장음표시 사용
471쪽
4 1 A R T. L o G C AEfinitione το Hura genus est supremum , roplana , medium , το quadrilatera infimus, το non rectangula differentia .
De Method. anablicae regulis. f. r. Ut veritatem aliquam est investigaturus, aut quaestionem expediturus , quod methodo fit analytica , is praeter eas regulas , quas &in superiori eapite, & in aliis horum et mentorum libris praecepimus , has etiam studiose servet. r. Perpende utrum ha sis animo praepinratus , ut ei veritati inveniendae , avs solisum dae quaesioni, aptus H, ne aut inutiliter di- vageris, aur inepta o ridicula essutias , E. g. Quaestio in medio Iure Romano versetur, & tu ne fando quidem Romana Jura audivisti, aut corticem vix degustasti, ei non es aptus solvendae . Agitur de re Theologica, Mechanica, Astronomica, quas res ignoras, nonne perridiculus eris , qui nullis prius earum aiseiplinarum notionibus animo subacto in scenam prodis,The logum , Mechanicum , Astronomum acturus 'Huc traduci potest Horatianum illud, Sumite materiam voris , qui scribitis ,
Viribus versate diu , quid ferre recusent, siti id valeant humer. . . .
q. a. Quod si rei, de qua agitur, ideas habeamus, aptique smus quaestioni solvendae, tum altera lex monet.
a. Expendito perspecte , simplex ne quae - - sis
472쪽
sta , eam securare in omnes smplises diυid-to , minutatim examinato , ct in eas primum inquirito , quae lucem aliis praeferre posui. E. g. Quaesitum est , quinam tisus conser&ctio partium oculi. Duae proponuntur quae stiones earum secunda omnium primum examinabitur: nisi enim sciatur, quaenam sint oculi partes, explicari non potest, quinam sint earumdem usus . Eodem modo si quaestionis partes suerint tales, ut una expedita , nullo negotio aliae solvantur , ab illa initium faetendum est . Quaeritur, e . g. utrum sit Deus & providentia , initium faciam a demonstranda Universi huius providentiae quandoquidem demonstrata pro vi. dentia, sequitur esse Deum omnium condi
f. 3. Quod si his legi hus probe feceris Tertia reis
satis, tum tertia lex monet. gula.
3. Propostae quaesionis nodum quam et risimis verbis explicato . Siquidem nisi statuatur aperte, quid quae rendum si, aut demonstrandum , in incerto omnis vagabitur oratio . Potest autem quaestio aut a nobis, aut ab aliis proponi. Si nobis ipsi quaestionem proposuerimuS, omnium primum claram eius notionem ut in animo efformemus oportet . Si vero ab aliis suerit quaestio proposita , eos rogabi mus , ut clare ac distincte mentem suam explicent. Nisi id factum fuerit , ulterius progredi nee debemus, nec possvinus. 3. 4. Constituto quaestionis statu, quar' Quarta re ea regula praecipit. gula. 4. Quaesionem collige , o exacle ae quam plicidi me exprime, idest resecato ab ea quae cumqxe minime ad eam facIunt.
473쪽
to : remorantur, perturbant, obscurant. Ac
vero quoniam attentio nostra brevissima est, ea dividenda non est ad plura simul. Quocirca si quae sunt in quaestione proposita, quae demi possunt , salva quaestione, prudentiae est ea resecare, unique rei animum serio intendere. Huius regulae & in disputationibus, & in familiari hus sermonibus meminisse debemus t saepissime enim observavi , oh ejus desectum , quum quae stiones multiplicarentur , ac prima implicaretur semper atque implicaretur , nihil certi suisse definitum. f. 3. Porro his factis monet quinta regula . s. Diligent sme per u rIto quaecumque eum proposita quaestione connexionem aliquam habent : comparato quaecumque ei Iumen aliquodHerre pofonte polybiles quaslibet eoonrito h Nothebes. Ita enim undequaque praesidia arcessis, quibus enodandae quaestioni , atque veritari
detegendae aptior evadas . Hanc autem repulam servare nequeunt , qui primam non servaverunt : difficile enim est , posse te haec undequaque praesidia arcessere, nisi in ea scientia, ad quam quaestio pertinet, sis versatus . Demonstrandum sit , Chrisiannm religionem esse veram, quot tibi ex intimiori
Metaphysca , Ethica , Physica , Historia
Gentili & Iudaica , Critica , sunt necessaria ρ Ea tamen colligere non poteris , Iu si in disciplinis illis fueris contritus. g. 6. Deinceps praecipit sexta regula . 6. Pr ncipia solida , quibus veritatem . venias , aut quaestionem expedias , ideas m dias, quibus , quas habes , comparare possis,
474쪽
Ds Usu RATIOCINIr. 433 perquirito , oe veluti faces perpetuo ante ocu
Nam nisi praesto sint principia , & ideae
mediae ulterius progredi non potes. Caeterum haec est regula , quae facile quidem praecipitur , dissicillime vero adhibetur . Locos communes , unde haec principia sumi possent , Dialectici excogitarunt . Sed inutiles ii sunt , nisi quis primae regulae praesidio ad huiusmodi examina accedat. Qui enim principia quaerit , quibus quae stionem aliquam mathematicam , aut Physicam solvere possit , nisi fuerit in mathe maticis, aut physicis disciplinis exercitus, ex communibus illis locis nullum speret auxilium . Principia autem omnium quaestionum, quantum perspicio, ad tres summos sontes revocari possunt, rationem , ese perientiam , aut laritatem . Quaestiones mathematicae ad primam elassem pertinent ritaque earum principia sunt definitiones , axiomara , eropositiones demostratae, bpoth ses. Quaestiones physicae pertinent ad alteram . Earum principia sunt experimenta , obsemat ones, regulae, & axiomata generi calegitima inductione excitata . Ad tertiam classem pertinent quaestiones Theologicae, Iuridicae , historitae, quarum principia ex libris sacris, ex legum eodicibus, ex historicis petenda sunt. g. 7. Sequitur septima regula. . Nihil tentato, nis in ideis eletris r eam claritatem semper fectator : in sinsulis gradibus progressionis evidentiam conservato. Qui hanc regulam non servant , tantum abest, ut veritatem , quam quaerunt, inveniant, ut potius in gravissimos errores
Praecipites eunt. Nam qui ideis obscuris' c Ff 4 & coli.
Septima re gula. Diuitiam by Cooste
475쪽
36 ART. LOGIC AE& confusis philosophatur, nec prospicit quo
eundum est, nec veritatem, nisi casu qu dam & fortuna, reperire potest. Vide ut plurimis exemplis hanc regulam confirmavit Malebranchius in sexto libro de inquis renda veritare par. 2. cap. q. f. 8. Postquam ideas claras & distinctas collegimus, principia praeposuimuS , quae stionem exposuimus , ordinavimus , Correximus, sequitur octava regula. 8. Ideas omnes , o principia , quae πω fram quaestionem spectant , mutuo conferto , aut intuitione , aut ratiocinio e sngulas svulis eomparato e omnium relationes perspieito , atque quo tendunt, sectator. Enim vero quum veritatem nondum clare cernas , omnia sunt tentanda , ut possis detegere . Quoniam autem huic relationum numero retinendo memoria non semper sufficit , perspiciendo non sufficit acumen , utilissimum erit stylo uti , seu omnia literis mandare , aut saltem cistis indicare , quibus quam brevissime ideae , earumque relationes , exprimuntur. Id servant M thematici . In Cisris autem constituendisquisque genio suo indulgeat, ubi non de traindenda veritate, sed de perquirenda agitur. q. 9. Feri potest , ut plures huiuimodi relationes minime sint necessariae . Ergo
quoniam eae inutiliter memoriam opprimunt, aut attentionem distrahunt nona reis gula observetur . 9. Omnia iterum eorrigito : numerum re Iationum im parvum referto e quae oneri suus
Eius regulae ratio est , quam saepe dix, mus, quod non oporteat, mentis capacita temin attentionem ad plura dividere.
476쪽
Dg Usu RATIOCINII. 437 CA . . . f. Io. Iam vero decima regula est. insima Io. Quae ex superiori resula supersunt , εμ μ' .e perfunilaris inspicito, sed diu eoniderato ;familiaria tibi facito. Nam non alia ratione ideae ex obscuris ela-Tae evadere possunt, quam diligente & diuturna meditatione . Ac vero falluntur ii, A sibi imponunt, qui nullo labore , sed somnolenti & oscitantes summas veritates
g. II. Quoniam veritates, ut diximus, Tres t aut a ratioue pendent, aut ah aactoritare , of 'quae regulae sectandae snt in posterioribus quaestionibus in 4. libro dictum est copiose. Quod attinet ad eas, quae a ratione pendent, postquam superiores observaverimus, tres aliae, quae sequuntur, adhibendae sunt. ai. Quae .n idea elare ρο distine eontAmeri remis , de ea .rmato et negato vero, qtiae ei adversari elare o di tincte percipis . Nam claritas identia veritatis character flaturus est. I 2. Quae .nter sese eomeniant, an sibi ariversentur , non evidenter intelligis , inter obfetira inuria habeto I adeoque aut medias alias ideas quaerito , quibus p s compa
I 3. Pers eiso unde immediate propositis, quae ut principium tibi offertur, proficiscatur .
Eo attentianem remorator e tum iterum exami
nato unde socianda altera nascatur, o an inaesario et ita porro ultra pergito. f. a. Explicemus hanc regulam exem- superioris plo. Iactari audio, fammos imperantes neres tu laefarios esse generi humano regendo. Quoniam pim
id ignoro ex hypote si , id scire satago. Perquiro igitur omnium primum , unde haec
477쪽
LIB. T. 438 ART. LOGICAEhaee doctrina potuit immediate proficisci.
Persuasum video esse gentibus omnibus culintis , inter quas ea doctrina obtinet, Civitates necessarias esse generi humano e ex hae persuasione video illam alteram natam esse , de necessitate summorum imperan tium. Sed videamus an haee ex priori illa necessario sequatur. Perquirendum esset, an
Civitas in statu naturali conservari posset Video posse, non sine frequentibus pertu bationibus. ae eontinuo dissolutionis periculo, ob diversam hominum indolem, dia versa iudicia, affectus, inclinationes, m res &c. Inde intelligo, hanc nasci propositionem, necessarios esse summos imperantes, qui legibus civitatem unam & concorisdem , quoad fieri potest, conser Uent.
Sed porro & hoe nondum mihi liquidum
est, utrum Civitas ita necessaria sit humano generi, ut sine ea conservari nequeat Intelligo posse genus humanum conservari in familiis separatis, quae vivant in natu-xalis libertatis statu e liuet ob vim impro- horum video magnis saepe malis esse obno- xios . Quumque summam utilitatem cum neeessitate hoc in loco misceamus, concludo , Civitatem, quae humano generi comservando utilissima est, esse etiam hoc se sit necessariam ; ex quo iterum necessitatem imperantium eolligo. Abbreviemus modo iudicia r vocemus imperantes Α, Civit tem B, hominum genus C: paucis demo
strabimus Α necessarium esse ipsi C: nam Α necessarium est ipsi B, B vero ipsi Ceergo A ipsi C rRegula XIV. S. ἰn ea quaesione , quam
pertractamus , viri docti ἐκ diseros sententias abierunt ne exi limato quaesionem
478쪽
rum partium , quae a te dissentiunt , rati nes omnes , fallem quae graviores censen. tur , non perrenderis , er dilueris . Nam
quum viri doEti dissentiunt, argumento est rem nec per se esse perspreuam, & evide ii demonstratione destitui ; quandoquidem
evidentiae ea est natura , ut omnes, qui eius intelligendae capaces sunt, velint no lint ad assensum trahat. duum autem res evidentia destituitur , nihil reliquum est aliud, quam ut majorem , quae haberi potest , probabilitatem pervidere studeamus. Nemo autem est , qui se maximam proba-hilitatem adeptum dicere possit , quousque oppositae partis rationes vigent . Quare in argumento probabili utriusque partis rationes sunt componendae , graviores eligendae, infirmiores refellendae. Sch. Quaesitum qua methodo adversae partis rationes exponendae & refellen
dae sint. Vetusti aliquot Graeci philosophi
quaestiones in utramque partem disputa hi-Ies ita pertractarunt, ut primo loco expinsuerint partis adversae argumentae secundo opinionis suae argumenta constituerint: teditio vero confutationem aggressi sint. Ea
methodo veterum scholarum Theologi &Philosophi communiter usui sunt. Ego priamo loco argumenta posuerint theseos, quam Eonstituimus: Secunὸo obiectiones, ac consutationem e refert enim plurimum ad ve. Tum pervidendum, qua primum opinione animus si imbutus . Continua autem ora tione objectiones posueris , ut mox item continua oratione refutaveris, an separatim
& obieceris, & sngulis responderis, quihusdam nihil interesse videtur. Ac ver
479쪽
LIB. v. 46o A R T. L o G r e AEqui brevitati student ita efficere solent, ut
uno loco omnes conglobent obiectiones, unaque oratione respondeant. Posterius ta
men probatius est : quod sit & ad docen-
. dum,& ad redarguendum accommodatius. qu. i. '',2 f. II. Postremam tandem regulam hane gula. Pono. 13. Si diu perquHireris , nec υeritatem repeteris, examen redintegrato . Si iterum fru-sra tentaveris , ne pronunciato rem aut falsam, aut minus possibilem , ex hoe tantum , quod
non intelligis , nisi adeo sis perridiculus , Mementem tuam veri oe fas mensuram putes . ' C A P. IX. De Methodo Θnthetica. f. i. A Dhibes methodum Syntheticam,
I quum alios ea docere viS, quae scis. Ergo I. Curato, ut ea doceas, quae tu,
quod potes perfectius, tenes. Ridiculum enim est ea velle docere, quae aut omnino ignoras, aut per summa capita didie isti , & increta Mutinam disere , ut dici solet . Qui hanc violant legem , aut se perridiculos faciunt, aut alios turpissime decipiunt. a. g. a. Auditores eligito aptos : has enim primas esse debere Doctoris curas perspecte docet Aristoteles a . Sane vero non omnia omnes ferre possunt , nee . de omnibus est cum omnibus disserendum . Itaque Aegyptii, & hinc Graeci, potissimum Pythago vici , secretiora quaedam doctrinarum initiatos tantum docebant . Christus Servatori noster non omnia docuit Apostolos , quoa
480쪽
' DE Usu RAmocmir. 46I CAP. IX. quaedam essent, quae nondum ferre possenti
ergo quaedam distulit ad Pentecostem, Pau- Ius quoque, lac , inquit, vobis dedi tanquam .nfantibus. Beatus Basilius a scire, inquit, debemus , o quae dicenda , o quae tacenda
Multa enim bona tecta utent , nescitaque prosunt b) . Inde seereti lex apud vetustos Christianos. g. g. Vocabula , quibus utendum es, o Retula ter. quae esse possunt ambigua, aut obscura, dem tia . nito hasque de ἰtiones praeponito theorematis demonstrandis . Itaque Plato , Aristoteles, Cicero statum hoc atque indubium habuerunt, omnem insiturionem , quae de re quin
cumque suscipitur, debere a definitione proseia si, ut intelligatar quid si id, de quo dis νἱtur . Plerique definitiones omnes alicuius Disciplinae , aut saltem materiae, quod symthetice docent , sub initium praeponunt , veluti Geometrae . At id minime est necessarium, possuntque recte iis in locis exhiberi , in quibus earum est usus , quod Gra- vesandius in Physica , Wolfius in operibus Metaphysteis & Mathematicis , omnesque
q. f. 4. Statutis definitionibus , sequantur quilis.
axiomata , ex quibus ratiocivia concludamus. Sunt axiomata , ut alias est dictum , propositiones adeo evidenter verae, ut earum
veritas simplici pateat intuitione . In iis scientiis , in quibus auctoritas authentica suppeditat principia , axiomatum loco habentur quaecumque propositiones clare iadistincte in auctoris verbis continentur, ex qui a Hom. 29.