장음표시 사용
31쪽
i I. Quid siedisseti mereale &respecti
8 Are. II. de Divisione Logicae
OTAN DUM Primo vatias circumferri solere in Scholis Logicae divisiones ; namque praeter illam Logicae hinc naturalis , illinc artificialis divisionem , quam articulo praecedente tetigimus , nonnulli triplicem I gicam propter triplicem mcntis Operationem assyant; quasi alia sit primae operationis dirediiva , tractetque proinde ac terminis , oliisque ad apprehensionem spectantibus : tum alia operationem secundam dirigat asendo de propositionibus caeterisve mateiariis , quae a l judicium attinent i ac tandem quasi tertiae cujusdam Logicae officium sit dirigere tertiam operationem mentis, ideoque in hunc finem edocere quaecunque sunt attinentia ad discursum. Logicam qimque alii partiuntur in demonstiativam, topicam & Sophisticam ; stabiliuntque partitionem illam in triplici discrimine regularum , quas illa tradit ad discurrendum seu demonstrative , seu t . pice id eit probabiliter , seu sophistice. Quamquam , si paulo cautius loquendum sit, non docet Logica methodum discurrendi sophistice; sed potius dedocet aperiendo & vitando fallacias , quae latcnt in discursii sophistico. At neglestis istis divisionibus , quae multo minus
ad logicae naturam spectant , quam ad ordinem in ca tradenda servari solitum , paulo attentius conspicienda est illa , quae vulgo tradiis tur circa logicam docentem & utentem. Notandii ii capropter Secundo Logicam docentem spoliandam essevcIuti facultatem magistram , quae tradit leses ad recte discurrendum idoneas , Logicam vero utentem aliter considerari posse ad instar f cultatis quasi ancillantis , & in praxim vertentis illas eas lem leges , q iae a Logica docente tradui rur. Unde cum Praxis a speculati ne
32쪽
ne di flore videatur , & nihilominus soleat Logica sib unius ac simplicis scientia titulo apprehendi , hinc enascitur altercatis illa Scholastica de identitate , aut distinetione admittenda inter Logicam docentem & utentem. Ad illam itaque altercationem componendam lciendum cst , quod in dccursu operis hujus Philosophici pe probabitur, omnem distili Stionem esse vel realem vel respcdtivam. Distinctio rcalis est intcr ca , quorum unius entitas est separabilis , vel separata ab ciuitate alterius et sic partes corporis humani distinguntur realiter. Distinctio autem respeelim in Inter ea , quae entitatein quidem non habent scparatam aut separabilem; sed nihilo. minus habent diversum rcspectum sive ordinem aut ad diversa objecta, aut ad diversa officia: Sic potentiae animae rationalis non distorunt quidem realiter, quia omnium ac singularum una cad que in physica cntitas, quae cst cncitas incomposita animae; at nihilominus disterunt respeeti ve ab invicem propter clivorsa tum D ina, tum ossicia, quae illas tribuuntur. Nunc ergo in as Icrtione sequente ostendetur discrinacia , quod inter Logicam docontem & utentem sompcritur, non aec reale; sed respeetivum, quasi dicatur cas non esse, nili duos diversos rc e
eius uuilis clusdemque realis scientiae.
LoPca docens e utens non distinguntur ab invicem 'realiter s sed respective. sunt duae partes.
P Ros AruR Prima pars.Logica docens & utens non sic distinguniatur ab invicem. quasi possit siti qumlam separatio inter ciuitatem I i I.
unius & alterius : ergo . dec. Consequentia Patzs Ux praenotatis ; anteccxlens vero sic probatur. Einitas Logicae docentis non alia & uieuain, quam cognitio ipsa habitualis regularum , 'uae ad poteste distur- non pos-rcnduin spinflant; & rursus entitas Logicae utentis quid aliud cst, quam Iunx recitatio sive applicatio habitualis talium regularum p Atqui hine patet J' separationem nullam posse fieri inter entitatem unius & altcrius: Ergo, ν&c. Major est indubitata, minor vero fatis manifesta est, si attenditur nullam posse fieri a Logica utente applicationem acturiem regularum Logicalium absquς cognitione aesti tali ipsarum; ac proinde applicatio habitualis talium regularum , in qua dictum est consistere clatitatem Logicae utentis, secum necessario importat ipsarum cognitionem habi.
33쪽
Doeensci Uten non sunt realiter ahis ipsi se
simus intellectus. v I. vatillant respectus Logiem
io .art. I L de Divisione Lutea.
tualem, in qua ponitur tota entitas Logicae docentis. Ergo relitas Logicae utentis est insiparabilis ab entitate Logacae docentis : quia vero omnis inseparabilitas est reciproca , hinc sequitur neutram posse ab altera separari. Praeterea exercitium Logicae utentis non consistit in quacumque applicatione regularum Logicalium I sed in applicatione scientifica : applicatio aut haec scientifica importat sicum necessario magisterium Logicae docentis , quasi non tantum suggerentis regulas applicandas, sed insuper causas ficiendae applicationis. Ergo Logica utens non cst separabilis a docente ; neque proinde docens ab utcntea tum quia ut dictum est , omnis inseparabilitas est reeiproca ; tuin etiam quia contemplatio regularum Logicalium illa , per quam Logica docens exercetur. , mentem simul reddit idoneam ad hoc ut pr. dictas regulas applicet, cum Opus fuerit. Unde patet una , eademque opera addisci Logicam docentem & ut tem ; neque enim Losica utens , ut posset quis falso sibi suadere ἰ consistit in usu actuali , sita in idoneitate sive . dispositione habituali mentis ad talem usum ,
Denique , si tractanda est haec materia in eo rigore , quem deinceps constantcr tuebimur in rc iciendis qualiumcunque serinarum accidentalium entitatibus physicis , certum in cntitatern physicam L gicae sive docentis, sive .utcntis non aliam esse ,.quam emitatem ipstinintellectus per iterationem actuum convenientium assuefacti , sive speculationi, sive exercitationi rcgularum Logicalium. Unde sequitur gicam docentem & utcntem non magis claritative differre a se invicem, quam intellectum a se ipso et ac proinde neutram posse ab altera discerni nisi discrimine respectivo ., quale postmodum explicabo. Probatur seeunda pars. Logica docens & utres aliter atque alia ter ordinantur ad . rogulas Logicales ; quibus scilicet mens humana occurrit instruenda ad debito discurrenduin et Ergo saltem respini vὸ inter ac disti aguntur. Consiquentia patet ex ipsis iterminis ὁ anrec dens quoque probatione nuIla indis , quandoqui scin Logica docens non ordinatur ad regulas illas , msi prout docendas , & ὸ contra Lo- utens non rcfertur ad easdem , nisi proue exercitandas .,
lluc revocas κ'as in praxim , quae 'Praemissae speculationi rcspondeat: nam Logica docens quid est nisi Logica speculativa Ac rursus quid in Logica utens , nisi Logica praAica Hiue dcsimo Occasionem subjiciendi nullam occurrere rationem, vi cujus debeant Logici conscre
aliter de sua logica hinc speculativa, hinc practica , quam Mathematici de Diqitigod by Cooste
34쪽
sua sive Atithmetica, sive Geometria , sive optica dividi pariter
lita in speculativam & practicam. At nulli hactenus Mathematim in mentem venit adiruttere inter Arithmetieam v. g. speculativam &praeticam discrimetu quod inque praeter respectivum et quia scilicet Arithmetica praetica iislein quibus speculativa innittitur principiis &praeceptis: nec illis quicquam adjicit praeter exercitationem , ad quain non se demittit altera r inrecitatio aut si id Mne attenditur perinde ac speculatio intranes. st habet ad realitatem ipsam sive sciet tiae, sive artis ς multoque magis pendet ab arbitrio scientis , sive artisicis , qui spe Iationem praxi praefert , aut in adverse praxim praeeligit speculationi ejusmodi principiorum, quae ad scientiam aut aristem sperunt taliaque sent , ut possint vel sola cogitatio: e conspici , vel insuper in usum aliquem derivari. Ergo ut necessario admittendum est discrimen aliquod respectivum inter Logicam d centem S utentem, ita rojiciendum est quodcumque aliud majus resipectivo , sicut erat probandum. Objicies contra primam partem. Separatio realis mani sest8 a guit distinctionem realem r atqui saepe contingit Logicam docentem separari realiter ab utente et ergo, &c. M Or negari non potest ; minor autem sic probatur. Saepe contingit ut in eo scin limrelIcimi conjungatur plena notitia Logicae docentis cum ignorantia Logicae utentis r idque expertinentaliter probatur ; quia multi sunt qua callent et peroptime leges Logicae docentis ; & in illis ad praxim aliquam revocandis infeliciter ac frustra laborant i quini est ignorare Logicam utentem et ergo &C. Adde quod Logica utens siperati sit docenti aliquid male r e go in hoc etiam capite ilistinguntur realiter. Probatur antecedens. Logica utens speculationi Logicae docentis supcraddit Praxi in , ut Omnes admittunt e sed paris est aliquid reale et crgo dic. Mi uor Probatur ; quia praxis , de qua agitur , inclis lit plures & .recratos actus mentis applicantis ad suum usura regulas disturm iras , quae a Logica docente traduntur et at illi stires re iterati actus sunt haud dubie aliquid reale: EGO &c. Et concessa majori nego minor , pro cujus levicula admodum probatione solvenda, dico posse quidem continsere , ut i
qui novit in abstracto regulas syllogisticas , non illas lacile am lplicet ad optatam materiam et at contingere non potest ut nesciae iapplicarei ; quia scilicet non aliter applicam, . sunt , quam quo ι modo applicandae cognoscuntur. De caeter. Logica utens non coim eiulit in usu actuali., sed in notitia habituali , quae ordinatur ad
35쪽
asque Ioaegiere ideaffectu S idem finis. XII. Opponiis tur etiamidentitas principi.
Mnda est diversias procedendi.
cum ii sum i atque ita quamvis Logica doccias non sempcr conjungatur cum uiu sui ipsius facili di cxmulto , non caproptera Logica ut te sparatur quia , ut jaan dixi , omnino aliud est Logica utens , de aliud iistis quillum. A i id autem quod additur re Oililco similiter Logicam uic tem importare quidem in se ipsa ordinem a l praxim syllogisti eam ; sed disserte ab ista praxi ; quatenus liaec consistit m actu
aut in actuum repetitione ; illa autem , scilicet Lo ica utens ..posita est in habitu , nimirum ad cos actus rwctendos inclinante , ac per eo tem parto. Atque ita id eorum , quini congerit Ailversarius de praxi accedente ad speculationem , nihil nanino convincit contra nostram asserticiacm. Praeterea quoque actus intcbicctivi non habent realitatem , quali toe vulgo fingitur , distin tam ab intellestu , siciit nec intellectus ipse realitatem habcidistinctam a scientiis , quibus imbuitur : quare neque ex hoc capite sufficienter probaretur distinctio realis inter Logicam docentem dc utontem. Hinc fatis patct qualiter in sorma respondenduin sit ad hane instantiam. Obiicies contra secundam partem. Lostea docens & utens tumcundum praestant citatum , tum ad eundem finem reseruntur r e go i ustra admittitur inter utrainque discrimen ullum relativum. Consoquentia parci , antecodens vero facile probatur ἰ nam utraque incntem iis lam omnino legibus imbuit ; sicut utraque pariter eo tendit , ut mentem hoc pacto dirigat , ac veluti manu- ducat , ne aberret intor discurrendum de rcbus ad ipsius scit sanctitatem , seu cruditionem , seu quamcunque aliam dotem , put convenientiam attinentibus : ergo , &c. Praeterea nulla scietitia distori a principiis , cx quibus constat; quill enim aliud in qu cunque sciciatia , quam creta quaedam congeries istum principiorum , ex quibus eruuntur concIusiones , quae ad talem scientiam spectare dicuntur principia Logicae tum ducentis , tum utcntis sunt omnino cadcm ; aut si non sint eadem , assgi Gur q aenam utronianque sit diffirentia : ergo, &c. Resp. distinguendo ant edens. Logica docens di utens tum eumdcm praestant effectum , tum ad eundem fincm referuntur invasis
minio ac motivo, concedo antecedens : eodem modo ac niOtivo ,
nego antecescias , cujus probatio in similito distinguenda. Ratio at tem datae dissimctionis hale in ; quia potest idem intellectus iiGdem principiis aliter, atque aliter perfici , obtinendo scilicet consuetudinem vel ea pure spuculandi , vel ea deinceps vertendi in aliquem
36쪽
inisum humanum i quo pacto Porrit quis vel pure speculari principia astronomica ; vel convcrrere illa in Ebricam astrolabit, sph M , amnili . aliorumve id gQnus instrumentoruin quae ad nraxes astronomicas requiruntur. Itaque Logica docens & utens pariter quidem intellectum perficiunt & ad perficiendum tendunt a sed nihilominus aliter atque aliter quatenus docens quidem illum perficie speculatione ; utens vero exercitatione legum logicidium , quas illa ex motivo speculativo , haec autem ex motivo practico su2perit. Ad instantiae tum additae decisionem ea scin solutio quadramum jam ex dictis manifestum sit eadem principia , talium scilicet scientiarum , quae non enumcrantur Inter Pure speculativas , sic mentem humanam assi re , ut eam perficere possint tum speculatione, tum excrcitatione, quae est veluti quaedam descensio sim rationis ad praxim. Atque ita principia , quamvis omnino eadcin in se ipsis absolute spee tatis , possunt considerata sub tali diversitate , quae sussiciat ad di-men respectivum , de quo agitur ἱ nec aliter sentiendum erit de scientiis , quae ex illas priικ iis resimctive diversis coalescunt. Unde intelligitur qualiter nihil vetat admittere distinctionetii hujusinodi respectavam inter Logicam docentem & utcutem. x IV.
Haee diis versitas sol. it illis stantiauis
37쪽
r Art. III. de quidd. scientis in artis. Logicae.
DE IUI ID DIT AT E SCIENTIFICA. artificiali Logicae.
OTANDUM Primo. Pro decisione hujus conre versiae , quae vulgo in Scholis sic excitatur , an es qualiteν Logica sit scientia , νει ars , scientiam proprie acceptatri redie definiri sub hac serina abiis S rus ereti ct eviianti/ parιi per demaninarianas. Ubi per habitum intelligitur cognitio habitualis , Per quam scientia convenit cum caeteris cognoscendi generibus , quae intelle Stui tribuuntur : tum hic habitus dicitur erraus ad disti notioneni opini nis , quae est de rebus probabilibus & inceriis et Additur esidens ad discrimen fidei , quae est circa res non apparentCS : : denique partus per daemonstratisthea ; quibus verbis insinuatur modus ille unicus, scilicet deinonstrativus , quo comparari potest evidentia juncta eum certitudine , ac simul suggcritur non sic comparari caeteros habitus imtellestivos quatuor , nempς sapicnιiδm , intellectum , prudentiam,& artem, de quibus fias suo loco agetur. Notandum Secundo. Artem rursus strii'ὰ acceptam definiri itere habiιum eum recta rationι est livom, sive factivum , id vero discriminis , stabiliunt Logici inter habitum activum & faetivum, quod ille
prior totus sit circa Opera ipsa rectae rationis interna ; hic autem posterior versetur circa Opera quaecumque externa prodeuntia ab arbitrio , dictio & moderamine rectae rationis. Hinc accipiendo artem paulo universalius prout utrumque habitum activuin & facti vulti comprehendit , enascitur vulgaris divisio artium in liberales Zc mechanicas , quarum praecipuae hoc uno & altero versu desi- Mantur.
38쪽
. exercitationes prooemiales is
Lιngua, opus, Ratio, Numerus, Tonus,Angulus, ba. Rus, Nemus, Ama, Faberi Vulnera, Lana , Rates.
ILLA: igitur quae priori Hexametro indicantur scilicet Grammatica , Rhetorica , Dialectica , Arithmetica, Musica . Geometria. v& Astronomia , ad dignitatem habitus aestivi attinent , & pro liberalibus reputamur et quae autem post toti Pentametro concluduntur scilicet Agricultu , Uenatoria. Militaris , Fabrilis , Chirurgica . Textoria , & Nautica censentur magis propendere in habitum frustiis um , & vocantur mechanicat. Non desunt tamen , quibus divi praesera non placeat : & id recte quidem; quatenus nulla fere est ara sive ex enumeratis , sive ex caeteris, quae ad enumeratas revoca tur quamlumvis mechanica ac servilis , ut aiunt . qua apud sui peritos atque inventores non sceum admittat iudicium ac moder incn rectae rationis : quo pacto pro liberali habenda est. Sic ars nautica lacet a inultis frue labris lignatiis , quod spectat ad n vigiorum fabricam , sive Nautis , quod spediat ad navigationem. mcchanice ac serviliter exerceatur ; quis dubiectiquin pro laberesi &scientifica habenda sit apud Ciresduin , Medi nam . H conium 4 Merscianum S: Maos qui dc re Nautica praeclarε scripserunt , di apud picrosque caeterorum , quI toties ae tam feliciter universa maria metiuntur Redeo nune ab his praenotatis ad litem . quae inter L gicos exagitatur circa titulum sive sciemiae , sive artis . Logicae tribucudum
Logica est absolute scientia , or nihilominus es ara secundum quid , sciticet liberatis.
tia id tantum exigitur , ut certo & evidenter per Hemonstra- Logimtiones adhibitas probet suas conclusiones , sive praecepta ac dogmata , ex quibus constat et Atqui hoc totum praestat et ergo &α ' ι Major eonstat ex definitione quam mi scientiae notionem praemisi ς suis eos. minor vero satis probatur enumeratione assertionum , quarum veri- clusioa tu probatur in Logica certo & evidenter; veluti tres csse operati
39쪽
in Art. III. de quiddit. sient. in artisic Logita.
nes rarentis , tres esse modos sciendi, syllogismuna constare is tribuet propositionibus , intellectum postquam praemissis suines assensit, ne cessitari vii conclusionis assensim , atque ita de plerisque aliis r ergo&c. Neque obstat plurima ex iis , quae in Logica traduntur, in Gubietates de conuoversias confiisitsuras revocari; Id vero nunquam contingeret , si certo & evidenter demonstrarentur, Non , inquam, id obstit , cum in caeteris scientiis non absimiliter idcm accidat: neque tamen a scientifica dignitate degenerent , quia ad non degen randum ab illa sufficit ut principia ac praecepta scientiae Ciijusvis sint certa & evidentia , sicque idonea ad cruendam ex ipsis veritat
simul cum evidcntia consequentiarum et quamvis in inscitia hominum accidat, ut non eruatur , aut cruta obvolvatur adhuc tenebris,
quae dubiciates ac lites nostras procreant. Atque idem proinde sentiendum de Logica , in qua nihil relinqueretur ambiguum, si principia illius , ut certa & cui lentia stini in se ipsis , ita a notas certo & evidenter comprehenderentur.
Praeterea absque subsidio Logicae nulla certitudo , nulla evidentia essit in scientiis caeteris : idque patri cum neutra obtineri possit, nisi per discursus clamonstrativos , quorum vim plaIὰ pcntarare inino potest , qui non didicerit praeczpta ac principia Logicae. Cum itaque , si quid in Physica , Metaphysica , Morali , Mathematica,&c. scientificum est , id totum a Logica derivetur , consequens in Logicam csse scientiam , quin insiper scientiarum procreatricem &januam. Ae denique eum in dubium nemini unquam venerit , quin Philosophia sit scientia , suasque inter partes Logicam complectatur , hinc rursus paret Logicam esse scientiam ; alioquin ad Illius compositionem non pertineret ; cuin absimium sit fingere scientiam , cujus partes ad . dignitatem simi leni non accedant : idque tum maxime , quia scncraliter loquendo omne totum a suis partibus , quidquid in ipso cst , emendicat. Probatur jam seeunda pars. Ad artem pertinet tradere leges in ordine ad opera unius aut multiplicis generis efficienda , quae quidem si serviIta fuerint , inde ars servilis dicitur , aut e contra liberalis vocatur , si Iiberalia fuerint i sicci Logica leges tradit ad opera diversi genois officienda , scilicet rationalia ac proincle liberalia ; namque leges tradit aes fabricam ι innitionum , divisionum , discursuum , universilium , M. Ergo,&c. Et inde est quod inter artes liberales enumeratur sub vocabulo Rationis , in versibus praecitatis. Quid insit per vetat quis minus in Logica perinde ac in Gcome- mea attendatur duplex ille modus proce scivii , nunc per Theorzmara, tum
40쪽
Exercitationes Prooemiatis. II
tum per problemata Z in Geometria cnim quandoque tantum v. g. rra
conspicitur natura trianguli aequilateri , & cccc Theorema , quod c ita est de objecio pure speculabili : quandoque vero traditur methodus praedicti triansuli in plano proposito destri iandi ; & cccc problema , quod est de obiceto se tibili. Sic itaque in Logica idem accidit , scilicet ut natura syllogistini v. s. spcculationibus nostris tantum attingatur , ac deinde ut Husilem construendi leges proponantur , & propositae merceantur. Unde quia syllogismus , sicut de Triangulo aequilatero clictum est , non solum cst speculabilis , sed insuper construibilis ; hinc sequitur quo i sicut Geometria ratione sui objecti prout speculabilis est haud dubie scientia , & rursis ars respectu fusilcm ut reducibilis in aliquam praxim ; ita similiter
Logica praeter dignitatem sciciatiae , non refugit titulum artis, propinter in , de quibus tradui , quae non modo sunt speculabilia ; sed etiam deduci Milia in Operationem. Objicies contra priniam partem. Omnis scientia est de rebus ne- U II. stariis atque immutabilibus : sed Logica non est de rebus hujus. Opponi-m i : erso, &c. Major constat cx dcfinitione tradita scientiae , ad hi u L cujus quiculi latcin imuiritiir certitudo cum evidentia ; neutra vero his is i. acquiri potest de rebus contingentibus & subracentibus mutationi. ctate tes Minor quoque non minus patet , quandoquidem nihil tam coim ne eeta tingens & mutabile est , quam quidquid consistit in oporatione V M. humani ingenii atque arbitrii : utriusque autem operationcs sunt definitiones , divisiones , argumentationes , abstractiones , comparationes , caeteraeque omnes secundae iniciationes , dc quibus si lis in Logica pertractatur : ergo &c. Adde quod quaecunque assignantur pro objecto & cxercitio Logicae , ea utique sunt , aec aliter consueverunt nominari , quam ...entia rationis : sed de cntibus rationis nCn datur scientia : ergo ini in ea&c. Major conceditur ; minor autem probatur ; quia cntia ratim nisi de Anis , cum non sint simpliciter entia, non sunt proinde simplicitor φnl b' scibilia; scibile enim , ut ist vulgare axioma , consequitiit ad ra - ψRi tioncm cntis , cujus sola veritas est o cictum idoneum intclicetiis: , crgo &c. Re*. Distinguendo majorem. Omnis scientia cst de rebus neces. I X. sariis atque immutabilibus realiter aut objecitive , concedo in o F p '
minori , nego perinde consequentiam. Atque ita ad expositione ii heeeis, distinistionis contendo sufficere in rcbus , de quibus si icntiae per- tiae. tradiant , necessitatem objectivam stuc cssetitialem ; minime vero