장음표시 사용
211쪽
r88 Metaphysicae disp. I. Art. II.
rentiae sunt , eandem rationem ullam convenire. Aliter entis univocatio est ratio quaedam communis abstraeta : at unde abstraeta nisi a
disterentiis 3 scit ab istis quomodo abstracta , cum in illis non praeexistat, alioquin indepcndenter ab abstractione obtineretur univocatio contra doctrinam hactenus traditam. Ex quibus omnibus attente trutinatis conjici potest illam eatvlem doctrinain tae multum chiinariaticam.
D. Et concessa majori nego minorem , pro cujus probatione solvenda dico in omni diflorentia entis adaequale consulerata contineri haec duo, scilrcet ens , & tale ens, sive talitatem illius entis : at considerari inadaequale potest praeterea locundum talitatem illam praecisam. Cum itaque dicunt Adversarii distercntiam quantumcunque Praecisam esse adhue ens, distinctione utendum est, de id quidcm de ditarentia adaequale sumpta concedendum , de sumpta in aequale negandum et sic enim in hoc sensu Armatissimo non est , nisi talitas entis. Nec minus haec iustitastio sufficit ad additae inflantiae solutionem , si nimirum sic concipias per abstruictionem , qua ens redditur univocum,entitatem disterentiarum ab ejuslem talitate sejungi, quatenus ista non attenta , illa attenditur. Tum vero quid vetat quo miniis illam cratitatem suae, ut sic loquar, talitati restituas , quasi jam in contrarium& conjunctim attendendo quam bene altera steri conveniat, cntitas scilicet talitati λ In quo casu non alia quaerenda sunt subjecta entis uni- voci , quam istae talitates disterentiales, de quibus omnibus tum idem nomen , tum eadem ejusdem nominis ratio potest peroptime praedicari. Et hoc pacto caeteras hujus generis subtilitates enodabis , nec
dissicile intestiges praesentem difficultatem , quae inter Thonii stas &Scotistas contentiosissime agitatur in eo maxime pendere , quod ob non satis dilucide stabilitum questionis statum , multo minus de re Hut superius dixi , quam de nomine moveatur.
212쪽
STANDUM primo halienus quidem dictum sitisse isaris de praecisione illa , per quam ens redditur univer' Quid fit sale & uni vocum ; scd supreest, ut chinccps agatur dz praecisi. praecisionibus , quae spectant ad Qenialitates cuj istibet formalia tis sive praecis, sive aliis non praeisi a suis disseren 'lςς eis. Certum quippe est ens etiam quantumvis praecisim ab Omnidifirentia sive genaica, sive specifica, sive individuali retinere non nullas proprietates, quales in primis sunt veritas , bonitas & uilitas, de quibus in disputatione sequente tractabitur. Quod si non est praecisum a praedietis distetentiis , tanto evidentius patet illud multis abundare proprietatibus, quae licet realiter identificentur cum ente cujus sunt, nihilominus possunt seorsim considetari veluti per toti lcm conceptus. Cum autem in Philosophia ititus sit modus ille loquendi ,
quo omnis proprietas, sive qualitas proprie conveniens alicui subjecto vocatur sorma , aut se alitas , hinc contingit ut conceptus, per quos proprietates cu)usvis entis attinguntur scorsim scii praecisive, a pellitentur praecisiones Ermales , sicut illae ipsae proprietates, quas vi des inunii pro obiecto praecisionitin formalium, cximie vocantur, prae cisiones Obiectivae. Notandum Secundo toties contingere praecisionem serinalem i iis . naul & objectvam , quoties non obtinetur nisi inadaequata cognitio omni, ali cujus cntis ; nam haec inadaequata cognitio consistit in hoc , quod cognitio, aliquas talis entis proprietates attinsat , caeteras autem non attingat : quae non unde non immerito colligitur pleraulue nostras cognitiones esse praecisivas ; imo potius dixerim omneς , curn nullam obtineamus vere es; νεω. adaequatam ; nam quae vcre adaequata est , comprehensiva est ; & haec eisira. est solius Dei. At tum dupliciter contingit ut cognitiones nostrae sint
praecisivae ; quandoque enim id contingit ex arbitrio intellectus , qui etsi noverit plures formalitates alicujus entis , eas tamen scorsim ,
213쪽
m Proponi tui status ὁ Sν ulminis
rso, Metaphsicae disp. I. Art. III.
sive quod idem est , praescindendo considerat quandoque autem ac saepius contingit id ipsum ex ignorantia ejusdem intellestiis , quicinia non satis assequatur Omnes se alitates alicujus entis , considerat quas novit praecisis ab iis , quas non novit. Ex quibus sic praenotatis eruenda est' decisio intricatissimae dissicut tatis , quae ab aliis quidem in Logica , ab aliis vero , R id quidem commodius , in Metaphysica proponitur circa Praecisiones objectivas , an scilicet & qualiter dentur. Et difficultas quidem in hoc consistit, .utrum dentur ex parte entis . sive commiluis sive aliter singularis , quod intellectionibus nostris objicitur , Ermalitates diveris: quae ii cet realiter identificatae.cum ente cujus sunt , obtineant nihil minus singulae suam repraesentabilitatem , quae utique conditio sit, vel saltem occasio praecisionum sorinalium. Nain si sic dentur hujus modi sermalitates , poterit una cognosci & alia non cognosci ; sive poterit res cognosci secundum unam & non cognosci secundum aliam quod repugnantissimum putant in secta Aristoteli in Nominales con tracaeteros , quibuscum praecisiones Objeetivas deinceps propugnabimus. .
Admittendae sunt praecisiones objecti ae , tum respectu .entis in communi, tum respectu. cujusvis alterius in particulari.
ΡRosa Tu R Primo. Dari praecisiones objectivas nihil aliud est, .
quam dari ex parte entis, quodcunque illud sit , plures sorinalitates , quarum una seorsim ab alia objici intelloqui possi ;etsi illa: omnes cum ente cujus sunt , identificentur realiter r Atqui sie est , dari hujusmodi se alitates et ergo &e. Major satis constat in praenotatis ; minor vero sic probatur. Et Primo i quidem si de ente in communi agitur , certum est convenire illi plures ibrinalitates, uti
veritatem , bonitaem, unitatem, carierasque ex illis consequentos non
paucas , ut intelligibilitatem , imaginabilitatem , appetibilitatem , distinguibilitatem , die. At ex hujusmodi Armalitatibus potest objici una intellectui seorsim ab alia ; ut revera toties sic objicitur , quoties veritatem cntis apprehendimus nonduino cognita bonitate , aut unitate e cum enim bonitas pendeat ex veritate , ut infra ostendetur ;necesse absolute in , ut veritas priorem se cognoscendam objiciat ;atque ita pro tali prioritate cognoscendam objicit se seorsim a bonita
214쪽
te , & sic de aliis. Secundo si agitur cie quocunque ente particulari. id ipsiim comprobatur, esse nimirum in m plures Brinalitates , quae . seorsim objiciuntur intellectui ; nam leo v. g. piner universilissimas ilia Ias Armatitates entis veri , boni , unius , imaginabilis , appctibilix.&c. quamplures alias' includit minus univer tam , uti clatis substantia . lis , corporei , viventis, sensitivi , quanti , qualis , relati , locati . agentis , patientis , &c. At istae omnes non se conjunctim objiciunt cognoscendas, sive quia nec illas omnes attingit intellectus nisi successive ; sve. etiam quia nec forte unquam illas omnes attingit etiam sic silvc , propterea quod sint mirum in modum numerosae & abstruce : aut certeialon nisi ad doctos Metaphysicos pertinet universes investi garc. Ergo &c. Probatur Secundo. Si dantur cognitiones inadaequatae obiectorum intelligibilium , dantur praecisioties objectivae r sed datatur hujusmodi cognitiones inadaequata: : imo potius cognitiones nostrae omnes sint huiusmodi: ergo &c. Minor in certa: siquidena si cognitiones nostrae respectu objectoriun intelligibili tuu non estcnt inadaequatae , cognosceretur statim id plane totum , quod in ipsis est , nec ulla opus tace ulteriori inquisitione : sic quippe primo ac unico intuitu conspicerentur omnes perfectiones Divinae, & Angelicae . & humanae , &α ab co , qui cognitione qualicunque si a attingeret Deum , Angelum, hominem , &c. At id quam Alsiuiri sit satis edocet experientia laborix temporisque impendendi in scientiis promovendis. Sequela majoris iam sic probatur. Si dantur cognitiones objectorum inadaequatae , signiunest evidens formalitates talium objectorum non se r praesentare omnes
ac conjuncti in intellectui ; sed iscorsim seu praeci sive : atqui si ita cst .
dantur p cisiones objectivae , ut ex supra dictis manifestum est: α-gO s.c. Probatur rursus sequela majoris , quia cum intellectus sit potentia necessaria , non potest non advertere quaecunque ipsi simul ac conjunctim r. sentantur e quare si omnes alicujus objecti intelli- Sibilis v. g. aut entis incommuni , aut cujussibet entis in particulati formalitates sese omnes simul ac conjunctiin illi Tepraesentarent, oin nes simul ac conjunctim adverteret ad eum modum quo oculus
tanto plura objecta simul conspicit ,, quanto plura ei simul obiiciuntur. Ergo &c.
Atque ut haec doctrina de P cisionibus rerum intclligibilium objectivis dilucide concipiatur , multum pro luit advertere , qualiter illa: accidant in rebus sensibilibus , in quibus utique sunt variar sensibilitates ad eum modum, quo in illis variat sint intelligibilitas pro varietate serinalitatum , ex quibus constant. Sic in carbone ignito v.
ens P intest nosci, m. cognosci.
Praeeui ner intelis lectivae probam
215쪽
Ipa metaphsicae disp. I. Art. III.
g. variae sunt sensibilitates ; namque sensibilis est in ratione lucidi .
tum in ratione calidi , tum in ratione odorabilis , Sc. At varias ilialas sensibilitates non exercet nisi per varias operationes , quae in variis senibriis varias sensationes cssiciunt : unde accidit frequenter ut promtcr dcbilitatem , aut proptet scparationcm talium operationum carbo ille ignitus non exhibeat sitam omnem sensibilitat r neque omitto
operationes , per quas obieeta sensibilia sensibilitates suas inhibent , esse species illas sensibiles quae, ut in Physicis videbitur, ad sens tioncin efiiciendam desiderantur. Itaque ut operationes , sive species . terum sensibilium separari possiant cum sint diveris ; Meque enim species carbonis lucidi in species ejusdein ut calidi, ita similiter scparari possitnt rerum intriligibilium species , quae cum analogia concipi postiliat ad instar non absimilium operationum; quandoquidem unali uti uinodi species non est alia r sic quippe species Dei intelligibiliae sub ratione boni , non in species ejusdem intelligibilis sub ratione justi . dec. Tandem adjici potest quod sicut rcrum sensibilium species pcndent aliae in aliis , unde fit ut aliae priores aut posteriores sint aliis ; sicque prius aut posterius exhibeantur : ita species rerum intel-Jigibilium similciri inter se tuentur dependentiam , & aliae aliis prius aut posterius exh,bentur. At haec omnia si attente spectentur , probant cur & qualiter admittendae sint praecisiones objectivae, de quibus se ino est : nihilque addendum supererit Post solutioncua objestionumst iliciatium.
Objicies Primo. Non potest una se alitas alicii ius rei objicere sese intes lectui , quin eidem simul sese objiciant quΩcm rei Brinalitates
caetcrae omnes : igitur non sitiat admittendae praecisiones objediivata Consequentia omnino patet ex q-stionis statu . qualem supra absque ambagibus ullis proposuimus. Antecedens sic probatur. Si id posset ita ficti , soqueretur posse aliquod objcmi in cosnosci simul secundum unam Erinalitatem , & non cognosci secundum aliam . ut homin v. s. sicundum animalitatem , & non secundum rationalitatem di atqui' id est impossibile r fit haec propositio sic inanitae probatur. Quia non minor est contradictio in hoc quod est cognosci s cundum unam formalitatem & non secundum aliam , quam in hoe quod est cxistere secundum unam Armalitatem & non secundum aliam. At hoc posterius est omnino contradi rium t ergo & illud priua. Quo argumento tanquam palmari utuntur ii omnes , qui praecisiones objectivas impugnant , & inter quos legi poterit prolixissimus Arriaga tota disput. s. Logicae.
Adde quoci sormalitates intellectiu objicibiles , de quibus agitur , supponuntur Dipitigod by COOste
216쪽
si ponitntur identificatae realiter omnes tum inter se , tum proinde cum ente , cujus sunt sermalitates: ergo non possunt nisi conjunetim objicere se omnes intellQui ; 3c sic inter illas non datur praecisio o, i stiva. Probatur eonsequentia. Non potest aliquid simul cognosci &non cognosci r at in casu praecisionum iniectivarum , idem cognos. geretur simul δc non cognoi retur e nam seransitas quae seorsim o jiceret se intellectui , cognosceretur , ut supponimus ; & rursus non cognosceretur , quia non cognoscerentur caeterae , quae nihilominus cum illa sent unum 3e idem. Potestque id totum confirmari hac paritate', quia non potest cognosci homo , quin cognoscatur animal rationale propter realem limusque idemitatem p atqui non minus realirer identificatur una formalitas cum alia , quam homo cum animali rationali identitas enim realis non suscipit magis & minus et ergo &αRωρ. negando antecedens , pro cujus probatione solvcnda concedo sequelam majoris , & negata minori.contendo tum nullam esse con-
eradtictionem in hoe quod est existere seeundum unam tmalitatem &non secundum aliam ; quia contradictio , si ita rigore philosophico accipitur , est amrmatio de negatio eiusdem de eodem , qualiter nulla est in cassi praesenti, in quo de diversis formalitatibus agitur. Tum etsi contradiet. O quaedam Erct in eo quod est existere secuniam unam formali arem ct non fleeundiam aliam nulla ramen Eret in eo quod est cognosci secandum unam ct non secundum aliam. Et ratio est , quia omnis erastentia est existentia rei totius , si ve totius entitatis , quae producta fuit in re existente i at omnis cognitio non est cognitio t eius intelligibilitatis , quae est in re cognata et alioquin omnis cognitio esset adaequata , imo comprehensiva. Clim igitur quaelibet sermalim .habeat suam intelligibilitatem distulictam . etsi distinctam non habeat existentiam ; hinc accidit tit non modo non possint , sed etiam seleant non alitet cognosci res omnes , quam per cognitionem se cessivam , sive , quod idem est , praecisivam. λ esitatum , quae in ipsis sunt. Et sie quidem cum hominem procul a nobis ambulantem , aut iter agentem intuemur, non advertimus statim in eo, nisi serinalitatem corporis , aut animalis r scd si propius ad nos accesserit , aut nos ad illum , erit haee eadem accessio , veluti qua dam progresso cognitioius , qua paulatim dignoscetur illum esse hominem , & i durum quidem vestibus holostricis ; & natione gallum , & concivem , & amicum , &c. Qtiae quidem omnes se alitates ab initio .
quo visus filii , in ipso crant ; sed nihilominus non se objiciebant .
aut saltem sussicienter , nostro conspeetiit. Ad iiu vero quod additur concesso antecedente nego consequentiam;
217쪽
194 Metaphysica disput. I. Art. III.
pro cujus probatione solvencla cilco non posse quidem unum & idem objectum cognosci & non cognosci secundum candem formalitatem ;posse tamen cognosci di non cognosci secundum diversas : nam tunc quidem etsi objectum sit materialiter unum & idem , non in tamen unum & idem scirinaliter. De caetero autem linc instantia Adversario. rum nimis probat, siquidem probaret non modo non dari praecisi nes objectivas , scd neque ' males , quas hadtenus nemo negavit. Exemplum autem adduictum identitatis, quae cst inter animal rationale de hominem incongruum est , quia haec identitas est sorinalis simul &res1s : at illa identitas , quae in inter Erinalitates divertas , non est nisi realis , ut patet. Ohicies Secundo. Nec potest fieri quin omnes sermalitates alicujus entis objiciant se simul omnes intellediui, nec porcst fieri quin intestinus 1llas omnes simul aclvcrrat: crgo fallum cst dari praecisiones ullas objectavas. Patet consequcntia cx supra dictis : antecedens autem sic probatur quoad utramque partem. Et primo quidem Brinalitates omnes cujuscunque entis, in eo quod est se ipsas repraesentare, habent rationem asentis necessarii et sicque cum non possint suam repraesentationem distore & suspendere ad libitum , necesse est ut omnes simul ac conjunctim repraesententur. Secunia intellectus quoque est potentia necessaria , quae proinde non potest non apprehendere simul omnes seminalitates , quae simul intelligetulae objiciuntur : quemadmodum nec potcst oculus non simul intueri objecta omnia , quae Uus intuitui
Acide quint formalitates qualescunque objecitivae non aliter se gerunt respeetu intellectus humani , quam respectu Angelici , aut Divini : at respectu intellectus tum Angelici , tum praesertim Divini non praescitvluntur : ergo &c. Major propositio constat , quia ut jam dieium cst , tales formalitates sunt agentia necessaria , quibus id pr Prium ac singulare est , ut uno semper minis ac tenore agant. Mi iam autem probatur , quia nisi illae se simul ac conjunctim & absque ulla praecisione repraesentarent intellestui Angelico , non posset Α gelus illas omnes simul attingere et attingit tamen , quia non discurrit perinde ae nos in investigandis rerum proprietatibus. Tum praest tim intellectus Divinus eas non successive ; scis simul attingit per suam infinitam comprehensionem , ut satis patet: ergo &c. Resp. de nego antecedens quoad utramque partem. Nam primo etsi formalitates objici biles intellectui reputari debeant pro agentibus lam cessariis , nihilominus non inde sequitur illas simul ci objici; ac praesertim si verificatur alias ex aliis pendere quoad suam repraesentatio-
218쪽
nem , ut revera pendent , quatenus aliae sunt aliis Oeeultiores , ae veluti remotiores ab intuitu et idque ad eum modum , quo notum est
multa esse principia scientifica , in quorum sufficientem cognitionem deveniri nunquam potest , nisi aliorum notitia quaedam praecesserit. Signum itaque est alia aliis prius , aut posterius nostris intellectioni bus objici : & idem intellige de sermalitatibus cujuscuntie objecti ,
in quo non infimuenter accidit nonnullas esse sic occultas , ut nunquam etiam 1 viris studiosis in earum notitiam deveniatur. Seeunia ae rursus etsi Ermali tates omnes cujusvis objecta repraesentarentur simul intelletali, cui fateor propriam esse adtivitatem agentis necessarii, non tamen sufficeret ad omnes simul advertendas ; idque probo illa ipsa paritate , quam Adversarii adducunt oculi intuentis suum objeciatum : nam cum Oculus v. g. intuetur coelum, quis dixerit illum advertere omnes ac singulas partes coeli , aut commissuram talium pamelum & poros intorceptos , & aequalitatem aut inaequalitatem illarum , &e. ergo idem valet pro intelicem , qui haud dubiὸ non omnes ser- malitatos objectorum suorum attingit , sive interim id proveniat ex ipsius naturali insufficientia , sive ex insufficiente illarum repraesentatione , ut supra didhim est. Ad id vero quod additur, dico non aliter quidem repraesentari seris malitates , de quibus agitur , intellectui Angelico aut Divino, quam humano, quantum nempe ex parte ipsarum est ; scd si quid deest insufficienti ipsarum repraesentationi , id supplet ac perstrittatur persipicacia intellectus Angelici et unde planum est quam aperte omnes etiam ociscuItissimae intellectui Divino poterat. Nihilominus tum potest intelledius Angelicus eas praescindere, quasi magis applicando se considerationi alicujus , R avertendo se a consideratione alterius et tum neque omnem illarum latitudinem attingit, alioquin comprehcndcrct sita objecta, quod falsem est ; nec id convenit nisi cognitioni Divinae, quae semper est comprehensiva. Quamquam juxta nostrum modum concipiendi nihil impedit quominus possit Deus magis ad unam se alitatem attendere, quam ad aliam I uti cum miseretur alicujus non quia
homo est, sed quia Christianus est , & sic de aliis. Quod est aliquatenus praescindere. Et haec haetenus diicta de praecisionibus objeetivis ,
pauloque clarius , quam seleant, pertractata , adlaue uberius intelligemuit ex dicendis in articulo sequente.
que erga intellec tum An. gelieum aut etiam Divi
219쪽
196 Metapbsicie disput. I. Art. IV.
STANDUM primo entia subjacentia distinistionibus,
de quibus modo agendum est, vel esse in statu existentiae actualis , vel in statu existentiae tantum possibilis : &in posteriori quidem statu ut nondum habent entitatem realem, ita nec adhuc obtinent distinctionem realem, quae utiqu e nihil aliud est, ut postmodum convincetur, quam hinc &inde realitas ipsa entium disti tactorum. At in statu priori cum prorsus repugnet plura entia quaeclinque actualiter existentia obtinere existentiam communem, quae quidem est ipsa realis corvin entitas, hinc certum est illa hoc ipso quod plura sunt, habore plures ciati talcs reales e atque ita disterre realiter ab invicem. Itaque extra omnem aleam est distinctionem entitativam seu realem iis tantummodo entibus convenire , uibus convenit existere adlualiter r aut fallem ne deinceps quaestio at de nomine, moneatur nos per distinctionem realem subintelligere illam . quae est inter res cristentes actu : idque ad discrimen illius, Quaecunque illa sit, quae reperitur inter res non existentes , sive de cvitem possint, sive non possint aliquando existere acti. Notandum fecundo duo tae genera entium et alia enim sunt, quorum entitas est purὸ objectiva, & alia, quorum entitas non est purὸ objectiva. Prioris gelacris sunt illa omnia , quae aliud non habent esse, quam cogitatum , aut cogitabile , & huiusmodi sunt omnia seu possibilia, seu matri impossibilia. At quia perinde illa concipimus ad instar entium existentium ἰ hinc accidit ut inter illa concipiamus speciem quamdam distinctionis realis, & sic nihil vetat quin dicamus Petrum possibilem differre realiter a leone possibili, Si ab utroque di flore realiter chimaeram . quin & chimaeras di flore realiter ab invicem. Nihil inquam id vetat, modo id dicatur cum hac moderatione addita , vel saltem subintellecta, nempe quod disterant realiter intelligibiliter et quatenus intelligitur ca , si Erte aliquando existerent, habitura realem
220쪽
De ente in communi. I9Tinter se distinctionem. At si absolute & rigorose loquea dum est , mindistinctio realis subsequatur ad realitatem entium , nullaque sit taliumentium sive possibilium sive impossibilium realitas nisi mentalis, nul- ala quoque dissimo nisi mentalis est. Posterioris autem generis sunt i caetera Omnia entia, quorum entitas cogitari quidem potest . sed co- :gitatione nota eget ad hoc ut sit; & hujusmodi sunt universa entia . iquae aestu existunt. Ex quibus praenotatis satis eruitur omnes omnium lentium distinctiones revocandas esse ad alterutram , nempe ad realem , lvel ad mentalem. Nihilominus cum in sthesis Aristotelicis variae esiae distinctiones celebrentur, uti Brmales ex natura rei , modales, virtu les, &c. quae & mediare reputantur inter realem di mentalem : operae pretium est ut fiise ostendamus , quam iaso id reputetur e proderitque multum in physicis id ostendisse , ad hoc ut, quod attentissimὸ cavendum est . non confundantur sive res , sive rerum proprietates pbysicae cum metaphysicis.
Nulla inter quaeunque assignabilia entium genera reperitur distinctio, quae non sit aut omnino realis ,
aut omnin3 mentalis. PR O s a T v a Primὸ. Quaecunque inter se distinguntur, ut sup- HL
ponimus , vel existunt ; vel non existunt: atqui hinc sequitur Dii in omnem distinctionem quae inter qualiacunque entia comperituri reruRur esse omnino realem , aut omnino mentalum t ergo Sc. Ma or z 'vi propositio patet: minoris autem sequela sic probatur. Et prim. qui e istis dem si agitur de distinctione , quae inter entia existentia supponatur, tiam aut sic argumentota Aut enim existentiam habent unam & communem , non exis aut non habent : si habent, cum existentia non sit nisi ipsa entitas
rei ut infra probabitur, sequitur illa non distinsui realiter; quia quidquid reale in ipsis est , commune est : si non habent ; igitur distinguntur realiter ; quia ut existentiam candem non habent , ita neque realitatem. Secundo autem si agitur de distinctione inter entia non exis lentia , cum illa nullam hiscant rcalitatem , nec distinctionem inter se realem ullam obtinent ἔ uia te enim alii de suboritur dissilinio realis , quam re realitatibus entium non iisdem p Sic Petrus differt realiter a Paulo , quia nihil ejus realitatis , quae est in uno , comperitur in altero. Ergo cum nulla distinctio possit esse partim realis , dc