장음표시 사용
421쪽
o 2 ART. LOGIC AEessicit Theologia , quae propositas homini
ad beatitudinem vias patefacit. Ethica continetur cognitione naturae hominis . viri eum , ae vitiorum ad animi tranquillitatem Pertinentium. Haec cognitio non potest sela meditatione protendi. experientia necessaria
est. Med icina continetur cognitione relationis remediorum & valetudinis. Et haec quoque cognitio experientia dilatatur . Theologia tandem cognitione relationis legum divi-marum, actionum nostri liberarum, & he
titudinis aeternae . Ea auctoritate tantum progagatur.
a. Quaeritur , quousque in his e 'gnitio nostra pateat plurimum , si cum veteribus nos conseramus non multum, si cum rerum ipsarum natura . Nam infinita propemodum sunt in tromine, quum Phy-sco , tum Morali , quae minime inter se conserre possumus. Tum hahet homo non solum physicus, verum etiam Moralis cum infinitis rebus externis relationem , quam in singulis minutatim intelligere nondum possumus . ita & in hac quoque cogniti nis nostrae parte infinita posteris detegenda supersunt, si industi iam ad singularia conferre velint. Theologia vero quum duplexit, reislata, bc naturalis, illa eadem semper est : haec naturae cognitione lonei si me est provecta : nam viri docti nullas
pene naturae res , a itra , aerem , squam ,
plantas , bruta , homines &c. non Deum ejuique sapientiam . potentiam , providentiam, bonitatem demonii rare ostenderunt. in quibus excelluerunt Derham . Nievvmetit ius, Fabricius, Lei serus, aliique. Neque dubito , quin , si eadem attentione Perse quamur, longius quoque Progresiuri cmus.
422쪽
DE Usu RATIOCINII. 4 3 CAP. II. Interim supersunt plurima diu quidem tentata, sed numquam composita, ut agnoscamus & in hac re mentem nostram essehrevissimam, ac propterea non solum caute , sed etiam modeste in his rebus agere debere . Inter media autem capacitatem nostram hac in parte augendi , ponenda sunt studia Ariimethicae & Geometriae: nam quum hae scientiae comprehensone relati num contineantur , mirifice mentem rei
tionibus intelligendis & dimetiendis assuefaciunt, ac quasi scientiam quamdam universalem in nobis induunt a . Sed ita
tamen colendae sunt , ut semper reminiscamur , nos non in mundo tantum intelligibili, sed in reali versari, ne a vero scientiarum fine nos divertant. f. i 3. Pertinet ad hoc cognitionum no- Cognἰtἰostrarum genus cognitio σου dependere ess ς' lactuum a suis causis . Haec cognitio in qui- um
busdam re hus necessaria est homini, in aliis utilis, in plerisque curiosa. Et quidem in iis , ubi est necessaria , vix ulla est , nisi forte inter stupidos, ignorantia. Ego salintem nec esse hanc ignorantiam ulli bi video, nee , quum Deus homini provideat , esse posse mihi persuasi. Ex quo illud deduco,
earum causarum , uuae ignorantur, cognitionem minime esse homini necessariam . Utilem causarum plurimarum cognitionem deesse , frustra quoque pluries tentatam ,
hodieque tentari , non abnuo : sed si sua esse sorte contenti homines velint, possunt& tranquille, iis etiam ignoratis, vivere. Ergo in hac parte cognitio nostra,si verum lateri velimus, admodum est exigua, quam. C e et quam c. malabrilib.6. de inse ver. p. 6.
423쪽
ut, nisi barbarie Europa iterum silvescat, longissime provehatur . Utinam vehementiora philosophos praemia adiganti Cognitio g. 1 . Veniamus ad postremum genus. i. v i , Cognixi. nostra quod ad exsisentiam restim realem tribus nititur landamentis conmemtur , sensatione , ratiocinatione . Conscientia exsistentiam nostri ; sensatione exsistentiam
eorum corporum, quae sensitium nostrorum organa commovent ; ratiocinatione causas phoenomenorum activas cognoscimus . Ex
primo sonte cognitio exsistentiae nostri realis clara est & certa ; sed hoc uni eo continetur obiecto p nullam ergo habet exintensionem . Sed sensatione paulo latius extenditur, licet prae universi i mn ensitate rerumque numero infinito, vix latum un- quem . Paullo quoque longius progreditur via ratiocinii : ea enim causas plurimas rerum genitrices cognoscimus . Ad duo
autem rerum summa genera referre possumus quaecumque exsistere clare cognoscimus, corpora, seu res extensas in nos agentes; & vires ac causar quasdam acii vas quae- eumque tandem eae sint et primarum enim substantiarum ideas non habemus, nisi coninfusas & obscuraS. f. 13. Atque haec demonstrant quatenus cognitio nostra extendatur . Demon strant praeterea ignorantiam nostrain longe esse maiorem , quam nostra est cognitio . Cuius ignorantiae tres affert Locrius causas: quod deficiant ideae: quot enim exsistere putandum es , quorum nullas nec habe mus , nec habere poJumus ideas P a. Quod plurimas ideas comparare nequeamus , aut
mediorum desectu , aut defectu perspicacistatis:
424쪽
DE Usu RATIOCmir. 4os CAP. I 1. tatis eo quod in majore hominum parte desit labor & attentio ad veritates detegendas necessaria .
De Attentione ἰntendenda. f. I. R Ttentio usque adeo est ad veri- Aum Motates detegendas necessaria 3 ut eontaniplativeritates ipsae alioquin in medio politae, dis necessa. ubi dest attentio , minime intelligantur. N . Quemadmodum enim ad objecta corporea intuenda non sussicit esse illa a Sole illuminata, hahereque oculos apertos , quibus illa obversentur, sed est praeterea necessa rium, ut oculi erga illa intendantur; contingitque saepissime, ut praesentia non videamus , si aliud agamus et eodem modo , nisi in intellectu adsit attentio , ut scilicet ille ita ideis contemplandis applicetur, ut
immotus perstet, earum relatione S, ac pro Pterea veritatem , nullo modo intelliginius.
Id quisque animadvertere potest, dum, in varias partes animo distracto , ad aliquid Contemplandum aggreditur: nam & citare illum ad singulos gradus cogitur, & invi eum ducere , ac plerumque , illo refractario, omnem contemplationem intermittere. f. a. Sed quae ars esse potest animo at r Ima exuta tentionem conciliandi ξ observandum est, dei ctu s ata. . quibus potissimum ex causis animi attentio . avertitur, tum qui hus conciliatur, ut illas dbi, eor=o disterminare, has fovere possimus. Causae ris. quae magis attentionem a veritatibus perquirendis a vertunt, sunt ferme eae, quae animum corpori,eiusque voluptatibus plus mancipant, quam scientiae: nam animus voluptate tan-
425쪽
seeunda eausa, a M. Rus Tertia eausa phantasa.
o6 ART. Loo CAEtum & dolore permovetur. Itaque quaecum que in illo aut intensiorem voluptatem,aut dolorem progignunt , maxime concitant, atque divertunt. Nullae autem voluptates, nulli dolores intensiores sunt , quam qui corpus assiciunt. Ita fit ut in his voluntatibus & doloribus animus maximopere ab omni inquisitione & contemplatione remo veatur , ac magis etiam voluptate , quam dolore . Philosophus ergo , qui veritatem quaerit, scito, se non primum illam detegere posse, ac sincere intueri, quam a vehementioribus huiusmodi voluptaribus &doloribus animum vindicaverit . Iis enim agitato corpore, frustra med iratur animus, aut si quidpiam intelligere conatur , Nun
quam recte , clare, ac distincte intelligit. 3. Secundum haec distrahitur animus ab affectibus: nam affectus vehementissmam in eo impressionem faciunt .ae intensissimas
quandoque voluptates aut dolores excitant: exploratum autem est, animum intensori semper impressioni cedere. Ita dum lumen maius astulget, minus non videmus : perstrepentibus vehementissimis rumoribus, s nos leniores non audimus: majori dolorea Dcti minorem non sentimus . Iam quum affectus ex causis singularibus progignantur,
seu ex singularibus bonis vel malis, singularibus quoque objectis animum assigunt, ut nulli alii rei contemplandae sit aptus . Itaque philosophus primum omnium esse' iactus ah animo distinere debet: tum si eum invaserint, abstinere ab omni inquisitione& iudicio e plurimis enim in primo libro explicatum est, quam miris modis homines ab asscti hus deludificentur. f. q. Tertia causa, qua animi attentia diis
426쪽
DE Usu RAIIoci Mir. CAP. III. divertitur, est phantas a. Ubi enim haec paullo vivacior est, & imaginibus corporeis gravida, potissimum iis, quae animum intensiori voluptate aut dolore agitare posisunt, continenter intellectum a contempla tione revocat. Haec potissimum causa est,
Cur mortalium paucissimi res incorporeas meditari valeant, & intelligere : non enim illa solum dum abstractis contemplationi hus se miscet res incorporeas formis corpo reis incrustat & adulterat ; sed corporeis imagini hus vehementer intellectum assicit, ut is continuo a sublimi meditatione deturbetur . Omnium causarum, quae philo sophi attentionem interrumpunt, est haec curaru dissi ei lior: nam quum illa ab insantia usque dominari consueverit , atque, nobis perpetuo inter corpora uerlantibus,
corporeis sit formis plena , dissicillimum Prosecto est, aut cohibere, ne ubique insiliat; aut iis spoliare imaginibus , quae ut
nos non tangere, ita non turbare nequeunt. Saltem ubi continuata rerum abstractarum
med iratione & usu illa ad obsequium adigi nequit quod est maximum, quod a phan tasia obtinere possumus in operae pretium faciemus, abstinendo a studiis sublimibus. ne non solum operam perdamus, sed laedis
erroribus mentem inqui nemus. f. s. Quarta causa sunt sensus , qui & Quarta eis. animum voluptatibus deliniunt, & corpo- , sensus.
reis impressionibus perpetuo divertunt. Est haec causa & latissima, & nostri individua
comes: fieri enim nequit quin unquam aut sine sensibus simus, aut iis non utamur. Ac ubi unum aut alterum sopiverimus , praesto alii sunt , qui nos interturbent.
427쪽
Causae Paris titulares defectus arier . tionis.
4o8 ART. Lost C Aglentiori sono, odore &e. distrahimur, salistem usquequo meditationi non occalluerimus . Ne his divertamur, necesse est ut veri inquisitio & amor magis nos comm veat , quam ulla sensuum motio. Id vero quam sit dissicillimum, nemo est, qui ipse non melius animadvertere possit, quam a nobis doceri. In tanta igitur animi distractione, quid mirum est, pauca nos sincere ac nude intelligere, haerere passim, caecutire, labi, aherrareὶ potius mirum esse debet, si pauca sciamus. Poenitet me humanae superbiae & arrogantiae. f. 6. Atque hae sunt generales causae, quibus attentio interrumpitur. Nunc si peculiares recensere vellemus, opus aggrederemur pene immensum : nam eae omnes
causae, quae aut dolores & voluptates in nobis proaenerare sunt aptae, aut affectus concitare & intendere, aut phantasiam commovere , ac pervigilem & quas petulcam facere, aut sensus allicere & sibi mancipare, quae infinitae sunt numero, inter causas recensendae sunt, quibus attentio aut turbatur, aut suffocatur , aut alio divertitur. Quocirca non primas tantum philos Haus cavere in contemplationibus debet, sed has etiam evitare. Quinimo quum illae ab his vim accipiant, in eo attentissimus esse dehet, ut has quam remotissimas a se habeat, si cordi veritatem habet. Id a tem ita intelligo, non ut secedere a mundo & ei vili conversatione sit necesse, quod nec fieri potest sine quadam immanitate , nec faciendum est, quando non contemplationi tantum, sed actioni maxime nati sumus: sed ut ne iis ita immisceatur philosophus, ac totum se dedat, ut nulli alii
428쪽
DR Usu RATIOCINIr. 4oy CAP. III. rei meditandae sit aptus .f. 7. Quum intellexerimus, quibus ma- Primum xime causis turbatur aut dissipatur atten--M.tio , videndum nunc est , quibus illa conciliari possit. Quum animus, ut saepe di die. Etum est, voluptate & vehementer alliciatur, & determinetur, & attentissime voluptatis obtesto adhaereat : curandum est , ut in nobis amorem sapientiae excitemus, quo animum quasi irretiamus, & detineamus. Saepissime observavi, tum me imm tam servasse attentionem, quum vehementi desiderio veri alicuius inveniendi impellerer, aut rerum, quas meditabar, aut legebam , intensiori voluptate demulcerer.
Id autem efficiemus . fi quam saepissime ingentes sapientiae fructus & commoditates nobis ch oculos ponamus . I. nostri curam & conservationem: a. honorem dc
dignitatem , quae vera scientia cum morum honestate conjuncta , tandem aliquando consequitur: 3. bona quoque & divitias. quas secum affert, ubi ea non torpida, sed
activa sit, idest ubi in publicam utilitatem
conseratur, cui faciundae homini datur: voluptates, quas ii persentiscunt, qui veritates caeteris ignotas contemplantur, quihus ah errorinus humanae vitae infestis, vanis timoribus , aliisque affectibus misere homines agitantibus, liberantur: nam, ut ille ait, Suave mmi magno, turbantibus aequora is LM '
429쪽
4ro A R T. LOGICAE Sed, quibus ipse malis careas, cemnere sume es. Alterum i. 8 Sed iis quoque causis , quibus at iv,ialibur tentio disperditur, vir sapiens uti in rem eorporei reis suam utilissime potest. Sunt quaedam cor-oo uti. poris voluptates licitae, quae nimirum nec intensione , nec extensona modum a legi hus statutum excedunt. Si iis fruendis scientiae utiles esse possunt, ut sunt, si recte exerceantur , hae quoque voluptates animo aiustientias concitando aptae erunt . Ac scientiae duplici ratione his voluptatibus inserviunt: & quod bona advehunt. unde illae nascuntur, & prasertim quod rectum eorum usum demonstrant . Enim vero ad tranquille beateque vivendum non susticit bonis affluere, quum plurimi sine, qui in summo etiam honorum apparatu misere vi
vunt. Necessarium igitur quoque est, ut de ea recte aestimare discamus, & recte uti , quod sine sapientia nemo consequitur. Ae-eedit quod nisi bonis uti discamus , maj rem illa miseriam , quam selicitatem nobis asserre possunt, id quod perpetuo vitae ex perimento stimus. Tertium, re- , ρ. In primis autem assectus ipsos, si sapiamus, utiliter in sapientiam compara
primis ambi. dam convertemus. Nam sunt quidam asse ione ex spe ctus , qui attentionem quandoque acuunt .
P RV & alacritatem studiorum faciunt, vesuti t. amor & ambitio honoris: a. spes praemii o3. invidentia & aemulatior 4. dolor ex contemtu, atque indignatio , ac iis . Quod
spectat ad primum & seeundum, id probatur evidentissimis observationi hus , qui hus constat, tunc maxime artes omnes & scie
tias floruisse , quum literati homines in honore habiti sunt , & praemiis ornati; Veluti
430쪽
DE Usu RATIOCINII. 4t I CAP.IIn veluti in Graeeia Reipublicae tempore , quum Philosophi & oratores & magni aesti.
inarentur, & ad summa Reipublicae munera eveherentur: Romae ante Caesarem dictatorem oratores .' Augusti & Me caenatis
tempore Poetae r in Galliis sub Ludovico XIV. literati serme omnes , quos ille vel invitos ad praemia adigebat : Neapoli sub Alphonis Rege , cui viri docti in delieiis suere : in Hetruria, domo Medicea regnatrice i Ferrariae subdiEstensibus Ducibus, ae alibi . Praeterea eae disciplinae magis eoli videntur & augeri, quae magis in praetici habentur , cujusmodi Mathematicae apud Gallos &Anglos, Iurisprudentia apud nostros. E contrario quum disciplinae nullo sunt in pretio, & eorum cultores despiciuntur, artes,&scientiae omnes iacent. Egregie igitur Cicero, honos alit artes. f. Io. Praeterea plures invidentia, eon. TMntemtus, indignatio, ira , ad egregia mo. 'Iienda adegit, dum superiorem non tolera- 'rent e violentissimi enim sunt assectus invidentia, & indignatio eum ira eoniuncti. Et ira quidem praeclare ingenii eos dicta est veteribus: nam nihil magis acuit ingenium . faeit versatile , & ad res minutas& disse illimas penetrandas adigit. Caeterum quando hujusmodi affectus facile modum excedere possunt, atque, ut eaeteri, ideas& iudicia corrumpere, attentionem quidem excitabunt, ubi adsunt , sed iudietum d turbabunt, ut propterea non sit tutum, iis
animo agitato iudicare. f. tr. Quaeris, Quum in potestate no- Qui assictus
stra non sit huiusmodi affectus excitare, qui bui λω illi medium attentionis intendendae esse Iia