctis atri iudicio pensandis , atque vero proximiori hus eligendis . Praeterea eam in dustriam ad hi huine, quum perspicax statuatur , negari nisi aliunde constet, sine temeritate nequit. Contra indoctus, paulo stupidior , facile credulus, nec fraudibus deintegendis est aptus, & inter narrationes varias distinguere nee stit, nec potest. Ergo
decipi, atque deludi potuit: potuit dormitare, caecutire, populares, incertosque rumores pro severis historiis scribere. Ea historicorum dos in omnibus omnino historicis est exigenda, quum profanis, tum ecclesiasticis , tum naturalibus , tum potissimum literariis et inde enim manat non parva historiae auctoritas. Si omnes histoxici mentis evaritate, perspieuchate, iudicio
praediti fuissent , nec tot fabulas politicati naturalis eontinerent historiae; nec tot V a Pue
327쪽
ῖo8 A st T. L o G ἔ C AEpuerilia aut iniqua iudicia in ipsis essent historiis i iterari is . Atque in his potissimum historici doctrinam & acumen exigor nihil enim refert, coetaneus ne sit historicus opinionum & systematum , nisi etiam acutus fuerit, & eruditus in iis disciplinis. quarum historiam describendam sumsit,quod quandoque in Laertio, aliisque philosoplaiae historicis , & Ephemeridum literariarum
compilatoribus desideratur. h. 7. Operae pretium erit rem aliquot exemplis illustrare. Aulus Gelli re uberrimam praestat copiam huiusmodi fabulosa rum historiarum, quas aut veterum simplicitas , & credulitas, aut viatorum atque mercatorum ut est id genus hominum ad mentiendum a natura comparatum) vafrities evulgavit. aut confictas a poetis posteritas
credidit b) . Quum e Craecia , inquit, in
Italiam rediremus, o Brundusiam iremtis, ressique de navi in terram. in portu illo imebro spatiaremur , fasces librorum venalium exstinuos vidimns, atque ego statim avide per- o ad libros. Erant autem ista omnes librἱ
Gnaeei MIRACULORUM FABULAR QUE pleni. RES INAUDITAE, INCRE
ctoritatis , Ardieas Proconnesius , Isigonus Niceenses, Cresas, Onesicristis, Gr P IFstephanus, o Hegesias . . . . Erant ieitiar,n libris scripta hujusmodi. Suthas illos peniatisimos, qui sub ipsis Seρtenrr onibus aetatem
unt, corporibus hominum visci ρο ανδρα πα
a In noctibus Acticis lib. 9. cap. q. b Astitior Sermonum ad Fratres in Heremo inter opera Augusini serio haec portem, relidit sermone 33.
328쪽
DE Usu AUCTORITATrs. 3o' CAP. II. φαγους nominari. Item esse homines sub eadem regione Coeli ianum oculum habentes in frontis medio, quἱ appellantur Arimaspi . Alios item esse homines apud eamdem Coeli plagam . . . vesigia pedum babentes retro porrecta. Praete-
ea . . . . in ultima quadam terra, quae ALhania dicitur , gigni homines, qui in pueritia canescunt plus cernunt oculis per noctem , quam inter diem Ese quoque quasdam in terra Africa familias hominum voce atque lingua affascinantium , qui si impensius forte
Iaudaυerint pulchras arbores, segetes laetiores, .nfantes amoeniores , egregios equos , pecudes msu atque eultu opimas, emoriantur repente
haec omnia .... Item esse homines in Ill=riis, qui interimant videndo, eosque pupillas in sim-gulis oculis binas habere. Item esse .u montihus Terrae Idiae homines ean nis evitibus σlatratibus. Alios etiam apud ultimar orientis erro, qui Μomeri avellantur, singulis eruribus saltuat currentes, υ vaeismae sterni citatis . Quosdam etἰam esse nullis ee scibus, oculos in humeris habentes. Praeterea esse eeu- rem apud extrema Indiae, eo oribus hirtis, tum ritu plumantibus, nullo e haru --
fientem, sed spirisu forum naribus hausto υμctitantem. Haec Gellius, quae nisi poetica phantasia sint conficta, quemadmodum pu tat Baetius γ , non est quod aliis indigeamus argumentis, ut garrulam L mendacem Graeciam habeamus. Similia de Pythagoraretulit Aelianus lib. 4. historiae variae cap.
9 In DHisnario artietilo Arseas. Inte. νἱm Plinius lib. 7. ωρ. r. feria ea retulit , ac magna interum contestatione firmavis , ut videatur minime , ut ille solet, de isterum
329쪽
Quantum iudicium ex .gatur in historieo li. terario & ecis
etesiastico. ist spieu esse debet
31o A R T. LOGICAE 17. Alia legere possumus in recentibus viatoribus . Vide observationes in historiam naturalem Francisci Rhedi, & itinerarium
Philippi I ibelli lib. a. cap. 3. 8. Nihil autem addo de puerilibus iudieiis , quae ob huius dotis defeestum a
novellarum literariarum compilatoribus promulgata sunt: qui in his libris vel medi criter est versatus, melius ac plenius hoc intelligit . Unum dico : nulla in re maius iudicium . perspicaciam , acumen exigi , quam in historia literaria compilanda . Sed N idem iudieium, eademque perspicacia in Historia Ecclesiastica ieribenda necessaria sunt: quippe non aliae magis a vulgo
bellae vulganrur, atque creduntur, quas nisi dilistens historicus internoscat, pro se veris historiis sa holas lectori propinandas dabit . Legatur Theologus gravissimus Melchior, Canus in XI. de locis cap. 6. , &Fleurius in sermonibus praeli minaribus ad Historiam Ecclesiasti eam. f. q. Perpensa Historici doctrina, cap citate, perspicacitate, iudini O, tum eo uer tendus animus, ut intelligatur , scire nepotuerit id quod narrat. Quantumvis enim sit historicus acutus & doetus, si ei via beratio defuit, qua id scire potuerit, quod narrat, poeta mihi erit potius , quam hi
storicos. Cognoscitur autem scire potui sis i r. si suerit coaevus: a. si domesticus. Nam qui rei, quam narrat, coaevus est . quum recentior eius adhuc est memoria, scire il-
Iam nullo negotio potest:& qui est domesticus non facile ab exteris decipitur. Duo sane sunt, quae historias ferme omnes dia Iuunt . atque extenuant, tompus , oe Ioc rum diseantia: utrumque enim res nobis per
330쪽
Dg Usu AUCTORlTATIS. 3I IIongam aliorum aliis narrantium seriem tradit . in longa autem aliorum aliis narrantium serie aut additur aliquid , aut demitur , aut immutatur . At qui coaevus
est, & domesticus, serie ista non indiget: ipse sibi testis locupletissimus esse potest. Interim fieri potest ut coaeuus & domesti-CuS rei, quam narrat, non interfuerit, sed a popularibus suis narrari audiverit: quo casu minor est eius fides. Nam infinitae ubique vulginiur sabellae , & vera gesta Plerumque aut interpolantur , aut incru
stantur .g, I . Ex quo patet quale iudicium sa-ciendum sit de iis historicis , qui nee coe- vi fuerunt, nec domestici. Ii aut historias
suas ab antiquioribus scriptoribus acceperunt, inscriptionibus sepulchrorum, columnarum , monetarum , antiquis sculpturis aut picturis, aliisque vetustis monumentis: aut ex popularibus rumoribus & traditionibus collegerunt. Primi non aliam faciunt fidem , quam ea monumenta, ex quibuS descripserunt. In eorum igitur aetatem &pondus inquirendum est . E. e. Livius veterem Romanae Reipublicae historiam tot in legit ex annalibus maximis, quorum & ipse
passim , & Cicero in secundo de oratore meminit , & alii saepe Romani scriptolles : ex historiis Fabii Pictoris , ex Oriaginibus Catonis , ex monumentis Pisonis, Fannia, Zenonii , aliorumque , quorum &Cicero idem, aliique veteres Latini aucto-xes mentionem hahent . Videndum ergo est, qua isti aetate vixerunt, & qua rati.
De , quae narrarunt . scire potuerunt. Eo
dem modo Plutarchus vitas illustrium vi-xorum , Laertim Philosophorum vitas, ex