장음표시 사용
191쪽
r68 Logica disp. VIII. Artia IV
Lo eam spectat . & 1 multis omnino praetermittitur. . Quare hae- tenus fatis actum sit de Logica ; faxit Deus , ut ejussiem , quae est ars recte discurrendi , praesidio , sic deinceps discurramus pro veritate rerum adinvenienda , ut tandem in adinventa conquies
192쪽
I quid, tum inquisitioni, tum adinventioni v titatis obstat ; tu maximὸ , quod juxta humanum loquendi & exinde sentiendi usum, seu potiori titulo abusum, abstraeta cum concretis ς simplicia cum compositis ; particularia cum univers Iibus I tandem non cntia cum ciatibus confunduntur et aut certe illa , quae nec habent entita- ID HHI UDICUM UI , . nec produci Potuerunt , cum Mns , quae vere producuntur obtinentque proinde entitatem realena , Ze ab omni trib.
tatione independentem. Hinc accidit ut Omnis dinctrina, ac praesertim physica in pudendam ignorantiam collabatur, dum ne vel de rerum . quae in dissertationem passim Prodeunt, existentia , aut reali non-exi- flantia convenitur. Cui malo obviam itur per assiduum ae serium studium Metaphysicae, quae ex professo tractans de ente abstraeto, ac de consimiliter abstractis illius tum proprietatibus, tum disterentiis, mentem acuit, instruitque ad istas a realibus secernendas : sicque cavet nec ut id obiter dicam inter entia realia annumerentur substantialitates, quantitates , qualitates, relationes, caeteraeque abstractae disserentiae prae-
193쪽
clicamentales emis abstracti. De catero cum huic unim muneri officioque edi serendi de rebus abstractis Metaphysica, ut jam dictum est,
devoveatur a miror cur non paucis visuin fuerit tractatus , nec parum
prolixos , instituere in ea de Deo & Angelis, quasi vero utrisque non consperat existentia , nec modo minime abstracta; sed maxime realis ae physica, proindeque spectans ad tractatus physicos subliiniores , quos Theologicos vocant.Aut si ex eo quod Deus sit ens, tractandum de illo est in Metaphysica, propterea quod pro objecto sortiatur ens in communi , hinc legitima excusatio fuit edisserendi in ea adhuc de Angelis. Potuitque pariter valere pro instituendis in eadem disputationibus denomine , de animalibus , de mineralibus. de metallis , de elementis.
de syderibus caeterisque omnibus , quibus non disconvenit entis den minatio. Nec propterea minus stupcndum est , cur Cartesius titulo meditationum metaphysicaruin donaverit disquisitiones suas ac praesumptas demonstrationes circa tum sui ipsius , tum Dei existentiain. caeterarumque rerum , quae in mundo sunt et cum potius pro physicis fuerint reputandae, ac specialiter pro Theologicis, pro Animasticis, &e. Verum hon est cur tantopere haeream in hac quaestione de nomine: nihilominus praetermittendum quoque omnino non est circa verbalem Metaphysicae etymologiam non ab illa multum abscedere cos, qui M taphisicam quasi Pos physicam dictam volunt , veluti non ante traiadendam, quam tabsoluta Physica fuerit ό non enim abnuo quae physica sunt, ea intellectionibus nostris priora offerri : nihilominus expedi tior ac tutior contraria methodus comprobatur , qua .statim docentur communes illae & universales entium proprietates , ac differentiae, quas magistri & authores , qui nos antecesserunt, abstraxerunt ipsi ab entibus physicis , ac physicis eorum proprietatibus , & differentiis ; Menim peraeque amovetur omne periculum promiscue usurpandi , seu confundendi cntitates physicas cum metaphysicis. Quapropter magis placet aliud elimologicon. si quis Metaphysicam quasi Supraphyl enninterpretetur, id est, tractantem de rebus , quae per abstractiones prα- vias supra naturam clatae fuerint , & jam velut in sublimi continean tur : in quo sensii principia ac dogmata metaphysicalia sunt quasi .quaedam mentis meteora ipsiain de caetero irradiantia pro quibuscitn-que rebus physicis evidentius dignoscendis ; eiacmque pacto ad r=randa abstrusioris Miurae adyta utimur Metaphysica quasi clavi , ut sic loquar , Prophysica : neque ad id parum idonea , ut ex decursi intelligetur. Tandem ad Metaphysicae partitionem quod attinet , ea non admodum prώixa erit , ac disputationibus quatuor continebitur ; in qua-
194쪽
mm prima agetur de ente in communi ; in secunda de proprietatibus :in tertia de essentia & existentia ; & in quarta denique de praediramentis ejus lem entis in communi. Verum antecedenter ad istas disputationes mihi visa sunt, etsi satis breviter, tradi da quaedam proc misia atoinentia ad Metaphysicae notionem , ac praestantiam magis clueidandam ; nec non ad uberiorem notitiam objecti , ac princti piorum ejusdem. seu quia
RIMo ad notionem essentiamque Metaphysicae qim spediat , dico Metaphysicam non esse qualemcunque Doti tiam entis abstracti , omniumque tum disserentiarum , tum proprietatum ad illud attinentium , sed esse scientificam ;ur patebis deinceps , procedit illa in suis assertionibus stabiliendis 'et viam syllogisticam: seu praesertim quia maxima est certitudo pariter ac evidentia principiorum , ex quibus illas emit. Imo quia talia principia , quae sitb finem enarrationis hujus prooemialis referentur sunt Prima , supremaque Omnium , quibus scientiae caeterae innituntur ; hinc fit ut non tantum in hoc conveniant omnes , quod Metaphysica reputari pro scientia debeat ; sicci insuper quod insignienda sit titulo furantia, non in eo quidem sensu , quo sapientia pro prudentia aut justitia , quae cit asgregatio virtutum universarum , accipitur ; sed in alio , quo accipitur pro scientia , quae probandis suis dogmatibus subministrat causas supremas, certissimas , evidenti sisimas, seu quod idem est, altissimas, ut vocari silent communiter. Quin etiam si ad rei veritatem attenditur , nulla in scientia , quae eum titulnin promereatur independenter a considerationibus metaphy- scis ejus objecti , de quo pertractat e & ratio non procul quaerenda his est , quia de rebus singularibus non datur scientia , nisi secundum rationem communem , invariabilem attendantur r ad illam autem non attenditur nisi per considerationes metaphysicas. Atque ita , sicut supra dilatum est, cum de Logicae praestantia ageretur , nullam esse scientiam , quae non indigeat subsidio legum syllogistiGrum ; ita nunc in commendationem Metaphysicae ad ici potest nullam
sica est ientia a imo is pientia.
195쪽
esse pariter , in cujus subsidium necesse non sit accedere considerati nes ejus seneris abstracti , quod ad Metaphysicam attinet. Secundio cum Metaphysica tantum de rebus abstractis ex prosetaedisserat , hinc absque labore ullo concipis eam non modo annumeiarandam csse inter scientias speculativas sed inter illas supremum i cum obtinere , eo quod res , de quibus edisiceit - snt abstr. ctissimae omnium e quid enim abstractius , quam ens abstractum ab omni differentia λ quod utique o cetum Metaphysicae est, ut mox dicetur; .& ad quod proinde caetera Omnia, de quibus pertractat , seseruntur. Atque ut aliud expressius dicam , Geometria quae theorica vocatur , habet quantitatem abstractam pro objecto a abstractam scilicet ab omni particulari quanu tale sive coeti , sive telluris , ,sive ma moris , sive ligni, dic. at certe non est abstracta a mensurabili tate , quae est aliqua Afierentia entis. Et Arithmetica limi liver , etsi pro obsecto habeat numerum, scilicet abstractum a quovis numero particulari sive anaclorum , sive hominum , sive lapidum , &c at ce te non in abstraetus a computabituate , quae rursus est aliqua dist rentia entis idemque aut simile quid comperies in caeteris scientiis speculativis : at ens quod cst objectum Metaphysicae nullam secum imvoluit diffcrentiam. Uliae rectissime comprobatur illam esse omnium anaximὸ ac pure speculativam. Neque oostat quod quibusdam videtur eam esse practicam ex ea saltem parte . qua tractat de praedicamentis, in quibus utique pertractandis descendit ad differentias ciatis , nec modo consideraudas ; sedc iam ordinandas Iccundum striem, quam vocamus praedicamentalem rilla autem coordinatio quid est nisi quaedam praxis intellectus Non inquam id obstat a sive quia dum descendit ad disserentias ciatis pertractatatis , nec descendit nisi ad dissircntias maxime universales , uti sunt sibstantia , quantitas , qualitas , &c. nec illas pertractat , nisi modo quodam maxime universali, seu abstractissimo. Tum vero neque ad Metaphysicam spectat nisi considerare scri p. aedicamentales , qt aesipponuritur a Logica coordinatae iuxta Icges uni versales generis , spc- cici Sc. an ea traditas et unde planum est quam falso ius centur illam ex isto capite racticam. Teri, o quamvis in assignatκB Mctaphysicae objecto concors non sit.omnium Philos horum sintentia , communior tamen ac verior illa est, quae assecit Obicctum illius tae ens non modo ab omi differcntia consequente ad existentiam . sed ab epsa etiam cxistentia abstractum. Et ratio est , quia Metaphysica non attendit nisi ad ossentiam rerum , vel ad attributa , quae necessariam habent cum csscntia connexioncm
196쪽
ae dependentiam. Αe existentia non habet connexionem necessa: a in eum essentia ; quatenus potest quidem existentia rei ; sed non potest eiu silcm rei essentia variati : atque hinc accidit, ut cum Metaphysici inquirunt alicujus rei essentiam , nulla circa illi iis existentiam sollicitudine torqueantur ἰ ex eo nimirum quocs existentia non immutet eo sentiam e & ita homo sive existat . sive non existat , perinde est animal rationale. Cum itaque essentia rei non habeat ullam necessariam connexionem cum existentia , multo minus talem habet cum quibuGeunque aliis attributis consequentibus ad existentiam ; atque ita illud ens, quod pro objecto Metaphysicae assignamus . censendum est ab istis adhue multo magis abstractum , quam ab existentia. At nestio quid sibi velint nonnulli , qui illud ens non tantum ab omni existentia ; sed etiam ab omni essentia abstraetum propugnant pnam entis , cujus nulla sit essentia , nullae sunt proprietates ; istae enim qualescui ue sint uni mam nisi ex essentia oriuntur tum vero enti , . quod est objectum Metaphysicae non desiint suae proprietates , de quibus pertractat eadem Mctaphysica. Unum est quod tandem adjicio non obstare veritati hujus asscrtionis , quod in Metaphysica non tantum de ente abstraeto , sed de variis illius proprietatibus ac dissetantiis , quae illud utique contrahunt, edisseratur ; nam de illis est D scritur eo tantum fine , ut sciatur quae M quales illae sint, a quibus possit abstrahi , sicque abstractum considerati. Mara. ac denique adjiciam nonnulla automata seu principia r e tissima , quae cisi omnibus scientiis eoninia ae familiaria sint in adducendis plerisque demonstrationibus suorum dogmatum . nihilominus cum suprema sive altissima sint omniumque notissima. solito ac singulati titulo incraphysica nominantur et & haec sunt , quae breviter sic recens .
P Ri Muti est. Impossibiis est idem simul esse est non esse ; cuius
quidem principii vis , ac evidentia tanta est , ut nec per verit tem ullam superiorem ex evidentiorem probari possit ostensive ; nee aliter per deducitionem ad aliud , cujus major sit impossibilitas , quam illa , quae manifestissima occurrit in existentia & non existcntia ejusdem simultanea. At non intellige illud idem alitet quam ser- maliter & reduplicative idem ; sive non tantum recliter idcin , sed etiam omnino intelligibiliter idem ; nam alias nulla ost repugnantia in hoc , quod secundum diversos restestiis aliquid sit , & non sit.
197쪽
Rursus illud simul intellige pariter de uno eo lenique instanti, sive reali sive imaginario, parum interest : dummodo accipiatur pro temporis duratione prorsus indivisibili. Ut autem impossibile est idem simul esse& non ine, ita quod omnino atque notuin est impossibila ess
de aliis quibuscunque temporum disserentiis. Secundum est. Qua bet est, via non est . & hoe quidem princi pium quamvis notissimam prae se ferat tum certitudinem, tum evidentiam ; nihilominus probari per primum posset sub hae forma. Siselsa esset illa dis unctio quodlibeι est, vel non est ; vera aeri haec conjunctio quo beι est O non es : atqui impossbile ιν id/m simul eo in non es : ergo illa disjunreo, per quam statili tur quodlibet esse vel non tae, non est nisa ἱ quin potius verissima. Aut aliter, si filium csset illud principium quod5bιι est vel non est , daretur proinde aliquod ens, quod neque esset , neque non esset; sed hoc est impossibile, quatenus impossibile est aliquid esse simul , & non esse e re illud quod neque esset , neque non csset ; simul non esset & aere; non esset quidem ex hypothesi ; csior vero , quia illae duae negationes nequo
non esset aequivalent uni affirmatioui & eandem vim habent , ac si diceretur esset : ergo &c. Quando autem pro axiomate profertur quodlibet esse vel non esse , applicare aliud potes cuicunque ditarentiae rem Poris , & sic proferre suo bει fuit, νει non μιι : saodtibet M at, νει
Tertium est. De eodem secandum idem non possunι ver cari simul a maris , ct negatio : neque dissicile probatur istud per primum. Quia enim tunc affirmatio est vera , quando id quod affirm tur , est , sicuti affirmatur: & similiter tunc negatio in vera, quando. id quo i negatur , non est , sicuti negatur et hinc manifestum est non posse affirmationem , & negationem verificari simul de eodem subjecto , ac praesertim secundum eundem prorsus formalem respeetum considerato ἔ quia alias esset simul, & non taet quale affirmatur ; at impossibila os liam simul eo , re non es. Quemadmodum autem non postlint affirmatio & negatio verificari de codem subjecto ; ita proinde nec de illo velificati simuI possunt duae propositiones contradictoriae truatenus ex dictis alibi in Logica propositiones contradictoriae ejus
lint naturae & conditionis, .ut quini affirmat una , id totum neget alicra et ac proinde etiam duo contradictoria non possunt esse simul umra : ut intelligitur.
Quartum est. Qiadquid est, quandiu es . necesia est esset & hi . jus principii quamvis per se satis inanifesti haec adhuc ratio reddi po-Digiti sed by Cooste
198쪽
test : quia si aliquid non esset quandiu est ; rect proinde , ae non tactsimul per aliquod tempus : atqui impossibile est aliquid esse simul &non esse , etiam vel per unum instans temporis r igitur quidquid est. quandiu est , neces. est esse. Neque opus est, ut rursus advertatur hoc quoque principium intestigendum esse de omni disserentia temporis i ita ut sicuti necesse est aliquid tandiu tae quandiu in; ctiam necesse sit , ut tandiu fiterit , quandiu fuit i Sc. sed fortὸ non superfluum erit si advertam neccssitatem , cujus mentio fit in enunciatione hujus principii , esse necessitatem hypotheticam , non vero absolutam: sic enim absolute loquendo nulla cit necessitas circa existentiain lapidis v. g. annuam : sed nihilominus ex hoc quod supponatur illum toto anno cxistere , necessc est existere e non enim potest existere simul,& non existere : & sic iste est sensus principii adduisti, quidquid est . quandiu ex Drothes es , tandiu necessc in esse.
Quintum denique principium hoc est. Non datur negatis nega. εἰonis , pendetque ex praecedentibus , ex quibus intelligitur qualiter esse & non esse opponantur , in hoc quod esse tollat non se & reciproce. Igitur uni negationi non potest altera negatio corrcspondere , quod idciri est , ac si diceretur negari posse quidem esse , sed non posse negati similiter non es . si enim aliquid negaretur non ore, hoc ipso assirmare r inc , propterea quod duplex negatio aequi valeat uniastilinationi r ut si ovis hanc propositionem enuntiaret et Nero eaelos non esse mobiles ; nunquid hisce verbis illos esse mobiles amrmaret aut altior , & sorte expeditius intelliges predi muri principium concipiendo omnem negationem esse negationem alicujus , quod negationi opponitur; sive quod opponitur alicui non esis ; at alicui non esse quid opponitur nrsi esse . tanquam uni enti negativo . aliud positivum p Et haec sunt altiora ac sublimiora Principia, quae vel a Met physica ipsa usurpantur, vel silppeditantur asis scientiis ad storum respcistive dogmatum probationes. Ad haec adjici potest nullum esse de filicto progressum infinitum mve in cavsis , sive in formalitatibus asi nandis , quatenus scibere evidenter necesse est, ut causae omnes ac formalitates ab una aliqua causa& formalitate prima dependeaut, ad eundem modum quo pGmissa principia pendent a primo , & ad illud ficilὸ revocantur. Rursus quoque adiici poterit ea omnia cntia singularia esse, quibus propria competit existentia realis N independens ab existentia cujuscunque alterius entis, quatenus scilicet universalia non habent , nisi existentiam comismuncm , eamque omnino dependentem a cogitatione intellestus r unde tecte inscrtur illa entia pro singularibus ine habenda . quibus pro-
199쪽
a competit existentia , di independens ut a quacunque existentia extranea , sic multo magis ab omni cogitatione intellectus. Et haec duo Theoremata, quae haud dubie pro inconcussis principiis admitti possunt, .maluit Maignanus noster more Mathematicorun tanquam postulata praemittere ; sive quia milia egent probatione ι sive quia, si qua indigent , hac ex alibi dicendis eruenda est.
XI . Nec de istis Metaphysicis principiis plura loquar : nisi quod opto
Cartesus ut saltem obiter animadvertatur, quam inconsulte istis sipretis posuerit R Cartesius cogitationem suam pro princi eici totius ratiocinii ad investi-suit ese gationem Veritatum omnium naturalium adhibendi ; volueritque sualitatio. dere humano generi non posse perveniri ad illam aliter quam initio fic-nem pro to ab hac prima omnium consideratione ego euito r unde intulit ergo
ν Φηςipio sum : ae deinde ergo Dιus est , Sc. Nam cum cogitari filia perinue, M vera possint, ut frequentissime expcrimur, imo ciuit ob nescio quam cositandi infelicitatem multo plura sint , quae selso cogitantur; non debuit sola cogitatio potius pro principio unitatis, quam erroris prO- poni et sed si quae sunt principia receptissima, quae ratio recte cogitansadinvenerit , qualia ea sunt, quae ante Praemisimus ἱ ea utique pro norma humani ratiocinii multo filicius , . inodesaeusque proposuisset
Carrinus , quam suam cogitationem. Deinde consequentiae omnes , quas in cogitatione sua Caritatis intulit , aut ex simplici cogitati
ne illa veritatem suam obtinent, aut aliunde : si aliunde, ergo illa alia principia debuerunt proponi : si autem αι simplici cogitatione , vel haec infallibilis erat, quod nemini ut puto suasum est; vel si erat filii bilis, filii parum consulte proposita pro norma veritatis stabiliendae certa ac infallibili. Atque ita ad hoc ue homines fidem aliquam praeberent Cartesianis consequentiis, debuit author ille non utcunque suam cogitationem, sed infallibitatem suae cogitationis proponere propriticipio, uti si dixisset in hunc modum quidquid cogito verum est: unde recte intulisset ac pro dogmatibus verissimis potuisset proponere sui ipsius, ac tum Dei existentiam , quin & mundi, & motuum qui in eo fiunt , &c.
xii. Insuper quidquid sit de illa prima confideratione , qua quisque a.
Verita a vertit se cogitare, certum cst nullius propositionis veritatem praecise
rerum ab ulla cogitatione pendere ; sed a veritate ejus principii, in quo ,ς. - continetur. Sic enim mitas hujus propositionis,manus cst minor cor-4. I. pore, noli madet ab ulla cogitatione ; sed . a veritate hujus principii straeotia Totum est maius sua parte et atque ita de aIiis. Igitur omnino inuti- ratione. liter meminit Cartesius illius primae considerationis ego euito , cium nano nesciat se cogitare; sed .adducenda erant talia principia , in qui-
200쪽
bus propositiones , quas deinceps circa plurima naturae phaenomena conscripsit , continerentur. Denique adeo parum interest primo eo-gitare de sui ipsius cogitatione , ut mulci qui nunquam de illa primo cogitarunt , pervenerint tamen ad itaquisitionem veritatis rerum quam plurimarum. naturalium ; & corte cur de illa primo cogitandum est, cum nec ipse Cartesius primo, de illa cogitavexit. Vel enim de illa cogitavit antequam cogitandum esse de illa cognoverit, vel postquam cognovit et si primum et ergo nullam eausam habuit cogitandi primo de illa : si secundum , ergo non prirno cogitavit de sua cogitatione , sed de nccessitarer cogitandi do illa. At haec tantum obiter di ta sim : qui autem plura exoptaverit adversius Cartesianum illud principium Ego cogito , videat illustrissimum ac Reucretidissimiliti Hi timia in libro , quem pro impugnanda Carlusii Plutosophia Typis edidit. .