장음표시 사용
41쪽
existenti Mein ac realem desiderari. Satis quippe est ad scientiae quid-ditatem , ut illa posse objore sui naturam abstractam , ac proprietates determinare , quod utique praestare potest independenter ab illius existentia ; ut patet non soliun in Mathematicis disciplinis , quarum obici non existunt ; sed etiam in Metaphysica , qua pro
objecto habet ens abstralium a si ita omnibus disterentiis. Imo nullius entis creati existentia necessaria est , R e contra nullius non necessaria est natura et quo pacto concipis naturam d finitionum, divisionisn, argumentationum , &c. ine aeque nocui lariam ; ac deinde constructionem illarum omnium actualem minime pertinere ad conceptum naturalem Logicae, sed tantummodo ad Uussciri cxercitium. Ad id vero quod additur admissa majori nego minorem , cujus probatio facile solvitur animadvertendo ex ante dictis ciuitatem
pure objectivam non minus scibilam esse quam realern ; imo cntitas realis non est scibilis , nisi prout ciscitur Ohoctiva. Quare falsum est entia rationis Logicalia non esse scibilia simpliciter cesertim quia etiam de entibus pure chimaericis atque impossibili is perinde ac de possibilibus & veris datur scientia. Nam sicut v. g. sicitur mundum alterum esse possibilem , ita quoque scitur impossibilum ine pro luetionem lapidis rationalis : & passsim in scientiis omnibus quaestione; multa: dc rc , ac casu impostibili proponuntur, de quibus tamen traduntur sciniatiscae decisioncs. Ad axio ma vero Objctaim quod spectat , vcl falsum cst , v. l potius ne falsitatem axiomati assingamus , intelligitur de scibili consequente ad rationem entis realis vel obicctivi ; cias siquid in lic et pure o,
jectivum suam obtinet veritatem non minus quam rcale ; aut falsitatein , quae perinde ac veritas repraesentatur intollectui ab codem dignoscitur. Objicies contra secundam partem. Artis in operari , & ejuslem Artis non artis non est reddere rationem suorum operum , quasi invcstigando , va io' vel assignando causam , ob quam haec & illa opria dcbeant sic aut sic , & non aliter perfici r Atqui Logica sic operatur , ut simul in
vestiget & assignet causam suoruna opcrum , qualia in constri tendis definationibus , divisionibus , argumentationibus , &C. consistunt : ergo &c. Major constat experientia , qua notum Pst peritiores Fabros forari Os v. g. qui chalybona optinad temporant , nullam hujusce of ctus plane mirabilis causam comprehcndere ; imo iamiae ullam inquirere ; quemadmodum quoque aurifices , qui in exilissima fila aurum ducunt , de exaequant in laminas vix Palpabiles , parum curant pro causa duetibilitatis ac malleabilitatis hujus deprchendencla. Miuor auia
42쪽
Exercitationes promina ses. Is
tem fissicientor patet cx minio procedendi scientifico , qualis in L sica Obscrvatur , adhibitis passim dcmonstrationibus principiorum ae Praeceptorum . quae traduntur pro offormandis syllogisti. is oriribu,
caeterisque. Praeterea etiam rationes a nobis supra adductae ad probandam utramque partem asscrtionis , prvbant logicam esse aequaliter artem de scientiam ; crgo saltem ex hoc capite gratis assertiun fite Lo gicam esse scientiam absolute , artem vero secundum quid. Quamquam in altero capite vel praecepta logicalia truduntur omnia scien
tifice , vel non : si primum : ergo Logica in omnino scientia isi secundum : ergo in omnino ars r atque ita temere illi tribu tur duplicatus ille titulus scientiae & artita Rest. Quoscumque artificos possis dupliciter callere regulas suae artis , vel pure mechanice ac fruititor ἔ ves liberaliter , ut aiunt, scii scientince et & revera quidem illi , qui in priori conditione versantur , opera sua perficiunt sine ulla comprehensione re gularum , quas Observant a sccus alii. Quini iacm est ac si dico rcetur peritiam quorumdam artificum tae Pure praeticam , aliorum c contra osse insuper speculativam. Jamque satis intestigitur quasi ter in Erma occultat rcipondendum objectioni adhibita distinctione inter artem , quae tantum pructice tela tur ἰ & artzm , quae spocul live compresendatur ; illa non reddit, at haec rationem reddit motum operum. Ergo logica non capropter deyuerat a noti ne artis , quam vas praeter nudam praxim , quain Lantum aliqui noverunt . ad
sint alii peritiores , qui non modo praxim , ita praeterea causas ac principia hujus pra os , vulescet SyllVinicae , comprehendant atque demonstrent. Tum pro livendis insta is quae adduntur, ait prioris qui scin statutionem breviter dico , ne quaestio fiat de nomine. Logicam a nobis dictam fuisse simpliciter scientiam . artem vero sucundum quid ; quia respectus siccundum quem dicitur scicialia est potior ac principilior propiusque attinens ad illius dignitatem ; alter vero cst minus puncipalis . alias enim sib co respectu secundum qiscua dicatur ars, in simpliciter ars, sicuti est simplicitcr scientia . sub rcipectu alicro. Tum ad solutionem posterioris addo duplicita spectari possc rraec pia Logicalia, scilicet prout probantur , N prout in praxim veniunt , vcl ordia nantur ad illam; si priori modo spectemur, logica in omnino scicialia si alicro, Logica est omnino ars: neque aliunde repugi antia uua cst meo , quod duplin titulus duplici respectui corre potulcat.
repugnare duplacem Itulum lclentiae& attio.
nite etiam arti perint iam scienotitiem
43쪽
ro Art. IV. de speculatione'praxi Logicae.
X iis multis , quae jam praemisimus circa naturam Logicae, sic apertum cst quidquid de speculatione& praxi illius potest adiici , ut otiosum ac siperfluum , quidquid adjecero , si quis censeat , non sit
redarguendus et nihilominus ut paream consuetudini scholasticae , quae propositam materiam sitbmittit singulari controversiae , dicam aliquid paulo iusius , quo dignoscatur , sit ne Logica speculativa vcl praetica , ρci tandem praelico- speculativa. Fapropter ,& in hune finem praenotandum cst scimtiam illam vocari speculativam , quae simpliciter ordinatur ad investigatΜlam vcritalcm principi rum , & assertionum , quae in ipsa traduntur circa naturam & pr prietates , caeterasque convenientias & extensiones siti objecti : pra ticam vero ine illam , quae in speculatione & studio praesitae veritatis non sistitur , scd ulterius progreditur in aliquam operationem sibi convenientem , & pendentem 1 sitis principiis & assertis. Illa autem disterentia scientiarum non oritur , nisi ex differentia objectorum , & principiorum , quae sit ut pure speculabilia in se ipsis ;aut quae praeter sitam spoculabilitatein sunt aliquatenus operabilia ;in quantum ex notione & ad instar ipsorum Alemus , aut certe possumus aliquid operari. Hinc fatis intelligitur Metaphysi in esse speculati am ; quia ejus objectum , quod cst ens in communi , troia subjacet , nisi humanae speculationi ; Architecturam vero osse praciaticam ; quia fabrica , quain obtinet pro objecto , humanae insuper operationi subjicitur. Hinc etiam colligo quod . cinceps asseretur Logicam cae sp culitivain & practicam simul , non utique Praxi pror-
44쪽
Exercitationes Prooemiales. al
sus mechanica , haec enim illi ridicule affingeretur : sed liberali &constituta in operibus syllogisticis , caeterisque ad syllogistica referibilibus. . in
Logica est scientia speculativa simul in practica.
PR o 3 A τ ii R Pri o. Scientia , quae piaeter spcculationem suio edii traducit illud in operationcm convenientem , cst speculativa simul & praetica: sed Iogica talis est : ergo &e. Major constat cx praenotatis , quibus ad icto admittendum esse necessario diserimcn inter scientiam , quae traducit situm oboedium in op rationem , & stientiam quae non traducit: nullum voro potest concinnius as lignari , quam dcci lcndo illam ad distrimen ab ista , quae pure specuIativa est , esse practico - specillativam. Minor autem sic probatur : nam primo dubitari non potest , quin Logica incumbat contemplationi , quin etiam dcmonstrationi principiorum ac prae p- torum , quoriiua notitia dctacratur ad obj ii sui comprehensionem rid vero quid in nisi Logicam esse s culativam p iacundo adhuc multo minus dubitari potin , quin principia ac praecipia syllogistica , & sic de aliis , quae in Logica traduntur , inserviant qd constructioncm syllogisticam , quae cit praxis quaedam intollectus consequens ad ejuslcm praeviam speculationem : id vero quid est , nisi Logicam cile praeticam Ergo &c. Probatur Secundo. Logica in omnium consensit dividitur in docentem & utentem et atqui haec divisio perspicue manifistat illam esse speculativam , S praeticam : crgo &c. Major in coeta ; 'minor sic probatur. Si Logica docet, utique ea, quae docet , comprehendit &probat : comprehensio autem supponit praeviam inquisitioncm veritatis circa ros ex hypothesi comprcheusM : ergo ex hoc capite Logica in speculativa. Deinde si Logica utitur, quibus utique utitur
nisi principiis ae praecllis suis iste autem usiis quid est nisi definitionum, divisionum, distursitum, &c. cfibrin.:tio λ Et hanc e fibri rationem , ne alias de nomine fiat quaestio , vocamus praxim : atque ita ex hoc altero capite Logica est praestica. Nec de caetcro minus praelica quam spreulativa, cum non sit minus urens quam docens rvrso recte vocatur praelico-speculativa.
Objicies Primo. Illa stientia non est speculativa , cujus finis non
45쪽
eta Art. IV. De Spe latrone in praxi Logicae
est ma inquisitio veritatis et atqui finis Logicae non cst Ma i i ἀ- sitio vcritatis, Dus stili t, quae spoctat ad res , de quibus Muscrit :ergo dcc. Major constat, quia alias omnis scientia cilci speculativa , cum nulla sit cui non conveniat inquisitio veritatis r quare in hoc tantum vero cl1εια scientia speculativa a practica; quod illa so- Iam inquisitionem veritatis habeat pro fine, nempe ultimo ; haec vero post fidiam inquisitioncm tendat ulterius in aliquam praxim :& sta Moralis dicitur scientia praetica, non quod non inquirat Ucri tatem sui objedii ; scis quod non conquiescat in inquisitione hujus veritatis, tendendo in ulteriorem praxim legum moralium. Tum vero minor jam fatis patet ex ante dictis. Re p. Distinguendo majorem. Illa scientia, cujus finis non estsela inquisitio veritatis, non in speculativa tantum, concedo malorcm; non est speculativa partim , nego major ἱ dc concessa minori nego iterum cons lientiam sub eadem distinctione. Ad cujus notitiam addo omnem scientiain quidquid intcrim sit de divisione scienti rum fieri solita in speculativas & praeticas esse revera speculativam hoc sciam, quod nulla S, qute non incumbat verificationi suorum principiorum t id tamen non obstat quominus aliqua vocari possit simpliciter praetica, quando nimirum illius praxis multo praestanuioris momenti reputatur quilin ejuslam speculatio. Qua unica de causa , ut puto, Moralis dicitur practica, siqiudem Virtutum v. g. in rcitatio praeponderat praevaletque ad saturem plenissimae comprchensioni definitionum, quae de virtutibus olocentur et idque mucra micr lcges morales cavetur , ut quisquis cas cuiu sollicitudine addiscit, multo sellicitior sit in iisdem ad praxim salutarem rcvocandis. At si in rigore scholastico agitur . & non potius attenditur ad usum communem loquendi, non video, cur Moralis perinde ac Logica non dicatur pratalico speculativa. Objicies Secundia. Logica denominanda in speculativa aut practica ab eo, quod in ipsa praevalet, si re speculatio, sive praxis praevaleat : atqui in Logica speculatio praevalet praxi et crgo &c. Major constat ex vulgari axiomate , quo praecipitur denominationem cxcipia parte digniori , sive quod idem est, a parte aut so a aut quavis alia qu litate, cujus dignitas praevalet in subjecto denominando. Minor probatur in hunc moduin. Id .censendum cst in Logica praevalere , quod illam magis perficit : sed Logicam speculatio magis por-ficit quam praxis: tum quia in omni gcncre artium multo praestantiores censentur qui speculationi addieti sunt & magisterio , quam qui cum servili obs qui nihil amlaunt praeter pra ina et tum ctiam
46쪽
Exercitationes Prooemialec. 23
quia comprehensio artium est multo dissicilior, quam exercitatio; unde fit ut permulti comperiantur , qui perite illas exerceant : pauci admodum , qui causas carum & principia stientific4 calleant t
Res . Axioma illitd de sit 'ino denominando a parte ala d forma, - . l. quae in ipsis est, nobiliori , non esse ii 3 usu quantum ad i. que deiti, deii nomisationes licet in pluribus locum habeat : multo quippe usi- nomina. latuis est ut cx partium, aut Ermarum contemperatura denominatio rionem desuinatur. Vel aliter dico axioma illud valere pro denominationi- 'φη lςm b is vulgaribus, aut de quibus nihil contenditur, non aut pro bii. si moribus & contentiosis. Quare licet speculatio sit dolor pr i te die nihil hinc conicquitur contra id , quod diximus Logicδm esse prac- niori. cico - speculativam : praestrii in quia licet denominarctur tantum speculativa, nihi minus numquid ver esset praesti senominatio enim nihil circa naturam illius immutaret ; & sic superest , quidquid denomine contendatur, Logicam, ut assertum filii , esse speculativa. simili & praeticam. .
ad aliarum scientiarum acqwsitionem.
OTANDUM est necessit: tem , de qua praesens ins- J tituitur quaestio, esse illam, quae vocari λIct simplex '3e abῆluta, & couvcnit rei, quae adco necessaria sit .bsoluta. . ut nulla alia sit assignabilis, quae possit cic sedium illiussit plore et quo paeto cibus & potus simpliciter & a
selute necessarii sunt ad tuitionem vitae animatis . vel ut memplo utar ad rem quaesitam propius accedente , necessaria cst ad scribendum lati- ne notitia charactorum hujusce ictiomatis. Tum rursus acquisicio, i . i
47쪽
et Art. V. De neeessitate Logica ad , ore.
de qua inquiritur, est acquisitio pertacta : tunc autem aliqua scientia dicitur acquisita perfecte scit , ut aiunt, in statu perfecto , quan loplene comprehenduntur omnia illius principia cum consequentiis, quae ex talibus principiis eruuntur et itaque praescias quaestio intelligenda est velut in hunc minium proposita , scilicet utrum Logica sit absolute , & simpliciter necessaria ad aliarum scientiarum pascetam acquisitionem.
Logica est simpliciter necessaria ad caeterarum scientiarum perfectam a collustionem.
PRos Aetii R Primo. Ad acquisitionem persectam alicujus scientiae
competit intelligere non modo omnia ejus principia, & conclusiones ex principiis deductas ; scd insuper talium conclusionum illationiem de dependentiam a principiis : sed haec intelligentia sufficienter obtineri non potest absque subsidio Logicae οῦ ergo &c. Maiorcst certa, quatenus cognitio scientifica alicujus conclusionis non est nuda cognitio rei concluta, vel cliam principii unde concluditur; scit rationis, Ob quain ea res ex tali principio concludi debcat ; sive modi, quo ejus rei conclusio in tali principio continetur. Cognitio quippe sciciatifica non est quaecumque cognitio, per quam aliquid scias, scdulterior & rcflexa, per quam scias te scire, vii licet comprchcnd do rationem , ob quam pro certo lucri debeas id , quod nosti. Minor sic probatur. Αil simcienter intelligendam dupondentiam conclusionum a principiis oportet non ignorare legcs Umnos, & conditiones, quae ad valorem illationis legitimae requiruntur : siquidum depondentia illa per istas legos, ct conditioncs limitatur : at is nemini ignotum est, sola Logica tradit de demonstiat illas : orgo Probatur Secundo. Scire poceic cst cognoscere dei nonstrative :sed absque subsidio Logicae nulla obtineri potcst cognitio dcmonstrativa : ergo Sc. Major est certa, quia sola cogoitio clamonstrativa in certa & cvidens, qualis ad sciciatiae dignitatem requiritur juxta definitioncm scientiae art. 3. sipra cnarratam. Minor probatur sic. Ad obtinendam cognitionem domonstrativam non tantum iacccsse est scire nacthodum demonstrationis construendae; sed etiam com- prchcndere, cur demonstratiosit taliter construcnda : at sola Logica Cadit& probat methodum demonstrationis construendae : αν δ c. Imo
48쪽
Exercitationes Prooemialeso 21
methodus demonstrativa est veluti quoddam scientificum Logicae totius compendium; cujus proinde notitia tam linpossibilis cst homini Logicam ignoranti, qu1m impossibile sit hominem, qui de Geometria nihil unquam audicrit, captu suo statim assequi geometricum quoddam
ex omnibus intricatissimuin theorema. Demum quamvis saepissime accidat, ut qui Logicam plane ignorant, ratiocinentur absque errorigvitio; nihilominus non possitiat perinde ac caeteri, qui studuerint, firmum & indubium judicium ferro , quo se non errare auit icter asserant : quia nimirum non noucrunt leges ratiocinandi infallibiliter, neque res vacat exemplo consimilis discriminis, quod in inter cum qui linguam latinain v. g. solo usu colloquendi ; & alium, qui cum peritia grammaticalium regularum didicerit : ille enim, etiam cum rei te loquitur, non cst liber ab erroris periculo , hic vcro planc est immunis propicr intelligentiam πgularum, quas ria promptu prose-rct si opus fuerit ad comprobandam sermonis sui rectitii dinem. Quid tum Z hic loquitur scientcr; ille, ut sic daxcrim , insciciato. Ob;icies Primo. Lumen naturale sufficit ad Imrsectam acquisitionein Logicae : ergo ctiam sufficit ad Tr fietam acquisitionein caet rarum quarumlibet scientiarum e & sic Logica non cli necessaria ad illas ut incrimus, acquirendas. Anicc Cias couceditur, nequc cnim assignara fuit hactenus alia scientia, cujus acquisitio Logicae stiidiun, antecedere debeat. Coni uentia autem sic probatur primo , quia comperiuntur plures scientiae & in primis Mathcuiaticae , quae humano captui inulto facilius accommodantur quam Losica: S sic lumen naturale, quod sufficit pro illa acquirenda, multo abundantius si Dciet ad comparationem illarum. Secundo quia .matcria: Logicales in majorem connexionem habent cum Hslcm Mathcmaticis , quam Mathematicae cum Theologicis et & sic non est potior ratio cur Logica
M uicae, quam Mathcmatica Theologiae debeat praea Llisti :
permisso antecedente nego consequentiam, ad cujus priorem probationem dico citraolastrationes Mathcmaticas nullius ire roboris, nisi construcrentur cohaelcntcr ad regulas Logicae syllogisticas : atque ita cum Mathematica includat notitiam Logicae, non
satis potest dijudicari quaenam sit altera facilior : praetcrea licet sipponatur Mathcmaticam csso Logica faciliorem , nihilominus hinc non siquitur posse perincic ac istana solo lumine naturali addisci, ac sine subsidio istius praeconceptae, quom modum quamvis adnuit retur Rhetoricam esse facilietrem Grammatica, nunquid tamen a Grammatica incipiendum cst Z Deinde ad selutionem posterioris alic-
inquisit, iussi eiead aequi sitionem cujusvis
Sed quae in vis scienotia prae supponit Logicam.
49쪽
Losi eam nihilo. minus dispone.
re intelis Iectum ad exte. ras noti.
26 Art. V. De necessitate Logicae
rius probationis subjicio de contentio multo majorem esse connexionem inter matcrias I.ogicales N Mathzmaticas, quam inter Mathematicas de Theologicas, stilicet conninionem ordinis, licet ut uciarum fatear , non sit major connexio similitudinis. Connoxio aut Orcimis illa, quam tueor majorem, in hoc consistit quod ad conia trucndas demonstrationes Mathematicas necessc sit praeaculisti meth dum , qua in hunc finem utendum est : at materiae omnes LogicaIesmediate ves immcdiate ordinantur ad cana incit, una edocendam.
Objicies Secundo. Non opus cst Logica prae;ul discenda , nisi illa inclinci .& habilitet intellectum ad caeter as scientias addiscendas : scd est inutilis . imo impotens ad id prestandum : ergo &c. M jor constat; si cnim intellectus est per se satis inclinatus, & habilis ad caeteras scientias addiscendas , quid supcrost nisi ut iis lem discindis operam si iam applicet λ Minor sic probatur. Caeteraescientiae addisci non possunt, nisi per actus sui respceti vc generis sciet tificos : crgo Logica cst inutilis imo impotens pro inclinando, & h bilitando intelliatu ad caeteras scientias acquirendas : & haec cons quentia mani fiusta cst, quia Logica est habitus, qui non potest inclinare & habilitare intelicetum , nisi Mi adius sui generis ; id quippe
habituum omnium commune est: sic habitus cancndi non inclinat ad aetus saltandi , atque ita de aliis. Atqui actus scientifici, per quos caeterae sciretiae acquiruntur, sunt alterius gcneris et ergo Sc. N que deest frequentissma experientia hominum, qui absque subsidio Logicat, quam nec a limine salutari int, scicntificos tamen conccptus ac scrinones promunt de rebus civilibus; canonicis, oeconomicis , bcllicis, physicis, mathematicis , Sc. Ac tandem ante tempora Aristotelis, cui adiniaciatio vel certe restiuratio Logicae rcfertur Mun-
quid in Graecia , N AEgypto quam plures Physici & Mathenistici
floruerunt Ergo dec. Res . Distinguendo majorem. Non opus est Logica nisda, nisi illa inclinet de habilitet intellcctum Sc. cfficie . .. c. positive, concedo majorem I cfficientcr, nego majorem : de distincta sitniliter minori nego constquciniam. Dico igitur non posse quid in Logicam inclinare di habilitare essicienter, intellectum ad actus cael rarum sciciatiarum; quia nullus habitus id ita praestare potest, nisi adactus sui generis , sive consimiles iis , per quorum iterationem se rit acquisitus; posse tamen inclinare & nabilitare dispositive hoc si ii sit , quod praenotiones Logicales , ut dictum est , necessariae sunt
pro construendis ae comprehendcndis ca: Izrarum scientiarum demonstrationibus. De caetero quicunque de rebus Mi scientias attinentibus
50쪽
scientifice discurrunt absque praevio Logicae studio , vel non discuriarunt scientifice nisi in specicin ; vel Logicam etiam incogitantes pra didicerunt ; potest eni in Logica , ut opinor , addisci dupliciter , vel per exercitationes scholasticas , vel per lectiones , & collocutioues cruditas , quarum usiis frequenti is mus tandem procreat habitum scientificum Logicalcino Ac denique ante tempora Aristotelis .perne go non floruisse Logicam perinde ac caeteras scientias, cum illae non possent florem ac spei orcm suum dcmonstrativum , nisi a Logica mutuari r nec puto quidquam aliud reserendum Aristoteli , quam labor m , quem collocavit feliciter in coordinandis logicalibus re gulis , quas a Platone suo naagistro , caeterisve scriptoribus sui temporis odi diccrat.
O T A N D U M Primo objectum alicujus scientiae I. nihil aliud esse quam id totum , quod in ea obiicitur, Q id sit sive ostertur tractandum ; nam ut O Vctum visionis est .i tu; is,' id , quod videtur , sic obj tum scientiae Pst iis , scientia. quod docetur & discitur. Plura autem sunt , quae in qualibet scientia tractantur , & hac quidem methodo ob
ipsorum connexionem & dependentiam , ut alia ad aliorum notitiam praemittantur : sic in Logica , ne inemplum conquiramus extraneum , nec de syllosi simis agitur nisi postquam de propositionibus actum est , nec ae istis , nisi post tractatum de termi nis institutum &c. Utiae jam intclligis tot esse cujustibet sciciatiae objccta partialia ,' quot sinit particulares materiae , quae in ea tracia tantur : at quia omnes , ut inter se connectuntur , sic reseruntur ad unam aliquam principalem ; hinc ex pluribus Objectis partialibus