장음표시 사용
51쪽
et 8 Articulus VI. Ee objecto Logicae.
consurgit unum quo idam totale & adaequatilin , lividi praetcrea G. Iituni in materiale & serinale ratione scilicet subjecti , & respectus sive sermae subjecium assicientis: ut si interim stipponatur , quod dcinde probabitur , orerationes mentis clarigibilcs este objectum aitπ- quatum Logicae , operationes quidcm aisgnabuntur pro objecto adaequato matericli , illarum vero dirigibilitas irro objecto adaequator I. Armati. In quo Notaiuluin Secundo objectum alicujus scientiae dissirre ab Uusa differant sine : Objcdium cnim , ut jam dixi , in id totum , quod suciatia objς'ii pretractat; finis vcro in id , quini inicia litur , & conssiquitur natu- mentiae resil Qx cognitione Corum omnium , quae pertractantur. Exemplumino in M icina , cujus objectum , ut Omnes annuunt , cst corpus furabile , ideo scilicci quia Meilecina in profrib non tractat , nisi de morbis sanabilibus , & remediis ad cos 1 mandos utilibus t At finis Medicines in corpus fanandum , sive ea corporis aegri sanitas , quae intenditur 6 naturaliter consequitur ex cognitione morbi & applicatione remedii. In hunc modum si verum est operationes huma nae inciatis dirigibiles esse objectum Logicae , non alius est Logicae finis , quam ipsa operationum cli rectio intonia & consequens in notitia corum omnium , quae circa praedictam dirisibilitarum traduntur. Utrumque auicua postmodum asseretur N probabitur ; verum absque prolixitate illa , quae fastutiost est apud plerosque scriptorcs litigantes circa cbjectum Logicae multo strius & diosius , quam side, salute Rcipulaicae ageretur.
ASSERTIO UNICA.Lorica pro objecto suo, scilicet adaequato, habet opta o-nes mentis dirigibiles , Or easdem dirigendas m
refertur ad opera tiones mentis
PROpAτuR Prima pars. Objectum Logicae adaequatum ili: Iesi circa quod versantur , S ad quod rcfuruntur omnia , quae in illa purtractat tur : atqui omnia , quae pertractantur in Ca , veriantur circa operationes mentis dirigibilcs , R ad eas lam reseruntur e ergo Sc. Ma)or constat cx praenotatis ; minor vero sic probatur. Et primo quidcm i ihil in Logica pertractatur , quod non verscrur circa operationcs. mentis dirigibiles ; quia nisi mens es t dirigibilis pcr notionem singularum quaestionum , quae pertractantur ,
52쪽
censerentur quaestiones agitatae ite remediis, quorum subsidio senari non posset corpus humanum. Sccundo ctiam nihil in Logica patractatur quoil non reseratur ad eas item operationes diri3ibiles ; quia partici l res materiae, de quibus in ea pertractatur, sunt veluti sin3ulares instructiones. quae singulari dirigibilitati respondent: unde sicut singulares illae uistructiones ad unam completam reseruntur , ita haec completa instructio respondet totali dirigibilitati : orgo , ut patet per ii duct onem , Omnia , quae tractantur in Logica reseruntur ad uirigibilitat operationum mentis.
Praeterea nulla est quaestio , vel assertio in Logica , quae non cxplicet modum aliquem peculiarem , quo operationes mentis sunt dirigibiles ; crgo haec dirigibilitas recla assignatur pro objecto Logicae adaequato. Consequcntia satis mani fissa est ; ad probationem v ro & intelligentiam antecedentis dico. Si Logica pro suo fine inici die , ut deinde probabitur , directionem cperationum mentis v luti necestariam ad caeterarum sciuntiarum acquisitioncin , suppznit proinde operationes mentis esse dirigibiles ; & requirit qualitcr sint dirigibiles , ita ut quaestiones omnes particulares ad hanc Πncrescin rem latur , qualiter operationes mentis snt dirigi siles. Cui quaesitioni respondetur cas csse dirigibiles per notionem terminorum , &ideo tractatur de ic inis et por notionem propositionum , & id tractatur de propositioni bus et per notionem univcrsalium , regulorum syllogisticarum &c. de quibus proin te tractatur. Ergo cum singularcs quaestiones Logicales non sint nisi veluti toti scin lectiones, quae explicant singularem aliquam dirigibilitatem operationum montis , consequens est omnes simul sumptas explicare totalem & completam dirigibilitatem carum , quae ea propter certissime assignati irpro objecto Logicae totali , & adaequato. iur Secunda pars. Finis Logicae in id, quod intenditur,itiar naturaliter ex notionc materiarum, quae in I ogica tractantur : sed directio operationum mentis intenditur, & consequitur naturalitor ex notione in icriarum , quae in Logica tradiantur rvrgo &c. Major constat ex vulgatissima definitione, qua finis dicitur
id, gratia cujus aliquid fit, id est gratia cujus obtinendi , & jam
praeintenti aliquid fit : finis enim semper praeintenditur obtinendus , sicut deinceps obtinctur modo media , qt ae ad illum obtincndum sufficiam, applicentur. Minor probatur experientia, qua coia p rtum est corum , qui serio addistunt matcrias, quae in Logica tradiantur, mentem perfici dirigique ut . par in & iisdem pervcnire ad eam ratio cinii rectitudincin y qua opus est pro caetcris scientiis acquirendis.
operati nes sint ditio ibi. lesa
53쪽
quiritur alii εscientiis. v II. Opponi
tur eae te. ras scientias men.
poni. IX. Caetera scientiae non diri.
Praeterea Logica, ut dictum est supra , est veluti quaedain janua scien tiarii in t ergo Logica non addiscitur nisi eo fine, ut ulterius perveniatur ad caeterarum scientiarum acquisitionem , sicut non acceditur ad januim domicilii, nisi ad illud invadendum , nec ad caput. viae, nisi ad illam decurren i im. Atqui certum est inutilem sore accelsum Logicae, nisi haec menti conferret rectitudinem de qua agitur ; donee mim incias illam obtinuerit, vaga semper est in suis discursibus & ii, certa , ae proinde scientifici jud cit omnis incapax; crgo denique non alius est Logicae finis , quam haec rectitudo sive directio obti
Objicies contra primam partem. Omnes scientiae dirigunt mentem , & nihilominus non habent operationes mentis dirigibiles pro objecto et ergo operationes mentis dirigibiles non sunt o cetum Lo-Sicae. Antecellens certum est, nam v. g. Arithmetica mentem dirigit , ne aberret in num orando ; Musica ne aboret in cantando ; Physica ne abcrrct in reperiendo ; &c. consequentia sic probatur. Potissima ratio ob quam a nobis asseritur operationes mentis dirigibilesine objectum Logicae , petitur ex co quini Logica Cas dirigat : ergo cum caeterae scientiae mentem aeque dirigant & nihilominus non habeant illam dirigibilitatem pro obj cisto, sequitur OPerati Onta mentiudirigibiles, non tae objectum Logicae . sed potiori jure propugnareturcias rationis ine obje tum illius ; quia termini , propositioncs , definitiones, divisiones , syllogis ni , S uno verbo caetcra Omina, quae in Logica tractantur, sint clatia rationis et Hl c contra potius con icndcndum esset in gratiam syllogi lini demonstrativi , ad cujus lege & conditiones comprchcndendas cotum cst ordinari principia ac dogmata Logicae universa. Praetera objcetum scientiae est id, quod in ca potissime est sciendum ; ad hoc enim traditur scientia ut sciatur id , circa quoi raescr-rim illa versatur : sed dirigibilitas operationum mentis non ost id, quod occurrit potissime sciendum in Logica : quandoquidem licet in ca tradictur obiter de numero operationum menti S , ne vcl unum seio verbum de illarum dirigibilitate inquiritur , imo etiam praeterit innominata haec dirigibilitas. Ergo &c. Resp. Distinguendo antecescias. Omnes scientiae dirigunt men teni dirccitione parriculari & determinata , concedo antecedens et directione universali & indeterminata, nego antecescias , S conssequentiam. Dico igitur id esse discriminis inter Logicam caeterasque 1 cicn-rias, quod caeterae singularibus quidem praeceptis mentem dirigant ad consequendam notitiam alicuJus object particularis : at Losica
54쪽
Exercitationes prooemiales. 3I
universalibus suis praeceptis illam dirigit ad notitiam cinnitun o cciorum scibilium et atque hinc vocatur scientia univcrsalis, incritoque obtinet ad discrimen Operationes mentis dirigibiles pro objecto. Vel potius respondeo negando antccedens ; nam caeterae scientiae mentem perficiunt, scit non dirigunt; imo directam supponunt ea scilicet rectitudine, qua si dostituta tace, in ipsis acquirendis inutiliter Iaboraret. Quod vero insinuat Advcrsarius de ente rationis, vel syllogi Lirao demonstrativo potius obtenturo dignitatem obseeti , nullius est roboris ; nam primo quamvis de terminis, propositionibus caeterisique enumeratis verificetur, quini sint entia rationis in eo sensu, quem suis Iocis expIicabimus, attamen illorum omnium notitia nunquid ultra ordinatur ad mentis operationcs prout subint directioni per talem notitiam comparabili , id est ad operationes mei tis dirigibiles Secundo id ipsum adhuc clarius patet de syllogismo demonstrativo , cujus notitia non requiritur , nisi quia menti conciliat cana rectitudinciri, cujus utique capaces iunt operationes mentales , quas proinde vocamus dirigibiles N pro obieeio Logicae assignamus. Ad id vero quod insuper additur dico & contendo in primis necesse esse in Logica, ut stiatur Opcrationes mentales csse per cam dirigibiles , si enim id ab ipso limine nesciretur, qua suasione inchoarentiit Logicalia studia λ At id facile scitur , quis enim iacsciat mentcm humanam csse errori obnoxiam & retrahi bilcm ab errandi periculo , quod idem in ac esse dirigibilem p Quapropter non mirum si ad probandam illam dirigibilitatem nullus singularis tractatus instituitur. Uerum id non impedit quominus pro obicinio Logicae stabiliantur operationes praedictae dirigabiles , sicut nihil impcdit quominus colores visibiles admittantur pro obsedio Opticae ; quamvis haec visibilitatem illam multo minus probet , quam supponat : ex quibus satis patet solutio instantiae. Objicies contra secundum partem. Finis Logicae cst id, quod per 'illius notitiam obtinendum intenditur et atqui non intenditur sola dircetio operationum montis obtinenda : ergo saltem haec dirostio sola non est finis Logicae totalis de adaequatus. Maior constat o terminis ἔ ininor ctiam patet propter expericiatiam & concessioncm omnium , qui in addisccnda Logica non solam illam rectitudinem mentis acquirendam sibi proponunt , sed praeterea cuiustam alicrius scientiae superioris notitiam ; & merito quidem ; quia cum Logica sit quaedam janua sitientiarum, non alio fine addiscitur, quam ut viam caeteris scientiis comparatulis aperiat. Adde quoci reetitudo illa mentis non intenditur , nisi ad certo de
Sponi tur so iam di teactio n e mmeniis non in
55쪽
monstra. ticii e in vetitatis potiug
R. notiotiam de . moastia. tivam subset vi redireeticini, de qua agi.
31 Art. V I. me objecto Logicae.
in illibiliter demonstrandam' in caeteric scientiis, ac quibuscunque rebia , I, immis veritatem : crgo potius notitia ilcmonstrativa assignanda c. 'et pro fine L picae , vcl vcritas ipsa prout ilignoscen ta por de- inonstrationes adhibitas. Resp D. iplicem este Logicae perinde ac cujusvis alterius sciemtiae finem scilicet proximum de remotum : sicut insipo alius infinis necessarius , & alius est arbitrarius , sive accidci talis. Tum dico 'irectionem , de qua agitur, esse finem Logicae proximum & necessariiun , & hoc sensu intelli enda est nostra assertio : acquisitio autem scientiarum illa , quam obiiciunt adorsarii, non potcst obtinere nisi rationem finis remoti & arbitrarii ; quo pacto non omnium scientiarum acquisitio intenditur ab omnibus, qui Logicis studiis incumbunt, sed alius quid Physicam, alius Mathematicam ambit,&c. & sic patet sitis qui l respondendum sit in serma. Ait instantiae vero additae lutionem hoc uno tantum v rbo opus est, scilicet re idinem. illam , quae a nobis pro fine, sive motivo Logicae ad liscendae propugnatur, consurgere in notitia regularum, quae demonstrationi bus construendis inscrviunt; pcrinde ac cx notitia carum , quae ad recte definien tum , dividen luna, &c. observantur , . quaproptcr non rectitudo illa ad notitiam demonstrativam, scit haee notitia demonstrativa ad rectitudinom illam causandam refertur : crgo
non illa ; scit ista est finis Logicae ; ut Lit assotuin. Et haec pro cxercitationibus prooemialibus dicta plus quam abun te sufficient.
56쪽
DISPUT ATIONIS hujus partitio erit in quatuor ar
ticulos et In quorum Primo agetur de numero operationum mentis r In Secundo de prima operatione , quae in apprehensio et In Tersis dc secunda operatione , quae in Iudicium et di in Quarto denique de tertia operatione , quae est discursus.
ΟΤΑNDUM in operationes mentis , de quibus si e agitur , ese actiones ejus potistiae cognoscitivae, vae una in ex potentiis animae rationalis , di vocatur a Philosophis ratio , insellectuι , & mεηι z. quo postre- nao nomiiae frequentius illam designant , ac p scrtim ut ejus singularim perspicaciam . & activitatem significent. Praeterea Operatioues istae mentis vocantur dupliciter conceptus & intenιio οβ .
57쪽
ideo scilicet, aut quia mens cogitationes suas ad instar foetuum sive conceptuum in se procreat ; aut quia , ad hoc ut investiget objecta suariun cogitationum , in ea veluti tendit , quasi serendo se intra se ipsem. At quidquid interim sit de istis , ac consimilibus metaphoricis denominationibus praediimrum operationum , corium cst Logicam tum institutam , tum instituendam fuisic ad caruin iliroetioncm ; ut enim ad componendos motus corporeos saltamli , equitanili , bellandi, M. artes inlii tui debuirunt , quia homines a sela natura instructi in iis persaepe errant : quanto aequius erat artem , sive scientiam institui, quae fallibiles mentis sibi soli residiae operationes praescriptis in cum finem legibus cximcrct ab erroris periculo. Nunc ergo inquiritur quot sint hujusmodi operationes dirigendae , sive quot sint species aut quasi
species distinetae talium op rationum.
Operationes mentis sunt tres, scilicet apprehensio , judicium in Hscursus.
PR o 3 A r u R. Tot admitti debent operationes mentis distinctae, quot sunt ejusdem operationes , quarum una sicri praesiipponitur, & una alteram non includit : sed hujusmodi operatione, sunt tres , scilicet apprehensio , judicium & discursus et ergo &c. Maajor creta est juxta leges redire divisionis suo loco inferius inponendas. Probatur minor per partes. Et Primo quidem apprehensio praulipponitur judicior apprehensio enim nihil aliud est,quam simplex veluti in tui tio unius objecti vel plurium atque primo ac per modum unius r talis est apprehensio, qua primo aspectu conspicio vel unum hominem vel plures per modum unius turmae: at evidens est talem intuitionem praesupponi judicio , quo scilicet affirmatur , vel iregatur conjunctio proprietatum in o ecto apprehensarum , uti vel illum hominem esse pileatum , vel illos plures csic numero decem , aut quid simile. Secunia G. Iudicium non minus presiipponitur discursui ; quia discursus nihil aliud est , quam veluti quidam excursus ex uno judicio in aliud , qualiter accidit quoties ex una propositione inscrtur altera : ut si ex ista propositione praejudicata sol lucet , haec altera inferatur ergo dies est. Tum neque apprehcnsio judicium ullum includit ; nec in judicio simplici discursus qualiscunque comperitur , ut satis patet: ergo &C. Praeterea experientia assidua constat mentem nostram quandoque
58쪽
inrere in sela consideratione , quasi in sista intuitione alicujus objecti , de quo quicquam nec ammat , nec negat. Tum quandoque ulterius progreditur , & negat convenire illi praedicatum aliquod , vel affirmat ; tale inquam praedicatum , cujus in eo privationem vel existentiam apprehenderit. Ac denique praeter & ultra i talentiam , quae de objecto apprehenso lata supponitur , mens quandoque in illa deducit aliam , attenta scilicet connexione , quae est , vel dein inter varia rerum praecognitarum attributa. Neque potest nisi his tribus ino lis mens circa quodcunque obiectum exercere suam cognitionem. Ergo tres tantummodo operationum species ei merito tribuuntur , ut magis constabit ex objectionum solutione. Objicies. Omnis operatio mentis vel est apprehensio. , vel est judicium et ergo Sc. Probatur antecedens. Si quaedam alia cssct mencis operatio , ea utique curi , quam vocant discursum. Sed in discursiquidquill est , id tantinia obtinet rationem judicii r ergo &c. Major admittitur ; minor vero sic facile probatur adducto in inemplum isto discursu sol lueeι ; ergo dies s : in quo nihil est assgnabile praeter unam & alteram illam propositionem sol lucet , dies es , uniusque cxaltera illationem , quae per parricidam ergo domonstratur. At primo si quaelibet propositio scorsim sumitur , cvidens est in neutra qui quam osse praeter rationem judicii , quo afirmatur solem lucere, &diem esse. Secundo quod spectat ad illationem non minus patet eam rursus nihil esse , nisi judicium , quo afirmatur posteriorem propositioncm csse in priori contentam , & capropter ex illa deducendam. Unde est ut discursus non aliter a multis vocari soleat , quam n mine judicii illativi ad discrimen a judicio simplici. Adde quod non est majus discrimen inter judicium & discursum , quam inter apprehensionem , quam vocant incomplexam , sive simplicem ; & complexam sive compositam e nam ut inplicabitur in ariariculo sequente apprchcnsio complexa est apprehensio Ordinis unius o, jceti apprchensi ad aliud: discursus similiter secundum quod est se maliter illatio propositi cinis unius in alia , nihil aliud est , quam o dinatio unius judicii ad aliud. Sed nihilominus apprchensio complexa& incomplexa non constituunt duas operationes specie distini as rergo non illas constituent judicium & discursus. Ac proinde vel admittendae Brent quatuor operationes , quod nemo dixerit e ves non admittendae crunt , nisi duae , ut multis PhiIosephis placuit ; de inprimis Aristoteli lib. 3. de Anima cap. 9. quem sequitur Guillicimus Duvallius in sua synopsi analytica do strinae Peripatcticae. Resp. Negando aut intcns , ad cujus probationem neganda est mi-
tientia probae nane tria ptieem operatio.
59쪽
unius apprehen fionis ad aliam.
nor , cujus solutio haec est. Discursus formaliter spectatus consistit non in propositione antecedente , aut consequente I sed in ea operatione , qua mens consequentem ex antecedente deducit : at illa operatio est multo sublimior omni judicio , quare etiam legibus multo magis sublimibus & numerosis innititur , ut fatis patebit in decursu. Neque obstat quod cum discursu conjungatur judicium , quo mens approbat vim ac valorem distursus ; nam similiter cum omni judicio reperies conjun stam apprehensionem , qui mens advertit vim ac valorem sui judicii : idque accidit propter connexionem talium opcrationum. Igitur distursus non est judicium , licet cum disturro judicem me disturrere ; ad eundem modum , quo judicium non est apprehensio , quamvis cum judico apprehendam me judicare. Quod autem aliqui distursum vocant judicium illativum , id novam dissicultatem non ingerit ; sed insinuat quaestionem de nomine , de quo nulla me torquet major ῆllicitudo , quam si quis judicio tribueret nomen apprehensionis judicativae : sicut enim non propter novum nomen' confunderetur cum apprehensione judicium ; ita nec propter illud confunditur judicium cum distursu. Ad id vero quod additur respondeo negando maiorem, cujus solutio non minus patet ex jam dictis : quatenus ut concipiatur quantum superioris sive dissicultatis, sive etiam dignitatis sit ordo ille propositionis consequentis ad antecedentem , quam unius objecti apprehensi ad aliud , id tantummodo adverti debet , quod ad directione ii prioris plurimae sunt , quae traduntur leges in Losica ; ad directionem vero posterioris nullar ; ideo scili et quod in isto nullus ; & e contra iaillo multiplex potest error committi . Quod autem adjicitur de suFagio Aristo is, illud Aristotelici varie cxplicant dicentes, vel Atist telem loco citato non Ioqui de rigorosa divisione operat num mentis , vel alibi mentem suain clarius aperuisse de ternario illarum numero e nostra autem solutio 'expeditior est authoritatem Aristotclis , etsi plurimum apud nos valeat , communiendam tamen fuisse , ratione , quam neglexit , vel certe Adversarii sublicent
60쪽
OTANDUM est apprehcnsonem , quamvis nacta phorice designet operationcm mentis manu veluti quadam trahentis objecta , vel quae jam traxerit retinentis , in re tamen nihil aliud esse , quam primam illam intuitionem , qua mens obiecta sita conspicit. Duplex autem distinguitur apprehensio , incomplexa sive simplex , & complexa sive composita. Illa in , qua unicum oblinctum mens intuetur , vel plura aeque primo , & per modum unius ς ut cum Procul vitem unam consideras , aut plures aeque primo ac per modum unius quasi multipliciter propagatae r ista vero stilicet complexa ea est , qua mens plura objecta conspicit , quatenus plura , & ad invicem ordinata I ut cum propius vites plurimas intueris , easque distincte conspicis cum illo , quem obtinent complantationis oridiae si re in toctram , sive in decusisim , e c. Niure autem circa utramque paritcr apprehensionem inquiria Logicis solet utrum sit alicui errori obnoxia ; motivum autem imquisitionis in eo positum est , quod caeterae .operationes judicii videlicet & discursus subjaceant errori:, proinde que sint dirigendae per logicales praeceptioncs r unde cum alias generaliter pronuncietur Operati nes mentis dirigendas esse , sicut revera sunt dirigibiles ; hinc nata est occasio suspicandi in aprehensione perinde ac in judicio , & discursit posse falsitatem oecurrere t nihilominus Oppositum probabitur in asse tione sequente.
Apprehensio nunquam potest esse , aut vocari falsa.
PROBATum Primo. Falsitas apprehensionis non potest contii gere, nisi per disconvenientiam allius cum p hensa : atqui nunquam contingere potest talis disconvenientia ; ergo &c. Maior constat ex communi notione , qua comperium est veritat em ali-