장음표시 사용
81쪽
18 Logicae disp. II. Art. III.
illoriimque assimilationem naturalem praecognovisset. Unde patri pro utrisque entibus rationis nundamentum similiter aliquod praer iiiii r go &c. Resp. confictionem entis chimaerici praesupponere quidem aliquod fundamentum 1cilicet extraneum , & insufficiens ad rationabiliter quicquam fingendum ; at fundamentum , quini habet confietio cutis logici, cst proprium . & sufficiens pro fiditone rationali, imo lociuific , ut supra dictum est. Fateor itaque ab auro & monte seorsim cognitis intelleictum desumere occasionem fingcndi montem aureum ; at cui bono & quare susciat illa praecognitio λ non certe remis , quam praecognitio hinc stellae, hinc ferri sitssicerct ad fictionem stestae ferreae; aut praecognitio hinc Philosephiae , hinc lapidis . ad fietionem lapidis philosophatitis. Unde jam ficis iiit iligitur qualiter entia r tionis logica discrepent a chimaericis.
O Τ Α N D U M Primo denominationem nihil aliud
esse , quana appellationem a forma denominante provenientem ; forma autem quae donominat , ves inhaeret subjecto dei ominato , vcl tantum adhaeret , aut utcunque aliter ad illud refertur et unde provenit divisio illa denominationis in intrinsccam & extrinsecam. Itaque denominatio intrinseca illa cst , quae provenit a Brina inhaerente , vel adhaerente rquo paeto corpus denominatur ab anima,quae afficit illud intrinsece; &paries denominatur albus ab albedine, quae concipitur illum afficere ad instar sortitae aciliarentis. Et haec licet absolute loqvcndo sit extrins ca, nihilominus quia intelligitur veluti habens realein connexionem cum suo subiecto , & ad internam illius aptitudinem , aut exigentiam pertinet et ideo juxta communem usum loquendi fundat sufficienter denominationem intrinsecam; idque ad evidentius discrinicia denomi-
82쪽
de ente rationis denominat o. Is
nationis hujus intrinsecae ab intrinseca , quae provenit a forma absolute cxterna nec inhaerente, nec adhaerente subjedio clenonainato , scd tantinia utcunque per relati in terminata ast illud , quo padio paries denominatur visus a visione, in eo praecise quini sit terminus visi nis: & in turba hominum unus est qui vocatur primus propter enumerationis ordinem arbitrarium. Tales uno verbo sitiat denominationes omnes dextri, sinistri; a ualis , inaequalis : sublimis, profundi; iacentis , erceti : Sc. quae fundantur in respectu quodam pure extrinscco.
Notandum Secundo Denominationes inuinsecas non solere computari inter intia rationis propter realitatem formae sive inhaerentis, iive adhaerentis , quae subjectum suum denominat , cique conjunelain mdc petulantcr ab omni operatione intclicetus. Dico imu Iolero , quia alias si in rigore logico proccdcretur , perinde computarentur in-rer entia rationis ac caeterae , quia nulla est lici minatio Der se subsistens , nulla quae alibi quam in intellectu locum habeat. Nihilominus quia cum multis loqvcndum est, ac ne quaestiones istae fatis superque intricatae intricatiores evadant, satis crit si deii Us offundatur quare , & qualier denominationcs cxtrinsecae computandae sint i ter entia rationis. At id non praestabitur, antequam monuerim quod de formis inhaerentibus Ze adhaerentibus praemissum est, id dietum interim utique a nobis fili sic in sensu ac verbo vulgi Aristotclici ;nimque ite istis , tum inhasionibus, tum adhaesionibus formarum om- uino alitUr sentimuis, ac colloquetiuir in Physica.
Denominationes extrinsecae computandae sunt ιnter en
elu, computanda sunt inter c.rtia rationis: atqui denominationes cintrinsecae sunt hujusnodi: crgo &c. Major constat ex hactenus dietis circa communem notionem,quae deciate rationis admittitur : Probatur minor , dznominatio parietis visi v.g.cst denominatio cxtrinseca, at haec
denominatio, de idem dic de aliis consimilibus , nullum habet cfleobjeetivum nisi in intellectu , si enim alicubi illud obtineret extra intellect una, obtineret utique illud in pariete denominato , in quo tamen illud non obtinet : ut facilὸ probatur , propterea quod visio
miuatis. nes intrinseeae in rigor entia raotionis.
minus de solis exis trinaeis id agetiae tur Nproba
83쪽
sit omnino aliena & extranea. realitati parietis : id enim quod est parietem aec vi sum, nihil supcraddit realitati illi iis r quare nec capropter est compactior , nec altior , nec reetior, e c. ergo Sc. Probatur Secundo. Illud omne cujus nulla cst realitas, computari potest inter entia rationis r sed nulla cst realitas in denominationibus extrinsecis : ergo &c. Probatur minor. NulIa est realitas in eo, quod mutari potest absque ulla mutatione reali assignabili di sed denominationes intrinsecae sunt hujusmodi et ergo &c. Major constat: quia entia realia quoties mutantur,realitatem aliquam vel acquirunt , vesamittunt, uti cum mutatur collis in montem ob saxa in unum congesta ; vel mons in collem ob transsationem saxorum , ex quibus mons succreverat. Probatur minor. Columna , qualia dcnomino dextramcx hoc tantum, quini mihi respicienti versus aquilonem sit ad dexteram , mihi in austrum verso in ad sinistram , & sinistra denominatur : at ista denominatio sic commutata nullam in columna mutationem realem importat , ut patet et omnino enim est eadem , aeque alta , aeque gravis , &c. sive ego ad aquilonem , sive ad austrum me convertam : idemque dicendum de aliis quibuscunque hujusmodi denominationibus et ergo & Objicies Primo. Si denominatio extrinseca in cns rationis, utique vel est ens rationis chimaericum , vel Logicum : atqui ad neutrum resertur : crgo &c. Probatur minor. Et primo quidem non est ensrationis chimaericum e namque clas istiusino li secum infert impossibilitatem, ves certe non existentiam rei , quae fingitur : at denominatio extrinseca parietis v. g. visi nihil impossibile , aut non existens secum importat : nam nunquid verum est parictem este visum p N que Secundo assimi potest pro ente rationis Logico : quia entia rationis Logica sci cnt ab arbitrio intollodius a at non sic den minationes intrin1ccae; dato enim quod parios videatur, non potest aliter denominari quam visus et Urgo Sc. Resp. In denominatione extrinscca esse aliquid ontis chimaerici,
& aliquid entis logicalis e N primo quidciti in eo est aliquid entis
chimaerici, in quantum forma dcnominans , quae est pure extrins ca, fingitur vclut intrin ca subjecto denominato et sic quippe fingitur visioncm aetivam, quae se tenet in parte videntis, producere in pariete viso visioncm passivain ad instar formae, a qua paries visus is nominetur e quod certe salsum in , ac impossbile. Secundo est etiam in eo aliquid ciatis logicalis ; quia sicut confictio retis Logicalis ha bet fundamentum sufficiens . ita neque dein fundamentum sufficicias in den uuatione intrinseca; cuin hoc tamen discrimine , quod illud
84쪽
est intrinsecum , istud pure extrinsecum. Sic natura humana dicitur species propter intrinsecana praedicabilitatem de suis individuis; at paries denominatur visus per relationem pure extrinsecam visionis ad illum terminatae. Unde satis patet solutio O ectionis. Objicies Secundo. Omnia cntia rationis sunt vel errores, vel saltem fictiones : sed denominationes extrinsecae neque sunt crrorcs , neque fictiones : ergo dcc. Probatur minor: & primo quidem in il nominatione extrinseca nullus error committitur , quia cum paries v. s. denominatur visus, supponitur parietem vere videri r quare si aenominatio illa erronea esset , perinde dicendum esset nos inter colloquondum . ac scribendum continuo errare, cum singulis rebus sua aptamus nomina. Sed neque Secundo fictio ulla in in denominatione retrinseca , quatenus visio illa, quae parietem denominat visim , non in visio simulata a tal sic se habet, sicut caeterae omnes reales operationes , in quibus nihil est fictum : imo visio illa dens minans non modo non in ficta a sed in fingendi incapax et ergo
Rωρ. In denominationibus extrinsecis comperiri senaper fictionem, ac peri,pe errorem et & primo quidem nunquam in denominatione intrinseca dcta fictio ; quia quisquis hujusmodi denominationes imponit, sic utique imponit propter formam, quam considerat velut intrinsccam subjecto dcnominato , licet sit omnino extrinscca a aut potius considerat non sormam ad instar inmae; at nunquid id est fingere Quin etiam Seeundo neque dein error in hujusmodi denominationibus salicin Occasionatus ; quatenus plurimi , iique etiam illustriores Philosophi, desumunt ex illis occasionem admittendi resipectus roses inter formas denominantes & subjina denominata r uticum dicunt inter visionein, & parietem visim dari rotationem, quae utrinque in realis r quod cst cximie erroncum , ut ostendetur, cum
insputabitur in inlaphysica de praedicamento Udtionis. v ID
85쪽
DI PUTATIONEM hane de universalibus perutilcm
ad multa, sive quae de rebus syllogisticis in Logica , sive quae de praxlicamentalibus in Metaphysica tradi solent, intelligenda absoluam sta articulis , in quorum primo requiretur quid,& quotuplex sit univcrsite; in secundo an detur univctiale a parte rei ; in tertio quomodo fiat universale ; in επιπιο postmodiun agam de genere & specie ; in imo de differentia & proprio ; ac denique in sexto edissuram de accidente , & individuo, caeteroquin sic omi tens omnes tricas illas, & apinas, quas in hanc Porphyrianam isagogen inducunt multi , ut quidquid utile est non praetermittaturi vasaltem sufficienter insinuetur.
OTANDUM Primo Universale multipliciter accipi pro variis modis , quibus aliquid licet in se imum potest ordinari ad multa et ita sol dicitur unive salis in iniciendo, ob ca multa , ad quorum generationem concurrit ; & speculum univctialc in representando , ob ea plurima obseeta , quae repraesentat. Sic etiam non.cn quod pluribus
86쪽
aut specicbus aut individuis adaptatur vocari solet universala ἰn significando. poeinde ac intelicetiis vocatur universalis in intclligem o. b multiplicitatem objectorum illam, quam αognitione sua cons Muttire . &c. At istae acceptiones ad praesens institutuin non attincnt. Notandum Secunda Universila Ri sensu Logico, ac stricto acceptum definiri unum aptum inesse . re pradicari de multis r ubi II. utramque conjungo aptitud1nem ς quatenus posterior necinario con- In quosoqintur ad priorem , sicut vulso dicitur pradicari sequitur esse; de ratio cst. qiua sicuti nihil nisi lubjecto vel inexistat, vel quasi inc- '' Ω-ε dii stat praedicari dc illo potest , ita quidquid aut inexistit , aut quasi eum ainexistit cuivis sit into ,' aptum in praedicari de illo. Nihilo- metaph mimis quia inesse ad Metaphysicam , prassicari vcro ad Logicam si Q. si celat, in k: est quini multi sic distinguant univcrsale metaphysicum a logico, quasi illud sit unum aptum inesse multis , istud autem
tinuM apium priarcari de multis : quae distinctio non est contemnenda ; quamvis nullum aut modicum omnino locum habeat in disticultatibus , quae circa maturam , & existentiam univcrsalis proponen- ita occurrunt ; quia ii sciem rationibus stabilitur natura utriusqtie , aetum cxistentia reprobatur paritor , vel probatur. His piaenotatis jain
quaeritur quotuplex sit universale; quod idem in , ac si quaeratur quot modis aliquid unum possit inesse & praedicari de multis.
ASSERTIO UNICA.Dantur quinque uni versalia scilicet genus , species , different a , proprium in accidens.
PROBA Tu R Primo. Tot simi universalia, quot modis spe cialibus potin aliquid unum inesse, ae proinde praedicari de iniit Sμφ' tis : atqui sunt quinque modi speciales quibus id potcst fieri: suetata. ergo &c. Probatur minor. Quidquid in alio est , aut in eo est per modum aotius , aut per modum partis et si per modum totius :jam obtinemus speciem, quae est quid unum praedicabile de multis, in quid totale , & completum , si vero per modum partis , aut utique per modum partis perfectibilis, & ccce genuι ; quod est quid unum praedicabile de multis in quid incompletum perfectibile : aut per modum partis pcrficientis, di haec est disserentia , quae est praedicabilis de multis in quid incompletum persectivum. Rursus quidquid in alio est, vel in eo est Per modum csicntiae scilicet totalis , aut pa
87쪽
Idem armgumenis tum aliis ter pro .
tialis ; quo pacto tria pinsidia universalia constituuntur I vel per m dum accidentis , quo pacto constituentur duo alia universalia , scilicetvroprium , quod est accidens inscparabile , S prae licabile , ut aiunt,
in quale necessario de subicistis, a quibus inseparabile est , & aee d ns simpliciter dictum praedicabile in quale contingenter de subjectis, a quibus separabile cst. Aliter, & brevius proponi potest illud idcin argumentum sub hae
forma. Quidquid alicui couvcnit, ei convenit aut ut tota inentia, &ecce speciem , aut ut pars essentiae persectior et & ecce disserentiam ;aut ut pars essentiae impersectior , dc ecce genus , aut caetra essentiam , sed necessario tamen conjunctum cum cilcntia , & ecce propriam; vclsine ulla necessitate conjunctum , dc ccce accidens. Quae Omnia ex dicendis in decursu clarius intcllinentur: at interim non erit inutile si
obiter advertatur , qualiter praedicta illa quinque universalia compeiariantur in homine, in quo rationale est disserentia , quia est pars cs- .sentialis persectiva , animal est genus , quatenus est pars inentialis persectibilis, aggregatum autem ex genere & disterentia est Species , quia constituit totam hominis essentiam. Tum risibilitas cst proprium, quia necessariam habet connexionem ciun praeducta essentia; & tandem albedo v. g. aut doctrina , aut sanitas , &c. est accidιns , quia sep rari ab essentia potest : aliunde autem singula cnumerata habent praedicabilitalcm convenientem pro universalitate constituenda, ut insta magis explicabitur. Probatur Secundo. Tot admitis debent universalia, quot requiruntur, & susticiunt ad Ermandos conceptus idoneos praedicabilitatis , & subjicibilitatis naturarum , sive rerum , de quibus propositioncs inntituuntur : atqui ad id requiruntur , & suffciunt quinque universalia ter o &c. Major constat, quia ad hoc Praesertim conducit tractitus iste de universalibus , ut recte concipiatur quid sit supcrioritas, N inseri ritas , id est praedicabilitas , & iubjicibilitas rerum , de quibus propositiones institui intur e nain propositiones non fiunt nisi cx se ediis , & praedicati; , quorum haec debent esse universaliora aliis ; in de fit ut haec propositio sit vera, Omnia homo est animal : & e contra haec Disa omne animal est hamo et atque ita de aliis. Minor postmoduin probatur : quatenus clun ex una Parte Omnis natura sit vel generim , vel specifica &c. respectu alterius , cui subjicitur , aut de qua praedicatur ἱ ac tum ex alia parte dignoscatur ampliorem esse latitudincm generis v. g. quam speciei, hinc relinquitur manifestum
qualiter naturae , de quibus propositiones instituuntur, subjici debeant, aut praedicari ad hoc ut propositiones sint verae et ergo M.
88쪽
Objicies Frimo. Tot sunt universialia , quot sunt senera praedicabilium : sed sunt plura quam quinque genera praedicabilium : ergo&c. Major satis patet cx praedictis. Minor probatur. Omnes Philosophi admittunt deccm praedicamcnta et atqui quot sunt Praedicamenta tot sunt senera , scilicet diversi praedicabilium ; & ratio cotaus est: quia quot sunt praedicamenta , t i sunt notabiles entium disturcntiae , ad quas caeterae Oinires revocantur in his autem disterentiis nulla est praedicabilis de alia , neque enim potest praedicari substantia de quantitate ; nec quantitas de qualitate ; ncc qualitas de relatione I Sc. atque ita constituunt divcrsa genera praedicabilium. Igitur pro numero denario praedicamentorum convcniciator admitturetur num rus dinariusta niversalium; tantoque conventcntius , quanto certius est tractatum istum de universalibus, quem Porphyrio reserunt adinvention , non esse nisi apparatum quemdam , aut ut alii loquuntur , isagogen ad obtinendam deinceps praedicamentalis distributionis notitiam. Ressp. Distinguendo majorem. Tot sunt univcrsalia , quot sunt genera praedicabilium tali praedicabilitate, quae non sit rodii cibilis ad aliquam in illis, quae pradictis quinque universalibus conveniunt, concedo majorem ; si fuerit rediicibilis , nego majorem ; & distincti similiter minori, nego conseqtientiam. Ratio distinctionis cst, quia substantiae , quantitates , qualitat , & caeterae omnes ciatis consideratio nes , quae componunt praedicamentalem distributionem , non habent praedicabilitatem, quae non sit uci genoris , vel speciei, vcl disterentiae, vel proprii, vel accidciatis': atque ita numerus praedica iaciatCrum nihil liabet commune cum numcro univcrsalium : si quidcm ille attenditur circa differentias entium, hic vcro circa modos disturciates , quibus illae intor 1e postlint , ac de sc invicem praedicari. Neque obstat proinde notitiam universalium conferre ad alteram praedicamentorum : nam quid tum aut czrte multiplicandus inci numerus oculorum pro multiplicitato objestorum visibilium. Objicies Secundo. Divisio univcrsalium in genus, diflcrcntiam , speciem, proprium & accidens non est legitima : crgo gratis omnino admittuntur praedicta illa quinquo universalia. Probatur antccc hias ;tum quia inter regulas legitimae divisionis statuitur , ut nacmbra di- vidcntia non se includant ; at ovidens est gcnus & da flerentiam includi in si ecie , quae utique resultat cx genere & di Frentia conjunctis ;uti homo ex animali & rationali. Tum etiam , quia si oenus & di Dierenti a constituunt totam si cciem , sequitur proinde spretem nihil utrique silperaddere, sicut corpus humanum nihil siperaddit partibus , v x quibus coagmentatur sic post cnumerationem generis & disserentia:
tui deincem praeodieamen ta esse deeem
89쪽
gratis omnino specus additur. Tum denique , quia quidqui lalteri convenit , utique vel convenit illi incntialiter , vel accidentaliter sicque de illo vel essentialiter , vel accidentaliter p dicatur : igitur non crunt, nisi duo universalia ; aut si plura deinceps admittuntur , ca non ad divisionein ; scd ad subdivisionem aliquam potius attinent et hic autem agitur non de subdivisione ; sed de divisione primaria universalium ; qualiter animal primario dividitur in rationale & irrationale , licet deinceps irrationale multipliciter se, divi clatur in leonem , equum , canem , &c. ergo Sc. Rest. Et nego antecedens, pro cujus triplici probatione selvenda dicam primo genus & disterentiam includi quidem materialiter in specie, sed non sorinaliter , id est sociinduin modum serinalem praedicationis utrique convenientcna ; neutri cnim convenit pindicari , nisi in quid incompretum : at spocios p dicatur in quid compictum. Suiaticiam secundo genus & distrientiam non debere attendi conjuniatim , scd seorsim ; quatenus cum de illis seorsim simplis multa praedicanda occurant aut ii sicin subjicienda , necesse filii in enumerandis universalibus utriusque univertilitatem sciungere , & recensere. Tertiocinique addam revera quintuplicem illam universalitatem , quam admittimus , oriri non ex primaria ; sed ex secundaria divisione r at id irou obstat veritati nostrae assertionis , quae non procedit de divisione universalium rigorosissime accepta; sed taliter intellecta , ut insinuet quintuplicem illum modum, quo natum universales possunt de stmutuo, aut de individuis praedicari. Sic in distributione pindicamentorum variae disterentiae accidentis enumerantur uti quantitas . qualitas, &c. licet divisione generali , ac primaria omne ens non nisi in substantiam , & accidens dividatur : & sic tauta manet tota
90쪽
Ei DETUR UNIUERSALEa parte rei.
Ο T A N D U M Frim. praesentis dissicultatis , quae
instar litis omnium periculosissimae lainc inde inter Lo Icos agitatur , scopum & nodum in hoc consistere , ut sciatur utrum aliqua natura possit iniicpendonter ab intellinctu ine apta inesse & praedicari de multis; de ista enim aptitii line tota , ut opinor, qiuestio est ; minime vero de ae-tuali sive praedicatione , sive inexi stentia. Ad actualem quippe praedicationem quod interest , nemo in mentis adco parum sanae, qui non advertat illam ex toto pendere ab inteli tu et tum quod attinet ad inexistentiam actualem , non video cui venire in mentem unquam ρο- tuerit adeste in uno v. g. individuo humano aliquid roaliter Sphysice unum , quod in altero individuo pariter reperiatur ; quid enim esset illud quod unum re commune reputatur λ Non certe anima , nam cuilibet sita ae distinctissima competit , & capax diversissimae sortis et scis nequc corpus ; utra inaque crum voluptate privata stiritur;& privato dolore cruciatur ; & anticipate vivit aut moritur &c. quod evidenter probat nihil corporeum in praxlictis individuis esse unum ,
Notandum Secundo duplicona concipiendam csse aptitudinem existendi in multis , scilicet fundamentalem sive remotam , &formalem sive proximam. Illa , ut' deinceps magis explicabitur , nihil aliud est , quam similitudo quae inter individua ejusdem speciei , aut inter species eiuslem gencris , &e. reperitur ; tal quae inhilominus similitudo conjungitur cum disterentiis realibus , per quas individua ejuslcm speciei, & species ejusilem generis , &c. ab invi cem distinguntur. Haec autem ,. scilicet formalis Sc proxima importat praedictam simili rudinem , mi storsim senaptam ab omni dissi