장음표시 사용
71쪽
ELEMENTORUM PHYSIOLOGIAErcs cuna chylus peculiaribus vasis excipiatur , non sectus ac potior excretorum pars ο& materia fanguinea utrisque scateat. Haudii lentio praete imittere dc bemus aliam humorum division , licet vetustiorem , in alibiles scilicet, recrementitios Sc excrementitiosa; alibiles dicuntur illi qui apti nati
sunt ut in corporis notiri alimoniam face1sant, uti chylus, sanguis, lympha, Sc. recrementitii qui alicui ustii inserviunt, uti saliva , bilis, dcc. excrementitii qui foras e corpore eliminantur & quasi inutiles expurgantur , uti urina , sudor , mucus narium , &c. haud posthabenda esset haec de humoribus doctorina si quidquid conjicimus de horum usibus & viribus haud variis dubiis premeretur ; hinc jure recentioris Physices cultores Omnibus opinionibus hisce suffultis principiis assensum denegant. Alias humorum divisiones, de quibus veteres ad
nauseam , consulto missast facimus.
Haud omnes stibjecti eodem modo se habent respestu corporis habitus Sc variarum functionum : haec differentia omnibus noti silina peti debet ab , a sexu , &a peculiari corporis constitutione , quae t peramenti nomine innotescit. Ab scopo ab-crrarent medentes si posthabitis mutationibus, alterationibus, & vicissitudinibus inde oriundis in variis subjectis eodem morbo conflictis , eadem adhiberent picesidia. Cur haud inconsultum fore judicari harum mutationum discrimina adumbrare , ut theoria Medica dilucidiori methodo incedat, & salubrior variarum affectionum conspectus clarius pateat.
72쪽
SECTIO PRIMA.AEtas est haec humanae Vitae periodus quae a nativitate ad obitum excurrit. Vita humana diutius protracta tria tempora comprehendit incrementi scilicet , consistentiae& decrementi. Incrementum a natalibus ad vigesimum annum & ultra extenditur ue dividitur in infantiam, pueritiam adoles centiam. Consistentia ad quinquagesimum
annum praetelaturis: sub se habet juventutem , aetatem Virilem & consistentem. Decrementum vel senectus ad ultimum fatum
producitur : dividitur in senectutem viridem, mediana & decrepitam Prima aetas ab infantia incipit , quae septem annis continetur. In primo illo septennio debiles & humidae fibrae constituunt organa mollia & laxa ue hinc somnus propnadus dc longus ; angustae mentis operationes obscure primum exercentur , sed prodeuntibus annis explicantur , & debilis memoria in dies firmior evadit , non sectis ac iudicium : crurum musculi impares suis obeundis muniis sensim firmiores ad incedendum disponuntur ; eadem ratione pro- cedit loquela. Functiones vitalest, . cordis
nempe pectoris motus libere exercentur.
Apetitus viget & chylosis brevi absolvitur.
Dentes circa finem primi anni prorumpere incipiunt. Pueritia a septimo anno ad decimum quartum producta exhibet notabile corporis incrementum & vires Vegetiores. Sensationes internae , cum mente saniori &insigni alacritate , felicius absolvuntur 9 mo Ventur genitalia 3 caeteris functionibus rectius se habentibus. Dentes infantiles exci-
73쪽
18 ELEMENTORUM PHYSIOLOGIAE, dunt & alteri perenniores erumpunt. ΕΟ- Et adoleς dem modo procedit adolescentia quae intra ς ntiam, decimum quartum annum & vigessimum primum continetur & raro ad vigesimum quintum protrahitur ; in qua corpus ultimum proceritatis terminum , quoad altitudinem , assequitur. Vires integrae cum mente solidiori & vividiori observantur, adeo ut posthabitis puerilibus ad seria se convertant adolescentes. Vox acuta in graviorem mutatur ; pili pubis erumpunt, hinc pubertas & pronitas ad venerem. In sequiori sexu menses prodeunt , & sororian
Secunda Secunda aetas triginta annos comprehen-
sub se ha- dit & ad quinquagesimum circiter annum producitur. Adolescentiam edicipit juventus quae intra annum vigesimum primum &trigesimum quintum continetur , in qua corpus aliquam crassitiem contrahit, om- .ssitatem nesque functiones aptiores se habent. AEtas virilem. Ῥirilis ab anno trigesimo quinto ad quadragesimum secundam absolvitur : Omnia
Et consio adhuc vigent, nec deficiunt vires. AEtus con-xςoxςm, Mens anno quadragesimo secundo ad quinquagesimum provecta a priori parum discrepat ue vires tamen paululum debiliores Observantur ; genitalia ad solita munia tardius procedunt. In sequiori sexu sum,
Tertia vel Tertia Has quae ab anno quinquagesimo senectus ad ultimum fatum protrahitur senectius dividitur dii; quae est viridis , media & decrepita. In ἡ.es vis ide, quae haud ultra annum quinquagesimum septimum protrahitur, vires immi-
74쪽
SECTI PRIMA.nuuntur 3 partes molles marcescunt & cor rugantur, atque incipit decrementum. Sensationes internae & externae a pristino statu recedunt caeteris functionibus eodem sere modo se habentibus. Dentes praeterea eX-cidunt & pili canescunt. In senectute media quae septuagesimo anno clauditur, Vires sensim fati cunt ; functiones.segnius exercentur , & omnia in pejus ruunt. In senectute decrepita quae reliquam vitam complectitur, vires jam languentes deficiunt cum impotentia ad ambulandum ue memoria & judicium obscure exercentur, non secus ac in infantibus , quibus nonnulli similes evadunt. Corpus senum ulterius marcescit &contabescit donec absumpto rore vitali ad plures migrent.. Sexus, est peculiaris corporis conformatio , praesertim respectu genitalium , quamares a foeminis distinguuntur. Marium corpus est procerius; eorum vires sunt firmiores ob densiorem & strictiorem solidorum contextum, judicium acre, memoria firmior , mens exercitatior firma & constans ; cordis & pectoris motus μι dior &validior. calor intensior : caeterae functiones eadem ratione se habent : vox gravis: tempore pubertatis prorumpit barba. Generationis demum organa agmen claudunt ;hasta nempe virilis , cum testibus, aliisque partibus quae circa decimum quintum annum ad sibi demandata munia pars ta Prostant.
In sequiori sexu habitus est mollior & laxior; vires debiliores ; mens callida , meticulosa ad vehementiora pathemata ma-
75쪽
ELEMENTORUM PHYsIOLOGIAE gis prona. Caeterae functiones languidius absolvuntur , s1 nutritionem excipi as quae felicius exercetur. Praeterea maminae tempΟ- re pubertatis turgent; erumpunt menses egenitalibus ad conceptionem & gestationem accomnisdatis. Temperamentum est illa fibrae simplicissi mae conditio qua partes organicae certa Visua obeunt munia , & liquida peculiarem diathesim contrahunt. Temperamentorum differentiae a veteribus & neotericis allatae ab effectibus desumi solent ; ignota vel posthabita causa. Clim tamen ex illo duntaxat fonte eruerint temperamentorum dissicrimina;& arduum sit primae fibrae statum exhibere , haud incongruum judicavi eamdem cum grano falis ) adhibere methodum, ne recentior doctrina obscuret alteram , dc Tirones inter utramqua anxii haereant. Licet haud veteres latuit tot ferme esse temperamenta diversa quot occurrunt subjecti; illa tamen clarioris methodi gratia sub duplici consipecta colligere haud inconsultum visum fuit. Temperamenta igitur vel sunt simplicia , vel composita : simplicia numero quatuor ab exuperantia caloris , frigiditatis , humiditatis & siccitatis, calidum, frigidum, humidum & siccum vocitantur. Composita a vetustiss1rna humorum quadriga vel e connubio binarum qualitatum orta sunt calidum & humidum , nempe fanguineum ; calidum & siccum , scilicet biliosum ; frigidum & humidum sive pituitosum frigidum & siccam , vel melancholicum. Sanguineum, juxta Cloicos,
76쪽
SEc Tio PRIMA tale est ex abundantia sulphuris; biliosume salium praedominio ; pituitosum a luxuriante phlegmate ; melancholicum a terrae copia. Illis addere placuit temperamentum moderatum , in quo quatuor decantatae qualitates, vel praedictae materias ad eatues pro- potiionem sunt redactae, ut sint in eadem
Si haec temperamentorum thedria examinis incudi subjiciatur , illam totam in vario caloris gradu versari luce clarius patebit ; e Variis , ut inquiunt , principiis quibus constat massa sanguinea, Vel a variis inde ortis qualitatibus deducere solent temperamentorum differentias ; sed etiamsi indicatae materies existerent in massa sanguinea & excessus unius aut alterius , ut inquiunt, qualitatis in propatulo fieret, nussi quam pro temperamento haberi valerent, cum nil aliud essent quam effectus aut productum primi corporis status , qui a certa solidorum dispositione & diversa in humores vi pendere videatur, cujus ratione humores diversimode elaborati , subacti & attriti majori vel parciori copia
coacervantur & colliguntur intra Vasa, atque sub varia forma si praebent. Hinc diversia solidorum vis emet magis naturalem temperamentorum' seriem , inchoando a calidiori , ad frigidiora progrediendo : cur haud immutato temperamenti nomine, alius duntaxat in illis enumerandis proponitur Ordo qpi sic se habet ;temperamentum calidum & siccum, cali-
duim sileplex, calidum & humidum , fri
Novus illius theoriar consipectus.
77쪽
6α ELEMENTORUM PHYsIOLOGIAE , gidum & siccum , frigidum 1implex , isti
gidum & humidum. Primus Temperamemum calidam ct Accum , vel caloris biliosum , hic est corporis status in quo gradu - solida, ultra modum tensa & rigida , levi
motu ad crethismum coguntur , intensiorique elatere fluida everberant; cujus ratione sanguis vehementiori impetu agitur a corde ad renitentes arterias ue hinc pulsus durus & frequens. Humorum integrantes
moleculae repetitis solidorum ictibus aikalesse centes, subactae & comminutae ad statum volatilitatis rediguntur quo solitis repagulis coerceri minime valent , & facillime per cutis;& pulmonum porulos dimantur : hinc corporis habitus gracilis & macilentus , color acris & mordax, qui potissimiliti manus obsidet. Secundus. Iemper mentum calidum simplex est hie oeconomiae animalis modus in qm superius hahita paululium mitescunt, sanguinis motus placidior observatur, aestus partium rei nisi1or , & sic de caeteriS.Τertius. Temperamentum calidum se humidum, vel sanguineum , haec est corporis dispositio in qua partium calor uberiori sanguinis ProVentu temperatur ue & debita humorum copia mitescit ue adeo ut pulsus sit tardusae pictus, color cutis & praesertim faciei
foridus & roseus, habitus corporis carnosus & compactus cum vasorum amplitudine. Asserere t et solidorum renitentiam ,& fluidorum impetum cx cadem ratione
versari , cpra nes functiones rite perficiuntur. Omio temperamenta quae ad ca-
78쪽
SECTIO PRIMA.lorem Vergunt ad tria haec genera facile referri valent : caetera , ob inferiorem caloris gradum , frigida audiunt, & eodem
Temperamentum frigidum se ficcum , vel melancholicum , haec est corporis conditio qua Vasorum renitentia impar est subigendis crassoribus succis. Rigidiores & partim extensiles fibrae parciorem roris nutritii copiam excipiunt ue hinc corporis habitus g acilis & macilentus , pulsus durus, cutis sicca, dura & asperas venae angustae, sanguine spissiori replatae, faciei colorem suocium & plumbeum exhibent. Temperamentum frigidum simplex , sic nuncupatum ut distinguatur a postrema &sequenti, hic est corporis modus in quo solida flexiliora Sc minus tensa in hum
res lentos Sc crassos actionem suam exemcent , Omnes functiones tarde procedunt ;hinc pulsus mollis S tardus, corporis habitus obesus cum colore pallido & tarditate ad motum.
Tempereentum frigidum se humidum , alias phlamaticum , est hic corporis status in quo fibrarum mollities & flacciditas ad atoniam morbosam proxime accedit , & sanguis ob defectum elaborationis seri copia scatet. Functiones lentius & tardius exercentur; hinc pulsus mollis & parvus , habitus flaccidus & obesus, cum levi cutis pallidae intumescentia ue motuS d anum languidior. Haec postrema tem Per menta respcctu duntaxat aliorum frigida
dici possunt, seu minus calida, eb quod
79쪽
64 ELEMENTORUM PHYsIOLOGIAE, solida minori clatere concitata tardiorem
Hae sunt temperamentorum differentiae quas breviter indicasse sussiciat; ex quibus patet commentitia illa qualitatum & principiorum praedominia, a Veteribus & Chymicis excogitata, nil conferre ad enudandam harum temperierum genuinam indolem , quae nil aliud censeri debet quam peculiaris fibrae motricis fabrica; & diverasus contextus organorum , a quorum Visanguis, caeterique corporis viventis humoreS suam naturam mutuantur. Si in solo caloris gradu versentur temperamentorum
discrimina, & diversi particularum essentialium sanguinis & humorum motu S, uti sanioris notae Physici autumant, sit genu, na causa caliditatis ue nil impedit quominus
Utrumque referamus ad renitentia solida. Inconcussum manet quod a diverso calore dc varia motione immutetur sanguinis δίhumorum crasis : intensior quidem parti- Cularum motus superat vim electricitatis qua nectuntur essentiales sanguinis & humorum particulae ; tunc facilius .dissociantur dc solvuntur ; salinae alxalescunt ; sulphureae carpuntur; aereae expediuntur, Scclaustra transiliunt ; aqueae ab aliorum con-11tibio liberantur ; igneae exsuscitantur; Omnes demum everberantur , atteruntur &comminuuntur ; tenuiores & mobiliores
factae evolant, & solidorum repagula trajiciunt : hinc macilentus.corporis habitus,& calor in exsiccatis partibus intensior. Afracto solidorum elatere , a retardato san
80쪽
inoleculis contrarium evenire evidens est.
Sanguis ergo & humores sunt resipectu constitutionis in ratione boni solidorum; decantatissimumque humorum , juxta Veteres , praedominium ue celebratae Chymicorum materies, e quibus temperamentorum discrimina nasci autumant , haud ab aliunde oriri videntur nisi a diversa sanguinis & humorum elaboratione , cujus ratione intenditur vel compescitur ejus motus & vitalis calor varias subit modos, e quibus prodeunt substantiae salinae , acidae, a trilinae, falsae, di versiae molis & volatilitatis ; sulphureae cras
siores vel tenuiores ue aqueae simpliciores &compositae ; aereae densiores vel expansae a igneae mobiliores aut sopitae P terreae integrae vel solutae 3 innumeraeque aliae a praedictorum connubio ortae , e quibus eme gunt variae corporis dispositiones , quae tem Peramentorum signacula audiunt. Patet ex veterum & recentiorum scriptis solida certo modo se habere , respectu sanguinis & humorum craseos : organa & vasa , inquiunt , sunt s1cca & rigida in temperamento cholerico, flexibilia & elastica in sanguineo, mollia & flexilia in phlegmatico &c. Si inquiratur num a certa sanguinis & humorum indole emergat hie vel ille fibrarum status , an a peculiari fibrarum constitutione prodeant variae illae materies , e quorum praedominio innotescunt temperamentorum disserentiae ; nullus sane,
etiam rudis & inexpertus , in dubio versiabitur , cum neminem fugiat alimenta haud