장음표시 사용
391쪽
LIB. v. 3 2 A R T. Loor C AEis esset absurde perridiculus. o. obscu- Altera regula, est, loci obscuri sterri, iri: νζH:ior clariores intemferentur. Ut haec regula
lanior. rite observetur , duo primum sunt curanda : I. paucis comprehendendum est totum
auctoris systema , & in tabulis synopti eis. distribuendum , ut uno quasi loculo perspici possit. Si id factum sit ab aliis viris doctis,
eo utamur: 2. Lex icon proprium eius libri conficiendum est . Ita facillime sententiae cum sententiis , verba cum verbis conferentur . Sed hac de re alias dictum est. gr. Propos. g. 9. Tertia regula , propositionum D
cd z: . ima , praedicata diligenter inisse tantor, re
p. dictis accurate examinamor o quippe enim ex n perpende n. tionibus subjectorum notiones praedicat
da . rum intelliguntur, &vicissim. Vocabulum ruah e. g. verti solet Dirisus in libris H hraeis novem aut decem habet notiones diversas , quae numquam intelliguntur , nisi attributa diligenter fuerint per vestigata ἀVocabulum acts apud Graecos & Deum fu- premum , & Daemones , & Heroes , & res utiles, aut in genere suo praestantes, signifieat: ex attributis ergo ejus eruenda notio.
E. g. retulit Clemens Alex. in Strom. apud Aegyptios ventris erepitus Θεους haberi, qui interpretatur Deos , qum potius sanitati utiles interpretari debehat, ne lapide silice stultiores Aegyptios fuisse dicere togamur. Pauca sunt in omnibus linguis vocabula , quae unam simplicemque habeant notionem . Ergo eorum notiones ex attributis sunt pervestigandae. Haec regula longe est utilissima . a. R Ny - 3 1 o. Quarta regula r ns rite ligamus, ε μ μ ' fer. υix potes, ut recte interpretemur . Rit .
392쪽
DE Usu AUCTOR tTATis. ' 373 CAP. FII . autem legemus: i. si eos primum legamus libros, qui facem aliis praeserunt: a. si li-hrum sine inter ectis moris , sed continenter legamus: qui enim interrupte legunt , nec memoria tenent , quae legerunt , nec inter se conserre possunt: ex quo fit , ut, quae legunt, non intelligant: 3. si tantum legerimus , quantum serre memoria poterit nostra : opprimit enim animi vires aut multa , aut multiiuga lectio: 4. si quae legimusrum inaverimus: ita enim & memoria eor- roboratur , & res cum rebus , verba cum verbis facilius conseruntur et s. si ita legamus , ut non tam memoriae consulamus ,
quam rationi, seu ita ut lectio occasio no- his sit meditandi , quaeque meditaverimus describamus : uno verbo si philosophantes legamus: 6. si virorum perspicacium & er
ditorum adnotationes , aut commentarios
consuluerimus: plurima enim sunt, ad quae non facile advertunt homines animum, ni fi ab aliis suerint excitari.
f. II. Quinta regula. Si Iseus ausoris at quis non es Haraes, interpretat s eorum, qui aut oris fuerunt sel disc0uli, vel amici, set eoaevi, praeferator interpretat oni recentiorum, modo serba non refragentur. E. g. quamquam non sciamus liquide, quidnam plato nomine Uea-vum aeternarum sibi voluerit ,' non dubitamus tamen Aristotelis interpretationem sa Plotini, aliorumque recentiorum sententiae praeserre. Ob hanc regulam in interpretatione doctrinae Apostolicae , ceteris pari-
a Ex Ari oreIis ἰ Itur testifieariane, Pla D ideas rerum extra Deam, aeternas, ct Perse consantes , posuit.
393쪽
LIB. Iv. 374 ART. LOGIC AEhus , praeserimus Patres , qui Apostolis
fuere viciniores , recentibus istis interpretibus. Huius regulae ratio est, quod admodum verisimile est, illis, quam istis, scriptorum mentem perspectiorem suisse. V v. sitiri; f. ia. Sexta regula. erra paribus praeferenda non faeile est interpretatio ejus, eui auctoris lingua probe
credendum. eognita erat, ejus interpretationi, quae ex ver
sone tantum est . Eius rei ratio est , quod exactae versiones dissicillimae sint .s N.e in O, Septima regula. Cereris paribus, ἰn locis
te reti m.. obscuris praeferenda es interpretatis ejus , qui
teriae impe- in materia, de qua auctor commentatur , sem
lxi- fatus es , interpretarioni illius, qui ejus materiae es ignarus .
ou,ri4. i; f- 3- Quaerit aliquis, quandonam Io h '. M il cus at i qais veteris alicuius libri censendus
bri loeus ob. sit obscurus, & quid, quum est obscurus .ssurus, faciendum interpreti Respondeo primum nullum ullius libri locum censendum esse obscurum, quod eius sententia, rei,de qua, agitur, imperito non satis pateat: alioquin nihil clare unquam scriptum fuerit in Republica literaria . Deinde non est coniundenda rei sublimitas & dissicultas cum o scuritate, quae tota est aut in modo cogitandi, aut in usu & stru Stura vocabulorum. Tandem nec judicio tantum nostro de o scuritate libri, aut loci alicuius iudicandum, si plurimis aliis viris doctis minime censeatur obscurus : potest enim id provenire ab animi nostri constitutione quadam peculiari . Liber ergo , aut libri locus aliquis tum ohscurus censendus est , quum r. viri doctiores, & rei, de qua agit, periti, obscurum habent: aut a. quum etsi id diserte non fatentur, opera tamen ipsa fatentur , quum
394쪽
DE Usu AUCTORITATys. 373 ruum nimirum in eius interpretatione iniversa abeunt. Quamquam negandum non est, viros quandoque doctos difficultates in libris explicandis serere magis, quam inve nire; ut plerumque praestet libros sino ullis Commentariis legere . Nescio quo id satoin iis praesertim veteribus eontigit libris, quos magis resert plane intelligere , Religionis nempe , & Legum. q. Quum ideae rimi nimis genericae , consulae. q. Quum nulla est id earum concatenatio . I. Quum verba sunt ambigua. o. Quum non propria. 7. Quum sunt nimis universalia. 8. Quum frequentes tropi, & duriores. 9. uum ver horum structura est enigmatica . f. 14. Quod si constat obscurum esse li-hrum , aut libri locum , tum his regulis
auctor dare potuit , diligenter rimetur , oe s
dioonantur , o exploretur , quid tum inde Aufiori, o rei , de qua agitur , maeis cou sentaneum exculpi possit. Series autem idearum voco naturales , quum sunt seriebus rerum . quartim sunt imagines , eoncordes.
res sugulares, Mnde verisimile est ese natas , o examivetur, utrum illis quadrect .
cabulorum illorum primaevas , utraeque imur se eo erantur, ut Pollit pervideri. ob quan tam, aequalem smilhuainem vocabula ad imis propriam significationem transtulerint.
omnibas po bilibus notionibus , υ. g. A. B. C.
395쪽
3 6 A R T. L o G r C AED. E. I olam A dedisse verbis a clarem, credirae rejiciantur r vel si graυissmis rat onibus B. C. D. E. rejἰcἰamur , A si noris υerborum. 6. Si graυismae hujusmodi rationes desint, probabiles ἰnuestigantor : sed interpretatio ha-hetor probabilis non certa .. 7. Eam eligat notionem, quae auctoris 'ni , praecedenti aut eo equenti doctrinae , is oeconomiae Memat s magis est eonformis. 8. Quam plures funt aeque probabiles, nihil certo definiator, sed deferatur locus , tam
q*am qui minime si intelligibilis . Fiais Libri Quarti .
396쪽
De sis quae ad inriseinium pertinet. X omnibus Logicae praeceptis, quae postremo hoc element rum nostrorum libro contis nentur, omnium maxime se, tu sunt necessaria r age dum est enim de ratione, qua nihil est in homine praestantius, canones
de tradendi , quibus ratiocinandi vis &γrmetur, & regatur, & quam maxime fi ri longius potest provehatur . Totius ergo artis philosophandi nervus esse debet hie Iiber . Quo cirea in eo perdiscendo toti esse tirones occupati debent , 3c eamdiu in
eo se exercere, quoad eos, quantum proficiant, non Poenitebit. Sed quum rationem tria. sint, quae praestantem efficiunt, memtis magnitudo , anentio , atque inductis , primis duobus capitibus de mentis magnAttidine , tertio de arrentisne , reliquis de vim arte deducendi agemus.
397쪽
ide, um LVI iitas sola idearum ope percipe continetur. re, in compertis hahemus ,' non enim aut res ipsae mentem subire, aut mens res invisere potest. Tota ergo mentis nostrae cognitio numero idearum nostrarum unice continetur, nec illis latius patere potest . Ita fit , ut quidquid extra ambitum idea rum nostrarum est positum, ignotum nobis sit. Iudicia ergo nostra, opiniones, coniecturae primario non res extra mentem exsi-- stentes, sed ideas spectant, seu , si ita loqui
licet, ad mundum intelligibilem pertinent , non ad realem . At quia in ea sumus nat turali opinione, ideas nostras , saltem ad Ventitias , mundum realem referre, seu esse Tehus extra nos positis conformes ; inde haec in nobis nascitur confidentia, ut quaecumque iudicaverimus , aut concluserimus
de ideis, de rebus ipsis conclusa & iudic ta habeamus ; in quo tamen errare longe Possumus , erramusque saepissime .;ὸ.ia: f. a. Nunc illud explicandum, quid itarisiuaut' hoc idearum campo excolendo essiciat mens, quod copiosissime essicit Lochius in 4. de δε-
rellaesti humano cap. I. Totam mentis occinpationem circa ideas, quae veluti materies sunt intellectus , analogiam esse , in serius demonstrabimus. Eam in hoc esse positam Lochius putat . I. ut idearum , o hinc rein
- rum , aut comenientiam , aut repugnantiam ,
ilitudinem , aut dissimilitudinem , aequali-
398쪽
tarem, aut inaequalitatem oee. υest et aut imetieatur e 1. ut imoiset idearum , ae eo sequenter rerum , antecedentia , consequentia , connexa . Si duarum aut plurium idearum
comenientiam , vel repusnantiam, smilitudinem vel dissimilitudinem &e. elare &distincte intuetur, tum haee eognitio seis tia vocatur: at si caecutit, haeret, tentat, nee cernit ; tum aut dubia est , aut opinarur: aut si eam convenientiam vel repugnantiam &c. ex alterius auctoritate sibi persuadet , quamquam ipsa nihil videt , eredit . Putat autem idem philosophus, operationes mentis circa convenientiam , aut disconvenientiam idearum, in his quatuor eonsist re. I. in perspicienda idearum identitate &ὰUinctione d a. relatione: 3. eoexsistentia : q.
Mentia reali, in quihus omnibus nihil est nisi analogia.
Meam aliquam percipio , Id prImum mIht didistincti vel invitus conscius sum , Meam tuam esse nis .
id quod es , nihil aliud p oe hane , non alia
auasque aut tres, quas intueor , ideas , esse duas portus, aut tres, quam unam. Percipi
ideam trianguli, statim sum conscius, tria guli ideam esse , & non posse aliud esse . di distinctam esse ab idea quadrati, circuli,eoni, cylindri &α, saltem nisi ideae, quas
percipio, tam sint obscurae & eonsutae, ut distinguere nulla ope valeam. Hinc nascun
tue duo illa, quidquid est, es id quod est:& impossibile es idem smul Ma non in
se. Haec conscientia dicitur in scholis r flexis , a Leibnitio appereeptio . Haec qua clara, qua obscura, qua distincta, qua confusa , omnes nostras ideas natura comit tur ἔ quod sapientissune constitutum est . Enim
399쪽
LIB. I. 38o A R T. L o G t e AEEnim vero nisi identitatis & distinctionis
idearum statim conscii essemus , nec ulla nostri cognitio elara & certa esset , & to
ius vitae atque actionum nostrarum ordo
Perturbaretur . Itaque nihil tam homini necessarium eli, quam haec identitatis & distinctionis idearum & rerum cognitio. Et rilau Deinde & hanc habet mens nostra facultatem , ut duarum vel plurium idearum relationem in plurimis perspicere posest, nempe conveniant inter se, necne, &quousque : similes ne sint , an diversae taltera ab altera pendeat; Scquam ob rem: quae quamque sequatur , quae antecedat . Atque hec analogiae vis proprie est, quae mentem nostram efficit rationalem, quaeque in iis animantibus, quae bruta vocamus'.
nulla est. Nisi enim hane idearum ratationem intueri' possemus , nee judicare ullo
modo, nec ratioeinari possemus: unicam h
beremus perceptionem simplicem. Quinimo ea est mentis nostrae natura consequitura necessario pereeptionem plurium idearum hie sensus relatianis, ut impossibile si plures ideas intueri , nec inter se conserre enisi enim conferrentur, ne distinguerentur quidem: nam discerni nequeunt quae non conseruntur. Inde factum est , ut quidam sibi persuaserint, prima Disciplinarum axi
mala esse in animo nostro ingenita , quae tantum nascuntur naturaliter & necessarici ex primarum idearum perceptione, suntque, idcirco veritates primae & naturales , in quibus ceterae omnes cognitiones nostrae inaedificantur. Ita idea proportionis inter quatuor magnitudines ra. ad 3. & 8. ad a. I nascitur necessario ex earum magnitudinum
Perceptione ac collatione , postquam quia
400쪽
. intellexit . quid sihi velint philosophi hue
proportionis vocabulo .f. 3. Praeterea pereipit plerumque inis Et coexa tellectus noster idearum quarumdam eorem sentiam, & connexionem , quasi in unum coeuntium subiectum. Ita concipimus ideas extensionis , soliditatis, divisibilitatis, Murae. mobilitatis in unam quasi rem coire, effic
reque id, quod nos eo us vocamus . Sane non aliud sunt in mente nostra res corporeae , nisi simplicium quarumdam id earum eoeotientia & eopulatis ,μα smplietum .dearum nexus . Res ipsas incorporeas eumdem in modum pereipimus . Deus enim nobis est connexio quaedam , & coexsistentia idearum mentis ἰntelligemismae , aeternae , potentismae , optimae . Ex pereeptione huius eoexsistentiae idearum na scuntur ideae substantiarum , id est eorum primorum ignotorum subjectorum, in quibus coexisere idearum illarum obiecta putὸmus. Quum autem huiusmodi subiecta interdum snt ipsae eoexmentes ideae, fit ex hac cogitandi ratione , ut non raro subjecta , seu subsantiae imaginariae evadant reales , &de iis tamquam de exsistentibus magna animmorum contentione disputetur, quod saepe a nobis est animadversum. g. 6. Tandem percipit mens nostra exs- ε νentiam realem reἰ alicujus , quam exhibet x idea. Ex. g. exhibet idea eris ionem solidam, cogitamus de extensione solida exsistente rexhibet Solem , cogitamus de Sole exsistente , quae dicitur eognitianum realitas. Et hoc humanae vitae erat peraecessarium : quum enim non cogitare solum , sed agere debeamus . atque rebus externis uti, ut esse, atque vene beateque esse possimus; nisi cap