장음표시 사용
461쪽
442 ART. LOGIC AE Mid si alterum, tertium, quartum m. 8 me. que tamdiu premas, donec unum illud d fgnem, quo acervus absolvitur . Ex. g. S.
ex aremo demas granulum , remanet acervus;
Ied mille grana conficiunt acervum I ergo et εσπ3 999. grans conficient . Iam 999. Ars conficiunt acervum ; sed is est acemus etiam quum unum demseris; ergo 998. sunt acerUus. Praete=ea 998. sunt scemus; uno autem demto granulo adhue acemus es; ergo 997. Iuneacemus. 997. fiant acertius ς Porro uno demta
adhuc superes acervus ; ergo 996. sunt acer vias παε. 7. Dilemma est argumentatio , quae carnuta dicitur, quod ejus antecedens dua-hus partibus constet, & incommodum utrinque pariat. E. g. Si urorem deformem duces , tibi non placebit; Ii pulchram, placebit aliis ζ ergo omnino ducenda non es. Huiuia modi argumentatio saepe invertitur , &vocatur a Grecis Anti trephon, a Latinis νε- eiproeum . E. g. Si uxorem pulchram duces , tibi placebit ; s deformem, non placebit aliis: ergo ducenda est. Est etiam dilemma complexum, cuius exemplum peti potest ex Gellio lib. i . cap. I. Genethli ei aut adversa ventdira dieunt, aut prosperar
s dicunt prospera , o fallunt, miser fes fru-
sra expetitando: s adυersa d euut, o mantiuntur . miser fes frusra timenda. S. ρονα respondem, es que non sunt prospera, jam i de animo miser fer , antequam fato fias: si
felicia promittunt, eaque eisntura out , tum plane duo erunt incommoda; expectatio to
Dei fuspensum fa/ieabit stiturum gaudi. fructum spes tibi iam defloravit. Nullo se tu pacto ut udum est istiusmodi homiuibus res fu-ιuras praesagieutibus. CAP.
462쪽
DE Usu RATIO cling. 443 CAP VI L. C A P. VII.
De Methodo generatim, tum de ἰὼ method. νε- tiocinandi regulis, quae utrique methodo, compostianis silicet, ερο resolutionis,
f. I. OI veritates omnes aut simplἰci intu Quaeretuita tione , aut smplici ratiocinio, id estiolo simplici Bllogismo percipi possenr, inuti thi.lia essent quaecumque de ratiocinandi meth do praecipiunt Logici. Nunc quando hinmanae mentis brevitate fit , ut paucissismae veritates s ne longa iudiciorum serie, idest immedinte, intelligantur ; ratiocinandi regulas negligere philosophus non debet:
non quod iis ratiocinandi aut capacitatem, aut facilitatem acquirere quisquam possit, quae sola uaturae vi,& exereitatione constat;
sed quod rectius , atque ordinatius, si quidem eas servat, ratiocinetur. Postunt hae quidem regulae sola lectione eorum librorum, in quibus exacte observantur, disci: ruinimo non alia ratione melius ac plenius istuntur ca): sed iuvabit perfecto ad eam lectionem praeparato animo, atque paullo
f. a. Duas ratiocinandi merodos tradi- Duplex Πλε-dere philosophi b) : unam qua veritates h*4M 'deteguntur a compositis ad simplicia , ut quum ex solido abstraho superficiem, a s perficie lineam , a linea punctum , quae analytica, idest resolutionis dicitur: alteram, qua a Vide Malebranch. de ing. ver. lib. 2.
463쪽
444 ART. LOGICAR qua detectas a simplicibus progrediendo ad compositiora ut quum ex puncto lineam, ex linea superficiem, ex superficie solidum conficio ) alii docentur , quae θnther ca , idest compositionis appellatur. Quum quae sensibus percipimus sint singularia & composita ; ducti ex his generalia conficimus analysis dicitur : a genericis dum ad haec singularia devenimus , synthesis. Hae docemus ; illa invenimus . Sane quam quam eadem via , qua sunt veritates inis ventae , plenius docerentur , eaque doceri vellet Uerulam ius; brevius tamen, a que rectius altera methodo doceri possunt. Amplior quidem illa est, animum inque varia imbuit cognitione, emcitque maiorem & capaciorem: hare vero arctior, limatior, fortiusque convincit Sc brevius.
Sed quoniam est illa feracior, haec steri-lior, operae pretium scientiarum doctores, me saltem auctore, emcerent, atque auditores demitterent capaciores, si postquam syntheticais veritatem tradiderunt , iidem docerent, qua tandem ratione sit inventa rita enim aliis inveniendis veritatibus aptiores evaderent tirones. Atque haec est ratio, cur summopere exopto ut philosophi tirones Cartesii opera legant . in nullis enim aliis libris methodus analytica exactius servatur.
α 'Σ Α 3. Analytice minuta quaeque conse
sit mrahodux eratur, singularia examinat, pollibiles omnes
analyti ea & fingit casus, paullatimque a conserta plurium syn liptis rerum , quasi sylva ad rem ipsam generi eam devenit ambagibus omni hus extricatam .
At synthetice a generalibus principiis brevissimo , eoque a restissimo ordine , ad propositionem demonstrandam aecedit. Syllo-
464쪽
DE Usu Ex io CiNIl. qq3 CAP. .vII. gismus, qui a toto concludit partem, syn thesis est : inductio quae a partibus totum colligit , exemplum suppeditat analysis . E. g. qu eritur utrum A manet ab X. AnalyDS proxima scrutatur , possibiles omnes confingit hypotheses,& caulas . colligitquesngula, comparat, conficitque aliquid , ita ut paullatim osti ii dat A manare a B, B a C, C ab H, H a P, P ab R, R ab X, unde concludit A esse ab X., conficitque axioma gene- Ticum,eo modo, quo dictum est cap. v.Synthessminuto illo, & longo possibilium omnium examine resecato, demonstrat hie vi circulo
A prodire ab X, quia X R, R P, P H, H C,
C B, B A producat. Duas ergo haS methodo duplici Viatori alicuius viae comparare soleo. Viator recti tramitis inscius , ut eo perveniat, quo contendit, per plura alia oppida, montes, planities, fluvios divagatur , eamque ob rem, dum locum unum petit, plurima tentando discit: idem vero quum redit, doctus tandem experimento viam reEtam persequitur , eamque unice insistit: haec brevior est & simplicior: illa iucundior, sorte etiam utilior.*- q. Priusquam autem utriusque meis Regulae ut hodi proprias leges explicemus , libeat mΣ . C;
quae utrique sunt communia expedire. Pri- ma regula mum utrique methodo commune est, ut a
notioribus o facilioribus incipiamus , atque hinc pedetentim ad dissicilia oe ignota progre diamtir . Hujus regulae ea est ratio , quod seu perquiras veritatem, seu doceas, Prae stabiliendum est aliquod firmum, atque se Iiaum fundamentum, idest aliquod aut eυἱ- deus, aut certum, quo investigatio regatur, , aut a quo incipiat institutio. Itaque nec
sine hac face progredi ulterius potest, qui phi
465쪽
An seientia. rum prinei. pia ad exa
46 ART. LOGIC A Ephilosophatur; Sc qui docet, auditorum mentibus tenebras offundit , tantum abest, ut eas illustret. Recolatur hoc perpetuo, homines ita esse natura comparat OS, ut ignota non nisi per ea, quae noverunt , intelligere possint. f. s. Quaeri hoc in loco potest, utrum scientiarum principia , non prima quidem axiomata & percepta , sed quae inde confecta olim, & publice admissa sunt, ad examen revocari possint, aut debeant f Sunt qui negant, ea permoti ratione , quod ea nisi luce aliorum principiorum examinari nequeant: nec vero primis principiis priora sunt alia & clariora. Sed id verum est de primis veritatibus naturalibus & communibus, non de iis disciplinarum principiis, quae inde maiores nostri confecere. Addunt, Mathematicos sua principia ponere, non probare , idque nemine doctorum hominum refragante .
Quod si prima illa & nota, & publice recepta in quaestionem trahas, inquiunt, nihil eerti reliquum erit in republica litteraria r ita Pyrronismus dominabitur. f. 6. His refragantur Cartesius saὶ , de Loexius b), aliique viri docti , ac iure quidem & merito refragantur . Nimirum sunt quaedam , 'uae veluti prima & nota in quibusdam disciplinis statuuntur ex mainiorum magis praeiudicio , quam ulla clara animi intuitione. Quaedam huiusmodi perplura saecula obtinuerunt in Graeca philosophia, quaedam in posteriorum scholarum Peripatetica: opiniones quaedam arbitrariae a Magistris in discipulos manantes paulla tim a Med t. t. de prim. philos O Lib. q. cIP. 12.
466쪽
Dg Usu RATlo CINII. 447tim firmantur , ita ut posteriores officii sui
esse credant, minime de illis dubitare. Has nisi perpendas , & ad incudem revoces ,
nec veteres errores emendatur , nec scientiae augentur. Maxima veterum consensi in ne receptum erat hoc axioma, rave νe σωnsi nulla res nisi corpus poteli, quo tamen nihil est magis falsum . aut saltem ambiguum . Formis substantialibus eorpora distingui in veritatem primam abierat in Peripateticorum schola r item materiam esse unam & simplicem ubique &e. Examinata falsa sunt reperta . g. 7. Ac revera post renatas in Europa litteras quot falsa huiusmodi principia sunt detecta & emendata Sed nondum tamen debellatum est. amplissima & posteris provincia restat. Nihil autem facit exemplum
Mathematicorum o eorum enim principia non ob auctoritatem maioQm excipiuntur, sed ob claram cujusque intuitionem , sunt que aut primae & naturales veritates, aut
cum iis proxime conjunctae. Quod erat in Mathematica purae auctoritatis, id a recentibus emendatum est, finesque Matheseos promoti, atque ordo innovatus , non in integris tantum partibus , sed in singulis pene propositionibus. Quae eidem sunt nequalia inter se esse aequalia, rationis est S aeternum perceptum, quia immediate i telligitur: at ut Isoscetis trianguli angulos ad has m hoc modo , aut illo aequales demonstrem , quod maiorum auctoritas definiisse videbatur, non debeo sine examine ab ea excipere .' perpendere licet M & in
melius commutare. Nec vero Pyrrhonismus
metuendus est, qui esse nullus potest, quousique primae & naturales veritates immotae Perstant. f. 3.
467쪽
8. postquam autem aut axiomata, aut obse ara , aut experimenta, aut demonstrata, aut quacumque via certa principia praesta-hilivit ex prima illa regula seu philosophus, seu doctor, tum servanda est haec altera. In singulis gradibus feries judiciorum,
Uti ibus continetur ratiocinatis , Durato , ut eadem δενυetur eiadentia , aut certitudo, quae primum praestabilita est, ut nempe non taurum secunda judicia necessariam habeant eum primis connexionem, cum tertiis fecunda, quar-ra cum tertiis, sic porro, sed ut eam connexionem tu clare persenti cas, clareque atque dis inele inritarem eorum judiciorum, quae exprimis conrisantur, intelligas. Hac enim ratione mens illustratur , ti eruditur . Enimvero indigesta illa farrago id earum, & judi-eiorum , quam plerique suspiciunt, mentis est potius ingeniosae , & memoriae secundae , quam sapientis atque intelligentis. Itaque videre est hoc vitium, quod pedan- time vocant Galli , in eorum potissimum libris regnare , qui mente parum, mem ria non mediocriter valent e Ii frustula quaedam satis docta producunt, sed ea ira
consarcinant, ut nec pes, nec caput longo
inse sermoni. Horatiano sunt Fabro similes ;Aemilium eirea ludum faber imus σ
Exprimet, molles imitabitur aere eapillos , Infelix operis summa . . . . a Profecto Ieire non est tam meminissse, quam quae memineris & intelligere i plum, & ita efferre, ut alii intelligant. 9. Ut autem rite secunda haec reginta a De art. poet.
468쪽
Ds Usu RATIOC U. 44'Ia observetur, adhibenda omnino est tertia , seu perquiras , seu doceas , orborum . tantum adhibeto , quantum nitide Meis coneApiendis , aut explicandis , fatis es: imio utitor Iimplici, facili, naturali: eavero ut a Uer horum copia, ἰta a fio declamatorio ct tragico . Nam verborum nimia copia impeditiores nos efficit ad quaerendum, intellectu vero difficiliores . Stylus vero declammatorius & tragicus auditores commovet, non docet: at philosophus, nisi oratorem
agat , docere vult, non movere : assensi nem argumentorum pondere gignere , non affectuum perturbatione extorquere . Qu
circa , si curat eos illuminare, quos instituit , Projicit ampullas ct sesquipedalia verba.
q. Io. Quarta regula est . Rem, de qua itur , accurate dividito , membra fingula diligenter examinato, aut expedito. Qui enim rem , de qua agitur, in omnia sua membra accurate dividit, deinde minutatim quaerisae explieat , quid cuique conveniat , aut adversetur, & facilius progreditur in veritate investiganda, perpendenda, discernenda ; & elarius alios instituit . Regulas autem exactarum divisionum has praecipiunt Logici : I. ut primum res dividatur in omnia sua membra generalia, ita ut nullum membrum, quod scitu sit necessarium, omittatur , nullum redundet superfluum. ea. ut generalia haec membra, si opus fuerit , in alia subdividantur, usque ad sm plicissima : 3. ut unum membrorum non
contineatur iub alio. Ex quibus illud perspicuum est , exactas divisiones docentis potius esse , quam quaerentis : illi enim , non huic, ita rei, de qua agitur, natura
469쪽
4 Ο Α R T. L o G I C AE patere potest, ut possit ejus membra omisnia noscere , atque partiri. Regula quin- f. D. Quinta regula, Singula υocabula, quae aut obscuritatem aliquam , aut ambigia tarem praeseserunt, definito; ides eorum ce ras satuito notiones, cumque iis semper notionibus adhibeto. Nisi enim id fiat, aut ignorabis quid quaeras , aut ignorabunt alii
quid doceas. Haec regula maximopere Commendanda est in controversiis, quam cum
aliis a nobis dissentientibus habemus . Audacter dico, si hanc regulam tot viri alioquin docti accurate in controversiarum Ii-hris servassent, & mole minores, & n mero pauciores scripti essent,& controversiae, quae pluribus in rebus genus dividunt
humanum, aut exterminatae ess ent, aut in exiguum relatae numerum . Nulli autem
tam saepe, tamque turpissime hanc violant legem, quam disputantes, seu incuria, seu dii putationis aestu praepediti: at nulli magis eius memores esse deberent. Inde fit ut videas passim homines integros dies sariose disputare, interim egregie ignorare, qua de re disputetur. Eae paueis f. I a. Iam definitiones paucissimis ver- verbis con- bis & clarissimis sunt faciendae r nulla in ' μμ iis adhibenda sunt vocabula , quae & ipsa non sint aut definita, aut clara, & certa rnec adhibenda sunt plura , quam quae satis sunt: alioquin non illustrabunt, sed obscv-
Tahunt . Itaque quis temperet a risu Peripateticorum hujulinodi audiens definitiones Quid lumen Z adius diaphani, qua diaphani.
Quid motus acitis entis in potentia prout inpotentia ὶ Egregie in hac parte versati sunt Stoici . Proseram eorum exempla quaedam
ex Tullio. Quid aegritudo i opimo recens mali
470쪽
DE UsM RATIOCINI'. 43I CAP. VII. mal. praesentis. Quid laetitiat in nio recens honi praesentis . Quid metus ὶ opinio impendentis mali , quod intolerabile ese videatur . Misericordia , aegritudo ex miseria alterius .njuria laborantis . Angor , aegritudo pra mens o Luctus aegritudo ex ejus , qui carus fuerit , interitu acerbo . Aerumna , aegritudo laboriosa. Solicitudo, aegritudo cum cogitatione o c. f. 13. Quum sint duo definitionum geω Definitiones nera , verborum , & rerum , loquor in hac regula de verborum tantum de Amtione . Nam rerum definitiones , quae fiunt cum paucis, & claris verbis rei alicujus aut omnes, aut praecipua S proprietates explicamus, esse quidem illae possunt docentis, non Vero inquirentis , nisi antequam inquirat, rem teneat totam . Sed nec docens adaequatas rerum definitiones unquam dabit, quum nemo est , qui rerum naturas perserae noverit . Ex Logicorum autem doctrina definitiones rerum debent esse : r. in versales , id est convenire debent toti rei Di a recta definitae, quanta quanta est : eam Oh rem haec platonica morus definitio , me tira Ἀμ- 'motus secundum prius o posteritis, mala est: nam tempus est & mensura quiescentium ra. debent esse propriae , id est solius rei deinfinitae . Ergo si quis hominem definiat, rem cositantem , latior ea est definito: sunt enim & aliae res cogitantes , quae homi nes non sunt; aut animal bipes, sunt enim aliae animantes hi pedes. 3. constare debent ex genere & disserentia : clarius enim res intelligitur, ubi cognoscimus quae ei cum aliis sunt communia , quae vero propria, ut Rhombus es figura plana quadrilatera , aequilatera, sed non rectangula . In qua de-