장음표시 사용
411쪽
amat humanarum rerum historiam, confictas Romanenses fabulas non consectatur λita qui veram optat scientiam, non phantasti ea systemata & hypotheses arbitrarias,& ehimericas ideas , sed reales persequitur
cognitiones. g. 2o. Dicet aliquis, non ergo utetur
philosophus ad mentis magnitudinem scientiis abstractis, veluti Geometria, Artimetica, Algebra , Ontologiaὶ At id & gr vissimorum hominum consiliis, & experientiae adversatur. Sed his non refragor ragilitatem & perspicaciam mentis disciplinae istae, tum ratiocinandi compendium faciunt. Caeterum nisi cum his, quae artem potius philosophandi conficiunt, quam ipsam sapientiam, realitas quoque ipsa cognitionum coniungatur, quales sunt scientiae mechanicae , & artes , erit mens ingenio magis & acumine, quam soliditate pra
stans. Itaque non probo CartesiiMm , qui regula a. de directione issenii, sol as, aut pene solas Arithmeticam & Geometriam ex scientiis commendat. Non nego in his ser- me tantum veram scientiam, id est ereniationem certam & eiadentem, contineri r sed non iis tantum vivunt homines, quorum utilitati philosophia consulere debet. Quocirca corrigit se in eius regulae fine vir doctus . ex his , inquit, concludendum est , non quidem folas Artimet cam Geometriam esse addiscendas, sed tantummodo, rectaem υ ritatis iter quaerentes, eirca nullαm objectum debere occupari, de suo non possint habere certistidinem Arithmeticis Geometricis d monstrationibus aequalem . Quod &. ipsum nimium est, evertitque omnes eas inquisi
412쪽
Dκ UsU RATIOCiNII. 393 CAP. I. iones , quae vitam humanam speEtant, quae non certitudine, sed maxima ex parte probabilitate nituntur, quia in iis non plene similium , sed ex parte tantum , analogia loeum habet. Uide cap. v. Quapropter haec regula Spiriethus magis a corpore segregatis, quam hominibus aptata est I in quo pasim peccant philosephi. f. 11. Ea molestior est obiectis; quum contra rei,
tota scientia nostra ambitu idearum nostra- litatem e Tum contineatur,' ignoremus vero utrum
ideae nostrae rebus ipsis consormes sint ;' perspicuum est, ignorare nos, utrum, ulla insit cognitionibus nostris realitas atque
soliditas. Et obiectioni tum demum satis
suerit factum, cum eriterium repertum suerit, quo agnoscere certo possimus , quae ideae nostrae sint ipsis rebus consormes. Interim hunc m modum respondet estius, a esse scilices duo idearum genera, quas esse rebus consormes smus certi. Primae , inquit, sunt ipsae simplices ideae. Nam quandoquidem mens nostra smylires ideas eo maere sebi nequit, eae masso ab iis nasium
rur rebus, quae quaevmque tandem via in
mentem nostram agunt, ides a rebus ἡρsis, quaram .deae istis funt im ines. Sed valle
vereor ut haec omnibus plana snto nam quum externae res non agant in animum
nostrum , nisi sensuum via , quod statuit Loevius; demonstrandum ei erit, ideas huiusinodi nullo modo in sensibus immutari, quod operosum esse vides: quippe apertum est impressiones ab eadem causa in variis corporibus factas, esse posse diversas , ob subiectorum diversitatem: quod argumento est,
a) Lib. 4. cap. q. q. 3. π seqq.
413쪽
est, nunquam causas imprimentes earumque
qualitates persecte exhiberi . Nos itaque huic Loehianae regulae addimus afferius reales idearum, qua de re vide dicta g. iη. g. 22. Alterius generis ideae, pergit ille, funt, quas mens uehi conscit, non tanquam ullarum rerum os lentium, sed tamquam fui
ipsarum , quaeque fui tuarum sunt objecta , id est in quibus realitas obseelisa & formalis
unum sunt idemque. Eae semper verae sunt& reales. Huiusmodi sunt ideae scientiarum Mathematicarum . Sed haec realitas de qua hoe in loco loquitur vir acutus, nulli usui esse potest, si externis rebus aptari nequit. At enim applicare possumus reis
bus ipsis Mathematica . Utique si uti the remata Mathematica ab adaequatis & evis dentibus datis deducimus ; res etiam ipsas naturae ah adaequatis & evidentibus datis liceret deducere, leu si ut analogia Geometrica in speciebus plene similibus versatur, ita versari posset physica . Uide cap. v. Nam id est, quod nunc quaeritur. Norinego, regulas Mathematicorum cum ex in rimentis rerum naturalium coniunctas plurimum realitatem cognitionum promovisse: sed agnosco magnum esse quorumdam Mais
thematicorum abusum, rebus naturae conmfidentissime abstracta Mathematica adaptare, idque etiam ubi minime videtur nain tura pati . Sunt igitur aliae regulae ad hisbendae ad realitatem idearum denegandam, quas vide lib. II. cap. III.
414쪽
Da Usu RATIOCrAII. 393 CAP. II. C A P. II. uanta se cognitionis humanae extensio O . f. i. τοῦ X iis quae superius dicta sunt, rema in
a perspicuum est, totam cognitio-tio magnitu.
nem nostram , idest judicia , ratiotinati nes, conje iurar , systemata scientifica, & si , ii hei. ' quid est aliud , quod ad cognitionem nostram pertinet, unico idearum nostrarum ambitu contineri. Ideas autem quum dico, non primas tantum & simplices intelligo, seu intelligentias, seu sensationes . sed eas etiam quas ratiocinio ab adventitiis deduximus , modo reales . Ad ea enim , qu rum nullas habemus notiones, nullo mo do cognitio nostra pertingit . Prima erisgo & erassior ratio cognitionem nostram supputandi est ex idearum numero . Qua hic minor est, eo arctioribus limitibus e gnitio nostra continetur e latioribus, ubi filer it maior. Crassiorem hane dixi rati nem , quod non semper fit exacta & iusta, ut ex iis, quae sequentur, patebit. Porro quum ideae in nobis proveniant a sensatione, conjeetura ; sequitur in iis, qui magis
Cum natura rerum, aut hominum versati sunt , quique magis mentem in contemplationibus exercuerunt, cognitionis extensii nem esse maiorem. f. a. Sed tametsi cognitio nostra ne. Cognitio no- queat latius patere idearum ambitu , potest
tamen esse arctior. Nascuntur enim cognI ntirtiones nostrae ex idearum comparatione : test. Hreviis
seu potius tota cognitio nostra idearum
415쪽
3ς6 A R T. L o G I C AEnatura, numeroque relationum idearum, a solvitur e ea comparatio fit aut intuitione, aut ratiocinio . Iam intuitio nequit in omnibus ideis locum habere; unde fit, ut cognitiones intuitivae sint admodum paucae. Ergo cognitionis intuitivae extensio non solum ad numerum rerum relata , sed etiam ad numerum idearum, quas habemus, valde est exigua. In majori hominum parte memoria , seu idearum promptuarium , majoest perspicacia & iudieandi saeuitate r sed& iudieandi facultas minor facultate ratio. cinandi : & facultas compositiorum ratio cinationum multo minor facultate ratiocinationum simpliciorum . Unde fit ut in
Omnibus iudiciorum numerus minor sit numero ratiocinationum: & numerus compositiorum ratiocinationum minor numero
simplicium. Adeoque infinita sunt,ad quae, etiamsi eorum ideas aliquas habemus,nem pertingit: plurima ad quae pauci. f. 3. Brevitatem cognitionis intuitivae
Hanc brevi- supplet quocumque tandem modo ratiocinium. Ratiocinii ope inter se conserimus eas modo ratio Idea S, quas simplicI intuitione conferre non cinium. Sed possumus . Fit autem id ope mediae alicuiushμ veritatis primae , vel principii, ut paullo post .ita, dicetur . Itaque ratiocinium nihil aliud est nisi vis analoatae ignoti ad notum , quod postea demonstrabimus: stil.nihil ratiocinio
concludimus , nisi ex iis , quae intuemur, nec alia ratione, nisi ex iis quae cognoscimus, aestimantes ignota. At ne hoc quidem modo omnes idearum relationes percipere possumus t nam & deficit in plurimis perinspicacitas, qua similitudo ignoti eum notta
perspiciatur ; & in aliis deficiunt plerumque veritates primae, ac principia , quo rum
416쪽
Dκ Usu RAmoc I. 397 CAP.rrc xum ope id effieiamus. Prioris exempla in omnibus hominibus habemus; quorum quidam defectu perspicaciae paullo longiores
demonstrationes videre nequeunt : OmneS
finitam habent ratiocinandi vim, ut nemo sit omnium hominum , qui omnes consequentias , quae ex datis principiis sequi possunt , perspicere valeat . Alterius hoc exemplum profert Lochius. Ideam habemus Ptiori huiueorporis & eositationis . Sed ob medii dese- η η yloctum nunquam fortassis sola ratione inte, Q. a.
ligemus , utrum haec duo ita sese mutuo a . Motaph. destruant, ut nequeant unam eamdemque F rum.
efficere substantiam. Addit & hoc, intelligere nos clare quid sit quadratum esse iam culo aequale ; intelligere quoque, cuicumque dato circulo esse quadratum aliquod aequa Ie . sed fortasse, desectu medii, numquam circino & regula quadratum circulo aequale reperietur.
g. 4. Quibus ex rebus patet , extensio- Consectarianem cognitionis nostrae esse non solum superioris exiguam ratione idearum , sed etiam bre- dvo 'M. vissimam ratione iudiciorum & rati in iorum. Nam & idearum numerus longe impar est numero rerum i & iudicandi ac ratiocinandi facultas impar numero idearum. Itaque humana ratio non solum terminos habet , verum etiam arctissimos . Ex quo porro sequitur, plurimas esse veritates, quae captum nostrum superant, quas cupere pose sumus, invenire nequimus. Sequitur secundo , rationi ipsi consentaneum esse , Fidei nos plerumque submittere , quae ibi incilii, ubi desinit ratio. Sequitur tertio, nisil tam rationi esse eonsorme , quam inplerisque caute iudicium suspendere, nec aut temere judicare, aut stulte alios accusare. ν f. .
417쪽
Quatenullgognitio P - et ratione
identitatis a distinctio..is idearum. εEt quoad
3ς8 A R T. L o G T C AE g. s. Iam cognitiones nostrae omnes. ut in superiori capite dictum est, ad quatuor summa genera reserri possunt. I. Idemtitarem , a. meoisentiam realem . 3. relationem , Φ. exiuentiam realem . Ostendendum nune est , quatenus cognitiones nostrae, ad
quatuor haec summa genera quod spectat, Pertingunt. Ac primum cognitionis nostrae extensio, quod spectat ad primum genus , tam ferme late patet, quam clararum ide Tum numerus , seu campus : nam simplici
quilibet intuitione perspicit, quamlibet claram ideam esse id quod est, nihil aliud: tum quamlibet esse a qualibet distinctam. Quamquam ne hoc quidem semper in promptu
est r nam labilitate memoriae ideae qua doque ita turbantur, corrumpuntur,ohseu Tantur , ut de earum identitate judicare
non sit facile . Hinc fit ut & in his iudi
ciis quandoque erremus. Vir mihi amicis, simus , cuique nemo est , quam ego sim , nec familiarior , nec maioribus heneficiis obstrictior B. I. quum melancholia agitaretur agitabatur autem saepissime) identidem a me exquirebat, qui mortalis essem , ac mirabatur, velut novum hominem. Fama est IS. Neuvionum iam senem principia sua mathematica non intellexisse. f. 6. Quod attinet ad eoe sentiam remtem , quamquam in hoc genere plures e gnitiones nostrae versantur, tamen non ad modum latius eae patent. Nam ubi a sensibus discesserimus, quorum ope substantias corporeas, imperfecte liuet, cognoscimus, in caeteris aut ignorantia regnat, aut con fusio: nam aut nullas earum habemus ideas, aut necessariam earum in una reali su
stantia coexsistentiam liquido intelligere nequi.
418쪽
DE Usu RANOCI m. 399quimus. Sed dicamus hac de re pauca accuratius . Substantiarum existentia aut semsu cognoscitur , aut ratione . Cognoscitur autem ex quacumque proprietate, quae e ipso quod est, subiectum habeat reale necesse est . Quum percipio extensionem, aut soliditatem, aut gravitatem &c. velut propprietates reales, pro certo concludo esse harum proprietatum subiectum , seu su stantiam. Item conscius mihi sum, me e gitare ; existit ergo subjectum aliquod cogitans. Itaque ubi nulla substantiarum prinor ietas cognoscitur, se substantiarum quiem existentia cognosci potest. 3. 7. Interim est nimis vaga & consua substantiae idea, quae eo modo esse cogninscitur, quo dictum est. Quo elarior & di stinctior evadat , curandum est , ut quoad fieri potest , major ejus proprietatum numerus cognoscatur. Prout plures eius proprietates deteguntur , eadem proportione clarior & plenior substantiae cognitio evadit . Id primum experientiae ope tentabimus, quum de rebus corporeis agitur .' neque enim arbitrariis conjecturis in huiusmodi rebus locus esse potest . Ita Chem ieiope ignis plures metallorum , aliorumque Corporum proprietates veteribus ignotas detexerunte ex quibus deinde pleniorem eorum cognitionem habuerunt , & insignes deduxerunt usus . g. 8. Sed nonnihil quoque rationi tribuendum est . Sunt quaedam proprietares , quae nequeunt esse nisi cum quibusdam aliis connexae ac necessario copulatae et itaque
primis.illis detectis, & hae quoque det Etae sunt. Hac ratione Mathematici scientias suas longissicie provexerunt. Ita si G
CAP. Ira Coae nitia suhstantia.
stantiarum evadere posis sint elariore
419쪽
4oo A R T. LOGICAEgura habeat tria latera recta , consequens est ut habeat tres angulos aequales duobus rectis ; quippe quae sunt necessario connexa. Haee via latius patet, quam experien tia , quia etiam ad substantias ineorporeas spectat. In natura animi detegenda ea methodo usus sum in Metaphysica. Examinavi an cogitatio una consistere posset cum notis corporis proprietatibus , potissimum extensione solida. Videbatur pugnare; igitur conclusi, non posse haec duo ejusdem substantiae esse: neque enim una eademque substantia proprietati hus contrariis constare
potest. Tum deduxi, nec solidam, nec divisibilem esse animi substantiam: ae proinde
a corpore nostro diversam. Eadem meth do usus sum in demonstranda Mentis aeterinnae ineorporalitate. via f. s. Caeterum agnosco plenam esse pe P rt vii piφ- riculi eam viam: facile enim est indulge
re genio & arbitrio i facile decipi in collatione proprietatum . Inde fit ut quidam habeant pugnantia, quae aliis non sunt. Nam me e. g. nemo adducet, ut mihi persuadeam, substantiam extensam & soli clam rationis capaeem esse posse ; quum tamen Ioannes Lockius id minime pugnare contendat ; alii vero rem ita esse arbitrati' sint. Quocirca acri cura haec omnia pertentanda sunt, & lentissime, ac tune affirmandum aliquid , aut negandum , Suum evidentia cogit. Coneludamus, magnitudinem mentis nostrae in eoexsistentia reali idearum detegenda, admodum esse brevem,
nec in ea re nos scire, idque sat erasse , nisi quod vitae nostrae conservan4ae est
420쪽
DE Usu RATIOClNII. MI CAP. II. existimat, cognoscendi repugnetntiam idearum , quam coexiisentiam realem : quilibet
enim dum duas simplices ideas intelligit, veluti A , & B , poris est peripicere,
utrum altera alteri adversetur, quam an Cum ea Congruat, atque in una lubstantia
coexsistat. Sit A idea rotunditatis, B quadraturae, nemo est tam stupidus, qui ipsa intuitione idearum A. & B. non statim intelligat, eas sibi adversari, ut in uno, eodemque s ubiecto esse nequeant. Sed dum disquiritur an cogitatio e. g. & soliditas in eodem subiecto coexsistant, id non tam facile est pervidere. Est quidem primus gradus cognoscendae coexistentiae realis non rest gnantia proprietatum e sed minime issum cit: demonstrandum est enim, non tantum non repugnare sibi proprietates nam
id solam quaestionem de possibiιi definit sed necessario coexsistere, quo quaestio de
existentia reali definitur. g. 11. Cognitio relationum similitudi- Εtret,iἱ nis, aut proportionis id earum, atque idci num. co rerum cum rebus,ut est maxima humanae sapientiae pars , totiusque scientiae nostrae principium, ita unice est homini necessaria, ut possit vivere beatus , aut ad beatitudinem pergere , quae duo sunt nobis a natura pro post ta, ut laepe dictum est. Uivimus autemheati quum animus sine perturbatione est , corpus sine dolore,aut quoniam sine ullo dolore omnino esse nequimus quum dolorum summa longe minor est summa volupta. tum totius vitae . Consequimur beatitudinem persectam, quum Ohservaverimus quae a Deo sunt mandata. Prius conantur essic
re disciplinae duae , Ethica , qua animus , di Medicina, qua corpus curatur .' alterum Cc em